Abdul lah ÖCA LAN

BİR MUHATAP ARIYORUM

Weşanên Serxwebûn: 66

Birin ci baskı: Temmuz 1994

Hera us ge ber:

Agri Ver lag

Vogel san ger Str. 286

D-50825 Köln

BİR

MUHATAP

ARIYORUM

(Ateşkes konuşmaları)

ABDULLAH ÖCALAN

Weşanên Serxwebûn: 66

5 7

ÖNSÖZ

1993 yılının baharında PKK tarafından ilan edilen tek yanlı ateşkesin

yankılarını, Ağrı Yayınevi bir kitap haline getirip kamuoyuna sunmuştu.

Kapsamlı bir derlemeydi. Ancak bunun dışında Abdullah ÖCALAN

yoldaşın önemli konuşmaları ve kendisiyle yapılan röportajlar da vardı. Bir

araya getirdiğimiz konuşma ve röportajlarda, 1994 baharında çözümü

oldukça acilleşen Kürdistan sorununa ilişkin çok önemli açıklamalar ve

tarihsel önemde yaklaşımları içeriyor. Bu anlamda elinizdeki bu kitap

güncele, sorunun köklü çözümüne ışık tutuyor ve perspektif sunuyor.

Kitabın adı olan “BİR MUHATAP ARIYORUM” çağrısı, bugün,

söylendiği günden daha geçerli ve anlamlıdır. Çözüme “evet” diyen kim,

“hayır”da ısrar eden kim? Bu sorunun cevabı o kadar kolaylaştı ki, artık

izaha muhtaç olmaktan çıkmış halde.

Bu anlaşılmaz bir durum değil, çünkü Türkiye Cumhuriyeti için hiç

kimse iyimser düşünemez noktada. Nitekim son gelişmelerden yansıyan,

asıl gerçeğin çok sınırlı bir kısmı. PKK'yi muhatap almayan her yol sonuna

gelmiş durumda. Kemalist politika bitişi yaşamakta. Türk egemenleri

arasındaki klikleşme ve kavga bundandır. Lafla peynir gemisi yürümedi ve

bir daha denize açılamaz bir şekilde karaya oturdu.

Herkes gerçekleri gördü. PKK gücünün çözüme yettiğine inanmak

zorunda kaldı. Kürdistan sorununda kendine göre yol tutan bütün güçler

güzergahlarını değiştirdiler. Yolunu değiştirmeyen tek güç durumundaki

PKK, sorunun merkezi durumunda ve diğer bütün yollar oraya uzanmak

zorunda.

Bu ne bir mucize ve ne de bir sürprizdir. Kitapta yer alan röportajlarda

bu yönlü sorulan sorular cevabını tam buluyor.

Savaşın ister siyasi, isterse askeri olsun adım adım sonuca doğru gittiği

bir aşamada değer kazanan, yararlanılması gereken bu önemli esere

gerçekçi yaklaşıp doğru sonuç çıkaran kişi ve güçler, Kürdistan sorununa

ve onun muhataplarına bakış açılarında sağlam perspektiflere sahip olurlar.

Weşanên Serxwebûn

Haziran 1994

ÖNSÖZ ........................................................................................... 7

TEK YANLI ATEŞKESLE TC'YE BİR ŞANS

TANIYORUZ .................................................................................. 9

SİLAHLAR SUSABİLİR

AMA SİLAH BIRAKMAYIZ...................................................... 31

EN YOĞUN VE EN SONUÇ ALICI BİR DÖNEMİN

İÇİNDE BULUNUYORUZ.......................................................... 37

KÜRT SORUNUNUN ÇÖZÜMSÜZLÜĞÜ TÜRK

DEMOKRASİSİNİN ÇÖZÜMSÜZLÜĞÜDÜR.................... 95

EN AZ KENDİMİZ KADAR TÜRKİYE'Yİ DE

DÖNÜŞTÜRME İDDİAMIZ VAR ........................................ 143

ÖRGÜTE, HALKA VE SÖZÜMÜZE NE KADAR

BAĞLI VE EGEMEN OLDUĞUMUZ ANLAŞILDI ........ 213

ONBİNLERCE İNSAN ÖLMESİN........................................ 225

BAŞARI DIŞINDA HİÇBİR YOL TARİH

KARŞISINDA BİZİ AFFETTİREMEZ ............................... 241

ATEŞKES SİYASİ ÇÖZÜMDE

TEMEL BİR DÖNEMEÇ OLDU .......................................... 267

DAHA BOYUTLU BİR SAVAŞA HAZIRIZ......................... 313

ÖCALAN GERÇEĞİ ANLAŞILMIYOR ............................. 335

İİÇİİNDEKİİLER

Birin ci basın top lan tı sı

TEK YANLI ATEŞ KES LE

TC'YE BİR ŞANS TANI YO RUZ

Değer li basın men sup la rı; önce hoş gel di niz diyo rum. Çok

önem li bir döne mi yaşar ken, Mam Celal'in de değer li tav si ye le ri ni

göz önüne geti re rek, böyle bir basın top lan tı sı düzen le me yi duy du -

ğu muz sorum lu luk gere ği uygun bul duk.

Ger çek ten günü mü zün en kar ma şık sorun la rın dan biri si, Kürt-

Türk halk la rı nın soru nu dur. Bu soru na açık lık getir me yi boy nu mu -

zun borcu ola rak görü yo ruz. Orta do ğu halk la rı nın kade rin de Türk

ve Kürt halk la rı en önem li iki ulus tur. Bir çok tari hi, siya si neden ler -

den ötürü büyük bir çatış ma ve kar ga şa duru mu yaşa nı yor. PKK,

ger çek ten ulu sal var lı ğı nı duyur ma ve özgür leş me yolun da Kürt

hal kı nın müca de le si ne uzun süre dir öncü lük etme ye çalı şı yor. Biz

sorun la rı şid det le hal let me yi iste mez dik. Fakat mev cut hükü met le ri

de aşan ve olduk ça tari hi neden le re de daya nan bir inkar poli ti ka sı

Türkiye'de söz konu su dur. Bu, özel lik le cum hu ri yet döne min de

daha da yoğun la şa rak günü mü ze kadar gel miş tir. Kema list poli ti ka -

lar yal nız ulu sal sorun da değil, demok ra si soru nun da da günü müz de

tam bir kilit len me ye yol açmış bulun mak ta dır. Ve en az Kürt halkı

kadar, Türk hal kı na da zarar veren bir aşa ma ya gelip dayan mış tır.

8 9

“Kap sam lı bir ateş ke sin gerek ti ği açık tır.

Orta da dağ gibi sorun lar var dır. Ana ya sal

düzey den tuta lım mev cut bu çok karşı

oldu ğu muz ve ger çek ten halk la rı mı za

zarar veren gün lük çatış ma la ra kadar

hep si ne görüş me yol la rı nı açma dan ken -

di mi zi tek taraf lı silah sız lan dır ma mı zın inti -

har dan daha kötü ola ca ğı nı bili yor su nuz.”

“Aslında bizim muhatap olup olmayacağımız değil,

Türkiye'de muhatap bulamama gibi bir sorun vardır.”

Ve köklü çözüm ken di si ni dayat mak ta dır.

15 Ağustos'ta baş lat tı ğı mız yeni atı lım döne mi veya diğer bir

anla mıy la Kürt isya nı, Kürt dire ni şi bu 9. yılın da, yani 1993 yılı

baha rın da önem li bir aşa ma ya gelip dayan mış tır. Bahar döne mi,

aynı zaman da tek rar sıcak bir çatış ma nın geliş me teh li ke si nin çok

yakın his se dil di ği döne min de baş lan gı cı olu yor. Ayrı yet ten New -

roz, bir kaç gün sonra kut la na cak. Gerek Tür ki ye, gerek se Kür dis tan

hal kı nın göz le ri bugü ne çev ril miş tir. Barış çıl kut la ma ya dair özlem -

le ri ni belirt mek te dir ler. Bize de olduk ça kap sam lı bir yük le nim var.

Son gün ler de basın bizi ilgi nin olduk ça mer ke zi ne almış tır ve hatta

bütün göz le rin bizim üze ri mi ze çev ril di ği ni rahat lık la söy le mek

müm kün dür.

Yoğun görüş me talep le ri niz le karşı kar şı ya gel dik. Şüp he siz

soru la rı nı zı din le ye ce ğiz. Gele nek sel bazı yak la şım la rım var. Onla rı

bura da tek rar la mak iste mi yo rum. Soru la rı nız daha açık la yı cı ola bi -

lir. Ger çek ten siz ler bura ya geti ri lir ken önem li bir feda kar lık ta

bulun duk. Mam Celal'i de bura ya kadar getir mek hayli zor oldu.

Önem li bir fır sat tır, biz soru la rı nı zı bek le ye ce ğiz.

– New roz için ateş kes dek la ras yo nu nuz oldu mu?

Abdul lah Öca lan: Bu konu da geliş tir di ği miz bir kara rı bura da

açık la ya bi li rim. Özel lik le hükü met çev re le rin de yay gın laş tı rı lan bir

görüş var; “PKK, New roz gös te ri le ri ni silah lı ser hil da na dönüş tü re -

bi lir” diye. Başta belir te yim ki böyle bir iddia geçer siz dir. Biz, ordu

bir lik le ri üze ri mi ze gel me dik çe ve çok zorun lu bir meşru savun ma

duru mu na düş me dik çe, 20 Mart'tan 15 Nisan'a kadar ateş etme ye -

ce ğiz, her han gi bir sal dı rı da bulun ma ya ca ğız. İster gös te ri ler sıra -

sın da olsun, ister bu süre dahi lin de olsun, geli şe cek sal dı rı lar kesin -

lik le biz den kay nak lan ma ya cak tır.

Böy le lik le ulus la ra ra sı, Tür ki ye ve Kür dis tan kamu o yu nun bir

barı şa imkan sunul ma sı biçi min de ki dile ği ne de kar şı lık ver me ye

çalı şı yo ruz. Olası bir siya si çözüm yolu na ken di mi zi hazır tut tu ğu -

mu zu belirt mek isti yo ruz. Ayrı yet ten Tür ki ye yet ki li le ri nin de bek -

len ti ler için de oldu ğu nu duyu yo ruz. Yeni durum değer len dir me le ri -

ne ihti yaç duy duk la rı nı sanı yo ruz. Ona da imkan hazır la mak için

böyle bir süre ve böyle bir karar bizce yerin de dir. Böy le lik le kamu -

o yu nun biz den bek len ti le ri ni yeri ne getir miş olu yo ruz.

– Sayın Öca lan, Sayın Talabani'nin mek tu bu Tür ki ye kamu o -

yu na yan sı dı ğın da, sizin üç nok ta da eski den fark lı düşün dü ğü nüz

duyul du. Birin ci si, “şart sız ateş kes”; ikin ci si, “ Türkiye'den ayrıl -

mak iste me di ği niz” ve sonun cu ola rak “Misak-ı Milli sınır la rı

için de bu işin çözü le ce ği” söy len di. Ben, buna daya na rak şunu

sor mak isti yo rum: Şimdi sizin ateş kes diye bah set ti ği niz olay 20

Mart'tan 15 Nisan'a kadar olan süre midir?

Abdul lah Öca lan: Bunun önemi şura da dır: Dedi ğim gibi bu,

yeni bir değer len dir me ve bir iyi niyet gös te ri si ola rak anla şıl ma lı -

dır. Ken di mi zi tek taraf lı ola rak tümüy le silah sız lan dır ma mı zın akla

bile gele me ye cek bir husus oldu ğu nu çok iyi bili yor su nuz. Kap sam -

lı bir ateş ke sin gerek ti ği açık tır. Orta da dağ gibi sorun lar var dır.

Ana ya sal düzey den tuta lım mev cut bu çok karşı oldu ğu muz ve ger -

çek ten halk la rı mı za zarar veren gün lük çatış ma la ra kadar hep si ne

görüş me yol la rı nı açma dan ken di mi zi tek taraf lı silah sız lan dır ma -

mı zın inti har dan daha kötü ola ca ğı nı bili yor su nuz. Bu çok açık bir

husus tur. Bura da mühim olan, siya si yön te mi öne çıkar ma ya Türk

hükü me ti var mı, yok mu? Kanı dur dur mak isti yor mu, iste mi yor

mu? Kürt hal kı na bazı yasal güven ce ler ver mek isti yor mu, iste mi -

yor mu? Demok ra tik yolu açı yor mu, açmı yor mu? Bu konu da daha

da açık söy le ye lim; ulu sal var lı ğı mı zı kabul edi yor mu, etmi yor

mu? Sınır lı da olsa, özgür geliş me ye fır sat vere cek mi, ver me ye cek

mi? Eşit çe, kar deş çe ve barış çıl yolda iler le me mi ze imkan vere cek

mi, ver me ye cek mi? Kısa ca, demok ra tik tarzı, siya si tarzı esas ala -

cak mı, alma ya cak mı? Eğer bu soru la ra belli cevap lar veri le cek se,

biz ateş ke si sonu na kadar da sür dü re bi li riz, biz den her han gi bir

sorun kay nak lan maz. Şid det kendi başı na çözüm le yi ci bir araç

değil dir. Belirt ti ğim bu soru lar dahi lin de çok önem li siya si sorun la -

ra çözüm iste nil di ği ni söy lü yo rum. Bu siya si yön te me biz her

zaman kin den daha çok hazı rız. Zaten siz ler le bu görüş me yi de,

bunu bütün dünya kamu o yu na, Tür ki ye ve Kür dis tan hal kı na açık -

la mak için yap mak ta yım.

Evet, anla şıl dı mı? Bir lik için de şunu söy le ye yim: Biz, “Türkiye'den

hemen ayrı la lım” diye bir yak la şım için de deği liz. Bu konu -

10 11

da ger çek çi yiz. Bunu da basit bir tak tik yak la şım ola rak anla ma mak

gere kir. Bir çok neden le ri var dır; iki hal kın tari hi, siya si, eko no mik

duru mu nu anla yan lar, par ça lan ma nın olma ya ca ğı nı bilir ler. Etle-tır -

nak gibi iç içe geç miş ler. Ben, bir çok röpor taj da vur gu la dım; iliş ki -

le rin yeni den düzen len me si ni isti yo ruz. Bin yıl lık kör dü ğüm olmuş

iliş ki ler, çeliş ki ler var. Özgür ce ve eşit çe yeni den düzen le me, bizim

temel anla yı şı mız dır. İkide bir bizi “ayrı lık çı” diye ilan etmek, tam

ter si ne ayrı lık çı lı ğı körük le yen bir tutum olu yor. Mev cut iliş ki

düze ni, hem Kürt hal kı nın, hem Türk hal kı nın kanı nı, malı nı muaz -

zam kay bet ti ri yor, zayıf düşü rü yor. Kesin lik le Türk ulu su nun da

çıka rı na olan bir iliş ki düze ni oldu ğu inan cın da deği lim. Bu, Kürt

hal kı nı da yarı ölü halde tutu yor. Bunu ger çek ten aşmak isti yo ruz.

İliş ki le rin yeni den düzen len me si nin daha özgür ve eşit temel de ola -

bi le ce ği ne inan cı mız derin dir. Buna da biz çok hazı rız, ama

Türkiye'nin mev cut ana ya sal-yasal düze ni kapa lı dır. Eğer bir

reform lar döne min den bah se di le cek se, işte bu iliş ki le ri düzen le me -

nin tam zama nı dır, diyo ruz. Yak la şım lar bu temel de olma lı dır. Ana -

ya sal düzen le me den bah se di li yor. Biz, bu düzen le me ler de Kürt le rin

de yer alma sı nın öne mi ni vur gu lu yo ruz.

Sanı yo rum yete rin ce soru nu za yanıt veril di. Üçün cü husus

neydi? Veya soru nu za yete rin ce cevap veril di mi?

– Evet. Ben şöyle anla ya bi lir miyim? Siz önce 20 Mart'tan 15

Nisan'a kadar ateş kes yapa cak sı nız, size sal dı rıl maz sa her han gi

bir şekil de muka be le de bulun ma ya cak sı nız, kar şı lık ver me ye cek -

si niz...

Abdul lah Öca lan: Evet...

– Bu süre de ki geliş me le re baka rak bu ateş ke si daha uzun süre -

li sür dü re bi li riz, diyor su nuz.

Abdul lah Öca lan: Öyle bir niye ti miz var.

– Peki bu ateş ke sin devam etme siy le bu süre de somut ola rak ne

yapıl ma sı gere ki yor?

Abdul lah Öca lan: Çok açık soru lar sun dum. Yani bütü nüy le

karşı taraf tan yet ki li sorum lu bir yak la şım iste ni li yor. Dağ gibi

sorun lar var, diyo rum. Bu sorun la rın çözü mü için muha ta bı mız

kim dir? Cum hur baş ka nı sevi ye sin de mi yak la şım gös te ri le cek?

Hükü met sevi ye sin de mi yak la şım gös te ri le cek? Ordu sevi ye sin de

mi yak la şım gös te ri le cek? Açık ça sı BİR MUHA TAP ARI YO -

RUM.

– Bu tek li fi ni ze kar şı lık bu zaman süre si için de cum hur baş ka nı

ve hükü met ola rak –her kim ise– gele cek tep ki de, sizi –Abdul lah

Öcalan'ı– muha tap ala rak yap ma sı nı mı bek li yor su nuz? Hangi

meka niz ma ile ola cak? Yoksa Türkiye'deki Kürt mil let ve kil le riy le

mi ola cak? Hangi kuru mu bu talep le ri ni ze iliş kin bir muha tap

ola rak kabul ede cek si niz? Yani böyle bir koşu lu nuz var mı? Yani

böyle bir görüş me de, ille de PKK muha tap alı na cak diye...

Abdul lah Öca lan: Mam Celal için de “vekil midir, değil midir”

diye bir tar tış ma yapıl dı. Yine “HEP vekil midir, değil midir” diye

tar tış ma lar olu yor. Şimdi bu konu da da basit düşün me ye gerek yok.

Bu işin bir muha ta bı biziz, diğer tara fı da Tür ki ye Cumhuriyeti'dir.

Kendi düzey le ri ni belir ler ler. Ben bura da da ayrım yap mak iste mi -

yo rum. Muha ta bı mız cum hur baş kan lı ğı mı, hükü met mi, genel kur -

may mı olur? Bu onla rın soru nu dur. Ama ben kendi tara fı mız için

söy lü yo rum; biz buna muha ta bız ve bu süre ci baş lat ma ya hazı rız.

Eğer daha uygun araç gere ki yor sa, bu işler böyle daha uygun bir

araç la iler le ti le bi lir deni li yor sa, bunda da anlaş mak zor değil dir.

Mühim olan işin ilke si dir. İlke yi kabul eder sek, aracı sağ la mak ta

zor luk çek me yiz. Mühim olan bura da bir bi ri mi ze tak tik yapıp boşa

çıkar mak değil, soru nun özüne ine bil mek tir.

– Bunda Suriye'nin bir rolü oldu mu?

Abdul lah Öca lan: Hiç bir rolü olma dı. Suri ye şim di ye kadar

bize ne olum lu, ne olum suz hiç bir şey söy le me miş tir. Suriye'de açık

her han gi bir yol yok.

– Daha önce benim le yap tı ğı nız bir görüş me de, bağım sız bir

Kür dis tan isti yor du nuz. Şimdi ise Türkiye'nin bir li ği dahi lin de bir

Kürdistan'dan bah se di yor su nuz.

Abdul lah Öca lan: Bana göre ara la rın da çeliş ki yok tur. Bağım -

sız lık –sıkça da vur gu la dı ğım gibi– bizim bir söz cü ğün söy len me -

sin den tuta lım bir hal kın eko no mik, sos yal, siya sal, ulu sal düzey de

ken di ni özgür ce ifade etme ye kadar uza nan bir süre ci kap sar. Dar

bir ayrı lık çı lık, dar bir mil li yet çi lik daha fazla bağım lı lı ğa yol açar.

12 13

Fede ras yo na ulaş mış bir Kür dis tan bağım sız lı ğa olduk ça kap sam lı

cevap lar vere bi lir. Bir lik halin de olmak, bağım sız lı ğa aykı rı değil -

dir. Günü müz de bütün ulUs la rın temel soru nu, çok mil li yet çi sınır -

lar dahi lin de hap sol mak değil, bağım sız lık çıkar la rı nı sağ la ma alan

bir lik le re gide me mek tir.

Dola yı sıy la bizim Tür ki ye hal kıy la ara mız da var olan sınır lar

dahi lin de, Kürt hal kı nın eşit ve özgür lü ğü ne daya lı bir bir lik ara yı -

şı mız “bağım sız lı ğa aykı rı dır” biçi min de yorum lan ma ma lı dır.

– Irak'taki Kürt le rin fede re deve le ti ni olum lu görü yor musu -

nuz?

Abdul lah Öca lan: Güney Kürdistan'daki fede ras yon laş ma çaba -

sı bize göre olum lu değil dir. Oto no mi anla yı şı nı dar bulu yo ruz.

Irak'ın bütün lü ğün den kop ma mış bir Kürdistan'ı fazla ger çek çi bul -

ma yız. Fakat için de olduk ça geniş bir demok ra si uygu la ya rak Arap

ve diğer azın lık lar la da eşit li ğe ve özgür lü ğe daya lı bir fede ras yon -

laş ma bizce anlam lı dır, tari hi bir adım dır. Bura da önem li olan, Kürt

hal kı nın da ken di si ni siya si ve aske ri güven ce ye tam ala bil me si,

bunun için kuv vet sahi bi olma sı dır. İra de si dışın da geç miş te çok

kar şı laş tı ğı imha la ra maruz kal ma ya rak sağ lam bir düzen le me yi

Irak'ta başa ra bi lir.

– Sayın Öca lan, tek rar Türkiye'ye döner sek; tüm silah lı grup -

la rı nı za tam hakim misi niz? Bazı söy len ti ler var dır.

Abdul lah Öca lan: Gün lük ola rak irti bat la rım var dır. Mut lak

anlam da hepsi tali mat la rın gerek le ri ni yeri ne geti rir ler. Bah se dil di ği

gibi PKK'de bir ayrı lık, kopma söz konu su değil dir. Bun lar san sas -

yon haber ler dir. Örne ğin Cemil Bayık'ın muha le fet edip büyük bir

grup la ayrıl dı ğın dan bah se di li yor. Cemil Bayık şimdi yanı mız da dır.

Omu ri lik kay ma sı var, ame li yat oldu. Bir kaç yıl önce belki bazı

ayrı lık lar vardı, ama bu ayrı lık lar ger çek ten par ti mi ze daya tı lan

pro vo kas yon lar dı. Günü müz de PKK, her saha da ege men dir, üstün

bir emir-komu ta zin ci ri var dır ve bütün PKK'liler, par ti mi zin karar -

la rı na uyar lar. Hatta karar la ra ölü mü ne bağ lı lar.

– Geçen yılki Newroz'dan bah set ti niz. Silah la rın sus tu rul ma sı -

na iliş kin bu yılki Newroz'u bir koşul ola rak görü yor su nuz. Yani

siz Mart ve Nisan ayla rı ara sın da ki bu yir miş beş gün lük süre yi

söy lü yor su nuz. Şimdi bu tavır, pra tik te neler dir? Mese la,

Türkiye'nin kır sal böl ge le rin de devam etmek te olan bir ta kım

güven lik ope ras yon la rı var. Yani bu ope ras yon la ra son veril me si

bu ateş ke sin bir koşu lu mudur, yoksa bu ateş kes her halü kar da 25

gün devam ede cek mi?

Abdullah Öcalan: Biz bura da her han gi bir şart ileri sür mü yo ruz.

Fakat ope ras yon lar bizi imhay la yüz yüze bıra kır sa, savun ma yapa ca -

ğız. Bunun dışın da bir hare ket te bulun ma ma yı kas te di yo rum.

– Sayın Baş kan, ben iki soru sor mak isti yo rum: Birin ci si, eğer

bu 25 gün lük süre içe ri sin de bir umut ışığı görül me ye cek se –ki

inşal lah öyle olma ya cak– müca de le nasıl, ne şekil de, nere de

devam ede cek? İkin ci si, –iki ni zi bir arada gör mek çok güzel dir–

Kuzey ve Güney'deki Kürt le rin gele ce ği ne ola cak, nasıl bir şekil

ala cak?

Abdul lah Öca lan: Ger çek ten bu süre, bir iyi niyet süre si dir.

Dik kat edi lir se şartı filan yok tur. Tek şartı bizi imha etme ye yönel -

me mek tir. Ve özel lik le Mam Celal da söy le di ve sanı yo rum Tür ki ye

bası nı da epey işle miş, “her kes barış çıl çözüm için bir adım isti -

yor.” Buna say gı lı olmak için bu belir til miş tir. Özel lik le Newroz'da

ateş ke si bazı pro vo kas yon la rın önüne geç mek için, kesin lik le baha -

ne ver me mek için düşü nü yo ruz. Bir de eğer hükü me tin soru nu siya -

si düzey de ele alma niye ti varsa, ona da bir fır sat sun mak için belir -

ti yo ruz.

Eğer bütün bun lar boşa çıkar sa, hemen belir te yim ki, ben bu işe

baş lar ken, ne beş kuruş param vardı, ne de bir tek fişe ğim vardı,

ama bun la ra rağ men sava şı bura ya kadar geti re bil dik. Ve hemen

belir te yim, çok zor lan dı ğım bir savaş tır. Bura da Sayın Yal çın

Küçük Hoca'nın bir değer len dir me si ni anmak isti yo rum: “ APO'nun

savaş kar şı sın da ki tav rın dan ben neyi gör düm?” diye rek şöyle

devam edi yor: “Ben ilk çağ Yunan kah ra man la rın da ki tavrı gör düm.

Sava şa çok karşı olduk la rı halde sava şa zor la nan kah ra man lar...”

Ger çek ten öyle dir. Sava şa çok karşı oldu ğu muz halde, mut lak

anlam da zor la nı yo ruz. Tek rar şunu söy le ye yim; bu dün ya da savaş -

tan en çok çeki nen kişi kim dir deni lir se, ken dim oldu ğu nu söy le ye -

bi li rim. Halen de öyle dir. Elime de –belki sem bo lik gele bi lir– tek

14 15

bir silah almış deği lim. Tek bir eyle mim yok. Ama Kürt hal kı nın

var lı ğı nı gün ışı ğı na çıkar ma zorun lu lu ğu orta ya çık tı ğın dan, insan -

lı ğın vaz ge çil mez bir gere ği ola rak benim tara fım dan anla şıl dı ğın -

dan sava şı da bu düze ye getir mek zorun da kal dım diyo rum.

Tek rar söy lü yo rum; hemen bıra ka lım bu sava şı! Ve çok müte va zi

bazı soru lar sor dum; hal kı mı zın var lı ğı nı sağ la mak ve özgür geliş -

me yolu na koy mak için muha tap lar bir bi ri ni bul ma lı diyo rum.

Mese le, benim le görü şüp görüş me mek değil dir. Ben ara dan da

çıka rım. Bu halka ken di ni demok ra tik ifade etme hakkı tanın sın,

kendi tem sil ci le ri ni özgür ce orta ya çıkar sın, nasıl isti yor sa soru nu -

nu öyle hal let sin, benim asla sava şı dayat ma diye bir der dim yok.

Benim için işken ce dir ve beni de işken ce den kur tar mış olur su nuz.

Ama eski si gibi “yok su nuz, gelip tes lim ola cak sı nız” deni lir se,

bu nok ta da ger çek ten ken di mi koru ma gere ği ni düşü nü rüm. Tes li -

mi ye te hiç yaşa mın olma dı ğı nı düşü nü yo rum. Mev cut “Türk ada le -

ti” deni li yor. Bu ada let, dara ğa cın dan başka bir şey getir me miş tir.

Öyle düşü nü yo rum. “Yok sayma” poli ti ka sı na karşı ken di mi zi

savun ma ya devam ede ce ğiz. Bizim Türk dev le ti ni, Türk ulu su nu

imha etmek diye bir soru nu muz yok. Tam tersi, sınır lı da olsa ulu sal

var lı ğı mı zı koru ma ve geliş tir me hakkı tanın sın diyo ruz. Benim

bura da şaşır dı ğım bir nokta var: Terör nedir? Kim kime karşı nasıl

uygu lu yor? Bunun bu kadar ters yüz edil me si, beni kendi adıma

değil, ger çek ten ulus la ra ra sı kamu o yu adına utan dı rı yor, öfke len di -

ri yor. Eski si gibi “Kürdü yok saya rız, bu sefer de isya nı bas tı rı rız,

geri kalan la rı da idam ede riz” der ler se, diren me yi devam etti ri riz.

Bu konu da da hazır lık la rın bu yıl, hiç bir seney le kıyas lan ma ya cak

bir biçim de ileri düzey de oldu ğu nu belir te yim. Geril la kuv vet le ri;

Ağrı Dağı'nda, Muş, Erzu rum yay la la rın da, Der sim dağ la rın da,

Toroslar'da, Mardin'de, Botan dağ la rın da, yine Diyar ba kır, Bit lis

dağ la rın da sayı la rı yak la şık on bin civa rın da üslen miş durum da dır.

Bu sene hızla elli bine de tır ma na bi lir. Eğer hükü me tin kara rı,

“kesin savaş” ise, ben de kesin belir te yim ki, geril la ilk defa bu elli

bin civa rı na tır ma nır ve çok kalı cı bir sava şı ger çek leş ti re bi lir.

Yine ser hil dan lar Kürdistan'da ve Türkiye'de yay gın la şır. Yine

Türkiye'de de geril la sava şı yay gın laş tı rı lır. Ama tek rar belir te yim,

bu bizim ter ci hi miz değil dir. Israr la “tes li mi yet ve imha” daya tı lır -

sa, bütün siya si yön tem ler bir tara fa iti lir se, barı şa imkan veril mez -

se bun lar olur.

Güney ile iliş ki le re gelin ce; 14 yıl boyun ca biz bu iliş ki le re Mam

Celal'le baş la dık. Bugün gör dü ğü nüz gibi tek rar ileri bir düzey de

görüş me le ri miz oldu. Bir bi ri mi ze olduk ça muh taç oldu ğu mu za ina -

nı yo ruz. Her şey den önce Mam Celal'in ken di si bu iliş ki le re büyük

özen gös ter miş tir. Biz buna gere ken kar şı lı ğı ver mi şiz. İna nı yo rum

ki bun dan sonra bir daha yıkıl ma ma ca sı na bu iliş ki ler kar deş çe

sürer. Kuzey Kür dis tan halkı da, Güney hal kıy la bun dan sonra daha

kalı cı iliş ki ler geliş ti re rek, özel lik le onun imha sı na yöne lik teh dit le -

re, bas kı la ra karşı dura cak ve onu koru ma ya gücü yete cek tir. Yani

Güney halkı tec rit edil miş ti, yal nız dı, ama şimdi öyle değil dir.

Sonu na kadar onun var lı ğı nı koru ma ya ve özgür leş tir me ye iliş kin

eli miz den gele ni yapa ca ğız. Bunun için –belirt ti ğim gibi– ben den

daha fazla Mam Celal çalış mış tır. Mam Celal tamam la sın.

Celal Tala ba ni: Gör dü ğü nüz gibi şu anda barış ve bütün sorun -

la ra poli tik çözüm için bir bi ri mi ze çok yakı nız. Sayın Öcalan'ın

belirt ti ği gibi çok uzun süren bir iliş ki miz var. Bunun kan dökül me -

si ne son ver mek ve Türkiye'deki kar deş ler ara sın da ki sava şı sona

erdir mek için tari hi bir fır sat oldu ğu na ina nı yo ruz. Irak

Kürdistan'ında biz, Türk insa nıy la kar deş oldu ğu mu za ina nı yo ruz

ve o insan la rın her han gi bir şekil de zarar gör me me si ni isti yo ruz.

Sayın Öcalan'ın da belirt ti ği gibi barış ve Tür ki ye ile yeni bir kar -

deş lik yara tıl ma sı amaç lı olan bu şans kaçı rıl ma ma lı dır. Bunun

önce Türkiye'de ve daha sonra da Ortadoğu'da barış, düzen ve

demok ra si yi geti re ce ği ne ina nı yo rum. Ve bu çağ rı nın, böl ge de

Türkiye'yi seven her kes tara fın dan Türkiye'nin demok ra tik ve bir lik

içe ri sin de olma sı için kabul görü le ce ği ne ina nı yo rum. Bil di ği niz

gibi Irak Kürdistan'ındaki halk çok çekti, top ye kün imha dahil bir -

çok bas kıy la karşı kar şı ya kaldı. Şunu söy le mek ten mut lu yum; iliş -

ki miz devam edi yor ve bizi bugü ne getir di. Bunun Ortadoğu'da

yaşa yan her ke sin çıkar la rı doğ rul tu sun da olma sı nı dili yo rum. Sade -

ce Kürt halkı için değil, Türk halkı ve diğer halk lar için, onla rın

çıkar la rı için olan bir bir lik te dir.

16 17

– Siz, Türk hükü me ti ne gön der di ği niz bu mesa jın, çağ rı nın

sonu cun dan ne bek li yor su nuz? 15 Nisan'a kadar size Türk kamu -

o yun dan giz len miş dip lo ma tik iliş ki ler, kişi ler mi olu şa cak, yoksa

Türk hükü me ti nin Türk kamu o yu na sun du ğu gibi “hayır biz

PKK'yi kabul etmi yo ruz, bizim muha ta bı mız değil dir” der ken bu

arada bu başka iliş ki le ri sizin le, kamu o yun dan gizli ola rak yürü -

te cek midir? Yani sizin le bu barı şı ya da bu çağ rı yı nasıl yar gı la -

ya cak tır? Yani siz kişi sel ola rak ne bek li yor su nuz? En azın dan

umut lu musu nuz? Kişi sel ola rak yanıt isti yo rum, yani PKK adına

değil, siz Abdul lah Öca lan adına soru yo rum.

İkin ci soru mu da sora yım; sivil giyin miş si niz, sivil müca de le ye

baş lı yor su nuz; takım, kra vat filan... “ Hizbullah'la PKK Tür ki ye

içe ri sin de anlaş tı” diye arka daş lar der gi ye kapak yaptı. Böyle bir

şey var mı? “ Hizbullah'la PKK Türkiye'de, Amed'de, Batman'da,

Botan'da anlaş tı” diye. Ama birin ci sorum daha önem li.

Abdul lah Öca lan: Birin ci soru mu önem li?

– Benim için birin ci soru önem li. Siz Abdul lah Öca lan ola rak

bu çağ rı dan ne bek li yor su nuz? Bir de biz den her şeyin giz len di ği -

ne ina nı yo rum Türkiye'de. Yani Cen giz Çan dar gibi olur sa nız her

şeyi öğre ni yor su nuz ama, bizim gibi adam olur sa nız öğre ne mi yor -

su nuz. Ben bir Türk ola rak ve sizin ora da ki müca de le ni ze çok

üzü len, yani Kürt ve Türk hal kı nın sava şı na çok üzü len bir insan

ola rak da öğren mek hak kım dır, diyo rum.

Abdul lah Öca lan: Neyin giz len di ği ni sanı yor su nuz?

–Yani Türk hükü me ti, Türk kamu o yu na şöyle söy lü yor: “Biz

PKK'yi muha tap almı yo ruz.” Acaba “almı yo ruz” der ken, Türk

hal kı na durum böyle yan sır ken, bizim bile me di ği miz bir ta kım dip -

lo ma tik manev ra lar la sizin le ille gal görüş me ler olu yor mu?

Abdul lah Öca lan: Bütün sami mi ye tim le söy le ye yim, orta da

gizli kapak lı görüş me ler yok tur. Hükü me ti ni zin kendi hal kı na karşı

bir ta kım manev ra lar için de olup olma dı ğı konu sun da da, anla dı ğı -

nız anlam da bir şey söy le mek duru mun da olma mak la bera ber, bazı

ger çek le rin dar poli tik amaç lı korun mak isten di ği açık. Örne ğin,

Demirel'in bun dan iki gün önce ki tavrı ola rak “biraz daha bek le ye -

yim, bu açık la ma lar nasıl ola cak tır, ona göre tavır belir le riz” deme si

var dır. İkin ci gün bunun tam tersi bir tavır oluş tu. Yine Özal'ın tele -

viz yon da ki konuş ma sı nı bana ilet ti ler, “soru na daha ciddi yak la şım -

lı bir konuş may dı” dedi ler. Şimdi ben belir te yim, ne de olsa ikisi

ara sın da bir çeliş ki var, ona da ben bir kat kı da bulu na yım diye bir

soru num yok. Ki bana göre de Özal bu sava şı mın ağır sorum lu lu ğu -

nu üst le nen kişi le rin başın da geli yor. Deni le bi lir ki bunun için

haya tı nı da orta ya koy muş ve bütün gücüy le de çalış mış tır. Şimdi

çözüm konu sun da da daha ağır lık lı bazı görüş ler belir ti yor.

Bunun tak tik le iliş ki si nedir veya bazı çev re le rin dayat ma sı

mıdır? Bunu da söy le ye bi le cek durum da deği lim. Benim bütün

temen ni etti ğim, ger çek ten ina na rak böyle bir yak la şım için de

midir, değil midir? Çünkü ben bunu önce, bazı görüş me ler de de

belirt tim. Özal'ın geliş me le ri böyle ele alma ya cesa re ti, gücü var

mıdır, yok mudur? Bu konu da ger çek ten ile ri ye yöne lik bazı adım -

lar atmak isti yor mu, iste mi yor mu? Emin olsay dım, kar şım da tam

siya si bir muha tap ola rak değer len di rir; “buy run çözüm için iler le -

ye lim” der dim. Benim buna cesa re tim de, gücüm de var. Ama karşı

taraf için aynı duru mu söy le ye mi yo rum.

Demirel'e gelin ce, son dere ce çeliş ki li oldu ğu nu belirt me li yim ve

kendi özgür ira de siy le konuş tu ğu nu da san mı yo rum. Bu kadar uzun

yıl –otuz yıla yakın– bir poli ti ka mer ke zin de yer ala cak sın,

Türkiye'deki poli tik kesi min en önde gelen le rin den biri si ola cak sın,

ama soru na iliş kin dişe doku nur tek bir söz söy le me ye cek sin. Baş -

ba kan ola ca ğı zaman, “Kürt kim li ği ni tanı yo ruz” dedi. Bir baş ba -

kan bu sözü söy le di ğin de, arka sı nı bir-iki cüm ley le daha getir mez

mi? Maa le sef getir me di. Bunun yeri ne 20 Aralık'tan baş la dı –ki

baş ba kan olduk tan 20 gün son ra dır– günü mü ze kadar Özal döne -

miy le kıyas lan ma ya cak bir biçim de yoğun bir bom bar dı man ve

ayrı yet ten Şırnak'ta görül dü ğü gibi bir kaç kat li am pro vo kas yo nu

denen di.

Şimdi bun lar da biz zat Demirel'in iste ğiy le olu yor mu, olmu yor

mu bile mi yo rum. Bu Şır nak, bana göre tam bir pro vo kas yon, çünkü

bizim Şırnak'a bir sal dı rı mı zın olma ya ca ğı nı bili yor dum. Eğer

insan lar yer altı na geç me miş olsay dı, bini aşkın insan öle cek ti. Bu

emri kim verdi? Bu açığa çık ma dı. Eğer Türk hal kın dan bir şey giz -

18 19

len miş se, bu nok ta da giz len miş tir diyo rum. Orta da bazı emir ler

veri li yor ve bu emir le re kimse sahip çık mı yor. Demi rel, “Kürt kim -

li ği” diyor, erte si gün hiç bir şey söy le ye mi yor. Bu deği şik lik ler niye

böyle olu yor?

Diğer bazı çev re ler daha var dır; ordu nun görü şü nün ne oldu ğu nu

bile mi yo ruz. Milli Güven lik Konseyi'nden bah se di lir. Bu kuru mun

duru mu nedir? Türkiye'de çok tar tı şı lı yor. Ger çek hükü met tir deni -

li yor. Mec li sin çok yet ki siz oldu ğu, yine hükü me tin de hake za öyle

oldu ğu söy le ni yor. Bütün bun lar spe kü las yon konu su dur. Ama

Türkiye'de siya sal ikti da rın bir çok güç süz lü ğü nün yanın da, par ça -

lan mış lı ğın dan da bah se de bi li riz. Sizin, bura da Türk hal kın dan bir

şey giz le ni yor mu, giz len mi yor mu soru nuz dan ziya de, bu çok güç -

süz lü ğü ve par ça lan mış lı ğı göz önüne getir me niz gerek ti ği ni belir -

te bi li rim. Hiç bi ri si kendi başı na bir ilke ye daya lı poli ti ka yı ileri

süre mi yor. Izdı rap, çözüm süz lük bura da. Çok temen ni edi yo rum;

Tür ki ye de bir poli tik mer kez olsa da, işte bizim bugün orta ya koy -

du ğu muz gibi çok açık tar tış ma la rı veya bazı ilke le ri söy le ye bil se,

bize de “tes li mi yet” ve “imha” dışın da bir yol öner sey di. Böyle bir

şey yok. Kimse cesa ret li tek bir söz söy le ye mi yor. Kimin kim den

kork tu ğu açık lan ma lı dır. Kont rge ril la üze ri ne çok konu şu lu yor. Bu

kuru mun var lı ğı nedir? NATO ülke le rin de gla dio, Türkiye'de kont -

rge ril la, bu kadar faili meç hul cina yet! Bu konu da hiç mi bir şey

söy len me ye cek?

Evet, Hizbullah'a gele ce ğim. Orta da cina yet ler var. Bir nolu

sorum lu su hükü met midir, o zaman sahip çık sın. Bu soru la rı sor -

mak ta ve ceva bı nı almak ta hak kı mız var. Kürt soru nu na iliş kin bir

değer len dir me mi yapı yor, yap tı ğı bu değer len dir me ye sahip çık sın.

Şimdi otuz yıl lık poli ti ka cı ola cak sın, “var mı, yok mu” soru su na

otuz yıl boyun ca bir cevap ver me ye cek sin! Türk hal kı na en büyük

say gı sız lık –Kürt hal kı na olan dan daha fazla– bura da dır. Ben bura -

da Türk hal kı na bir şey ler söy le mek isti yo rum: Bun lar ger çek ten

tem sil ci le ri niz mi? Eğer tem sil ci le ri niz se, yürü tü len bu sava şın ne

kadar için de si niz, ne kadar onay lı yor su nuz? Ben Kürt halkı için

bazı talep ler den bah set tim veya bu konu da kendi pra ti ği mi ze iliş kin

bazı değer len dir me ler yap tım. Türk halkı, bizi imha etmek isti yor

mu? Kürt le ri top tan inkar edi yor mu? Örne ğin, Kürt hal kı na sınır lı

bir radyo-tele viz yon la mera mı nı ifade etme özgür lü ğü nü tanı mak

isti yor mu? Şimdi hem “bin yıl dır bir lik ve bütün lük için de kar deş -

çe yaşı yo ruz” diye cek si niz, hem de Türkiye'de –dün Demirel'in

ken di si söy le di; “dört bin tane radyo var”– Kürt le rin tek bir rad yo su

olma ya cak! Böyle kar deş lik olur mu? İşte sizin bu konu da hiç bir

cevap ver me ye gücü nüz yok, diyo rum. Ulus la ra ra sı alana yöne lik

bu kadar tele viz yon, radyo yayı nı yapı yor su nuz –Türki cum hu ri yet -

le re de baş la dı–, ama Kürt hal kı na yöne lik ise ufak bir tele viz yon

yayı nı bile yapıl mı yor? Eğer Kürt halkı kar deş se, eğer bir de kim li -

ği tanı nı yor sa, bu soru yu sor mak ta hak kı mız var. Türk halkı buna

ne diyor? Türk hal kı nın vic da nı varsa, Türk halkı kar deş lik ten

yanay sa, Türk halkı bir hal kın ken di ni biraz özgür ce ifade etme si ni

isti yor sa –bıra ka lım ayrı dev let olma yı–, böyle müte va zi bir şekil de

ken di ni ifade etme hak kı na kavuş ma sı nı isti yor sa, kendi yöne ti ci le -

ri ne biraz “ciddi olun” diye bi li yor mu? Asıl muğ lak lık, asıl say gı -

sız lık diye bi le ce ği miz durum bura da söz konu su. Türkiye'de

demok ra si yok, Türkiye'de halka saygı yok. Evet sade ce Kürt hal kı -

na değil, Türk hal kı na da saygı yok. Doğru poli ti ka yapıl mı yor.

Otuz yıl dır Türk hal kı na yöne lik her han gi bir poli tik geliş me söz

konu su değil. Ben, ızdı ra bın bura da oldu ğu nu söy lü yo rum. Bile mi -

yo rum, yete rin ce anla şı lı yor mu?

Ulus la ra ra sı kamu o yu açı sın dan ise şunu söy le ye bi li rim: TC'ye

bas kı lar arta cak tır. Benim de edin di ği miz izle nim, Tür ki ye hükü me -

ti ne bir zaman tanı ma duru mu var dır. Bu süre nin –tabii kesin bil mi -

yo rum ama edin di ği miz izle nim le re göre– sona erdi ği biçi min de dir.

Ciddi ola rak TC'yi siya si çözü me zor la ma var dır. Başta ABD olmak

üzere, Avrupa'nın da TC'yi siya si çözü me zor la dı ğı kanı sın da yım ve

anor mal geliş me nin bunun la bağ lan tı sı ola bi lir diye düşü nü yo rum.

Ve sanı yo rum bu geliş me yoğun la şa cak tır da. Benim Mam

Celal'den de edin di ğim izle nim budur; bunun yoğun bir biçim de

geli şe ce ği dir. “Bunu Batı daya tı yor” diye değil de, Türkiye'nin

kendi için de siya si çözü me açık olma sı gere ki yor. Açık olmaz sa,

epey daral tı la cak tır. Dip lo ma tik saha da aley hi miz de ki süreç ter si ne

çev ri le cek tir. Bunun da önem li bir sıkış ma ya yol aça ca ğı bek len me -

20 21

li dir. Bu konu da kesin veri ler olma mak la bir lik te, bence bu yönlü

bir geliş me söz konu su dur.

– Sayın Öca lan, bu “muha tap” mese le sin de Sayın Talabani'nin

mek tu bun da bir unsur var; diyor su nuz ki, “Mec lis te ki Kürt mil -

let ve kil le ri, hatta HEP olma sı da şart değil, muha tap ola bi lir ler.”

Bir, ona açık lık getir me ni zi rica ede ce ğim. Bir de bun dan son ra ki

süreç te Talabani'nin bir ara bu lu cu luk rolü ola bi lir mi?

– Celal Tala ba ni: Hayır, PKK var, Türk hükü me ti var. Sayın

Öca lan çok açık konu şu yor...

– Sayın Öca lan ister se, yapa rım diyor...

Abdul lah Öca lan: İster HEP, ister Mam Celal bu konu da bazı

süreç le ri baş lat mış lar dır veya bazı süreç le ri halen yaşı yor lar.

HEP'in bu konu da ki yak la şım gücü sınır lı dır. Her şey den önce ken -

di le ri yete rin ce orga ni ze ve tem sil düze yin de değil ler, fakat iliş ki le -

ri yumu şat ma da, siya si plat for ma dök me de olum lu işlev göre bi lir ler

diye bir görü şü müz vardı. Bu çer çe ve de yürü tük le ri görüş me le ri,

zarar lı bul mu yo ruz. Bu konu da zaman zaman da güç ver me ye çalı -

şı yo ruz. Bu da “Apo HEP'e tali mat veri yor” biçi min de yan lış anla -

şıl dı. Tali mat filan değil di. Bu konu da iste di ği miz şuydu: Bazı siya -

si plat form la ra çıka bil sin ler, bu konu da ken di le ri ni biraz da açığa

çıkar mış lar dır, onun için güç vere lim. Yani hem demok ra si ye hiz -

met ede bi lir ler, hem de orta mı biraz siya sal yön te me alış tı rır lar diye

düşün dük. Ama tam bir ara bu lu cu rolün den bah se der se niz, bu biraz

zor dur. Ken di le ri de hazır değil. Nite kim bizim de iliş ki çer çe ve miz

bunu biraz dar bulu yor. Bunu belir te bi li rim.

Mam Celal için de, eğer söy len di ği gibi, Türkiye'deki yet ki li ler

demin sor du ğum soru lar çer çe ve sin de hazır lar sa, böyle bir ile ti şi -

me, böyle bir vası ta ya ihti yaç duyar lar sa, bizim için bir engel yok.

Daha iyi bir kav ra yı şa yol açma sı açı sın dan Mam Celal'in tec rü be si

de var dır. Bizim le uzun bir süre dir iliş ki halin de dir, daha iyi bir

anla yış orta mı nı geliş tir me de kat kı sı ola bi lir. Fakat bu konu da ger -

çek ten fazla bir şey bek le me mek gere kir; sade ce yeni yön te mi daha

yoğun laş tır mak ta, öne çıkar mak ta rol oyna ya bi lir. Biz bunda en

ufa cık bir sakın ca gör me di ği miz gibi, yar dım cı olma ya da çalı şı rız.

Sizin soru nuz yete rin ce cevap lan dı mı?

–Tabii, teşek kür ede rim.

Abdul lah Öca lan: Yal nız bura da küçük bir nokta daha ekle me li -

yim: Gerek Türkiye'nin ikti dar da ki par ti le ri olsun, gerek se muha le -

fet te ki par ti le ri olsun orta ya koy du ğu muz mev cut çer çe ve ye, yani

soru nun demok ra tik ve siya sal boyut lu ele alın ma sı na yeter li ve

hazır değil ler. Şunu belirt me li yim: Muğ lak lık var. Anla şıl ma sı açı -

sın dan belir ti yo rum. Sanı yo rum soru nuz la ilin ti li dir. Muha le fet te

de, ikti dar da da ciddi bir yet mez lik var dır. Kişi ola rak, parti prog ra -

mı ola rak, bir de tec rü be bakı mın dan denen miş ler dir; fazla çözüm

gücü ola bi le cek le ri ne dair ben de umut lu deği lim. Özal'ın bası na

“yeni olu şum” diye yan sı yan bir değer len dir me si var; biraz da işler

o nok ta ya gel miş, hatta “İkin ci Cum hu ri yet” tar tış ma la rı diye bir

kav ram dan da bah se di li yor. Ben bu soru la rı ve bu soru la rın kar şı lı ğı

olan bu kav ram la rı boş bul mu yo rum; bana göre de mev cut par ti ler

–ikti dar da olsun, muha le fet te olsun– sorun la rı kav ra ma gücü nün

çok uza ğın da dır lar. Türkiye'nin gel di ği nok ta nın çok geri si ne düşü -

yor lar. Ağır la şan sorunları kav ra mak ta zor luk çeki yor lar veya kav -

ra ma diye bir dert le ri yok. Dola yı sıy la fazla umut lu deği lim. Yani

siz benim umut lu olup olma mam dan bah set ti niz, çok umut lu olmak

ister dim. Bunun neden le ri var. Örne ğin, Akbu lut git ti ği zaman,

Mesut biraz libe ral dir, biraz da Alman cı dır, bir şey ler yapar dedim.

Maa le sef daha fazla bomba yağ dır dı. O gitti Demi rel geldi, bu biraz

daha libe ral ola bi lir dedim –biraz da bizim kat kı mız la baş ba kan

olmuş tu–, o da Mesut'u arat ma dı. Yani yağ mur dan kur tul ma ya çalı -

şır ken, dolu ya tutul duk. Şimdi yeni olu şum dan bah se di li yor; eğer

yeni olu şum, ger çe ken yeni olu şum sa...

– Umu du nuz ikin ci cum hu ri yet...

Abdul lah Öca lan: Evet, ikin ci cum hu ri yet tar tış ma la rı var,

umut lu olmak isti yo rum. İkin ci cum hu ri yet geliş ti ri lir ken –tabii

ana ya sal temel de de ele alın ma ya çalı şı lı yor– ana ya sa nın içine Kürt

ve Türk eşit ve özgür yer leş ti ri lir se ve bu temel de bazı yasal düzen -

le me ler yapı lır sa, yeni olu şum ger çek ten ikin ci bir cum hu ri yet le

sonuç la na bi lir. Ve bu, çok ciddi bir adım ola bi lir. Bana göre de Tür -

ki ye, artık biraz da bu temel de çok köklü, radi kal bir dönü şüm le

ağır sorun la ra çözüm geti re bi lir.

22 23

Acaba Özal, bu konu da ger çek ten bir şey ler yap mak isti yor mu,

ger çek ten gücü var mı? Ben hep bun la rı söy lü yo rum –mazur görün,

çünkü geç mi şi var–, bütün iyi niyet li yak la şım lar, sonra çok tra jik

bir biçim de acı ve çok sert bom bar dı man lar la ve özel savaş yön -

tem le riy le kar şı lık buldu. Eğer doğru kar şı lık veri lir se, biz eli miz -

den gelen kat kı yı suna rız. İkin ci cum hu ri yet tar tış ma la rı na, yeni

olu şu ma, onun ana ya sal çer çe ve si ne siya sal bazda müca de le yi

aktar mak, demok ra tik yön te mi kul lan mak için PKK, son dere ce

yara tı cı dav ra na rak kat kı da bulu na cak tır, diyo rum. Ama bu konu da

soru nun PKK'den değil de, Türkiye'nin mev cut tıkan mış siya si

yapı sın dan kay nak lan dı ğı nı söy le ye yim. Türkiye'de siya si yapı

tıkan mış tır, eko no mi tıkan mış tır, demok ra si geliş mi yor ve bunu ben

değil, Türkiye'nin bütün yazar-çizer le ri her gün doza jı artan bir

biçim de söy lü yor lar.

Biraz da çözü mü bunda gör mek isti yo rum. Umut biraz budur.

Yani çok kesin bir umut mudur, sade ce buna mı bağ lı sın, der se niz,

değil ama Türkiye'yle bir lik te bu çer çe ve de bir umudu koru mak

isti yo rum.

Evet ikin ci soru nuz olan Hizbullah'ı sonuç lan dı ra yım: Şimdi,

Hizbullah'ın ger çe ği ne iliş kin sanı rım kısa bir değer len dir me ister si -

niz.

Bana göre Hiz bul lah, tümü kap sa ma sa bile önem li oran da –ve

emni yet le bağ lan tı lı ola rak söy lü yo rum– Kürdistan'daki MHP'dir

veya Kür dis tan lı laş tı rıl mış MHP'dir. Son gün ler de bazı değer len dir -

me le ri –Bat man ağır lık lı Hiz bul lah ola yın da– oku dum; emni ye tin

olduk ça içine gir di ği bir olu şum oldu ğu anla şı lı yor. Tah min etmiş -

tim; bu doğ ru la nı yor. Ger çek ten çok teh li ke li bir oyun; yal nız

1992'de 500'ü aşkın cina ye te yol açıl dı. Bu vuru lan la rın da ger çek -

ten PKK ile iliş ki le ri yoktu, hepsi suç suz insan lar dı ve hatta büyük

bir kıs mı nın siya si oldu ğu nu da san mı yo rum. Şöyle bir yön tem dir:

Hiz bul lah, hal kın PKK'ye taban teş kil etme si, ona yak laş ma sı duru -

mun da başı na ne gele ce ği ni gös ter mek için geliş ti ril miş bir tak tik tir.

Türkiye'de bir dönem ler MHP, sola karşı bu sin dir me göre vi ni

üst len di. Ben bu konu da hükü me te bir uya rı da bulun mak isti yo rum:

Demirel'in ken di si, Türkiye'de uzun süre Tür ki ye solu na yöne lik

MHP'yi bir sin dir me aracı ola rak kul lan dı. MHP'nin olu şu mun da

mev cut bir çok hükü met le bir lik te, özel lik le Demirel'in sorum lu lu ğu

var dır. Aynı oyunu, Hizbullah'ta da gös ter miş tir. Hizbullah'ın daha

önce ki hükü met ler döne min de ki örgüt len me si bu kadar geliş miş

değil dir, “faili meç hul cina yet le ri” bu kadar yay gın değil dir. Ama

1992'de bu cina yet ler çığ gibi büyü dü. Ya hükü me tin kont ro lün de

değil dir, ya da hükü met göz yum muş tur. Ve bu, ağır bir duru mu

ifade edi yor. İnsan lar böyle kat le di le mez. Bu hükü me tin, bu kat li -

am lar dan en azın dan bir kaç faili bulup orta ya çıkar ma sı gere kir di.

O zaman orta ya iki sonuç çıkar: Ya hükü met ger çek ten emni yet

için de bazı güç le re hakim değil dir, ya da yeşil ışık yak mış tır.

Kamu o yu bu konu da açık lık isti yor. Ben bir bunu soru yo rum.

İkin ci si,??????“biz de Kür düz, kema liz me kar şı yız” diyen Hiz bul la hi

çev re ler var, böyle bir ta kım İsla mi kuru luş lar dan da bah se di li yor.

Biz bun la rın –dolay lı da olsa– bazı çev re le riy le diya log için de

olduk. Ben den giden mesaj şudur: Eğer siz ger çek ten böy ley se niz

ve ger çek ten kan dök mek iste mi yor sa nız, biz de size ateş etme ye ce -

ğiz. Özel lik le Rama zan ayı boyun ca ve daha son ra ki süreç de dahil

olmak üzere biz ateş etme ye ce ğiz. İster se niz daha olum lu iliş ki ye

de yöne li ne bi lir, dedik. Ben, bizim bütün bir lik le re, ateş açma yın

diye haber ver dim. Nite kim ateş açıl ma dı. Bir de mer kez adına bir

bil di ri yayın lan dı. Sanı yo rum şim di lik bu “faili meç hul cina yet -

ler”de belli bir azal ma var. Hizbullah'ın bir çev re si, bu cina yet ler -

den uzak dur mak isti yor. Bu, olum lu bir adım dır. Bun dan sonra da

geliş ti ril me si ni uma rız. Fakat bazı “faili meç hul cina yet ler” daha

var. Zaten bizim bir ama cı mız da bura da ger çek ten cina yet le re

karış mak iste yen ler le iste me yen le ri ayır det mek tir. Bu, sınır lı bir

adım dır. Bu adımı daha da geliş tir mek isti yo ruz. Uma rım ki bir çok

gaze te ci ye de yöne lik olan bu cina yet le rin önünü biraz kese riz ve

biz bu konu da ağır lı ğı mı zı kul lan ma ya da devam ede ce ğiz.

– Peki bu, Türkiye'ye karşı müca de le de işbir li ği anla mı na

gelen bir anlaş ma mı olu yor?

Abdul lah Öca lan: Henüz böyle bir durum yok tur.

– Şimdi biraz gün cel konu nun dışı na çıkıl dı. Ben bir soru sor -

mak isti yo rum: Üç-dört gün sonra New roz var. Siz demin açık la -

24 25

dı ğı nız gibi, bir karar aldı nız ve özel lik le de dik ka ti çek ti ği niz bir

nokta ola rak pro vo kas yon lar dan bah set ti niz. Yani “ Newroz'da

bir ta kım çev re ler pro vo kas yon la ra gir mek iste ye cek ler dir. Bun la -

ra karşı ted bir ala ca ğız” dedi niz. Geçen yıl da gerek Anka ra tara -

fın dan, gerek se sizin tara fı nız dan bir ta kım açık la ma lar yapıl mış tı,

ama hiç net bir açık la ma yoktu. Mese la bugün Ankara'nın bir

açık la ma sı vardı; yine geç ti ği miz hafta hükü met tara fın dan yapı -

lan bir açık la ma da “ Newroz'da biz PKK bay rak la rı na –yasa lar

izin ver me di ği için– izin ver me ye ce ğiz, buna karşı ted bir ala ca ğız”

şek lin dey di. Dola yı sıy la bir yerde şöyle düşü ne bi lir miyiz? Yani

sizin bah set ti ği niz, o pro vo kas yon orta mı dedi ği niz husus la ra

bun lar yara ya bi lir mi? Siz Newroz'da Güney do ğu insa nın dan,

Türkiye'de yaşa yan Kürt ler den ne bek li yor su nuz? Newroz'da

nasıl hare ket etme si ni, ne yap ma sı nı bek li yor su nuz? Çok açık

ola rak söy le ye bi lir misi niz? Çünkü bu muğ lak lık kal dı ğı süre ce,

her yıl kan dökü lü yor.

Abdul lah Öca lan: Açık ça belir te yim: Newroz'un barış çıl bir

biçim de kut lan ma sı nı iste riz. Benim Kür dis tan hal kı na söy le ye bi le -

ce ğim; Newroz'u çok kap sam lı bir biçim de ve özgür ce kut la ma sı dır.

Milli renk le ri var dır, kul lan sın. Şunu da söy le ye yim; bu milli renk -

le ri biz icat etme dik. Kesk û sor û zer, yüz yıl lar dan beri kalan renk -

ler dir. O renk ler den elbi se giyer, puşu bağ lar. Bir şal bağ la dı diye

sal dır mak, uygar lı ğa sığ maz.

– Ama efen dim, ortam bu kadar ger gin leş miş ken –şimdi

Türkiye'de de ortam son dere ce ger gin– bazı çev re ler de bir aji tas -

yon oluş muş. Tabii dedi ği niz renk ler den ayrı ola rak diyo rum.

Mese la geçen yıl gör dü ğü müz, sizin resim le ri niz le güven lik kuv -

vet le ri nin üze ri ne yürü mek, işte o zaten ajite olmuş orta mı daha

da fazla ajite etmek...

Abdul lah Öca lan: Şimdi anlı yo rum; yani bir kaç resim kul la nıl -

dı diye, bir-iki slo gan atıl dı diye buna böyle tara ma ile cevap ver -

mek çok aşı rı dır.

(Celal Talabani'ye hita ben) Tu gihiş ti ye, tiştê min got. Ez dibêjim

ku kincêk kesk û sor û zer li xwe kirin, ne hace te. Kesên dibêjin

yekê din “Bijî Apo” dîsa ne mecbûre. Ez vê yekê dibêjim.

26 27

“Politika kapısını Türkiye için de aralayacağız.”

Yani bir slo gan atma nın kar şı lı ğı tara ma olma ma lı dır. Yaka la sın!

Bizim ki ler silah kul lan ma ya cak tır. Asla, bir asker vur ma ya cak lar.

Güzel, değil mi? Yasa la rı na ters ise karşı taraf slo gan atanı tut sun,

hapse atsın. (Bila bigre di hepsê ke, çima diku je.) Tah rik bunun

nere sin de, tah rik varsa, on yıl ceza ver sin, tah ri kin ceza sı ölüm

müdür? Bu konu da biraz anla yış lı olun ma lı; Avrupa'da bin söz söy -

le ni yor. Avrupa'daki demok ra si ye baka lım; her kes her türlü slo ga nı

atmaz mı, hükü me te küf ret me ye kadar git mez mi? Bun la rın hepsi

olu yor. Hiç bi ri sin de imha ceza sı uygu la nı yor mu? Biz den

Newroz'da iste ne bi le cek şey, “PKK silah lı giri şim de bulun ma -

sın”dır. Biz buna olum lu cevap veri yo ruz. Tersi bir giri şim de bulun -

ma ya ca ğız. Hiç bir asker ve polis endi şe len me sin. Onla rı vuran

olur sa, onlar da vur sun, diye ce ğiz.

– Yani sizin tara fı nız dan bu Newroz'da hiç bir şekil de silah lı

giri şim de bulu nul ma ya cak...

Abdul lah Öca lan: PKK'nin sorum lu lu ğu nu duyan lar bunu yap -

ma ya cak lar, diyo rum. Bizi din le me yen le ri hükü met güç le ri de

vurur; biz de tuta rız ve hesa bı nı sora rız. Bu çok açık. Ama dedi ğim

gibi bir slo gan atıl dı, bir elbi se giyil di, bir bay rak açıl dı diye vur -

mak da doğru değil dir. Yine tutuk la sın, ceza ver sin, diyo rum. Bu

daha makul ve doğru bir yön tem dir.

– Evet, teşek kür ede rim.

– Konu yu değiş ti re bi lir miyiz? Kaç yıl dan beri takım elbi sey le

basın kar şı sın da bulun ma dı nız?..

– Kra va tı kaç yıl dan beri tak mı yor sunuz?

– Bu kıya fe ti siz mi seç ti niz?..

Abdul lah Öca lan: Yirmi üç yıl dır.

– İlk kez mi giyi yor su nuz?

– Celal Tala ba ni: Zamanê nuhe. Sala nuhe. New ro za nuhe.

–Yirmi üç yıl dır ilk kez mi takı yor su nuz, giyi yor su nuz?

Abdul lah Öca lan: Yok, zaman zaman dip lo ma tik görüş me ler de

kul la nı yo rum. Çoğu nu zu böyle görün ce, ben de say gı yı ifade etmek

için giy dim. Her an aske ri giy sim öbür taraf ta dır, ister se niz giyip

gele yim...

– Böy le si ni ter cih ede riz...

Abdul lah Öca lan: Ben Türkiye'de memur luk yap tım. Aslın da

çokça kra vat tak mış tım. Ayrı ca kıya fet dev ri mi yap tım.

– Sayın Öca lan, madem mese le yi biraz yumu şat tık, sizin le ilk

röpor ta jı yapan lar yar gı lan mış tı, hatır lar sı nız; şimdi Türkiye'den

büyük bir gaze te ci grubu geli yor ve basın top lan tı sı yapı yor su nuz,

aslın da bu da olum lu bir geliş me değil mi?

Abdul lah Öca lan: Şüp he siz bu bir iler le me yi ifade edi yor.

Olum lu bir adım dır. Ben ilk görüş me ye baş la dı ğım da da şunu söy -

le miş tim; –sanı yo rum sayın Birand'dı– benim de değer len dir mek te

zor luk çek ti ğim bir görüş me dir bu; fakat sizin cesa re ti niz, bana da

cesa ret verdi. Tür ki ye bası nıy la bu yön tem le çalış mak bana göre

yan lış değil, dedim. Nite kim o zaman bazı la rı garip kar şı la mış tı,

hatta eleş tir miş ler di; “şöyle basın, böyle basın” diye. Ben, bu çer çe -

ve nin önem li oldu ğu nu ve Türkiye'de de eğer basın özgür lü ğü ne

iliş kin bir sap ta ma da bulu na cak sak, bunun önem li bir adım teş kil

ede bi le ce ği ni söy le dim. Ve halen bu inan cı mı koru yo rum. Önem li -

dir ve basın özgür lü ğü nün de önem li bir işa re ti dir. Tabii bir sürü

eleş ti ri ler var, ama dedi ğim gibi önem li dir ve geliş ti ri le bi lir.

– Sayın Öca lan, siz 1988'den beri görüş tü ğü nüz hemen hemen

bütün gaze te ci le re bir ta kım şart lar ileri sür mek le bir lik te, onlar

vası ta sıy la hep ateş kes çağ rı la rı yap tı nız. “Biz ateş ke se hazı rız,

silah tan yana deği liz, bu işin demok ra tik yol lar la çözül me si ne

ina nı yo ruz” diye mesaj lar ver di niz. Şimdi ben, bu New roz önce -

sin de ki bu ateş kes çağ rı nı zın, en azın dan 25 gün lük sila hı sus tur -

ma kara rı nı zın zaman la ma sı nı merak edi yo rum. Niye geçen

Newroz'da değil de şimdi? Niye iki ay sonra değil de şimdi? Bir

yer ler den size bir işa ret mi geldi?

Abdul lah Öca lan: Anla ta yım: Hayır, özel işa ret le re daya lı ola -

rak geliş me di. Mam Celal'le görüş tük. Ki sade ce Mam Celal'den de

geliş ti demi yo rum. Benim edin di ğim izle nim, ulus la ra ra sı kamu o yu

siya si yön te min artık açığa çıka rıl ma sı nı isti yor. Sanı yo rum

ABD'deki baş kan lık deği şi mi nin de bunda etki si var. Yine çokça

söy le nen bir söz var; Türkiye'ye tanı nan bir süre nin artık sona erdi -

ği ve 1993 baha rı na kadar bu süre nin dol du ğu yönün de. Ben bu

konu da da kesin bir bil gi ye sahip deği lim, ama muh te me len dip lo -

28 29

ma tik iliş ki ler de Türkiye'yle bu tür görüş me ler olmuş tur; “mese le yi

zorla hal le der sen, al sana 1993 baha rı na kadar süre, çöze mez sen

artık siya si çözü me ağır lık ver me li sin” denil miş tir. Bu, biraz etki li

olmuş tur.

İkin ci si, 1992'de bize bir tas fi ye-imha süre ci daya tıl dı. Bu,

Güney'deki savaş la ve Kuzey'de de iç ope ras yon la biti ri le ce ği miz

biçi min dey di. Sanı yo rum iki si nin de ger çek leş me di ği görül dü ve

hatta Kürdistan'ın çok kap sam lı bir dev rim ci geliş mey le karşı kar şı -

ya oldu ğu orta ya çıktı. Geli şen izle nim ler budur. Çok kap sam lı bir

dev rim sel geliş me var. Yine çok kanlı bir süre ce de giri li yor. Kanlı

bir süre ce giril di ği konu sun da hem ülke için de ve hem de ülke

dışın da bir çok çevre hem fi kir dir. Bu kanlı süre ci biraz fren le mek

için sanı yo rum bazı dip lo ma tik kanal lar yoğun baskı geliş ti ri yor lar

veya yoğun istem de bulu nu yor lar. Hükü me tin de şöyle bir duru mu

söz konu su ola bi lir –cum hur baş kan lı ğı, hatta genel kur may lık da

dahil–; işle rin pek de düşü nül dü ğü gibi geliş me di ği nin, tas fi ye nin

ger çek leş me di ği nin, çatış ma nın daha da kanlı ola bi le ce ği nin, bunun

da ger çek ten siya si tıka nık lık kadar eko no mik ifla sı da hız lan dı ra -

ca ğı nın ve demok ra si ye de bir arpa boyu yol aldı ra ma ya ca ğı nın

anla şıl ma sı bence etki li dir. Şunu da belir te yim; bütün Türkiye'nin

ve ulus la ra ra sı ala nın gözü bura day mış, ben bu kadar bek le mi yor -

dum. Demek ki çok sonuç bek li yor lar mış. Yani yal nız sizin gaze te -

le ri niz değil, özel lik le en büyük dev let ler den tuta lım Türkiye'nin de

resmi çev re le ri ne kadar hepsi bunu bir dönüm nok ta sı ola rak gör -

mek isti yor. Hepsi öyle görü yor. Ben de –bu bize his set ti ril di, zaten

basın da bunu işli yor– işte bunu vesi le bile rek, eğer köklü yeni

dönü şüm ler ola cak sa, bunda PKK'yi bütün çıp lak lı ğıy la bir kez

daha dile getir mek için bu top lan tı ya karar vere rek önem ver dim.

Muh te me len bu neden ler le yeni bir dönüm nok ta sın dan bah set mek

düşü nü le bi lir diyo rum. Yani yeni bir dönüm nok ta sı dır demi yo rum,

ama bu düşün ce hızla geli şi yor. Ortam bunu daya tı yor, diyo rum.

Böy le ce sonuç lan dı rı yo rum. Ayrı ayrı görüş me imka nı mız var -

dır, bazı la rı nız la ayrı ayrı görü şe ce ğiz. Tek rar teş ek kür ede rim.

Nokta der gi si nin 21-27 Mart ta rih li sa yı sın da yer alan rö por taj:

SİLAH LAR SUSA Bİ LİR

AMA SİLAH BIRAK MA YIZ

Nokta: Ba rış çağ rı nız da iç ten mi si niz?

Abdullah Öcalan: Ba rış me sa jım açık tır ve ke sin dir. Dün ya da

ben den da ha çok sa vaş tan nef ret eden in san yok tur. Biz so run la ra

çö züm is ti yo ruz. Si ya sal yön te me açı ğız. Kar şım da bir mu ha tap arı -

yo rum. Hü kü met be ni is te mez se, ben ara dan çe ki li rim. İl le de be -

nim ol ma şar tım yok. Uy gun gö rü len bi çim de bir di ya log ku ru lur.

Da ha faz la ka nın Türk hal kı na da Kürt hal kı na da, bir fay da sı yok -

tur. Ge çen sü re bu nu gös ter miş tir. Biz ke sin lik le da ha faz la kan dö -

kül me si ne kar şı yız. Ba rış me sa jım be nim ara dan çe ki le ce ğim dir. Si -

ya si bir sü reç baş lı yor.

– Ör güt si zi din le ye cek mi?

– Ben ör güt üze rin de ha ki mim ve kont rol ede bi li rim. New roz’da

kim PKK adı na si lah sı kar sa o pro vo kas yon dur. Türk dev le ti onu

öl dür mez se biz öl dü rü rüz. Ke sin lik le ce za sı nı ve ri riz.

– Bu si ya si sü reç te ARGK’nin (PKK’nin ge ril la bir lik le ri) du -

ru mu ne ola cak?

– ARGK’nin ko nu mu öy le bir den aşı la cak bir ko num de ğil dir.

Po li tik bir ko nu mu var dır ve o ko nu mu sür dü re cek tir. ARGK bir

30 31

“Ben ARGK'yi silah sız landırma ya da

dağıt ma diye hiç bir keli me sar fet me dim. Siya -

si yön te mi daha fazla öne çıkarmak için silah -

la rın susa bi le ceği ni söy le dim.”

halk sa vun ma gü cü dür. Bü tün dü zen le me ler ya pı lır, teh li ke ler or ta -

dan kal kar, or du da kök lü ted bir ler alı nır. Or du bi zim için bir teh dit,

bir im ha ara cı de ğil bir ko ru ma ara cı olur sa ARGK’nin ba zı gö rev -

le ri ni ona ve re bi lir. Ba zı gö rev le ri ni halk sa vun ma gü cü ola rak tu ta -

bi lir. Ya ni bir çö zü me git mek zor ol maz. Ta bii bun la rı ko nuş mak

er ken dir. Ben ARGK’yi si lah sız lan dır ma ya da da ğıt ma di ye hiç bir

ke li me sar fet me dim. Si ya si yön te mi da ha faz la öne çı kar mak için

si lah la rın su sa bi le ce ği ni söy le dim.

– PKK si ya si çö zü me ulaş ma yı so mut ola rak na sıl plan lı yor?

– Fe de ral bir mec lis ve hü kü met dü şü nü le bi lir. Or du nun ye ni den

dü zen len me si dü şü nü le bi lir. Yi ne Kür dis tan’ın ken di si ni sa vun ma sı

dü şü nü le bi lir. Bu ko nu lar da dik kat edi le cek en önem li un sur in san

var lı ğı nı ga ran ti ye al ma, öz gür ge liş me yi sağ la ya bil me. Ve bu nu

sağ lam gü ven ce le re bağ la ya bil me.

– Türk hü kü me ti si zin le “off the re cord” bir an laş ma ya gir me yi

hiç de ne di mi?

– Ha yır. Hiç bir tek lif gel me di.

– Siz ce Ta la ba ni çok sert bi çim de kar şı nız day ken, ara bu lu cu lu -

ğun mi mar lı ğı na na sıl ulaş tı?

– Ba zı ne den le ri var. Özel lik le Tür ki ye ile Irak ara sın da ge li şen

iliş ki dü zey le ri. Yi ne bu ara da Bar za ni’ye ve ri len ağır lık, ken di si nin

za yıf bir ko num da ol ma sı, ay rı ca ulus la ra ra sı ka mu o yun da da

PKK’nin 1992’de tas fi ye edi le me ye ce ği ni an la mış ol ma sı dır. Bü -

yük bir ih ti mal le, ben ce ba zı dev let ler den böy le bir yak la şı mın da ha

ol gun ol du ğu bi çi min de me saj lar al mış tır. Bu ne den le sı cak ba kı -

yor.

– Top lan tı da Özal ve De mi rel’in tu tum la rı nı eleş tir di niz. On la -

rın to pu sü rek li Kürt kim li ği ta şı yan ki şi le re at tı ğı nı söy le di niz.

Şim di siz to pu on la ra at tı nız, ne dü şü nü yor su nuz?

– Ba na mü te va zi bir gö rev dü şü yor du. Ken di le ri bi raz an la yış lı

ol sun lar, be ni cid di ye al sın lar. Zor du ru ma dü şür mek is te mi yo rum

on la rı. Fa kat boş bu lu nup üze ri mi ze ge lir ler se... Ken di le ri ka dar

Tür ki ye’yi ya şa nır ha le ge tir mek is te dik. En az ken di le ri ka dar kar -

deş halk la rı ya kın laş tır mak is te dik. Bu nu an la ma dı on lar. Ce sa ret le -

ri yok. Bı ra kın an laş ma yı, çok sı kış mış lar dı. İna nır mı sı nız, on la rın

adı na üzü lü yo ruz. Bir po li ti ka cı ken di ni bu ha le ge ti rir mi? Bö ye si -

ne dar, böy le si ne po li ti ka üre te mez du ru ma so kar mı? Na sıl ta ham -

mül ede bi li yor lar? Keş ke bi raz yar dım cı ola bil sey dim on la ra.

– Eli ni ze hiç si lah al ma dı ğı nı zı söy lü yor su nuz. Bu nu Tür ki -

ye’ye dön dü ğü nüz de yar gı lan ma mak için mi vur gu lu yor su nuz?

– Bu ko nu da ba na bü yük bir zu lüm ya pıl dı ğı nı dü şü nü yo rum.

So ru nu bu ka dar teh li ke li nok ta ya ge ti ren be nim kö le hal kım la kar şı

ta ra fın her şe yi as ke ri yön tem le zor ba ca çö züm le me ye kalk ma sı dır.

Bi raz hal kı mı zı, bi raz da si ya si ya pı yı, mec lis üye le ri ni suç lu gö rü -

yo rum ve yar gı la ma ge re ği du yu yo rum. Bu ko nu da müs te ri him. Bir

hal kın ken di ni bu ka dar kö le leş tir me si hiç bir ge rek çe ka bul et mez.

Ve bir halk üze rin de hiç bir ge rek çe ile bu ka dar bas kı uy gu la na maz.

Suç lu yo rum tüm bun la rı.

– Kar şı mı za si vil çık ma nız son de re ce ra di kal bir de ği şim de ğil mi?

– Tam ter si ne bu bir ya nıl gı nın aşıl ma sı. Öca lan’ın ken di si si zin

gör dü ğü nüz den çok fark lı. Be nim ka dar ya şam üs tün de du ran, ya -

şa mın in ce lik le ri ve ay rın tı la rı ile il gi le nen çok az. Be nim ya nı ma

ge len ler en kaz gi bi dir. Umu du nu ve her şe yi ni yi tir miş tir.

– Kamp la rı nız da ha yat çok, zor. Özel lik le Tür ki ye için de ki ler

de. Siz bu kamp lar da ya şa ma ya ne ka dar da ya na bi lir di niz?

– Bu in san la rı mı zın ger çek ten bir kah ra man lı ğı dır. Bu şart la ra

da yan mak Vi et nam’da bi le gö rül me miş tir. Be nim da yan ma gü cüm

on la rın da yan ma gü cü nü ifa de edi yor.

– Si ya si da yan ma gü cün den çok ina nıl maz de re ce de zor olan

fi zi ki şart lar dan sö ze di yo rum...

– Bu güç lük ler ger çek ten hay ran lık uyan dı rı yor. İn san lar ora da

çok zor luk lar çe ki yor lar, ek mek kı rın tı la rı ile ay la rı çı kar dık. Bu be -

nim için bü yük bir me ka niz ma so nu cu ba şa rıl mış bir ya şam dı. O

ya şa mın ku ru cu su yum.

– Ço cuk la rı se vi yor mu su nuz?

– Ço cuk la ra olan sev gim bir çok la rın dan de ği şik tir. Son rö por ta -

jım da bir de ğer len dir me var dı. Ço cuk la ra iha net et me yen ki şi yim.

Ço cuk la rın sev gi si ni şöy le açık la ya bi li rim: Ço cuk la rın duy gu ve

dü şün ce le ri ne iha net et me den, in kar et me den bu in san la ra, bu top -

lu ma ka bul et tir mek on la ra çok bağ lı yım.

32 33

– Ço cu ğu nuz var mı?

– Bi raz kü çüm se yi ci bu lu yo rum ken di açım dan. Şöy le bir dü şün -

cem var: Hal kın ara sın da bu ka dar çok ço cu ğu gö rün ce, bun la rın bir

dün ya sı nın ol ma dı ğı nı dü şü nün ce çok du yar la nı yo rum. Baş tan be ri

dü şün dü ğüm bu zor du rum da ki ço cuk la ra bir dün ya na sıl ku ru lur?

– O hal de ken di ço cu ğu nuz ol ma sı nı ter cih et me di niz.

– Bu dü şün cem be ni zor la dı. İl gi du ya mı yo rum bu ko nu ya. Ama

di ğer ço cuk la rın mut la ka bir ge le ce ği ol ma sı ge rek ti ği ve bu nu sağ -

la ma yan ana ve ba ba lar çok suç lu ol duk la rı için de, ba zı yak la şım -

la rım var bu ko nu da. Tüm in san lık suç lu dur.

Ço cuk la rı nı çok sev dik le ri ni söy ler ler ama ben on la rı ço ğu za -

man say gı sız bu lu yo rum, ço cuk la rı na kar şı. Yal nız ca Türk hal kı de -

ğil, tüm dün ya suç lu bu ko nu da. Ço cuk la ra ve ka dın la ra kar şı ya pı -

lan la ra kar şı yım. Suç lu bu lu yo rum er kek le ri? Ço cuk la rı çok sev dik -

le ri ni söy lü yor lar ama ben çok say gı sız ca bu lu yo rum dav ra nış la rı nı.

Ço cuk la rı nı se ven ler ço cuk la rı için böy le bir dün ya yı ka bul et me -

me li ler. Böy le tip şey ler ka dın lar için de ge çer li dir.

– Bu aşa ma dan son ra na sıl ya şa cak sı nız? Ko mu tan Öca lan

ola rak ol ma sa ge rek her hal de?

– Şüp he siz alış mış ol du ğum ya şam dan de ği şik bir ya şa ma ge çe -

ce ğim. Bu be ni zor la ya bi lir. Fa kat ken di po zis yo nu mu iliş ki le rin yı -

kıl ma sı ka dar, ye ni den dü zen len me si ne de ve re bi li rim. Ye ni den dü -

zen le me çok çe ki ci bir ça lış ma dır ve sa nı yo rum ken di mi hız lı bir

şe kil de adap te ede bi li rim. Yık tı ğım ka dar yap ma ya da tut ku num.

– Öca lan’ın ne tür in sa ni yön le ri var?

– Ben Tür ki ye’yi sev miş tim. An ka ra’da bu lun dum 1970’ler de,

il gi duy muş tum ve ken di mi ver me ye ha zır dım. Fa kat git tik çe da ra -

lan dün ya ve hiç bek le me di ği miz ge liş me ler bi zi ora dan ko part tı.

Şim di be nim dö nü şüm bi raz da Tür ki ye’nin dö nü şü mü ne bağ lı. Bu -

nu de vam lı ve re ce ğim. Dö nü şüm de he sap so ra cak la rım var, ken di -

le ri ne kar şı gö rev le ri mi ye ri ne ge ti re cek le rim var. Biz ne nan kö rüz,

ne de hak sız lık la ra bo yun eğe cek du rum da yız. Gö rü yor su nuz Tür -

ki ye’nin so run la rı ile çok il gi li yim. Bu nun so nuç la rı da yan sı ya cak -

tır. Tür ki ye bu ko nu da ken di ni ha zır la ma lı dır. Ben de ğil. Şim di bi -

raz his se di yor lar ama ben bu nu on la ra da ha faz la his set ti re ce ğim.

– Bü tün bu yap tık la rı nız, or ta ya koy mak is te di ği niz tab lo çok

mu üto pik?

– Hayır, üto pik ol mak tan zi ya de, böy le gün le rin ya ka lan ma sı he -

pi mi zin öz le di ği bir şey. Ben za ten o gün le rin gel me si için yok sul ca

bir ça ba ya gi riş tim. Es ki gün le rin özü ze de len me sin di ye bu ey lem -

le ri dü zen le dim. Bu ço cuk la rın ba şı na bun lar ge ti ril me me li de di ğim

için bun la ra gi riş tim. Ve ha la da sö zü mün pe şin de yim.

34 35

ARGK Eya let Ko mu tan la rı ile 14 Ni san 1993 ta ri hin de ya pı lan tel siz ko nuş ma la rı:

EN YOĞUN VE EN SONUÇ ALICI

BİR DÖNE MİN İÇİN DE BULU NU YO RUZ

Siz ler le, or ta ya çı kan son si ya sal ge liş me ler ve için de ya şa dı ğı nız

so mut ger çek ler ışı ğın da önü müz de ki dö ne me iliş kin uy gun adım la -

rın na sıl atı la bi le ce ği ni de ğer len di re ce ğiz. Ba zı la rı nı zın –Der ya An -

duk* ve Der ya Sor'un– gö rüş le ri gel miş tir ve ben zer gö rüş ler dir.

Ön ce lik le mev cut ge liş me le ri kı sa ca de ğer len di re bi li riz.

Or ta ya çı kan du rum, ta ma men ini si ya tif al tın da si ya si ge liş me -

le ri le hi mi ze çe vi re bi le ce ği miz bir du rum dur. Gün de mi ta ma men

ya ka la ya bil me ve onu leh te gö tü re bil me nin iyi bir baş lan gı cı ol du.

Ya ni bir ne vi si ya si ham le adı mıy dı. Düş ma nın bek le me di ği ve ha -

zır lık lı ol ma dı ğı bir yak la şım tar zıy dı. Do la yı sıy la ini si ya tif biz -

dey di. Di ğer güç ler le ulus la ra ra sı yak la şım la rı da et ki le ye rek,

mev cut du ru mu az çok le hi mi ze çe vi re bil dik. Ve ha len de bu te -

mel de ro lü nü oy nu yor.

Sa nı yo rum as ke ri açı dan da ra hat la tı cı bir du ru ma yol aç -

mış tır. Eğer de rin den kav ra nır ve ça lış ma la ra doğ ru yak la şım

gös te ri lir se, açık ki bi raz da ha ra hat ne fes ala rak or du laş ma işi -

36 37

“Ateşkes gün de mi ta ma men ya ka la ya bil me ve

onu leh te gö tü re bil me nin iyi bir baş lan gı cı ol du.

Ya ni bir ne vi si ya si ham le adı mıy dı. Düş ma nın

bek le me di ği ve ha zır lık lı ol ma dı ğı bir

yak la şım tar zıy dı.”

*: Eyalet komutanlıklarının rumuzları.

“Amaçlar için gerekirse 40 yıl da olsa dağda durmayı göze

alabileceğiz.”

ni iler let me im ka nı nı ver miş tir. Kal dı ki, et ki li bir sa vun ma yı

da za ten içe ri yor. Ak tif bir sa vun ma her za man müm kün dür ve

hiç bir ko şu la bağ la na maz. Hiç kim se de bu nu baş ka tür lü an la -

ya maz. Do la yı sıy la az ka yıp lı ey lem im ka nı da bu dö ne min di -

ğer bir so nu cu olu yor. Özel lik le or du laş ma nın eği tim ve ör güt -

len me ola nak la rı ol duk ça ar tı yor. Ta bii an la ma ya bağ lı dır bu.

Geç miş te gö rül dü ğü gi bi, sü reç le re hak kı ve ril mez se ola nak lar

bo şa da çı kar tı la bi lir. Me se le, fır sat ve ola na ğı iyi de ğer len dir -

mek te ya tar.

Ulu sal ve ulus la ra ra sı ka mu o yu nun çok du yar lı ol ma sı ve ye ni

ge liş me le rin gün de mi bü tü nüy le iş gal et me si, sa nı yo rum ba zı ye -

ni ta lep le re yol açı yor. An la şıl dı ğı ka da rıy la bu ta lep ler, si ya si

or ta ma bi raz da ha ge liş me şan sı nın ver di ril me si, özel lik le hal kın

hem si ya si ve hem de ge re kir se sa va şa ken di ira de siy le çe kil me

an la mın da as ke ri ola rak ken di ni bi raz da ha ha zır la ya bil me si bi çi -

min de olu yor. Yi ne dip lo ma tik sa ha nın ro lü nü oy na ya bil me si için

bi raz da ha za ma na ih ti yaç du yu lu yor. Mev cut pra ti ği bi raz da ha

iyi gör mek, bu te mel de ye ni ba zı po li ti ka ve ka rar lar oluş tu rup

ha ya ta ge çir mek bi raz da ha za man is ti yor. Kö şe ye sı kı şan ve ne -

fes ala maz du ru ma ge ti ri len TC po li ti ka sı na kar şı ta vır la rın da ha

açık ser gi len me si nin an cak böy le ola ca ğı söy le ni yor. Ve ge liş me -

nin bu yön de ve is te ni len tarz da ol du ğu bi li ni yor. Bu, Tür ki ye ka -

mu o yu için de böy le dir. De mok ra tik çö zü me ina nan ke si min bi -

raz ne fes al dı ğı, bu yo lun on lar için de bir ge liş me fır sa tı ya rat tı -

ğı gö rü lü yor. Ba sın ilk de fa bu ko nu da bi raz da ha ba ğım sız yak -

la şım gü cü gös te ri yor. Öy le an la şı lı yor ki, bu sü re cin de rin leş ti -

ril me si önem ta şı yor.

Ay rı ca, böy le bir adım atar ken, baş lan gıç ta biz de kar şı ta -

raf tan faz la bir şey bek le mi yor duk. Kar şı ta ra fın de ğil ama,

çok sa yı da gü cün ko nu mu nu et ki le me yi esas alı yor duk. Bu

ama ca ta ma men ula şıl mış tır. Za ten ken di du ru mu muz da ak tif

bir sa vun ma yı ve bu ara da mev cut gü cün eği tim ve ör güt len -

me si ni dü zen le me yi ge rek li kıl mak tay dı. Bu adı mın bu na fır sat

ta nı ma sı amaç lan dı ki, bu ama ca da ula şı lı yor. Yi ne kar şı ta raf

da ha et ki li ope ras yon lar ge liş tir me yi, özel lik le New roz kat li a -

mıy la kit le le ri sin dir me yi he sap lı yor du ve bel ki de bu adım ol -

ma say dı bu nu da ha faz la el de ede bi lir di. Bu da önem li öl çü de

ön len miş tir. Do la yı sıy la atı lan adım, umu la nın da öte sin de bir

ge liş me or ta ya çı kart mış tır.

“Dönem ordu laş ma ya muaz zam fır sat veri yor”

Şim di bu adı mı na sıl de rin leş ti re ce ğiz? So run bu ra da dır. An la şıl -

dı ğı ka da rıy la yak la şım la rı nız, ba zı şart lar la bu sü re ci da ha da iler -

let me bi çi min de olu yor. Biz de de ha kim olan an la yış bu. Fa kat bu -

ra da iki yan lış tan uzak dur mak ge re ki yor. Bun lar dan bi ri si, tak tik

ma nev ra im ka nı na baş vur ma dan düz bir sal dı rı an la yı şı için de ol -

mak ve ya her ko şul al tın da gü cü tü ke tin ce ye ka dar kul lan mak tır.

Bu, dar bir as ke ri yak la şım dır. Bu yak la şım doğ ru ol ma dı ğı gi bi, bu

ka dar faz la güç, yer ve ola nak da yok tur. Böy le bir an la yış için de

olan la rın gü cü doğ ru kul la na ma dı ğı ve ge liş ti re me di ği or ta da dır.

Za ten bu ken di li ğin den li ğin fark lı bir bi çi mi olu yor ki, bu nun da

ge liş me sağ la ma sı müm kün de ğil dir. Bu sa va şı ge liş ti re me me, dü -

zen le ye me me ve çok ağır ka yıp la ra yol aç ma ola yı, ba zı so rum suz

ki şi lik le rin or ta ya çı kar dı ğı bir du rum dur. Böy le bir sa vaş tar zı na

bun dan son ra mü sa a de edil me ye ce ği açık tır ve bu nu bi li yo ruz. Zor

be la oluş tur du ğu muz gü cün bu ha le ge ti ril me si nin as la ka bul edi le -

me ye ce ği ni kış sü re ci bo yun ca ol duk ça açı ğa çı kar dık. Güç ten ha -

ber siz, gü cün ha zır lan ma sın dan ha ber siz ve sa de ce üze ri ne otu rup

gü cü tü ket me ma ki na sı gi bi iş le yen ba zı zih ni yet ler, ki şi lik ler var.

Bu ki şi lik le rin ve bu tar zın eli ne gü cü bı rak mak, or du laş ma yı bı rak -

mak de mek, tas fi yey le so nuç lan dır mak de mek tir. Bu, ar tık biz de

ya şam hak kı bul ma ma sı ge re ken bir yak la şım olu yor. As lın da bu ra -

da cid di bir sa vaş çı lık da yok tur, doğ ru bir he def plan la ma sı ve he -

de fe ger çek çi yak la şım da yok tur; sa de ce zor be la bir ara ya ge tir di -

ği miz gü cü ucuz ca har ca mak var dır. Bu an la yı şa ar tık or du laş ma da

yer ver mek di ye bir du rum söz ko nu su ola maz.

İkin ci yan lış an la yış, (ki bi rin ci siy le bağ lan tı lı dır ve onun di ğer

bir yü zü dür), böy le si ne dö nem ler de da hil bü tün dö nem le ri ucuz bir

bek len ti, tem bel lik, laç ka lık ve çü rü me bi çi min de de ğer len dir mek -

38 39

tir. Ey lem ve ya şam an la yı şı ne ka dar ucuz sa, böy le si dö nem le ri de

öy le ucuz de ğer len di rir. Çok sı kı bir eği tim ve in şa sü re ci ol ma sı

ge re ken bir dö ne mi, laç ka lık, yoz luk ve çü rü me dö ne mi ne dö nüş tü -

rür. Gü cü da ğı tır ve as ga ri or du laş ma gö rev le ri ne bi le yak la şa maz.

Ya ni böy le si sü reç le ri çok kö tü kul la nır. Sağ li be ral de di ye me ye ce -

ği miz bir tas fi ye ci lik bi çi min de de ğer len di rir. Bu an la yış da bol ca

gö rül müş tür ve yal nız bu dö nem de de ğil, her dö nem de or ta ya çık -

mış tır. Özel lik le ham le dö nem le rin de bu yak la şım hay li za rar ver -

miş tir. Bu yak la şım, gü cü ba şı na bir be la gi bi gö rür; ken di si ne la -

zım ola cak bir güç le ken di ya şa mı nı, ki şi li ği ni do yur ma ya ça lı şır.

Bu an la yı şa da epey yük le nil miş ve bu kış sü re ci bo yun ca ya pı lan

yar gı la ma lar la ar tık bun la rın ya şa tı la ma ya ca ğı ke sin leş miş tir.

De di ğim gi bi, bu an la yış lar, dö ne mi de rin li ği ne de ğer len dir mek

şu ra da kal sın; ucuz, yü zey sel ve so rum suz yak la şa rak ve rim siz li ğe

dö nüş tü re bi lir ler. Hiç şüp he siz or du laş ma sı cak sa va şım için de ge li -

şir. Bu, tar tış ma gö tür mez bir ger çek tir. Fa kat ne fes al ma nın da ha

ola nak lı ol du ğu bir dö nem de de or du laş ma nın çok bü yük bir hız la

ge liş ti ri le ce ği açık tır. Kal dı ki sı cak sa va şım onun bir de ne me bi çi -

mi dir. On dan ön ce si ise eği tim ve ör güt le me dir. Do la yı sıy la böy le

bir dö nem, or du laş ma ya mu az zam fır sat ve ri yor. Ni te lik ve ni ce lik

ola rak ge liş me sin de önem li bir fır sat tır. Bu ko nu da ko şul lar bi raz

da ide al ha le gel miş tir. Bel ki çok yo ğun bir sa vaş çı lık ya şan ma ya -

bi lir. Za ten bu na ne ka dar ge rek ol du ğu ve im kan la rı mı zın ne ka dar

el ver di ği ay rı bir me se le dir. Fa kat bu nun bi le ola bil me si, çok iyi ge -

liş ti ril miş bir or du in şa sıy la müm kün dür. Or du in şa sı nın biz de sı nır -

lı ge liş ti ği göz önü ne ge ti ril di ğin de, ha len bu ko nu da ya pı la cak çok

işin ol du ğu an la şı lır. Or du laş ma nın yet kin leş ti ril me si ve sa va şa ha -

zır bir du ru ma ge ti ril me si bü yük bir an la ma sa hip tir. Biz de bir çok

alan lar da bu nun ne ka dar sağ lan dı ğı, her tür lü sa va şa el ve re cek ni -

ce li ğe ve ni te li ğe ne ka dar ula şıl dı ğı, so rul ma ya de ğer bir hu sus tur.

Mev cut ola nak lar ne ka dar de ğer len di ril miş tir, mev zi len me ne ka -

dar otur tul muş tur? Sa nı yo rum ha len bu nun yo ğun ça ba sı ya şa nı yor.

Şu bir ger çek: En yo ğun ve en so nuç alı cı bir dö ne min için de bu -

lu nu yo ruz. Bu nun da yan dı ğı di ğer bir ze min de si ya sal ze min dir.

Psi ko lo jik sa va şın son bir-iki yıl dır ne ka dar tah rip kar dav ran dı ğı

ve kit le yi pa si fi ze et mek için müt hiş ça lış tı ğı bi li ni yor. Bu si ya si ze -

mi ni can lan dır mak ve tek rar ge li şim ra yı na sok mak, or du laş ma da

bü yük önem ta şır. Bu ko nu da ba zı gö rev ler za ma nın da ye ri ne ge ti -

ril me miş ti ve as lın da si ya si or du laş ma ol duk ça dar be de ye miş ti.

Hal kın si ya si or du laş ma sı ol duk ça iler le miş ol ma sı na rağ men, yet -

me yen ör güt len me ve iliş ki ler hal kı sa hip siz bı rak mış tı. Ve bu da

bir kor ku ya, pa si fi kas yo na yol aç mış tı. Şim di bu nun da aşıl ma sı ge -

re ki yor ve böy le si bir dö nem bu nu aş tır ma da yar dım cı ola bi lir. Ya ni

iyi de ğer len dir mek ge re ki yor. Bu ko nu da ge ril la nın tam sağ la ya ma -

dı ğı bir ge liş me söz ko nu su. Kit le sel ge liş me ye göz ku lak ol mak,

ko ru mak, ör güt le mek, kar şı lık lı ola rak ge liş mek açı sın dan önem li -

dir. Sa nı yo rum bu nun için de iyi bir dö nem dir. Ta bii di ğer fa a li yet -

ler de de rin li ği ne ele alı nı yor. Bir dö ne meç ten bah se di yo ruz; dip lo -

ma tik alan ar tık işin içi ne gir miş tir ve ar tık onu çe şit li alan lar da de -

ğer len di re ce ğiz. Yi ne bir lik-it ti fak ge liş me le ri de kök lü bir dö ne me -

cin içi ne so kul muş tur; bu da ge liş ti ri le cek tir. Bü tün bun lar ha re ke -

tin ön cü lü ğün de ya pıl dı ğı için, ne ka dar çev re top la nır sa ha re ket o

ka dar ge niş bir si ya sal dip lo ma tik sa ha ya da ya nır. Ki bu da, sa va şın

so nuç la rı nı da ha çok le hi mi ze çe vi rir ve da ha da ba şa rı lı kı lar.

Türkiye'nin res mi çev re le ri, or du ol sun si ya si çev re ler ol sun, her

ne ka dar “duy ma dık, gör me dik” di yor lar sa da, do lay lı yol dan me -

saj la rı sü rek li ver me ye ça lı şı yor lar. Ken di ara la rın da yo ğun ola rak

tar tı şı yor lar. Ve mev cut ge liş me bir iki li ğe yol aç tı ğı da gö rü lü yor.

Bil mem iç ope ras yon la rı dur dur ma, ge nel af, de mok ra tik or ta mı da -

ha da ge liş tir me, ola ğa nüs tü ha li müm kün se kal dır ma gi bi bir ta kım

de ğer len dir me ler ya pı lı yor. Hiç şüp he siz, bu nun la mev cut sı kı şık lı -

ğı aş mak is ti yor lar; yok sa iyi ni yet ten kay nak lan mı yor ve ger çek

bir çö züm is te dik le ri için de ğil. Ta bii on lar da tak tik ge liş tir me ih ti -

ya cın da dır lar. Bu tak tik ler her ne ka dar on la rın du rum la rı nı ko lay -

laş tır ma ya yö ne lik se de, iyi kar şı lık ve ri lir se bi ze de ko lay lık sağ la -

ya bi lir ve si ya si çö züm ola nak la rı nı ge liş ti re bi lir. Şim di bu nu da ha

iyi gör mek müm kün dür. Si ya si çö zü mün ka mu o yu na da mal ol ma -

sı, mev cut po li ti ka sız lı ğın so nu nu ge ti re bi lir. Ar tık or du nun kör şid -

de ti inan dı rı cı ol mu yor. Yi ne hü kü me tin po li ti ka sız lı ğı tep ki top lu -

yor. Bu du rum ve si ya si çö züm im ka nı ka mu o yu na da mal olun ca,

40 41

adam lar ba zı adım lar at mak zo run da dır lar. Bü tün iç ve dış ka mu o yu

ile uzun sü re kar şı kar şı ya ge le mez ler; bu na da ya na maz lar. Do lay lı

da ol sa bi zim yol aç tı ğı mız önem li bir so nuç tur. Bun lar çı kış yap -

ma ya ça lı şır ken, ol duk ça ta viz ver mek zo run da dır lar. Bun la rı da iyi

gör mek ge re kir ve bu na ge liş me şan sı ver dir mek doğ ru bir yak la -

şım dır. Ta bii eğer sağ an la şıl maz ve üze ri ne re for mist çe ya tıl maz sa,

ge liş me le re hiz met ede bi lir.

Bu te mel de yo ğun bir sü reç ya şa nı yor ve önü müz de ki sü reç bu

ko nu da ha ya ti bir rol oy na ya ca ğa ben zi yor. Hem bi zim üze ri miz de -

ki is tem ler, hem de kar şı ta raf üze rin de ki bas kı lar, bu sü re cin da ha

da de rin leş ti ri le rek yü rü tül me si ge rek ti ği ve bu nun sağ lık lı ola ca ğı

bi çi min de dir. Kar şı ta raf ne ka dar tu tar lı ve amaç la rın da dü rüst ol -

maz sa da, ağır bas kı lar ona ba zı adım lar at tı ra bi lir. Ve on la rı böy le

bir si ya si gö rüş me ye, si ya si yön te me ağır lık ver me ye zor la ya bi lir.

Mev cut sin yal ler bi raz bu nun müm kün ola bi le ce ği ni de gös te ri yor.

İra de le ri dı şın da da ol sa bu böy le dir. Ta bii is te dik le ri bu de ğil di, fa -

kat de di ğim gi bi, bir dün ya ile, bü yük bir ka mu o yuy la da uzun sü re

kar şı kar şı ya ge le mez ler. De mek ki, biz bu sü re ci, bu çer çe ve de

akıl lı de ğer len di rir sek, hak lı po li ti ka mız da ha da so nuç ala bi lir.

Ta bii bu nun sü re si ni kes tir mek de önem li dir. Bu sü re ci ne ka dar

sür dü re ce ğiz? Bu ko nu da bi ze ula şan yak la şım la rı nız de ği şik tir; ba -

zı la rı nız kı sa bir sü re yi, ba zı la rı nız da ge liş me le rin do ğal sey ri ne

bı rak ma yı uy gun gö rü yor. Sü re ko nu sun da da he men şu nu söy le ye -

yim: Bu sü re bir şey yap ma ma sü re si de ğil, tam ter si ne si ya si ve as -

ke ri or du laş ma da dev bir ham le sü re si dir. Hiç kim se bu nu yan lış

an la ma sın ve “hiç si lah pat la ma ya cak, iş te fa a li yet ler de bir ra hat la -

ma ve iş le rin üze ri ne ra hat lık la otur ma dö ne mi dir” gi bi de ğer len dir -

me sin. Tam ter si ne, hiç bir dö nem le kı yas lan ma ya cak ka dar bir ça -

lış ma dö ne mi dir. Bu sü re cin bi ze iliş kin en önem li yö nü şu dur: Ge -

çen se ne ya şa nan ve ol duk ça ka yıp la ra da yol açan ve bi raz da faz la

plan lı ol ma yan ba zı sal dı rı bi çim le ri var dı, şim di o sal dı rı bi çim le ri -

ni ikin ci pla na bı ra kı yo ruz ve öy le sal dı rı yap ma ya ca ğız. Kal dı ki,

bu ateş kes adı al tın da ki sü reç ol ma say dı da biz o tür sal dı rı lar yap -

ma ya cak tık. Çün kü, ge çen yıl bi le bu sal dı rı tü rü nü ol duk ça eleş tir -

miş tik. Yol aç tı ğı ka yıp lar göz önü ne ge ti ril di ğin de, bu tip sal dı rı la -

rın kal dı rı la ma ya ca ğı ve bu bi çi miy le gö tü rü le me ye ce ği açık tır. Bu -

nu ya pan la rın as lın da sağ cı lık la rı nı giz le mek için yap tık la rı nı şim di

da ha iyi an lı yo ruz. Ya ni o ba zı sal dı rı bi çim le ri bi zim sa vaş tar zı -

mız de ğil di. Onu, bu sü reç ol sa da ol ma sa da o bi çi miy le yap ma ya -

cak tık. Şim di bu nu bi raz da ha be lir gin bir tak tik ha li ne ge ti ri yo ruz.

Bu nun dı şın da ki tak tik sa va şı mı mı zı sür dü rü yo ruz.

Ör ne ğin, si vil iş bir lik çi ya pı üze rin de ki bas kı la rı mız ta bii ki de -

vam ede cek tir. Bu sü reç te ol sun baş ka sü reç te ol sun, her za man

top lum üze rin de ki si ya sal de ne ti me, onun ör güt len me si ne ve ba zı

he def le rin gö tü rül me si ne de vam edi lir. Za ten şöy le ba zı ko şul lar da

ile ri sü re ce ğiz: Me se la, on la rın si vil kit le ye ve ya ge ril la ya yö ne lik

sal dı rı ham le le ri ge liş tik çe, bu na iki mis liy le kar şı lık ve ri le cek tir.

Adam ya ka la ma ya ça lı şı yor, ta bii ki şe hir de ki yurt se ver de ken di ni

ko ru ya cak tır. Ya ka lan ma mak için meş ru sa vun ma hak kı nı kul la na -

cak tır. Ko ru cu onu vur ma ya ça lı şır ken, ta bii ki o vu ra cak tır. Ajaniş

bir lik çi, yurt se ve rin pe şin dey ken, o da on la rın pe şi ni bı rak ma ya -

cak tır. Ya ni sa de ce ge ril la üze rin de ki de ğil, si vil halk üze rin de ki

bas kı ve ope ras yon lar de vam et tik çe, bi zim de ey lem le ri miz ta bii ki

de vam ede cek tir. Bu, ön ce den de böy ley di, şim di de böy le dir ve

bun dan son ra da böy le ola cak tır. Ya ni hiç kim se bu yak la şım la rı

baş ka tür lü an la ma sın ve “ateş kes tir, iş te onun için ey lem yap ma -

dık” di ye ken di ni al dat ma sın. Şe hir ler de de iş ken ce ve ope ras yon lar

de vam et tik çe, bi zim ey lem le ri miz de de vam ede cek tir. Ta bii en uy -

gun bir bi çim de ve da ha az ka yıp la.

On lar ge ril la üze ri ne de ar tan bas kı ve ope ras yon lar la gel dik le -

rin de, ge ril la da bu nun ön lem le ri ni çok yön lü ala cak ve hat ta teh li -

ke li ope ras yon la rı nı ön ce den ha ber alıp bun la rı bo şa çı kar ma nın

bü tün ey lem bi çim le ri ni de ne ye cek tir. Adam im ha yı plan lı yor ve

ge nel bir sal dı rı ge liş ti ri yor; bu na her dü zey de kar şı lık ver mek her

za man ge rek li ve müm kün dür. Bun dan ön ce de müm kün dü, bun dan

son ra da müm kün dür. Ya ni bu nun da yan lış an la şıl ma ma sı ge re kir.

Dik kat edi lir se, bu yak la şım doğ ru tak tik le rin dev re ye so kul ma sı na

açık lık ge ti ri yor. Düş ma nın böy le sal dı rı kol la rı ra hat lık la gö rü le bi -

lir; bun lar za ten açık tır ve ba zı yer ler de de vam eder. De vam et ti mi,

o za man ora da her tür lü ey lem yü rü tü lür. Bu nun da, de di ğim gi bi,

42 43

da ha der li top lu ve da ha plan lı bir tak tik ham le ye im kan ha zır la dı ğı

açık tır. Ya ni bu dö nem de sa kın dı ğı mız tek hu sus, as lın da bu sü reç

ol ma say dı da sa kı na ca ğı mız, gü cü mü zü çok kö tü kul lan mak, hiç bir

ted bir al ma dan ve sal dı rı adı al tın da zor be la ha zır la dı ğı mız gü cü

so rum suz ca kul lan mak tır. Ya ni sa vaş tır ma adı al tın da gü cü bi tir -

mek tir. Bu tu tu ma ar tık ke sin lik le son ve ri yo ruz. Yi ne ye ri ne ge ti ri -

le me yen eği tim ve ör güt le me gö rev le ri var. Bu na da son ve ri yor ve

bu gö rev le rin mut lak ba şa rı sı nı esas alı yo ruz.

Gö rü lü yor ki, sü reç is ter uza sın is ter uza ma sın, bu, tak tik ler de

cid di bir de ği şik lik an la mı na gel mi yor. Tam ter si ne, doğ ru tak tik le ri

esas al ma ve yü rüt me şan sı nı ol duk ça net bir şe kil de su nu yor. Ger -

çek ten or du ve sa vaş ola yı na tak tik ler da hi lin de rol oy nat mak is te -

yen le rin ol duk ça iş le ye bi le cek le ri bir yak la şım olu yor. Böy le olun -

ca, “bu sü re ne ka dar uzar, biz de sı kın tı ya ra tır mı, ya rat maz mı”

so ru la rı faz la an lam lı de ğil dir. Önem li olan tak ti ğin dü zen len me si -

dir, yi ne si ya sal ge liş me nin (ta bii ge ril la nın he de fi de si ya sal ge liş -

me dir) önü nün açık tu tul ma sı dır, yi ne or du laş ma nın yet kin leş ti ril -

me si dir, ni cel ve ni tel bü yü me si nin sağ lan ma sı dır. Ağır lık lı ola rak

sa vun ma dö ne min de yiz; sa vun ma dö ne mi nin ak tif po li ti ka la rı na

açık lık ka zan dı rıl ma sı dır, bu po li ti ka la rı ilk de fa der li top lu ha ya ta

ge çir me dir, si ya si he def le rin üze ri ne git me dir, as ke ri he def le rin de

bü yük bir kıs mı nın üze ri ne git me dir. Bu şe hir de de böy le dir, kır sal

alan da da böy le dir. He men şu nu be lir te yim; gü cü müz ol du di ye bu -

nu ya rı ya rı ya kır dı ra cak bir sal dı rı ya gi ri şe me yiz. Geç miş yıl lar da

bi raz böy le ya pıl dı, ama bu yan lış tı ve önem li oran da tak tik dı şı lık -

tı. Son aşa ma sı da ol sa stra te jik sa vun ma dö ne mi ni ya şa dı ğı mız

bel li dir ve bu nun tak tik le rin den bah se di yo ruz. Hiç şüp he siz bu nun

içi ne ha re ket li sa vaş lar da gi rer, ama ağır lık lı yö nü böy le dir. Ger çek

dı şı du rum la ra ken di mi zi dü şür me nin an la mı yok tur.

Bü tün bun lar göz önü ne ge ti ril di ğin de gö rü lü yor ki, bu sü re nin

uza tı lıp uza tıl ma ma sı o ka dar önem li de ğil dir. Önem li olan mev cut

ini si ya ti fin eli miz de ol ma sı ve bu nu is te di ği miz gi bi kul lan mak tır.

Evet bu sağ lan mış tır ve bun dan son ra sı için de sağ la ma ya ça lı şı yo -

ruz. Ben özü böy le be lir ti yo rum. Ya ni il le bir sü re den bah se di le cek -

se, mev cut kon jonk tür göz önü ne ge ti ri le rek böy le sü re ler söy le ne -

bi lir ve bu da sem bo lik tir. Ba zı ar ka daş la rın en di şe le ri var ve on la ra

açık lık ge tir mek için söy lü yo rum bun la rı. Sü re ci bi raz de rin leş tir -

mek ve ge liş me le re iv me ka zan dır mak için ba zı ta rih ler be lir le ne bi -

lir... Bu sü re ci de böy le sem bo lik bir bi çim de de ğer len di re bi li riz.

Özel lik le kar şı ta ra fın du ru mu nu göz önü ne ge ti re rek bu nu söy lü -

yo rum. Da ha iyi bir tak tik de rin lik sağ la ya bil mek açı sın dan be lir ti -

le bi lir. Kı sa ca du ru mu böy le de ğer len di ri yo rum. Sa nı yo rum an la ya -

bil di niz.

“Gü cü kör ce kul lan ma yak la şı mı af fe dil mez dir”

Şim di kı sa ca siz le rin de gö rüş le ri ni al ma ya ça lı şa ca ğız. Ya ni ob -

jek tif bir du rum de ğer len dir me si ne siz ler de kat kı da bu lu na bi lir si -

niz. So mut ger çe ği ya şa dı ğı nız için gö rüş le ri niz önem li dir. Bun la rı

al ma ya ve or tak so nu ca var ma ya ça lı şa ca ğız. Ön ce Der ya Zağ -

ros’tan baş la ya bi li riz. Zag ros, siz de dik le ri mi zi an la dı nız mı?

Derya Zağ ros: Evet, an la şıl dı Baş ka nım. Se lam lar, say gı lar.

Be lir ti len le ri biz din le dik ve bu ko nu da ek le ye bi le ce ği miz faz la bir

şey yok. Ön ce lik le, ko nu ya ha kim ol ma sı açı sın dan Par ti

Önderliği'nin sü re ce da ha iyi yön ve re bi le ce ği inan cın da yız. Fa -

kat bu sü re ci özel lik le biz le rin, güç le rin ba şın da bu lu nan ar ka -

daş la rın iyi de ğer len dir me si çok önem li dir. Şim di düş ma nın tak ti -

ği şöy le ola bi lir: Gü cü bel li bir sü re atıl bı rak mak ve ar dın dan ge -

niş bir yö ne li me geç mek. Bu ko nu da kay gı mız var dır. Düş ma nın

böy le bir ha zır lı ğı bü yük bir ih ti mal dir biz ce. Do la yı sıy la bu po li -

tik ge liş me ler ve ka za nım lar esas alı na rak, gü cü mü zü ted bir li bir

bi çim de yer leş tir mek ve ha zır la mak, sa va şın her saf ha sı için ha zır

tut mak ve özel lik le de or du laş ma yı de rin leş tir mek ge re kir. Sü re -

cin böy le da ha ka zanç lı de ğer len di ri le bi le ce ği inan cın da yız. Ken -

di ala nı mız da bu na ağır lık ve re ce ğiz. Baş ka po zi tif ola rak ek le ye -

ce ği miz ye ni bir şey yok tur.

– Gü cü nü zü da ha da dü zen le me ve sağ lam laş tır ma için sa nı rım

da ha el ve riş li bir or ta ma yol açı yor. Za ten si zin alan da ki güç le rin

or du laş ma ya bi raz uzak yak la şım la rı var. Uzun sü re dir ne sa va şı

44 45

yü rü te bi li yor lar ve ne de or du laş ma yı ge liş ti re bi li yor lar. Yıl lar dır

bu an la yış ya şa nı yor. Bu sü reç, bu nu aş ma da bir fır sat ola rak de ğer -

len di ri le bi lir. Ya ni bu ko nu da eleş ti ri ler ve yar gı la ma lar ya pıl mış tır.

Gü cün ba şın da ki le rin yıl lar ca as ga ri bir eği tim bi le yap ma ma la rı ve

dört bir ta raf tan hal kı mı zın da her şe yi ni or ta ya ko ya rak zor be la

ora ya bi rik tir di ği miz güç üze rin de böy le yat ma la rı, çok acı ma sız bir

bi çim de ce za lan dı rı la cak bir du rum dur. Ben bu nu za ten bü tün alan -

la ra söy le ye ce ğim. Biz ge ce gün düz böy le ola nak ge liş ti re ce ğiz ve

in san ha zır la ya ca ğız, ora da ise bo şa çı kar tı la cak ve üze ri ne ya tı la -

cak; bu nu ya pa nın yer le bir edi le ce ği açık tır. Ar tık bu nu gö zet mek -

ten so rum lu su nuz. Sı ra dan bir güç eği ti mi, dü zen le me si, mev zi len -

dir me si yok, fa kat kör ce kul lan ma var; bu, çok gö rü len fa kat af fe -

dil mez olan bir yak la şım dır. He pi ni zin en bü yük ku su ru, bu tu tum

sa hip le ri ne za ma nın da ge re ken tav rı al dı ra ma yı şı nız ol du. Ko mu ta

bu ko nu da ade ta ça nak tut tu. Böy le sah te ko mu tan lık lar epey ce

oluş tu. Şim di bu dö ne mi de böy le kul lan ma la rı ke sin lik le ka bul edi -

le mez. Bu nun her tür lü ted bi ri ga yet ta bii alı na cak. Ya ni gü cü çok

et ki li bir sa vaş gü cü ha li ne ge tir mek ve ger çek bir ge ril la or du su nu

kur mak ge re kir. Bun da her ke sin ro lü nü ve iş le vi ni iyi bil me si ge re -

kir. Sı ra dan sa vaş çı dan man ga ko mu ta nı na ve en üst dü ze ye ka dar

her ke sin ro lü ne dir, iş le vi ne dir, yir mi dört sa at gö re vi ne na sıl bağ lı -

dır? Hiç ol maz sa bu dö nem de böy le bir ya pı yı ya rat mak ge re kir.

Bel ki çe şit li ye ter siz lik ler ve zor luk lar dan ötü rü ge çen dö nem ler

bu na im kan ver mi yor du ama, şim di im kan lar bu nun için ol duk ça

ye ter li dir. İn san ira de si nin en çok so nuç ala ca ğı bir ge liş me aşa ma sı

içe ri sin de yiz. Ken di ala nı nı za, yal nız as ke ri or du laş ma ve ha ki mi -

yet de ğil, si ya si or du laş ma ve ha ki mi yet de son de re ce yet kin otur -

tu la bi lir. Ama geç mi şin ba zı yan lış an la yış la rı nı esas alıp “ken di mi -

zi da ha da sağ la ma ala bi li riz” de mek de, so nu nu ge tir mek de mek tir.

Bu ger çek le rin özen le an la şıl ma sı ge re ki yor.

Yi ne her tür lü ey lem li lik söz ko nu su. Ala nın bel ki yüz de sek -

se nin de hem as ke ri, hem si ya si ik ti dar otur tu la cak. Ya ni bir ne vi

dev let leş me du ru mu na gö re ken di mi zi ayar la ya ca ğız. Ben he pi ni -

ze söy lü yo rum: Par ti nin ha zır güç le ri üze ri ne ik ti dar ol mak her -

hal de iyi bir ik ti dar ol ma özel li ği de ğil dir. Biz ik ti da rı düş ma na

kar şı, yi ne mev cut ge ri ci li ğe kar şı otur tu ruz. As ke ri ik ti dar da, si -

ya si ik ti dar da, ül ke ve halk ze mi ni üze rin de düş ma na kar şı yü rü -

tü lür. İk ti dar ol mak is te yen ler ken di le ri ni bu te mel de ka nıt la ya -

cak lar dır. Yok sa ha zır gü cün üze ri ne böy le ko mu tan ağa lık la rı

kur mak, bu nu böy le köy lü kur naz lı ğıy la ve kü çük-bur ju va kur -

naz lı ğıy la iş gal et mek, kim se nin faz la ce sa ret ede ce ği bir du rum

de ğil dir. Kim olur sa ol sun, ya pı için de ken di ni ya şa ta cak yer ara -

yı şı için de ol mak bu aşa ma da ka bul edi le me ye cek bir du rum dur.

Ya ni her ke se ya rar lı bir yer ver mek ve iş gör dür mek bu dö ne min

ru hu dur, özü dür. Her kes için ya pa cak iş de çok tur. Ya rı-dev let ol -

mak tan bah se di yo ruz, hem as ke ri, hem si ya si ola rak bir hü kü met

gü cü gi bi ol mak tan bah se di yo ruz. Ken di ne gü ve nen ler bu nun her

tür lü ey le mi ni ya par lar. Ya ni as ke ri ey lem de da hil, onun her tür -

lü dü zen le ni şi ne ve ye ter li ha le ge ti ri li şi ne ken di le ri ni ve rir ler.

Şim di bu ko nu lar ol duk ça so mut tur. Hiç kim se, mev cut or ta ma

ken di pa si fiz mi ni, sek ter li ği ni, sağ cı lı ğı nı da yat ma sın ve bu tür

şey le ri ört bas et me sin.

Za ten yap tı ğı nız dü zen le me ler var. Son gön der di ği niz ra por la rı

oku ya ma dık, bi ze ulaş tı ama aça ma dık. Sa nı yo rum bu söy le nen hu -

sus lar an la şı lır dır. Bu te mel de güç dü zen le me si, güç bü yü tül me si,

güç yer leş ti ril me si ve yö ne ti mi ba şa rıy la yü rü yor. Bi le mem, bu ko -

nu da cid di bir en gel var mı?

Der ya Zağ ros: Şu aşa ma da cid di bir en gel yok. Za ten biz ön ce -

lik le önü mü ze koy du ğu muz bu dü zen le me fa a li ye ti ni he men he -

men bi tir dik. Ya ni güç ler, ula şıl ma sı ge re ken bü tün alan la ra ulaş -

mış lar dır. Ve şu an da bir alan da ki güç dı şın da güç le ri mi zin hep si

ha re ket li du rum da dır. Kı sa ca, ge rek li çe ki dü zen ar tık ve ril miş tir.

Do la yı sıy la bu aşa ma da de rin leş tir me, pe kiş tir me, da ha çok eği -

tim, yi ne her ih ti ma le kar şı ba zı he def le ri tes pit et me, bu ko nu da

ha zır lık la rı ta mam la ma gi bi fa a li yet ler yü rü tü yo ruz. Mev cut du -

ru mu muz bu dur ve cid di bir en gel yok tur.

– Bi raz da ha ala nı de ğer len dir me ye ça lı şı rız.

Derya An duk, si zin du ru mu nuz na sıl, siz na sıl sı nız? Bu söy le -

dik le ri mi zi an la dı nız mı?

46 47

Der ya An duk: İyi gün ler, se lam lar, say gı lar Baş ka nım. Be lir ti -

len le ri al dık.

– Bu yak la şı ma ne di yor su nuz? Si zin de ğer len dir me ni zi oku muş -

tuk; her hal de bu na ben zer şey ler söy lü yor su nuz. Siz de ki ye ni ge liş -

me ne dir? Ye ni pers pek tif ler da ha so mut na sıl çi zi le bi lir?

Der ya An duk: Baş ka nım, bu du ru mu ge çen gün ara mız da tar -

tış tık. Tar tış ma nın ge nel bir öze ti ra por da yan sı tıl dı. Şu an da yap -

tı ğı nız de ğer len dir me, bi zim ula şa ma dı ğı mız ba zı nok ta la rı da ay -

dın lat mış tır. Bi zim açı mız dan do yu ru cu ol muş tur. Or ta da ger çek -

ten de üze rin de dü şü nü le rek de rin li ği ne ula şıl ma sı ge re ken bir

tak tik var dır. Biz bu na bi raz yü zey sel bak tık ve bir çok yö nü nü de

gö re me dik. As lın da düş man gi bi biz de ha zır lık sız ya ka lan dık. Bir

de böy le za ma nın da uyum sağ la ya ma dık ve ye te rin ce de ğer len di -

re me dik. Ya ni bir çok yö nüy le de ğer len dir me ye ça lış tık ama, ger -

çek ten bi zim açı mız dan ye ni bir pra tik ge rek ti ri yor du ve bu an -

lam da ye ter siz ka lın dı. Fa kat ba zı önem li ha zır lık lar da de ğer len -

di ril di. Yo ğun bir eği tim ça lış ma sı, yi ne tek nik im kan la rın ya ra tıl -

ma sı ve güç le rin tak vi ye si gi bi ça lış ma lar la sü reç de ğer len di ril -

miş tir. Or ta la ma gün de bir man ga güç ka tı lı yor. Böy le bir bü yü me

var. Bun la rın dü zen len me si ve kon fe rans ka rar la rı nın uy gu la ma -

sı ya pı lı yor.

Düş ma nın da bu sü re ci de ğer len dir me yö ne li mi var. Ya ni bu

ateş kes du ru mun dan ya rar la na rak kit le ye ol duk ça yö nel di ler, çok

sa yı da köy yak tı lar ve ol duk ça bas kı yap tı lar. Geç miş te faz la ha re -

ket ede mi yor lar dı, bu ateş kes du ru mun dan do la yı böy le ha re ket li -

lik ol duk ça ger gin ol du. (...) Özel lik le de ateş kes ten ya rar la na rak

da ha faz la uy gu la dı lar. Bu ne den le biz şu nu dü şün dük; eğer ateş -

kes uza tı la cak sa (ki ya rar var dır), o za man ge ril la ya, ken di siy le

bir lik te hal kı sa vun ma ini si ya ti fi nin de ve ril me si ge re ke cek. Çün -

kü ge ril la bir lik le ri nin ya nı ba şın da köy le ri ya kı yor lar; bu na ka -

yıt sız kal mak da, hem kit le açı sın dan, hem ge ril la açı sın dan

olum suz bir et ki ya ra tı yor.

– Anlaşıldı. Ga yet ta bii, eğer ak tif bir sa vun ma nın ge rek le ri ni de -

rin li ği ne an la mış ol say dı nız, ge ril la ya ve ya hal ka sal dır dı ğın da kar -

şı lık ver me hak kı nız var dı. Hat ta da ha iyi ve ha zır lık lı dar be ler vur -

ma dış ta lan ma mış tı. Ye ter siz ve yü zey sel an la yış tan kay nak la nı yor

sa nı rım. Bir de ba zı ye ter siz lik ler ko şul la rın zor lu ğun dan ile ri ge li -

yor du ki, şim di bun la rın önü açıl mış tır. Biz açık la ma yı ya par ken bu

hu su su açık ça be lir te ce ğiz. Ge rek hal ka sal dı rı ve ge rek se ge ril la ya

sal dı rı dur maz sa, o za man en ak tif bir bi çim de ve es ki sin den da ha

ba şa rı lı bir tarz da kar şı lık ve ri le cek tir. Pa sif bir sa vun ma hiç bir dö -

nem bi zim tak ti ği miz de ğil dir ve hiç bir ge rek çey le de sa vu nu la maz.

Bu nu unut ma mak ge re ki yor. Si zin ala nı nı za iliş kin de ba zı sap ta -

ma la rı da ha son ra yap ma ya ça lı şı rız. Şim di lik kı sa ca gö rüş le ri ni zi

al mak la ye ti ni yo ruz.

Çi ya ye Si pan, si zin du ru mu nuz na sıl, na sıl sı nız?

Çiyayê Si pan: Se lam lar, say gı lar Baş ka nım.

– Söylediklerimizi an la dı nız mı?

Çiyayê Si pan: Be lir ti len le ri an la dık. Biz ar ka daş lar la da ha ön -

ce bel li de ğer len dir me ler yap mış tık. Ay nı kap sam da ol ma sa da,

bel li nok ta la ra ulaş mış tık. Şim di be lir ti len dü şün ce le ri da ha de -

rin li ği ne an la ma ve uy gu la ma ça lış ma sı içi ne gi re ce ğiz. Yal nız bu

du ru ma ek ola rak şu nu da be lirt mek is ti yo ruz: Bu çe te le rin fi i li

si lah bı rak ma bi çi min de bir yak la şım la rı var. Bu sü re de eğer on -

la rın da af fe di le bi le ce ği be lir ti lir se, on la rın üze rin de de bel li bir

et ki len me ye yol aça cak tır. Bu nu be lir te bi li riz.

Önü müz de ki sü reç te bi zim ça lış ma la rı mız, da ha çok kit le ör güt -

len me si, üs len me ha zır lık la rı, mev zi len me, mev zi sağ lam laş tır ma,

be lir ti len or du dü ze ni ni oturt ma ola cak tır. Mev cut du rum da bü tün

gü cü müz eği tim ve yar gı la ma sü reç le ri ni ta mam la dı, böy le bir sü -

reç ten geç ti. Tüm gü cü müz he men he men ha zır du rum da dır. Şu

an da yü zo tuz ki şi lik bir ar ka daş gü cüy le bel li dü zen le me le re gi ri -

yo ruz. Plan la ma lar da hi lin de güç le ri mi zi uy gun alan la ra oturt ma -

ya ça lı şa ca ğız. Bi zim açı mız dan her han gi bir so run yok. Yö ne tim -

ler de ba zı de ği şik lik ler ya pı yo ruz, ba zı ar ka daş la rın ken di le ri ni

ver me me du rum la rın dan do la yı bel li de ği şik lik le re gi di yo ruz. Bu

yön lü bir ça lış ma mız var. Bun la rı be lir ti yo rum.

– Zaten ko ru cu la ra yö ne lik ola rak pro pa gan da da ya pı la bi lir.

Sa nı yo rum Ola ğa nüs tü Ha lin kal dı rıl ma sıy la bir lik te on la rın

48 49

var lık la rı na son ve ri le cek. Ya ni ken di le ri bi raz da sır tüs tü bı ra -

kı lı yor. Ateş kes sü re si bo yun ca bu vur gu la nır. “Si lah la rı nı zı tes -

lim edin. Hat ta bi ze sı ğı na bi lir si niz. Bi ze sı ğı nır sa nız af fe di lir -

si niz. Si lah la rı bı ra kın, dev let de ar tık bu sü re ce gir miş tir. Si -

lah la rı bı rak maz sa nız en çok za rar gö ren siz ler olur su nuz” de ni -

lir. Bu te mel de bir bil di ri ha zır la nır ve ye ni bir yak la şım la bir -

lik te üze ri ne gi di lir. Bu, di ğer iş bir lik çi çev re le ri de kap sa ya bi -

lir ve iş bir lik çi lik le ri ne son ver me bi çi min de olur. Za ten Hiz -

bul lah için ya pıl mış tı. Bu sü reç bo yun ca bun lar için de ben zer

bir şey ya pı la bi lir ve bu da ha et ki li ola bi lir. Za ten di ğer it ti fak

iliş ki le ri miz ge liş ti ri li yor. Ora da da çe şit li re for mist güç ler ola -

bi lir, on lar la iliş ki ler ge li şir ve on lar da bel li öl çü de mev zi len -

di ri lir.

Si zin ora sı için şüp he siz or du nun otur tul ma sı önem li dir.

Bel ki şim di bu nun fır sa tı nı iyi ya ka la dı nız. Hem ye ni den

dü zen le me ve hem de gü cü bü yüt me, ora sı için bü yük önem

ta şı yor. Zor lu bir kış sü re cin den son ra bu nu en iyi de ğer len -

di re bi le cek bir alan du ru mun da sı nız. Sa nı yo rum Güney'den

kap sam lı bir güç le tak vi ye edi le cek si niz, ay rı ca ye ni güç

ala cak sı nız ve böy le ce si ya si ve as ke ri ola rak ik ti dar laş mak

için ne ge re ki yor sa ona ula şa cak sı nız. Düş man bu nu bil di ği

için ora ya bi raz aşı rı yük len mek is te di. Bel ki bun dan son ra

da yük len mek is te ye bi lir. Do la yı sıy la hem sa va şa ha zır lan -

mak ve onu kar şı la mak, hem de or du laş ma ya ve dü zen le me -

ye yük sek bir yer ver mek önem li dir. Mev cut güç le ri sı kı sı -

kı ya de ğer len dir me si ge re ken bir alan du ru mun da sı nız. Her

iki ta raf tan, Kuzey'den ve Güney'den bi raz güç ala bi lir si niz.

Hem yö ne tim dü ze yin de, hem de güç ni ce li ği ve ni te li ği dü -

ze yin de ba zı za yıf lık la rı nız var; bun la rı gi de re bi lir, bir çok

mev zi ye da ha doğ ru yer le şe bi lir ve ko or di nas yo nu ge liş ti re -

bi lir si niz. Yi ne kit le iliş ki le ri ni sağ la ma ala bi lir ve şe hir ler

üze rin de ki bas kı nı zı ge liş ti re bi lir si niz. Ya ni ya pa ca ğı nız

çok şey var ve bun la ra epey fır sat do ğu yor gi bi me ge li yor.

Ga fil ol ma dan, çok de rin lik li ola rak bu sü re ci de ğer len dir -

mek bü yük önem ta şır. Si zin le iliş ki li di ğer du rum lar hak -

50 51

“Dağdan indirme ve af meselesi söz konusu olursa,

başkalarının bazı yerlerden indirilmesi gerekiyor.”

kın da da son ra bil gi ala bi li riz.

“Ora da dev let leş me gö re vi miz var dır”

Çiyayê Sor siz na sıl sı nız?

Çiyayê Sor: Se lam lar, say gı lar Baş ka nım.

– Anladınız mı de dik le ri mi? Siz ne di yor su nuz? Si zin de de ğer -

len dir me le ri ni zi oku duk ve ona açık lık ge tir me ye ça lış tık. İla ve ten

be lir te ce ği niz hu sus lar ola bi lir mi?

Çiyayê Sor: Baş ka nım, ön ce den ba zı kay gı la rı mız var dı. Özel -

lik le düş ma nın sa mi mi ol ma dı ğı ko nu sun da. De ma go jik bir çok

şey le kit le yi et ki le me ye ça lı şı yor du. En di şe le ri miz de bi raz bu yön -

lüy dü. Şim di ya pı lan açık la ma lar bi zi ol duk ça ay dın lat tı. Bu du -

rum bi zim açı mız dan do yu ru cu ol du. Bun la rın üze rin de de rin le -

me si ne du ra ca ğız ve bu ra da ge rek ti ği gi bi de ğer len di re ce ğiz. Bu

ko nu da Par ti Önderliği'nin ala ca ğı tüm ka rar la ra biz so nu na ka -

dar ve ölü mü ne bağ lı ka la ca ğız. Bu du rum böy le. Ge çen sü re ce

ge lin ce, bu ra nın kış ko şul la rı bi raz geç açıl dı. Fa kat er ken den

ulaş ma du ru mu muz da ol du. Ulaş mak la bir lik te düş man üze ri mi -

ze gel di ama, düş ma nın bu tak ti ği bo şa çı ka rıl dı. Şim di eği tim de

gi de rek bir sü rek li leş me var ve ça lış ma la rı mız de vam edi yor. Ay -

rı ca böl ge le rin he men he men tü mü ne ulaş mış sa yı lı yo ruz. Fa kat

he nüz so nuç la rı net eli miz de de ğil dir. Bun lar gel di ğin de da ha da

net de ğer len di rip ona gö re ge re ken bil gi yi ve re ce ğiz.

Be lir te ce ği miz di ğer bir hu sus, ko or di na tör yar dım cı sı olan

ar ka daş as lın da bu nu hak et me miş tir. Bu du rum bi zim top lan tı -

ya ka dar, ya ni ge çi ci bir öne ri miz di. Di ğer uy gun ar ka daş lar

alan da bu lun ma dık la rı için bu böy le ol du. Bir di ğer hu sus, gü -

cü müz önem li oran da to par lan mış tır. Eği tim de, kit le açı lı mın da

ve güç le ri mi zi ör güt le me de bir hay li kap sam lı ça lış ma la rı mız

var. Ka tı lım lar için he men her ta raf la iliş ki ye ge çil miş ve yol

açıl mış tır; ar tık gel me le ri ni bek li yo ruz. Az bir sa yı gel miş tir ve

bun dan son ra gel me ler da ha faz la ola bi lir. Ay rı ca es ki ko mu ta

ka de me si var dı; o bi li nen ar ka daş lar, par ti ru hu nu ve sa vaş çı lı -

ğı nı tem sil et mek ten çok uzak tır lar. Ken di le ri ne çok des tek ver -

me mi ze rağ men sa mi mi de ğil ler. On la rın du rum la rı nı da net -

leş ti re ce ğiz. Şim di bun la rı be lir te bi li rim.

– Anlaşıldı. Si zin açı nız dan da uy gun bir ça lış ma or ta mı na ağır -

lık lı ola rak ula şıl mış tır. Dış zor luk lar ve ta li mat-pers pek tif le rin geç

alın ma sı ne de niy le ça lış ma la rı nız bi raz ağır geç ti. Fa kat şim di tü -

müy le sü re ce ha kim ola bi le cek, onu de rin li ği ne iş le ye bi le cek du -

rum da sı nız. Pers pek tif ler alın dı ğı na gö re, bu dö ne me na sıl yak la şı -

la ca ğı ve ala na na sıl uy gu la na ca ğı ar tık bel li dir. Yi ne o ka de me ler -

de ki if lah ol maz ki şi lik ler var. Şim di on la rın dö ne mi ar tık geç ti.

On la ra ar tık ken di le ri ne dik kat et me le ri ni söy le riz. Çe şit li ka de me -

le ri böy le tı kat ma nın ve ki şi lik le ri ni ko nuş tur ma nın dev ri geç miş tir.

Is rar eder ler se sert bir uy gu la may la kar şı kar şı ya ge lir ler. Bi le mi yo -

rum, bu bi rey ci lik, ken di ni ko nuş tur ma ni ye bu ka dar et ki li ola bi li -

yor, na sıl ce sa ret ede bi li yor lar? Ha yır, mev cut ge li şim dü ze yi ar tık

bu na fır sat ver mez. Hiç bir alan da böy le ki şi lik ler ken di ni ko nuş tu -

ra maz. Is rar la bu tu tu mu sür dü ren le rin üze ri ne acı ma sız ca gi di lir,

ge re kir se ca nı na oku nur. Hal bu ki bu tu tu mun hiç ne de ni yok, ge re ği

de yok. Her şey an la şı lır dır, her şey çok say gı de ğer ve kut sal bir bi -

çim de ye ri ne ge ti ri le bi lir. Bu nu ha la kav ra ma mak ne an la ma ge lir?

Biz bu ka dar ça ba har ca ya ca ğız ve bu ka dar bü yük emek le sü re ci

bu ha le ge ti re ce ğiz, sen ise bu nu tı ka ya cak sın ve key fin ce gö tü re -

cek sin; bu, ka bul edi le mez, af fe di le mez bir du rum dur. Şu ve ya bu

bi çim de bu du rum da olan la rın ar tık aşıl ma sı ge rek ti ği açık tır. Kal dı

ki bir çok de ğer li öğe var dır. Es ki ve ye ni bu de ğer li öğe ler her tür lü

ka de me leş me yi sağ lar. Za ten sü rek li güç de ve ri li yor.

Si zin ala na iliş kin de ba zı sap ta ma lar ya pa bi li riz. Ala nı ge niş li ği -

ne ve de rin li ği ne tut mak müm kün dür. Bu ko nu da hız lı ge liş me ola -

cak tır. Ye ni güç ala cak sı nız ve ge re kir se ba zı kay dır ma lar ya pı la -

cak tır. Kı sa ca alan tu tu la cak tır. Bu nun im ka nı ilk de fa bu ka dar açı -

lı yor. As lın da bu ala nı he nüz de rin li ği ne ve ge niş li ği ne tut ma ve yi -

ne ör güt ya pı sı nı oturt ma sı nır lı dır. Ama şim di bu im ka na ol duk ça

ka vuş muş olu yor su nuz. Ge re kir se met ro po lü ta nı yan ba zı ki şi ler de

ula şa bi lir, yi ne ba zı le gal ki şi ler dev re ye so ku la bi lir ve met ro pol

bağ lan tı la rı da bi raz ku ru la bi lir. Ar tık bun dan son ra bun lar zor de -

ğil dir. Sa nı rım di ğer ar ka daş la rın da yar dı mıy la ba şa rı lır. İç alan lar -

52 53

dan ve ken di sa ha nız dan ir ti bat lar ge liş ti rir se niz bu işi çö züm ler si -

niz. Araç-ge reç ve do na nım ih ti ya cı nı da di ğer eya let le rin yar dı -

mıy la ra hat gi de rir si niz. Kı sa ca so run yok ve siz le rin ge liş me si için

el ve riş li bir dö ne meç söz ko nu su.

Sü re ce iliş kin gö rüş le ri mi zi be lirt tik ve bun la rı al dı nız. En di şe le -

ri niz hak lı ol mak la bir lik te, bu açık lık tan son ra sa nı yo rum iyi an la dı -

nız. Hiç şüp he siz düş man hiç bir za man dü rüst ol ma ya cak ve sü reç -

le ri hep kö tü kul la na cak tır. Ta bii biz de bu na fır sat ver me ye ce ğiz. İs -

ter sal dır dı ğı za man ol sun, is ter sal dır ma dı ğı za man ol sun hep böy le

ya pa ca ğız. Ya ni hiç üze ri mi ze gel me ye rek de bi zi ken di ken di miz le

uğ ra şır ha le ge tir mek is ter, bu nu bi le ce ğiz. O sal dı rır ken biz ak tif

po zis yon da yız, sal dır maz ken de her hal de ken di mi ze hük me de cek

du rum da yız. Ya ni “düş man yok, sal dır mı yor, o hal de ken di ken di mi -

zi ko nuş tu ra lım” di ye cek ka dar düş kün ve ser se ri de ği liz. Bel ki sa -

vaş on yıl da du ra bi lir; sa vaş dur du di ye biz or du yu da ğı ta cak mı -

yız? Yıl lar dır sa vaş ma yan ül ke ler var dır, or du lar var dır; bun lar or du -

laş ma sı nı da ğıt mış mı dır? Di ye lim sa vaş bit ti, o za man biz halk or -

du su nu da ğı ta cak mı yız, çü rü te cek mi yiz? Bu dü şü nü le bi lir mi?

De mek is te di ğim, hiç bir ki şi, hiç bir ge rek çey le or du laş ma ya

fark lı yak la şa maz. İs ter çok yo ğun bir sa vaş dö ne mi ol sun, is ter -

se sa vaş du rup ra hat bir dö nem or ta ya çık sın, biz her za man or -

du laş ma nın ba şın da yız ve en iyi si ni ya pı yo ruz. Sa vun ma da sal -

dı rı da iyi ya pı lı yor. Bir ne vi ik ti dar olu yo ruz. Ya ni ora da dev let -

leş me gi bi bir gö re vi miz var dır. Halk ik ti da rı olu yo ruz ve onun

bin bir gö re vi önü müz de dir. Her kes göz le ri ni bu gö rev le re di ke -

cek tir. Na sıl dev let le şi lir, na sıl halk ik ti da rı olu nur? Bu nun dev

gi bi gö rev le rin den bah se di yo rum. Onu tü müy le bi zim üze ri mi ze

yı ğıp da, ki şi ler ney le uğ ra şa cak lar? Öy le ava re asi çe te ci lik le mi

uğ ra şa cak lar? Bi zi öy le mi uğ raş tı ra cak lar? Bun lar dü şü nü le mez

ve her ke sin ye ri ne ge ti re ce ği müt hiş gö rev le ri var dır. Şim di ye

ka dar bel ki bu gö rev le re sa hip çı kıl ma dı, bu gö rev le rin ge rek le ri

ye ri ne ge ti ril me di. Ama bu, ka bul edi lir an la mın da de ğil dir. Ba -

zı la rı nın üze ri ne ağır gö rev ler yük le, ba zı la rı da bu nun al tın dan

sıy rıl sın ve ya şa sın! Bu nun dö ne mi geç ti di yo rum. Ya ni her ke se

kal dı ra bi le ce ği ka dar gö rev yük le mek esas tır. Her ke sin çok di sip -

lin li ola rak ça lış ma sı esas tır. Ar tık bu tar tı şıl maz. Bu nu net çe ko -

yar sa nız ve so nuç alır sı nız. Evet, fır sa tı mız olur sa da ha son ra bu

yön lü bi raz de ğer len dir me ya pa bi li riz.

Der ya Kesk, si zin du ru mu nuz na sıl? An la dı nız mı?

Der ya Kesk: Se lam lar, say gı lar Baş ka nım. Bi zim açı mız dan da

an la şıl dı. Bi zim ala nı mız da düş man da ha çok hal ka yö nel di ve

ha len de öy le dir. Bu na kar şı ted bir al ma ya ça lış tık ve ha len de

bu nun üze rin de yo ğun la şı yo ruz. Ar tık be lir ti len çer çe ve da hi lin de

ha re ket edi le cek tir. Bu sü reç ge ril la açı sın dan da dü zen le nen eği -

tim le de ğer len di ri li yor.

– Herhangi ye ni bir du rum var mı?

Der ya Kesk: Ha yır Baş ka nım.

– GAP'a ula şa bil di niz mi?

Der ya Kesk: Ulaş tık...

– Oldu, ta mam. Çi zi len çer çe ve si zin için de ge çer li dir. Var olan

so ru la ra açık lık ka zan dı rı yor.

Der ya Ser had, siz na sıl sı nız?

Der ya Ser had: Se lam lar, say gı lar Baş ka nım.

– Yeni bir du rum var mı? Bu son bir sal dı rı var dı, onun hak kın da

bil gi niz var mı?

Der ya Ser had: Evet Baş ka nım. Dün bom bar dı man var dı, bu -

gün de bü yük bir ope ras yon var. Özel lik le bu Er me nis tan sı nı rı na

kay dı rı lan gü cün ope ras yo na gir me du ru mu söz ko nu su dur.

– Bu Ten dü rek gü cü mü olu yor?

Der ya Ser had: Ha yır ha yır, dağ gü cü. Tendürek'teki du rum iyi -

dir.

– Oraya sal dır dı ğı nı duy duk.

Der ya Ser had: Şu an da her han gi bir sal dı rı yok tur.

– Tendürek gü cü sağ lam mı dır di yor sun?

Der ya Ser had: Evet Baş ka nım.

– Peki han gi gü ce ope ras yon dü zen le ni yor?

Der ya Ser had: Ağ rı Dağı'ndaki gü ce. (...)

– Yakınınıza ge le bi li yor mu?

54 55

Der ya Ser had: O alan da güç le ri miz var. Bi zim ya kın la rı mı za

ge le mi yor lar.

– Yani şim di cid di bir teh li ke al tın da lar mı?

Der ya Ser had: Ha yır Baş ka nım, cid di bir teh li ke yok. Za ten

güç le ri miz ak tif sa vun ma du ru mun da dır lar. Ya ni Par ti

Önderliği'nin da ha ön ce ki ta li mat la rı üze ri ne biz de ar ka daş la rı

bu ko nu da ay dın lat mış tık, ta li mat la rı ilet miş tik. Her han gi bir sal -

dı rı du ru mun da ar ka daş lar kar şı lık ve re cek ler dir.

– Sanırım bu tip ope ras yon lar bel li bir ha re ket li lik le aşı la bi lir.

Ge re kir se bu Doğu'yu da kul la na bi lir si niz. Bi raz bi li yor su nuz ve sa -

nı rım aça bi lir si niz de. Do la yı sıy la ope ras yon la rı bo şa çı kar mak ta

zor luk çek mez si niz.

Der ya Ser had: Ha yır Baş ka nım. Bi ze faz la za rar ver di re mez ler.

– Başka ne söy le ye bi lir si niz? Bu söy le dik le ri miz an la şıl dı mı?

Der ya Ser had: Evet Baş ka nım, an la şıl dı. Özel lik le bu son dö -

ne me öz gün alan lar üze rin de ça lış ma la rı mız ol du. Met ro pol den

ka tı lım lar var. Fa kat bu ope ras yon lar ne de niy le dur dur mak zo -

run da kal dık. Bir-iki gün içe ri sin de ken di ala nı mız dan da ka tı lım -

lar ol du. Ay rı ca son dö nem de ken di im kan la rı mız la tek nik do na -

nı mı zı sağ lı yo ruz.

– 3. Bölge'de bi raz güç var mış. Oray la ir ti bat ku ra bi lir mi si niz?

Der ya Ser had: Biz Güney'den ge le cek ar ka daş la rı bek li yo ruz.

Eğer bun lar bi ze ula şır lar sa, da ha son ra o alan da ki ar ka daş lar la

ir ti bat sağ la rız.

– Orada el li ye ya kın aday var mış. Eğer im ka nı nız var sa o

aday la rı ala bi lir si niz. Ya kın da Güney'den de güç ge lir. Su. ar ka -

daş or ta ya ulaş tı. Su'gil ve Ma. 'gillerle ya kın iliş ki için de olur su -

nuz. Biz on lar la ko nuş tuk, yö ne tim dü ze yin de bi raz tak vi ye alı -

yor su nuz. Yö ne tim dü ze yin de ge len ler le ala nın ger çek le ri üze rin -

de tar tı şır sı nız. Ala nın ya ban cı sı dır lar, hat ta ba zı yan lış an la yış la -

rı da ola bi lir; tar tı şa rak on la rı gi de re cek si niz. Böy le ce uyum lu ve

güç lü bir yö ne tim oluş tu ru lur. Yal nız bu yö ne tim iş lev siz bir yö -

ne tim ol ma ya cak. Her ke sin en az ta kım dü ze yin de bir güç le ha re -

ket et me si, eği tim ve ör güt len me ile yo ğun ola rak il gi len me si ge -

re ke cek. Baş ka yer de çok ça içi ne dü şül dü ğü gi bi ko mu tan dır,

kur may dır adı al tın da öy le ya pı yı ça lış tı rıp ken di ni ucuz ca üze ri -

ne ya tır ma du ru mu ya şan ma ya cak tır. En iyi ko mu tan lık, biz zat

bir li ği nin ba şın da yer alan ko mu tan lık tır. En doğ ru yö ne ti ci lik,

bir bir li ği müt hiş eğit me, ör güt le me, ko ru ma ve sa vaş tır mak tır.

Bun la ra dik kat edi le cek tir. Ko mu tan lı ğın baş ka tür lü an la şı la ma -

ya ca ğı, “biz plan la ma cı yız, kur ma yız” de ni le rek ak tif fa a li yet le -

rin dı şın da bi rey sel bir ya şam içi ne gi ri le me ye ce ği açık tır. Ge len -

le rin bi raz böy le alış kan lık la rı ola bi lir ve bu na dik kat et mek ge -

re kir. Ora da ki ba zı ar ka daş lar da ge niş le til miş yö ne tim ler de, ko -

mu tan lık lar da yer ala bi lir. Çün kü gü cü nüz bi raz bü yü yor ve bü -

yü yen gü cün ko mu ta so run la rı nı, ka de me so run la rı nı en ger çek çi

bir bi çim de kar şı la mak ge re ki yor.

Ay rı ca böl ge le re ya yıl ma me se le si var. Bu nu mev sim le bağ lan -

tı lı ola rak sağ lı yor su nuz. Ora sı için ge çen yıl la rın ders le ri önem -

li dir. Çok yan lış ve kont rol al tı na gir miş ça lış ma lar söz ko nu su -

dur. Ar tık bu du rum la ra ke sin lik le dü şül mü yor ve ge re ken ted bir -

ler alı nı yor. Bu nun la bir lik te kit le ye ulaş ma yı ge liş ti ri yor su nuz.

Kit le iliş ki le ri nin hız la açıl ma şan sı var dır. Do ğu ve Ku zey hat la -

rı nı iyi iş le ti yor ve o bağ lan tı la rı da ha da ge liş ti ri yor su nuz. Bun -

dan son ra bi raz da ha ge liş miş im kan lar söz ko nu su ola bi lir. Ora -

da ki gö rev li ler var, ye ni gi de cek ler var; on lar la sı kı bir di ya log

için de olur su nuz. Ge rek tek nik do na nım, ge rek cep he ge ri si ola -

rak, hat ta kamp ala nı ola rak bi le dü şü nü le bi lir. Pek ih ti yaç ol ma -

sa da, böy le gö rü le bi lir ve bu yön lü ih ti yaç lar gi de ri le bi lir. Çün -

kü, bek len me dik ope ras yon lar üze ri niz de ge li şe bi lir. O 3. Or du

ora ya ka yı yor ve bu ara da bi zim bağ lan tı la rı mı zı da kes mek is te -

ye cek tir. Ya ni Kafkasya'daki ge liş me ler le bi zim ya şa dı ğı mız ge -

liş me le rin bağ lan tı sı nı dü şü nür. Böy le dü şün dü ğü için de bu ope -

ras yon la rı ge liş ti re bi lir. Bu açı dan, o or du nun du ru mu nu dik ka te

ala rak sa vun ma nı zı iyi yap ma ya ça lı şa cak sı nız. Ya ni düş ma nı gö -

zet le me ve bu na gö re bir ha re ket li lik için de ol ma yı da ha şim di -

den ge liş tir me li si niz. Hem met ro pol den, hem ye rel den ye ni güç -

ler epey ge lir. Bun lar faz la ol du mu Doğu'ya da ak ta rı la bi lir,

onun da yo lu açık tır. Ama da ha çok ken di içi niz de eği tip ör güt le -

me ye ça lı şır sı nız. Şim di lik bun lar söy le ne bi lir. Si zin bu sü re ce

56 57

iliş kin ve be lir ti len hu sus la ra ila ve ten söy le ye ce ği niz ye ni bir şey

var mı?

Der ya Ser had: Ha yır Baş ka nım. İla ve ten söy le ye ce ği miz bir şey

yok.

“Bü tü nüy le par ti ru hu na ve ya şam-ko mu ta tar zı na

ken di ni ver me yen ler fe ci kay be der”

44, si zin du ru mu nuz na sıl?

44: Se lam lar, say gı lar Baş ka nım. O bi li nen ça lış ma lar bit ti.

Güç ler dü zen len di. Ser had gru bu yo la çık tı. Şim di güç le ri alan la -

rı na ulaş tır ma so ru nu muz var ve onun la uğ ra şı yo ruz. Özel lik le

bu Cu di ke si min den ge len ve 3-4 yıl dır mü ca de le için de olan lar

ken di le ri ni da ya tı yor lar, “İl le biz yi ne ora ya gi de lim” di yor lar.

Bu nun dı şın da du rum lar olum lu dur.

Bu ateş ke sin Güney'de epey ce de rin et ki si ol du. Par ti da ha yo -

ğun bir bi çim de gün de me gi ri yor ve tar tı şı lı yor. Hal kın il gi si çok

yük sek. Biz de tar tış ma la rın için de yiz. Ya ni par tiy le ya kın laş ma

ya rat mış tır ve so nuç la rı olum lu dur. Son gün ler de Doğu'nun tu tu -

mu da bi raz olum lu dur. İlk baş ta en di şe liy di, ateş ke sin ken di le ri -

ne yö ne lik bir plan te me lin de ge liş ti ği kay gı la rı var dı. Bu kay gı la -

rı bel li öl çü de git miş ola bi lir. On la rın du ru mu nu da böy le be lir te -

bi li riz.

(...)

Biz ce bu ateş kes tak ti ği et ki li ol du, an cak so nuç la rı ye te rin ce

alı na ma dı. Bir uzat ma olum lu olur. Özel lik le düş man üze rin de

bas kı oluş tur ma da et ki li ola cak tır. Biz onun için bu ra da yız. Ulus -

la ra ra sı bas kı et kin le şir. Bu açı dan da ya rar lı dır. Bu sü reç te bi zim

güç le ri mi zin ak tif bir sa vun ma için de ol ma sı, pu su ve bas kın yön -

tem le riy le ope ras yon güç le ri nin bas kı sı nı kır ma sı biz ce ya rar lı dır.

Bu ateş kes sü re ci bu biçm de de ğer len di ri le bi lir. Bun la ra di ğer ar -

ka daş lar da ka tı lı yor lar. Kı sa ca bun la rı be lir te bi li riz.

– Su. ar ka daş si zin ora da ki ça lış ma lar hak kın da bir şey ler an lat tı.

Fa kat ön ce lik le o ha zır la nan gü cün yol lan ma sı me se le si var. Der ya

Sor'a o ka dar faz la güç gön der mek ne ka dar uy gun, bi le mi yo ruz.

Der ya Sor ve Der ya Şin'in so ru nu as lın da gü cün içe ri ye ak ta rıl ma sı

so ru nu dur. Ya ni ora da ki gü cün faz la ol du ğu nu dü şü nü yo ruz. Ye ni -

le ri de git se so run yi ne içe ri ye ak tar ma ola cak tır. Bu gü cü bi raz di -

ğer eya let le rin içi ne kay dır ma yı, özel lik le Garzan'a doğ ru kay dır -

ma yı dü şü nü yo ruz. O di ğe ri de Cu di gü cü, bil mem ne re nin gü cü

de ğil, tüm ül ke nin gü cü dür. Alan la rın ih ti ya cı na gö re bu güç da ğı tı -

la cak tır. Ser had gü cü ola bi lir. Za ten ora ya güç gön de ri li yor ve bu

bi raz ih ti ya cı kar şı la ya cak tarz da dü şü nü le bi lir. Ya ni ül ke nin ku ze -

yi ne doğ ru yö nel ti yo ruz ve ka nal lar el ver di ğin de bu güç ha re ke te

ge çi ri le bi lir. Ala ca ğı nı al mış ve ar tık yü rü me de bel li bir ka rar lı lı ğa

ulaş mış tır. Bu gü cü ora da faz la tut ma nın an la mı yok. Ar tık bü tün

güç içe ri ye git mek du ru mun da. Za ten kon fe rans la bir lik te ça lış ma -

la rı ta mam la mış du rum da sı nız.

Ora ya bir tek nik grup ge li yor. Bel ki bir grup da böy le ge li şe bi lir.

Fa kat o da sa vaş gü cü dür, öy le tek nik le uğ ra şı yo ruz adı al tın da ken -

di ni faz la oya la ma ma sı ge re ki yor. Ko ru ma gü cü bir bir lik ola rak tu -

tul ma sı uy gun ola bi lir. Za ten sa ha da her za man bir ko ru ma gü cü

ola cak tır. Ama de di ğim gi bi, o da bir sa vaş gü cü dür ve du ru mu nu

bu nun dı şın da ele ala maz. As lın da uzun sü re o sa ha da ka lan la rın

da ha faz la kal ma ma sı ge re ği var dır. Ora nın olum suz et ki le ri ni uzun

sü re ka lan lar da gör mek müm kün dür. Bun la rın ağır lık lı bir ke si mi -

nin içe ri git me si uy gun dur di yo ruz. Bu hu dut boy la rın da ki yoz laş -

ma yı yo ğun ca ya şa yan lar tü müy le içe ri ye git mek du ru mun da dır.

Ge liş tir di ği niz ko or di ne ne ka dar ça lı şır, bi le mi yo rum. An la yış -

lar ve tu tum lar bel li, o te mel de yü rü ye cek. Bah se di len bir ar ka daş

var mış. Biz, bu zin dan me se le si ni bi raz da ha ya kın dan de ğer len di -

ri yo ruz. Ora da ki ya şam ba zı ki şi lik ler de hay li teh li ke li bo yut lar -

da dır. So ruş tur ma yı bi raz da ha de rin leş ti ri yo ruz. Ta bii so ruş tur ma

der ken, ka sıt lı ol sun ve ya ol ma sın, mev cut olu şan du ru mu par ti

dı şı bir tu tum ola rak de ğer len di ri yo ruz. Bir tür lü par ti için de eri -

me me söz ko nu su dur. Çok yo ğun bir da ğı tı cı lık ge liş ti ril mek is te -

ni yor. Bu ki şi lik ör güt len me ye gel mi yor, ör güt len me yi da ğıt ma ya

ça lı şı yor ve ken di si ne ye ni ön der lik mis yon la rı bi çi yor. Ki hiç öy -

le ye te nek le ri ol ma dı ğı hal de ken di le ri ni öy le gös ter me ye ça lı şı -

58 59

yor lar. Ve müt hiş da ğı tı yor lar. Bi le rek ve ya bil me ye rek böy le bir

ko num or ta ya çı kı yor. Böy le le ri nin da ğı tı cı et ki le ri ni sı nır lan dır -

mak ge re ki yor. Bun la rın önü ne par ti için de ken di le ri ni erit me gö -

rev le ri ko nu lur. Bu nun dı şın da özel grup çuk lar ha lin de ha re ket et -

me me le ri önem li dir. İliş ki le ri nin şah sa bağ lı iliş ki ler ol ma ma sı

için ted bir ler alı nır. Ya pa cak la rı ça lış ma lar par ti ça lış ma sı ola rak

ge liş ti ri lir. Bu, her alan da ki ler için ge çer li dir. Çok so rum suz bir

ya şa ma alış mış lar; ör güt len me yi da ğı tan bir ya şa ma alış tı rıl mış lar.

Bu uya rı mız ge nel dir. İs ter bi linç li is ter bi linç siz ol sun, bu tu tum -

la ra son ve ril me si ge re kir. Bun da ıs rar eden le rin du ru mu da de rin -

li ği ne so ruş tur ma ya ta bi tu tu lur. Bu ko nu da kı sa ca bun lar be lir ti -

le bi lir.

Geç miş te Güney'de oluş tu ru lan ka rar gah ko mu tan lık la rı so -

rum suz lu ğu ol duk ça de rin leş tir miş ler di. Bun lar bir çok kay bın so -

rum lu su dur lar ve as lın da suç la rı da çok ağır dır. Ken di le ri nin bi -

rer ga fil ol ma la rı nı göz önü ne ge ti re rek, bi zim on la ra sa de ce bir

şans ver me du ru mu muz ola bi lir. Yok sa sa va şa bu ka dar sağ, bi -

çim sel ve so rum suz yak la şan lar ko lay ko lay af fe di le mez ler. Bir

de çok ba şa rı sız ol ma du rum la rı söz ko nu su. Bu nu bir tu tum, bir

alış kan lık ha li ne ge tir me ke sin lik le ka bul edi le mez. Güney'de ge -

li şen bi raz o ol muş tur. Sa de ce tak tik dı şı de ğil, par ti dı şı bir tu -

tum da bi raz ya şan mış. Bu, ge nel de de böy le ol mak la bir lik te,

ora da bi raz da ha yo ğun ca ya şan mış. O ki şi lik ler bu nu ta ma men

bi le cek ve bu nu bi le rek ha re ket ede cek ler. Öy le ken di ni köy lü

kur naz lı ğıy la giz le me ve ol du ğu gi bi sür dür me nin baş la rı na ağır

pat la ya ca ğı nı he sa ba kat mak du ru mun da dır lar. “Biz yi ne bil di ği -

mi zi oku ruz, yi ne et ki li olu ruz” di yor lar sa, bu kö tü bir he sap tır.

Bü tü nüy le par ti ru hu na, ya şam ve ko mu ta tar zı na ken di ni ve re -

me yen ler fe ci kay be der. Bu ko nu da bi zi faz la zor la ma ma la rı ge -

re kir di yo rum. Ha len ken di ço cuk ça, ama tör ce ruh la rı nı tat min

et mek için kar şı mı za çı kı yor lar. Böy le ol maz! Ger çek le ri mi ze

böy le yak la şıl maz. Gö rev le re güç ye ti re bi le cek ler se ve an lam ve -

re bi le cek ler se gö rev üst len sin ler. Par ti sö zü ve re bi le cek ler se söz

ver sin ler. Bir ça lış ma nın hak kı nı ve re cek ler se o ça lış ma da so -

rum lu luk üst len sin ler. Bun lar önem li. Ar tık bun dan son ra bi ze

ile ti le cek ra por la rın bu du rum la rı ört bas et me si ve bu du rum la rı

şi ka yet bi çi min de yan sıt ma sı ka bul edi le mez di yo ruz. Bu ko nu da

da bun lar söy le ne bi lir.

“Ku zey için cep he yi ge liş ti re ce ğiz”

Güney'deki ça lış ma lar için or tam iyi açıl mış tır. O güç ler le it ti fak

ve ya uz la şı cı fa a li yet ler da ha da ge liş ti ri lir. On la rı bu te mel de bi raz

kont rol al tın da tut ma ya, dev ri min kar şı tı de ğil ye de ği ha li ne ge tir -

me ye ça lı şı yo ruz. Es ki den de ya pı lan buy du. On la rı iyi bir dev rim

ye de ği ha li ne ge tir me nin ola nak la rı ge liş ti ri li yor. O ça lış ma la rın

içi ne gi re cek ki şi ler de bi raz ol gun ve se vi ye li in san lar ol ma lı. Ora -

yı yi ne es ki si gi bi bir ya şam ala nı na çe vir me me le ri ge re kir. Şim di

ora da ka la cak güç, PAK'ın ge ril la gü cü ola rak dü şü nü le bi lir PAK'ın

bah se di len öne ri çer çe ve sin de de ğil, bir it ti fak gü cü ola rak gö rül -

me si ge re kir. Eğer ik ti dar sü re ci ne gi rer se yi ne bir it ti fak gü cü dür,

mu ha le fet te ka lır sa da dev rim ci bir mu ha le fet gü cü ola rak ken di et -

kin li ği ni sür dü re bi lir. Bu nu bi raz da ha ge liş tir mek müm kün dür. O

iri li-ufak lı grup la rı da bu çer çe ve de dü şün mek ge re kir. As lın da dev -

rim ci bir ka nat ola rak ha re ket edi li yor. Re for miz me kar şı dev rim ci

bir ka na dın ge liş me si ve et kin lik ka zan ma sı dır.

O di ğer gü cün mek tu bu bi ze ulaş tı, ai le den mek tup ulaş tı. Mek -

tup ge nel bir mek tup tur. Bi le mi yo rum, mek tu ba biz bu ra dan ce vap

ve re bi li riz, fa kat “mek tu bu nuz alın mış tır” di ye şi fa en de ile ti le bi -

lir. İçe ri ği da ha da ge liş ti ri lir. “Biz dik kat ede ce ğiz, siz ler de dik kat

ede cek si niz” bi çi min de ba zı şey ler söy le ne bi lir. Sa nı yo rum on lar

da yu mu şa mak du ru mun da. “Es ki si gi bi hu dut lar da ne biz, ne siz

zor luk çı kar ma ma lı yız, düş ma nın teh dit le ri ne gel me me li yiz” bi çi -

min de uya rı lar sü rek li ya pı lır. Za ten dos ta ne iliş ki le rin ge liş ti ril -

me si ne ve bir lik ça lış ma la rı nın da ha kap sam lı hal de yü rü tül me si ne

çağ rı ya pı lı yor.

Sa nı rım bir bir lik çağ rı sı ve dü şü nü len bir top lan tı var dı. Cep he

için dü şü nü le bi lir o. Ka wa cı la rın tem sil ci le riy le ko nu şu lur sa, sa nı -

rım il gi li ta rih te top lan tı ya ge le bi lir ler. Ke mal Burkay'la ya pıl dı ğı

gi bi, bi zim le or tak bir bil di ri ka le me ala bi lir ler. Biz Hevgırtın'la da

60 61

yap tık, bir lik sü re ci ne on lar da ka tı la cak. O Riz ga ri ler var sa on lar

da çe ki le bi lir. Şim di den bir lik te ha re ket et me ve cep he top lan tı sı na

git me çağ rı la rı ya pı lır ve ya zı lı ya yın la nır. Baş ka güç ler var sa on lar

da çağ rı lır. Şim di lik o mec lis işi ikin ci plan da ele alı nır, cep he ça lış -

ma la rı bi rin ci plan da yü rü tü lü yor. Ku zey için cep he yi bi raz ge liş ti -

re ce ğiz. Mec lis gü cü bi raz ken di ni ha zır la sın, on la rın ça lış ma la rı nı

ikin ci adım da de ğer len di re ce ğiz. Bu cep he işi ni hal let tik ten son ra

sa nı rım bir cep he kong re si ne doğ ru gi di lir ve mec lis gü cü ne ora da

ak tif yer ve ri lir. Za ten önem li bir kıs mı tek rar ül ke de ki fa a li yet le re

gi der. Ama bu nun için si ya si ol gun luk la rı nı ge liş tir me le ri ge re kir.

Ora da bu lun ma la rı bu açı dan an lam lı dır ve ke sin ya rar lı so nuç ve -

re cek tir. Di ğer par ça la rın güç le riy le de or tak bir kong re plat for mu

ge liş ti re ce ğiz ve on la ra en üst dü zey de bir kong re plat for mu da ya ta -

ca ğız. Bel ki geç olur ama, on lar la iliş ki le ri miz iki li de ğil de böy le

bir kong re ge liş tir me bi çi min de dir. Bun lar söy le ne bi lir.

(...)

Derya Şin, siz de ala bi li yor mu su nuz?

Der ya Şin: Se lam lar, say gı lar Baş ka nım.

– Söylenenler ye te rin ce an la şıl dı mı?

Der ya Şin: Evet Baş ka nım, an la şıl dı.

– İlaveten söy le ye bi le ce ği niz bir şey var mı?

Der ya Şin: Ha yır Baş ka nım. Ya pı lan açık la ma lar dan son ra

söy le ye ce ği miz pek bir şey yok.

– Mevsim ko şul la rı na sıl? Bi raz ola nak lı ha le ge li yor mu?

Der ya Şin: ...

– Yani bi raz da ha za man mı is ter di yor su nuz.

Der ya Şin: Evet Baş ka nım.

– Güç dü zen le me işi iler le di mi? Tak ti ğe otur tul ma işi ge li şi yor

mu?

Der ya Şin: Baş ka nım, mev cut du rum da...

– Fazla iyi an la şıl ma dı. İçe ri ye ak tar ma du ru mun dan bah se di yor -

su nuz. Sa yı ger çek çi ol ma lı dır. Bu ko nu da 44'ün de ve re ce ği güç

var; o, ger çek çi kul la nıl ma lı dır. Za ten geç miş pra ti ğin eleş ti ri si ni

yap tı nız ve ra por la rı nız bi ze ula şı yor. Biz faz la öne ri ge liş tir me ye -

ce ğiz. Plan la ma ve dü zen le me nin ger çek çi ol du ğu nu tah min edi yo -

ruz. Bu ko ru cu lar me se le si ne iliş kin hu sus la rı da ye ni te mel ler de

ele alı yor su nuz. Tak ti ğin an la şı la ma ma sı için hiç bir ne den yok. Yi -

ne bu na ge le me me nin de hiç bir ne de ni yok. Son dü zen le di ği niz ko -

or di ne uy gun ola bi lir, yal nız o ya nı nı za al dı ğı nız ar ka daş bi raz Gü -

ney için ge rek liy di. Yi ne di ğer ala na gi de cek ar ka daş da ya nı nız da

ola bi lir di. O ko nu da baş ka ar ka daş da dü şü nü le bi lir. Ya ni her iki

ke si min ko or di ne si ni ve bu nun güç len di ril me si ni dü şün dü ğü nüz gi -

bi ya pa bi lir si niz, da ha de ği şik li ğe uğ ra ta rak da yü rü te bi lir si niz. Bu -

ra da önem li olan, Güney'in, siz de ol duk ça ağır ya şa nan du ru ma

düş me me si dir, bu nun ted bir le ri nin ke sin alın ma sı dır. Ve ora da çok

kal mış gü cün içe ri ye ak ta rıl ma sı dır. (...)

O alan, ne pa ha sı na olur sa ol sun et ki al tı na alın ma sı ge re ken bir

alan dır. Ar tık bu nun güç le de faz la iliş ki si yok. İs te di ği niz ka dar

güç ve iliş ki si zin im kan la rı nız da hi lin de dir. Fa kat de di ğim gi bi,

faz la gü cü de iş lev siz tut ma mak önem li dir. İş lev siz ka la ca ğı na, o

gü cü di ğer alan da de ğer len dir mek ge re kir. Siz za ten Zağros'la sı kı

bir ir ti bat ha lin de ade ta bir le şi yor su nuz. Çün kü o alan bir bü tün dür

ve ala nın bü tün lük lü ola rak ha ki mi ye ti pe şin de si niz. Ge re kir se güç -

le ri bir leş ti re bi lir ve bir ko or di ne da hi lin de ha re ket ede bi lir si niz.

Ba zı alan lar üze rin de bas kı la rı nı zı or tak la şa ge liş ti re cek si niz. Ora ya

ye ni ge len ler de ola cak. Bi raz o ala nı ta nı yan ar ka daş lar dı ve sa nı -

rım kat kı la rı ola bi le cek. Bu te mel de ora nın kit le si ni ta ma men bağ -

la ma ya ça lı şa ca ğız. Sa nı yo rum es ki du rum la ra dü şül me ye cek ve

ba şa ra cak sı nız. An la şıl dı mı Der ya Şin?

Der ya Şin: Evet Baş ka nım, an la şıl dı.

– Sesiniz faz la gel mi yor. Bu çer çe ve de söy le mek is te di ği niz de -

ği şik bir şey var mı?

Der ya Şîn: Ha yır Baş ka nım, baş ka bir şey yok.

Der ya Sor, siz na sıl sı nız? Se si al dı nız mı?

Der ya Sor: Se lam lar, say gı lar Baş ka nım. Be lir ti len ler ta ra fı -

mız dan an la şıl dı. Ni te kim Doğu'daki, Zagros'taki ar ka daş lar bu -

ra ya gel di ler. Bu ra da ken di le riy le il gi len me ye ça lış tık. (...)

– Eski an la yış lar dan, tu tum lar dan eser kal dı mı? Es ki tu tu cu lu ğu,

62 63

par ti dı şı lı ğı sür dü re cek du rum da olan her han gi bir ki şi var mı?

Der ya Sor: ...

– Sadece bi çim sel ol ma ya cak, öz dün ve gö nül lü ka tı lım ola cak -

tır. Sa de ce bi çim sel as ke ri ted bir le in san bağ la ya maz sı nız. Geç miş -

te iş le di ği niz bü yük bir ku sur ve yet mez lik bu ra sı dır. Şim di bu aşı lı -

yor. Öz den ka tı lım, par ti leş me ve par ti leş me nin ge liş ti ril me si sağ la -

nı yor. Bu önem li dir. Yi ne yal nız ka lan bir lik ko mu tan la rı mı zın bü -

yük so rum suz luk la rı var. Ko mu tan lık la rın böy le kul la nıl ma sı ağır

suç lar dan dır. Ve hat ta bu nun ucu iha ne te ka dar gi der. Bu nu ye ni den

ha tır la ta lım. Yi ne ey lem ko mu tan lık la rın da, ken di bir li ği ni ey le me

gön de rip ken di si ni 30 km ge ri de, bil mem 10 km ge ri de tut mak çok

ağır bir suç tur. Ta bii ki bu du rum la ra gi ril me ye cek tir. Ko mu tan lık -

lar böy le han tal lık ola rak kul la nı la maz. Bu nu ya pan adam, kel le si ni

kol tu ğu na alıp ya par. Çün kü hiç kim se af fet mez bu nu, sa vaş çı la rı -

mı zın da af fet me me si ge re kir.

Yi ne o Güney'in bir da ha es ki si gi bi kul la nıl ma ya ca ğı çok açık tır.

Ora da çok ma kul ve çok ra hat gö rev le rin üze ri ne yü rü me im ka nı var -

dır. Bu du rum de ğer len di ri le cek tir. Ar tık ora sı için ne sağ, ne sol yak -

la şım lar bir da ha te ker rür et me ye cek tir. Ace le edin de mi yo ruz ama,

önü nüz de ki gö rev ler so mut tur ve ba şa rı la bi le cek gö rev ler dir. Böy le

yö ne le cek si niz ve faz la gü cü da ha da içe ri kay dı ra cak sı nız. Güney'de

ka la cak güç PAK gü cü ola rak et ki li ola bi lir. O po li ti ka nın ama cı na

bi raz hiz met ede bi lir. Yi ne bi raz ir ti bat gü cü ola bi lir. Bu nun dı şın da

faz la güç tut ma ya ge rek yok tur. Geç miş tarz da güç tut ma, bek let me

uy gun de ğil. Eği tim için olur ve ya ol maz, o ka dar mü him de ğil dir. İh -

ti ya ca gö re böl ge ler de, alan lar da güç tu tu lur. Po li ti ka mı zın te mel

amaç la rı na iş ler lik ka zan dı ra cak güç tut ma po li ti ka sı önem li dir. Yok -

sa ki şi le rin ko nu mu na gö re güç tu tul maz. Böy le bir şey hiç bir ge rek -

çey le ka bul edi le mez. Eği ti mi ta ma men par ti ve or du ya şa mı na ka tı -

la cak tarz da ge liş tir mek ge re ki yor. Bu na ön cü lük ede cek si niz. Za ten

eleş ti ri-öze leş ti ri niz den bu an la şı lı yor. Be lir ti len şey le ri an la dı nız ve

sa nı yo rum an lam lı bir tarz da ge liş ti re bi le cek si niz.

Der ya Dic le, we ji goh dar kir?

Der ya Dic le: Belê Serokê min, me goh dar kir.

– Tiştek tun ne ye? Tiş tek he ye cem we?

Der ya Dic le: Na Serokê min. (...)

- Belki îroj-si beh ko mek bi ha ta ya. Ew gru ba dawiyê

– Der ya Dic le: Hîn ne ha ti ye, Serokê min.

- Yani ewên ji 44'an ten cem we, ge lo di ka rin bi ser me de we rin?

Der ya Dic le: İm ka ni he ne Serokê min.

– Ti muşkuleyên we he ne? Wekî din kesî we ke berê bi le yi zin he ne?

(...)

Der ya Dic le: Na Serokê min. (...)

– Hem Kuzey'de, hem Güney'de ça lış ma la rı nı zı bir lik te yü rü te bi -

lir si niz. Es ki si gi bi ol ma sın ve ek sik lik le re dü şül me sin. İş te im kan -

lar da ya ra tı lı yor. Gü cü nü zü bü yü tün ve he def le ri niz için ne ge re ki -

yor sa onu ya pın. Yan lış lık lar en gel teş kil et me sin. Es ki ye gö re yü -

rüt me im ka nı şim di çok da ha faz la var dır. Ba kın, na sıl da ha iyi yü -

rü te bi li yor sa nız öy le ya pın. Düş ma nı da gö zar dı et me yin. Ora da si -

ya si ça lış ma lar yü rü tü lür, bu na im kan var dır. Es ki si gi bi üze ri mi ze

ge le mez ler. Ku zey es ki sin den da ha faz la ro lü nü oy na ya cak tır, ora da

da ça lış ma la rı nı zı güç lü yü rü tün. Eğer öy le ya par sa nız ül ke yi ha ki -

mi ye ti niz al tı na ala bi lir si niz. Ya ni üze ri ne gi der se niz güç le ri niz bu -

na ye ter li dir. Ta bii bir lik te ha re ket edi yor su nuz, ya ni Zağros'la müş -

te rek ha re ket edi yor su nuz. Her iki ta raf ta da im kan la rı nız var dır, ir -

ti bat la rı nız var dır. Es ki si gi bi bun lar ke sil me sin. Es ki si gi bi hiç bir

yer de dar lı ğa, sı kış ma ya yer ver me me li. Bu Gü ney li ler es ki si gi bi

üze ri mi ze ge le mez ler. Ça lış ma lar la ya vaş ya vaş et ki mi zi yi ne de ar -

tır mak ge re kir.

Der ya Şin, bir de ora nın ağa sı ge li yor. Sa nı rım onun la gö rü şe ce -

ğiz. Bu ko nu da bir şey söy le mek is ti yor mu su nuz?

Der ya Şin: ...

– O şe hir de ki le rin ba zı la rı bu ta raf la iliş ki ku rup bir şey ler is ti yor lar.

“Dağ da ki ler bi ze yar dım cı ol mu yor” di yor lar. Ta bii iliş ki ol sun is tih ba rat

ol sun, bun lar bi raz ge liş ti ril mek zo run da dır. O şe hir de ki ler bi raz yal nız

mı ka lı yor ve ya ye ter siz lik le ri mi ya şı yor lar? Bu aşa ma da bun la rı hız la

gi der mek ge re kir. Ora da bir kaç şe hir var, on lar üze rin de yo ğun ca du ru la -

bi lir. Ye ni epey ce güç ge li yor ve bu gü cün dü zen len me si yet kin ce ya pı lır.

64 65

Ay rı ca eği ti mi de önem li dir. Özel lik le ba zı ilk eği tim ler ve ri le bi lir. Çe şit li

alan lar dan ge len güç le rin ül ke ye ak ta rıl ma sın da gü cün ger çek çi bir de -

ğer len di ril me si uy gun bir bi çim de ger çek leş ti ri lir. Yi ne şe hir ler üze rin de -

ki ça lış ma lar bi raz da ha yo ğun laş tı rıl ma lı. Şim di lik bun lar be lir ti le bi lir.

Der ya Ze lal, din le ye bi li yor mu su nuz? Söy le dik le ri mi zi an la dı nız

mı? Hûn fem kir?

Der ya Ze lal: Femkir, Serokê min.

– Tiş te ki dîn he ye?

Der ya Ze lal: ...

– Ew kesê şehît bûye, welatparêz bû?

Der ya Ze lal: Ras te, Serokê min.

– Oldu.

Der ya Zağ ros, ye ni den si ze ge le lim. Sa nı rım şim di Garzan'a güç

ak tar ma me se le si var. Bu ko nu da dü zen le me ler ge li şi yor mu, güç

ayar la nı yor mu?

Der ya Zağ ros: Evet, doğ ru dur Baş ka nım. Biz uy gun ar ka daş -

la rı se çi yo ruz. Fa kat Garzan'a gi de cek bu gü cün ni te li ği ve kap -

sa mı hak kın da da bil gi len mek is ti yor duk. Ay rı ca Mar din için de

ha zır lık yap mı şız. Özel lik le bu alan da üst dü zey de gö rev yü rü te bi -

le cek iki–üç ar ka da şı ya nı mı za al dık. Ay rı ca Der ya Şin'in de sa -

vaş ta bu ta ra fa kay mış olan iki ta kım lık gü cü var dı, on lar da ha -

zır lan dı. Mev cut du rum da ha re ket et me ye ha zır dır. Dı şa yö ne lik

ola rak bun lar ha zır lan mış tır.

– Zaten Garzan'a aşa ğı dan da güç ge li yor. Da ha ön ce bir ta kım dü -

ze yin de gü cü biz de be lir le miş tik. Yi ne si zin ora da da epey güç ola bi lir.

Ken di le riy le bu nu tar tı şır sı nız. Sa nı rım ora da ki ih ti yaç la ra ce vap ve re -

cek ni te lik te bir güç ola cak tır. Hem ko mu ta yı güç len dir me ve hem de

sa va şı güç len dir me gü cü dür bu. Amaç ora nın dü ze yi ni bü yüt me dir.

Çün kü, bun dan son ra ora ya böy le bir güç otur tu la bi lir. Bir de bir leş tir -

me du ru mu nuz var dır, iki ara zi yi bir leş ti re cek si niz. Kar şı lık lı ir ti bat lar -

la o hat tı kont rol al tı na ala cak sı nız. Bu çok önem li. Mev cut güç, bu nu

da esas ala rak iler le ye cek tir. Ya ni ir ti bat lar ar tık ora da da bi raz kap sam -

lı ve zin cir le me ol ma lı. Kar şı lık lı ko nu şa rak bu nu ken di niz be lir le ye bi -

lir si niz. Za ten es ki den be ri düş ma nın en gel le mek is te di ği buy du. Sa nı -

yo rum bu ir ti bat bu se ne tü müy le ba şa rı la bi lir. Ta bii de ği şik yol lar da

dü şü nü lür. Ya ni in san böy le tek şe ye ta kıl maz. Geç miş yıl lar da ka yıp -

la ra yol açan hat dü zen le me si tu tar lı de ğil di; bu du rum aşı lır ve yol de -

ne tim le ri çok ra hat sağ la na bi lir. Bel li bir yol de ne ti miy le in san önem li

güç ve de ğer ler ak ta ra bi lir. Bu zor de ğil ve ken di ara nız da plan lar sı nız.

Hat ta Mar din ol sun, Gar zan ol sun, Der ya Ze lal ol sun, 4. Böl ge ol sun,

on lar kar şı lık lı bi raz da ha yo ğun ve iyi iliş ki de olur lar ve güç alıp ver -

me yi sağ la ya bi lir ler. İl gi li ar ka daş lar bu nun üze rin de du rur.

Sa nı rım lo jis tik epey kar şı la nı yor ve bu ko nu da cid di bir sı kın tı -

nız yok. Ne ka dar ala bi lir se niz alın. Fa kat so run lu ol ma ma lı. He men

her yer ala bi lir. Sa nı rım bu lo jis tik si zi epey ida re ede bi lir. Sü rek li

ge li yor ve tü müy le al mak la zım. Der ya Si pi bu nu alı yor, epey al dı ğı

ka nı sın da yım. Siz ler de epey ala bi lir si niz, to par la ya bi lir si niz. Bu ko -

nu da cid di bir sı kın tı nın ol ma ma sı ge re ki yor. Pa ra sı kın tı sı var mı?

Der ya Zağ ros: Şu an da pa ra sı kın tı sı yok tur. Lo jis tik sı kın tı sı

şim di ye ka dar bi raz var dı, an cak cid di bir ör güt len mey le yak la şı -

yo ruz. Mev cut du rum da he men he men ha zır lan mış tır. Bu aşa ma -

da her han gi bir sı kın tı yok. Bir de dü zen li ola rak za ten alı na bi le -

cek. Sa nı rım so ru nu kök lü bir bi çim de çöz müş ola ca ğız. Mev cut

du rum da her şe yi miz böy le dir.

– Oldu.

Bi zi din le yen baş ka Der ya var mı? Sa nı yo rum yok. Ba zı de ğer -

len dir me le ri da ha da ge liş ti re bi li riz. Şim di lik yap tı ğı mız ge nel de -

ğer len dir me her hal de ye ter li dir. Fa kat ba zı Der ya lar la bi raz da ha

ko nuş mak ge re ki yor.

“Ka zan mak için bü tün ola nak lar bir ara ya gel miş tir”

Çiyayê sor, ses iyi ge li yor mu?

Çi ya ye Sor: Ses net ge li yor Baş ka nım.

– Biraz da ha si zin alan üze rin de du ra lım. Ye ni den dü zen le me ye

gi der ken faz la ge ri lik ar ze den, mev cut ça lış ma la ra ve ya şa ma faz la

gel me yen öğe var mı? O bah set ti ği niz ba zı isim ler var, on lar es ki

66 67

isim ler dir. Ta bii he men her tür lü sa vaş su çu nu iş li yor lar. Ar tık bu

tip ki şi lik le re bu ha liy le şans ver mek müm kün de ğil. He men her

tür lü gö re ve böy le yak la şı yor lar. Bun la ra ben zer baş ka ör nek ler var

mı? As lın da içi niz de çok de ğer li ar ka daş la rın ol ma sı söz ko nu su -

dur. Bir çok sağ lam par ti li ar ka daş var. Mev cut ka de me ler ra hat lık la

on lar la dol du ru la bi lir. Bu ko nu da faz la sı kın tı çek me me niz ge re ki -

yor. Es ki den be ri ba şa be la olan tip le rin en gel ol ma la rı na da ar tık

böy le ce son ve ri lir. So ru nu kök lü hal le de bi le cek du rum da sı nız.

Cid di en ge lin ol ma ma sı ge re ki yor. Bu ko nu da ne di yor su nuz? Bir

de Er zin can ta raf la rın da son ba zı ka yıp lar dan bah se dil di; bu nun bi -

zim le il gi si var mı? Yi ne Pülümür'deki ka yıp bi zim mi, TİKKO'nun

mu? O ko nu da ke sin bir bil gi al dı nız mı?

– Çiyayê Sor: ...

– Köye da ya lı ya şam fi lan di yor su nuz. O ko şul lar da ar tık bu na ge -

rek yok. Ora sı tü müy le kır sal bir alan dır. Köy de ya şa ma nın, köy lü leş -

me ye il gi duy ma nın hiç bir an la mı yok. Ya ni en az ol ma sı ge re ken yer

ora sı dır, ora sı bü tü nüy le kır sal dır ve bü tün ya şam ona gö re ayar la nı -

yor. Ama bi le bi le o ai le ler için de ya şa ma il gi duy mak an lam sız dır,

bir çok ge ri li ğin ve kay bın ne de ni dir. Ta bii ki bun la ra fır sat ve ril me -

ye cek. Düş ma nın ora ya özel bir dik kat gös ter di ği bi li ni yor. O yurt se -

ver le rin kat le dil me si gi bi ür küt me yak la şım la rı var. Böy le ce as lın da

kit le yi pa si fi ze et mek is ti yor. Bu na kar şı kit le bun dan son ra da ha hız lı

açı la bi lir. Bu du ru mu göz önü ne ge ti re rek kit le ye yak la şım ge liş tir -

mek ge re kir. Ela zığ için se bi raz da ha dik kat li ol mak ge re ki yor. Ora -

nın ör güt len me si es ki tarz da de ğil de, le gal ve il le gal dü zey de ora yı

iyi bi len ve kı sa sü re de so nuç ala bi le cek olan ba zı yak la şım la ra ih ti -

yaç var dır. Bu se ne hem Amed, hem ora sı üze rin de du ra ca ğız. Ve o

ge ri ci mih rak la rı da ğı ta ca ğız. Bu se ne ba zı dar be ler ra hat lık la in di ri -

le bi lir. Elazığ'a iliş kin iyi bir he def ler prog ra mı ge liş ti ri le bi lir. Böy le -

lik le şe hir le rin hep si nin oto ri te al tı na alın ma sı zor de ğil dir.

Ay rı ca bu yaz bo yu ge niş le mek de ge re kir. Gü ne ye doğ ru,

Malatya'ya doğ ru, yi ne Koçgiri'ye doğ ru ge niş le me ola bi lir. An cak

ace le et me den ve adım adım ge liş me yi esas alan bir yak la şım gös -

ter mek ge re kir. Ba zı ka yıp lar olu yor. Ha zır lık sız ve den ge siz gi di -

yor lar. Hal bu ki öl çe-bi çe git mek ge re kir. Eya le ti ni zin ala nı ge niş tir.

Her stra te jik ye re bi rim otur tur su nuz. En azın dan mın tı ka dü ze yin -

de sa yı la rı ar tır mak ge re kir. Yer le şi le bi le cek bir çok sa ha var dır ve

on la rın hep si ne fa a li yet le ri oturt mak la zım dır. Gi dil me dik ve kont -

rol al tı na alın ma dık stra te jik bir yer kal ma ma lı. Bi raz za ma na ya yıl -

sa da bu ko nu da tam so nu ca gi di le bi lir.

Tek rar vur gu lu yo rum; alan da ki bü tün ar ka daş lar, sa vaş çı lar, ko -

mu tan aday la rı, mev cut dö ne me uy gun yak la şım la rı esas ala cak lar.

Bu nun dı şın da ki yak la şım la ra ne bir ge rek çe bul sun lar, ne de biz den

bir ta lep te bu lun sun lar. Biz le ri de, ken di le ri ni de çok kro nik leş miş

ki şi lik sap lan tı la rıy la uğ raş tır ma sın lar. Eğer ger çek ten la yık olur lar -

sa, bi zi uğ raş tır mak bir ya na, ra hat lık la en iyi si ni de ya pa bi lir ler, ra -

hat lık la yü rü ye bi lir ler. Ak si hal de hiç bir şey bek le me sin ler. “Ne den

zor lan dık, ne den ör güt is te di ği mi ze ce vap ver mi yor” de me sin ler. Ve

da ha zor du rum lar la kar şı kar şı ya ge le cek le ri ni de akıl dan çı kar ma -

sın lar. Ama bü tün bun la ra ge rek yok di yo rum. Bu ka dar zor luk lar

so nu cun da ge li nen bir aşa may la oy na ma mak ge re ki yor. Ki şi lik sap -

lan tı la rı nı bi raz erit mek ge re ki yor. Her ke se özen le bu nu vur gu lu yo -

ruz ve ar tık ye ter di yo ruz. Kro nik ki şi lik has ta lık la rı nı bı ra ka lım,

bun lar in sa na bir şey ka zan dır mı yor. Gö rev ler ve ça lış ma tar zı bel li,

o hal de üze ri ne gi din. Si ze ka zan dı ra cak tek tu tum bu dur.

Ha re ke tin ne ka dar bü yük zor luk lar la adım at tı ğı nı ve bu gün kü

im kan la rın yir mi yıl lık bir ça lış ma nın ürü nü ol du ğu nu bi li yor su nuz.

O hal de, bun la rın de ğe ri ni tak dir et me mek, hiç bir ge rek çey le izah

edi le mez. Mev cut ge liş me le rin üze ri ne ucuz ca yat mak, en af fe dil -

mez bir tu tum olur. Ya ni ör güt ru hu için de eri ye cek si niz ve doğ ru

ko mu ta için de ye ri ni zi ala cak sı nız. Ay rı ca faz la la fa zan lık la du rum -

la rı ört bas et me ye cek si niz. Her sa vaş çı ve ko mu tan ada yı mız, ver -

di ği sö zün tu tar lı pra ti ği ni ser gi le mek du ru mun da dır. Gö rev le ri bü -

yük bir ba şa rıy la ye ri ne ge tir me nin ya rı şı için de ol mak du ru mun da -

dır. Bu par ti bu nu hak et miş tir. Bun ca zor luk lar bu nu ge rek ti rir. He -

men he pi ni ze ses le ni yo ruz: Bu bi çim de ken di ni ze çe ki dü zen ve rin!

Önem li bir ge liş me aşa ma sın da sı nız ve yı lı bü yük ka za na bi lir si niz.

Ka zan mak için bü tün ola nak lar ta rih te ilk de fa bir ara ya gel miş tir.

Böy le bir ka zan ma im ka nı nı ço cuk ça, bi raz da lüm pen ce, çok ça

eleş tir di ği miz ya şam ve ki şi lik alış kan lık la rıy la bo şa çı kar ma ya lım.

68 69

Çok kro nik leş miş yak la şım lar la has ta lık lı ola rak ken di mi zi ya pı ya

da yat ma ya lım. Bun lar ken di mi ze ya pa bi le ce ği miz kö tü lük ler dir ve

bu na da hak kı mız yok. Do la yı sıy la bu şan sı en iyi de ğer len di re bi le -

cek ko num da sı nız. Ta rih te ilk de fa böy le der li-top lu bir ça lış ma ve

ba şar ma im ka nı nı al tın de ğe rin de bi le cek si niz. Ve ken di kat kı nı zı

ya pa cak sı nız. Ora nın çok de ğer li şe hit le ri var, anı la rı na bağ lı ka la -

cak sı nız ve tam ce vap ve re cek si niz. Bu nun dı şın da hiç bir öz nel

yak la şı mı mız, key fi miz, tu tu mu muz söz ko nu su ola maz. Hal kın

bek len ti le ri, ta ri hin ve par ti nin em ri böy le dir. Biz, bu te mel de ora -

da ki bü tün ça lı şan lar dan, dü zel til miş ve dö ne min tem po su na ve ça -

lış ma tar zı na uy muş ola rak, gö rev le rin de ba şa rı bek li yo ruz. Hep si -

ne se lam ve sev gi le ri mi zi su nu yo ruz... Çiyayê Sor, an la şıl dı mı?

Çiyayê Sor: Din li yo ruz Baş ka nım.

– Bunu di ğer an lat tık la rı mız la bir lik te bir ta li mat gi bi, bir me saj

gi bi ya pı ya su nar sı nız. O çe şit li du rum la rı ya şa yan la ra da bir ta li -

mat gi bi su na bi lir si niz. Sa nı rım bu bi raz güç len di rir. Be lirt mek is te -

di ği niz baş ka bir du rum var mı?

Çiyayê Sor: ...

– İyi an la şıl ma dı. Elazığ'dan mı bah set ti niz?

Çiyayê Sor: ...

- Amed'le bi raz gö rüş alış ve ri şin de bu lu na rak, ora ya iliş kin bir

plan ge liş ti re ce ğiz. Bu mev cut güç ler, mev cut hal le riy le da ya na mı -

yor lar. Siz ora nın du rum la rı nı ye ni den de ğer len di rin. Ayak ta ka la bi -

le cek, so nuç ala bi le cek bir ça lış ma ya ih ti yaç var. Bi raz da Elazığ'a

öz gü bir plan ge liş ti re ce ğiz. Amed de ro lü nü oy na ya cak.

Der ya An duk, siz bi zi din li yor mu su nuz?

Der ya An duk: Evet Baş ka nım, din li yo ruz.

– Sanıyorum güç dü zen le me si yap mış sı nız. Ye ni ge len ar ka daş -

lar her hal de et kin gö rev len di ril di ler ve yö ne tim boş lu ğu epey ce gi -

de ril di. Bi le mi yo rum, bu tem po ya ge le me yen ve so run ar ze den her -

han gi cid di bir du rum var mı?

Der ya An duk: Yok Baş ka nım. Tem po ya ge le me yen ar ka daş la -

rın sa yı sı za ten çok az dır ve on la ra da ge rek li bi çim de yak la şı lı -

yor. Güç dü zen le me si ni de sun du ğu muz ra por da be lirt tik. Ora da

be lir ti len yer le re doğ ru adım adım bir açı lım söz ko nu su dur... Gi -

de rek di ğer eya let ler le bir leş me ça ba la rı mız var. Ya ni bir alan

üze rin de bel li bir yo ğun laş ma sağ lan dık tan son ra bir atı lım yap -

mak sağ lık lı olur. As ki tak tir de bu nun ya ra ta ca ğı olum suz so nuç -

lar var. Ya ni ara mız da olan boş lu ğu dol dur duk tan son ra, adım

adım her ya na doğ ru bir açı lı ma ula şı rız.

– Anlaşılıyor. Ken di le riy le ko nu şul du, on la rı bi raz siz zor la ya -

cak sı nız. Der sim ve Or ta ile olan boş lu ğu ka pat mak için yük le ne -

cek si niz. Da ha ön ce de bu ko nu da çer çe ve çi zil miş ti. Sa nı rım on lar

da bi raz yük le ne cek ler ve siz ler le me sa fe yi ka pat ma yı esas ala cak -

lar dır. Bu nun ka nal la rı bi raz açık ve cid di en gel teş kil ede cek bir

du rum yok. O en ku zey de ki ka na lı mut la ka tut mak ge re ki yor. Üçü -

nü zün de bir le şe bi le ce ği sa ha lar var. Bu ra lar da yo ğun laş mak ge re -

ki yor. Yi ne Orta'nın ken di si ni yo ğun laş tır ma dan öy le kü çük grup lar

ha lin de da ğıt ma sı ta bii ki ka yıp la ra yol açar. Za ten bir çok kay bı

böy le ya şa dık la rı nı bi li yo ruz. Ken di tec rü be ni zi ora ya ta şır ma ya

özen gös te re cek si niz. On lar da si zi bi raz din le ye cek. Kü çük grup la -

rı rast ge le ve kont rol dı şı yol la mak sa kın ca lı dır. Biz bu tip ça lış ma -

la rı da ha ön ce mah kum et miş tik. Si zin de bi raz tec rü be niz var. Çün -

kü geç miş te ay nı ha ta lar iş len di ve çok ka yıp ve ril di. Fa kat şim di

da ha doğ ru ve da ha iyi ya yı lı nı yor. Şüp he siz on la rın da bu na ben zer

bir ça lış ma ya ih ti yaç la rı var. Bu nun ted bir le ri ni ala cak lar. Mev cut o

kü çük grup lar, git tik le ri yer de de köy ya şan tı sın dan kur tu la mı yor -

lar. Bu du rum an la yış ola rak bi zim dı şı mız da ve fi i li ka yıp dü ze yin -

de de za ra rı mı za olu yor. Gü cü nüz var, bi raz zor la ya rak bir leş ti re -

cek si niz ve doğ ru ya çe ke cek si niz. De di ğim gi bi, on lar bu nun ted bi -

ri ni alı yor lar dır. Ben de mi yo rum he men ya yıl sın lar; sağ lam ted bir -

ler alın dık tan son ra, alan yo ğun laş ma la rı ve ke şif ler az çok ba şa rı lı

ol duk tan son ra ya yıl ma ger çek le şir. Yo ğun laş ma ya, üs len me ye ve

ke şif le re da yan ma dan, grup la rı bu tip sal mak teh li ke li dir. Ta bii ki

bu du ru ma dik kat edi le cek tir.

Yi ne siz, ay nı şe kil de GAP'la da ben zer bir iliş ki için de olur su -

nuz. İliş ki le ri ni zin bi raz da ha sık laş ma sı ge re kir. Biz hep si ne söy le -

dik. Garzan'la da za ten ir ti bat la rı nız yo ğun la şı yor. O bi li nen alan

üze rin de ki yo ğun laş ma da ha da ar ta cak tır. Sa va şın önem li bir bö lü -

70 71

mü o alan lar da ce re yan eder. Bu ra da tak ti ğe ge le me me, tak ti ği iş let -

me me di ye bir du rum söz ko nu su ola maz. Epey tec rü be ve ola nak

da bi rik ti; bun la rı çok yön lü de ğer len di re cek du rum da sı nız. Ne

ucuz ba şa rı tu tu mu na ka pıl mak ge re kir, ne de teh li ke yi kü çüm se -

mek ge re kir. Her gün tak tik de ni len olay üze rin de yo ğun la şı la cak

bir dö nem dir. De rin li ği ne or du laş ma, ya yıl ma ve de rin li ği ne ey lem -

ler her za man ge çer li dir. Ora nın tek bo yut lu ge liş me si var. Böl ge -

ler de bi raz onu gö rü yo ruz. Çok dar bir as ke ri an la yış için de kal mış -

lar ve ka pa si te le ri ni ge niş le te mi yor lar. Bi raz da ha ağır so rum lu luk -

lar içi ne sok mak ge re ki yor. As lın da bi raz da ha ken di le ri ni zor lar lar -

sa kat be kat da ha ve rim li ola bi lir ler. De rin leş me ye, ol gun laş ma ya,

ku ral la ra uy gun ge liş me ye ol duk ça ih ti yaç la rı var. Bu ko nu da ola -

nak la rı ge liş miş tir ve mut la ka iler le me ola cak tır.

(...)

Ya nı nı za ye ni ge len ar ka da şın iyi özel lik le ri ol ma sı ge re ki yor.

Ya kın de ne ti mi niz de tec rü bey le bi raz gü ven ver dik ten son ra, her

tür lü ça lış ma yı ve re bi lir si niz. Bi raz da ha güç len di ri lir se sa nı rım

epey şe yi pay la şa bi lir. Ya ni ba zı olum lu yan la rı var dır. Ta bii zin da -

nın da ba zı et ki le ri var. Fa kat ona ger çe ği kav ra ta rak ve bi raz pi şi re -

rek yü kü ha fif let me de de ğer len di re bi lir si niz. O ba yan ar ka da şın da

epey bi ri ki mi var. Fa kat bi ze gö re ba zı eleş ti rel yan la rı da or ta ya

çık tı. An cak epey tec rü be li dir ve ger çek le ri kav rat tık tan son ra cep -

he ça lış ma la rın da gö rev len di ri le bi lir. La kin o iliş ki ye dik kat et mek

ve doğ ru yön ver mek ge re ki yor.

Ala nı nız da cep he ça lış ma la rı ko nu sun da da cid di bir sı kın tı nın

ol ma ma sı ge re kir. Es ki den içi ne dü şü len ba zı ha ta lar var dı ve ka -

yıp la ra yol açı yor du. Bi li yor su nuz, cep he ça lış ma sı, le gal ve kont -

rol süz ça lış ma lar de ğil, ge ril la nın ya kın ve sı kı de ne ti mi al tın da ki

ça lış ma lar dır. Bu ko nu da ya pı lan de ğer len dir me ler iyi dir, ar tık on -

lar ha ya ta ge çi ril me ye ça lı şı lır. Ora nın ör güt yö ne ti mi ken di ni iyi

ko ru ma sı ge re ken bir dü zey de dir. Çün kü, düş man ora ya çok yö ne li -

yor ve dar be vur mak is ti yor. Bu nu da ber ta raf et mek ge re ki yor.

Bun lar be lir ti le bi lir. Her hal de si zin acil gü ce ih ti ya cı nız yok.

Güney'den güç bek len ti le ri niz var mı?

D. An duk: Yok Baş ka nım. Mev cut güç ler ye ter li dir. Za ten ka tı -

lım lar olu yor ve ka tı lan lar he men eği ti me alı nı yor. Şu an da öy le

cid di bir ih ti ya cı mız yok.

– O ar ka daş la rın her bi ri si bir ta bur da yö ne te bi lir. Ar tık tec rü be -

le ri bu na el ve rir. Bu ko nu da bi raz so rum lu luk an la yı şı nın otur tul -

ma sı ge re ki yor. Bi raz pra tik le şir ler se ka pa si te le ri kal dı rır. Bu ar ka -

daş la ra sü rek li ge niş güç le rin eği ti mi, sevk ve ida re si ve ri le bi lir. Yi -

ne ken di içi niz de eği tim le ri çok hız lı ya pa bi lir si niz. Özel lik le pra ti -

ğin gös ter di ği ba zı ve rim li eği tim bi çim le ri var dır, on lar esas alı nır.

Kı sa dev re li eği tim le baş la nır ve gi de rek sü reç içe ri sin de eği tim de -

rin leş ti ri lir. İlk as ker lik eği ti min den son ra bi raz pra tik ve al tı ay dan

son ra yo ğun laş mış bir eği tim iler le ti ci olur. Ya ni eği ti mi de bir sü -

reç ola rak ele alır sa nız zor luk çek mez si niz. Do la yı sıy la mev cut gü -

cü müz, ken di ni kat kat bü yü te cek bir eği tim ve yö ne ti mi ger çek leş -

ti re bi lir. Ya ni ken di için de bü yü me yi sağ la ya cak im ka nı var dır. Ka -

tı lım lar da ha da ar ta cak tır. Siz ka nal la rı sü rek li açık tu tun. Özel lik le

o şe hir nü fu su çok önem li ve on lar dan epey ka tı lım ola bi lir. Fa kat

on la rı us ta ca al mak ge re ki yor. Ora da ba zı ça lı şan la rın, le gal dü zey -

de ki ler le faz la uyum gös te re me dik le ri an la şı lı yor. Ba zı pü rüz ler

ola bi lir, ya ka lan ma lar do ğa bi lir. Ta bii bun la rı gi der mek ge re kir.

Ora ya yö ne lik, Elazığ'a yö ne lik, kı sa ca di ğer bü yük şe hir le re yö ne -

lik bir plan iler de gün dem le şe bi lir.

Bun lar iki de bir “Tes lim olun” di yor lar. Biz, on la rın ba zı yö ne -

tim bi rim le ri ni tü müy le tes lim ala bi li riz. İyi ge liş ti ri le cek bir plan,

ora da ki mev cut yö ne ti me epey ce dar be vur ma yı sağ la ya bi lir. Ta bii

ace le et me ye ce ğiz, ile ri si için tüm bun lar dü şü nü lür. Ya ni ey lem

pla nı nı zı çok kap sam lı ge liş ti rir si niz. Tek rar vur gu lu yo rum; bu

ateş kes, ta ma men bir tak tik sa vaş tır. Pa si fiz me, gö rev ler de er te le -

me ye, ra hat la ma ya as la yer ver me yen bir yak la şım dır. Doğ ru kav ra -

nıl dı ğı için üze rin de faz la dur mu yo rum.

“Üs tün se vi ye ka zan mış ön der lik sel yak la şım

bü yük önem ta şı yor”

Bun lar dı şın da ge ne le iliş kin be lirt mek is te di ği niz bir hu sus var

mı? Di ğer ar ka daş lar la da gö rüş me le ri miz ol du. Son it ti fak lar ve

72 73

çe şit li dü zey ler de ki ge liş me ler hak kın da be lirt mek is te di ği niz bir

hu sus var mı?

Der ya An duk: Baş ka nım, as lın da bi li nen du rum la rı tek rar

an lat ma nın ge re ği yok: Ben ce Kuzey'in do ğu ke si mi bi raz to par -

lan ma sü re ci ni ya şar ken, Or ta Eyalet'te bu bi raz ge ri dü zey de

ka lı yor. Fa kat ger çek ten GAP ve ya Güneybatı'daki ba zı du rum -

lar da as lın da ba riz dir. Ben ce bu ra la ra, gü ne ye ve Mardin'e

Botan'ın mü da ha le et me si ge re ki yor. Hal ka yak la şım dan tu ta lım

ya şam tar zı na, iliş ki tar zı na ka dar bir çok ko nu da te dir gin lik ya -

ra tan du rum lar var.

– Mardin için mi söy lü yor su nuz?

Der ya An duk: As lın da Gü ney ba tı gi bi ol ma ma sı için de faz la

bir ne den yok tur. Ben ce ba zı bi rim ler düş man ta ra fın dan bi linç li -

ce ya şa tı lı yor. Ve bu du rum bi zi bi le zor lu yor. Ya ni bu ra da ki ba zı

ka çış lar ora ya yö ne lik ola rak ya şa nı yor. Ora da şe kil len di ri len ya -

şam tar zı or du laş ma yı bo zu yor. Özel lik le ucuz ya şa mak is te yen le -

rin ade ta ka çıp yu va lan dık la rı bir yer du ru mu na ge li yor. İs tan bul

da faz la fark lı de ğil.

– Bunu ne re si için söy lü yor su nuz?

Der ya An duk: Bu ra nın üze rin de dur ma mız ge re ki yor. Ya ni bi -

zim ken di ara mız da hal let me miz ge re ken bir du rum dur.

– Özellikle ne re den bah se di yor su nuz?

Der ya An duk: Mardin'den Baş ka nım.

– İstanbul de di niz.

Der ya An duk: İs tan bul da ben zer du rum da dır. Ya ni faz la fark

gör mü yo rum. As lın da Gü ney ba tı ve GAP da ben zer du rum da dır.

Güneybatı'nın so nuç lan mış tır. Ama bu ra la rın da o so nu ca ulaş tı -

rıl ma sı gi bi bir du rum var.

– Fazla bi linç li ol ma sa da, ya şam tar zı bu na hız la gö tü rü yor.

Dev rim ci li ğe ge le me yen ya şam tar zı, açık ki bu ge liş me le re açık

ka pı bı ra kır. Ge çen se ne ki D. pra ti ği de bi raz böy ley di. O tarz köy -

le re ya yıl ma as lın da güç le ri im ha ya terk et mek tir. Ne ka dar bi linç li,

ta bii onu bi le me yiz. Faz la bi linç li ol ma sa da, an la yış ve tu tum ola -

rak ifa de si ni ora da bu lur. Bu, içi miz de ki or ta yol cu luk tur. Es ki den

be ri ya ka mı zı bı rak ma yan yak la şım dır. Siz de de da ha ön ce ki ba zı

pra tik ler de or ta ya çı kan du rum dur. As lın da bi linç li olup ol ma ma sı

da o ka dar önem li de ğil. Fi i li yat ta bu eği li min adı tas fi ye ci lik tir.

Ölü mü gö ze alı yor lar, fa kat bu ya şam dan vaz geç mi yor lar. Bu or ta -

ya çık tı. İç le rin de ki iyi ni yet li ler de gö rev le ri ne sa hip çık ma yın ca,

bu yan lış lık la rın kur ba nı ol mak tan kur tu la mı yor lar. Şüp he siz bu du -

rum he pi ni zi il gi len di ri yor. Bu ko nu da ucu za kaç mak, çe şit li köy lü

kur naz lık la rıy la bu nu aş mak müm kün de ğil.

Bu olum suz luk lar bir çok yer de ya şan dı, Güney'de de ya şan dı.

Ta rih şu nu gös ter di ki, en çok bu du rum da olan lar ken di ken di le ri ni

yer le bir edi yor lar. Ya ni im ha ol du lar. Kur tu lan la rın da, ya şa yan la -

rın da şans ese ri bu du ru ma gel dik le ri bi li ni yor. Biz, bu nu aş mak

için her şe yi mi zi or ta ya koy duk. Dev rim, ya nıl gı ve ye ter siz li ği af -

fet mi yor. Bir çok ar ka daş bu nu gö rü yor. Bu ko nu da biz kap sam lı

yak la şım lar ge liş tir dik ve ted bi ri ni de al dık; fa kat uy gu la ma za yıf

kal dı. Bi raz dü rüst ol sa lar dı, söy le nen şey le re bi raz iti bar et se ler di,

as lın da du rum lar böy le ol ma ya cak tı. Bir haf ta bo yun ca ko nu şu yo -

ruz, adam ye rin den ay rıl mı yor. “ Evet evet” di yor ama, en ufa cık bir

ted bir bi le ge liş tir mi yor. Ço ğu nun ya şa dı ğı du rum buy du. GAP'ta

da, Güneybatı'da da, di ğer yer ler de de ya şa nan lar bi raz böy le. Sa nı -

rım Or ta Bölge'nin ba zı bi rim le ri de ben zer du ru mu ya şı yor. Ta bii

ki bun lar yu tul mak tan kur tu la ma ya cak lar. De di ğim gi bi, bu nu da

bir tu tum ha li ne ge tir miş ler. Ör gü te kar şı bir yüz, ken di ger çek ya -

şam la rı na kar şı bir yüz ta kı nı yor lar. Ya ni bi raz iki yüz lü lük var.

Bun la rı aşa cak lar. Bu tür du rum la ra her yer de her ke sin mü da ha le

et me si ge re ki yor. Çün kü bu na yol açan, za ra rı sa de ce ken di siy le sı -

nır lan dır mı yor. Bu yap tık la rı nın za ra rı nı kat be kat ör gü te ve hal ka

çek ti ri yor. Du rum ga yet açık, bun la rı gi der mek ge re ki yor.

Her ko nu da dev rim ci yak la şım açık ve ke sin ola rak or ta ya ko -

nul muş tur. Yi ne üs lup be lir len miş tir. Üs lu bu nu zun ol duk ça si ya si

ve us ta lık lı ol ma sı ge re kir. Yi ne çok sa yı da in sa nı yük sek so rum -

lu luk la ra kat mak ge re kir. Geç miş te ol du ğu gi bi bi re yin ken di ne

aşı rı yük len me si ye ri ne, ge niş güç le ri so rum lu lu ğa kat mak önem -

li dir. İn san yi ne ken di ne yük le nir de, ön der lik sel yak la şım bü yük

önem ta şı yor, yok sa ha mal cı bir yak la şım de ğil. Ça ba yi ne çok

bü yük ola cak, fa kat bu, iş le ri ida re ede cek ve bin le ri sa vaş tı ra cak

74 75

dü zey de ser gi le ne cek tir. Ya ni yo ğun laş ma nı zın ve ça ba la rı nı zın

ka li te si yük sel til miş ola cak tır. Far kın da sı nız sa nı rım, di ğer ar ka -

daş lar da bu nun far kın da. Bu du rum da as lın da ni te lik sel bir sıç ra -

ma or ta ya çı kar. Biz, ora da ki bü tün sa vaş çı ve ko mu ta ya pı sın da

böy le bir sıç ra ma bek li yo ruz. Bu ko nu da ken di le ri ne kar şı da acı -

ma sız ol sun lar, en bü yük sa va şı ken di le ri ne kar şı ver sin ler, ken -

di le ri ne kar şı sa vaş ver mek ten çe kin me sin ler. Za fe ri ön ce ken di -

le rin de sağ la sın lar ve ken di le ri ni ör nek se vi ye ye ge tir sin ler. Sü -

rük le yi ci li ği ön ce lik le ken di ki şi lik le rin de tam ba şa rı ya gö tür sün -

ler ki, bu du rum çev re nin de ya rış yap ma sı na yol aç sın. Bu

önem li. Ken di si ni iyi ça lış tır ma yan, çev re si ni de ça lış tı ra maz.

Ken di ni ön cü kı la ma yan, çev re yi de ön cü kı la maz. Ken di ni ve

çev re yi ça lış tır mak ve ön cü kıl mak önem li dir. Eğer böl ge bu tar zı

tut tu rur sa, bü yük ge liş me le ri ya şa ma sı iş ten bi le de ğil dir. Yol ve

yön tem be lir len miş, alan açıl mış tır di yo rum. O hal de yü rü yün!

He pi niz yü rü ye rek bü yük ge liş me le ri sağ la ya bi lir si niz. Hal kın da

bü tü nüy le bek len ti si bu dur.

Bu le gal ça lı şan ör güt ler, güç ler, ba zı ye ni an la yış lar ge liş tir -

mek is te ye bi lir ler. Ta bii biz on la rı da de ne tim al tın da tut ma ya

ça lı şa ca ğız. İş te “ Halk ba rış is ti yor, sa vaş is te mi yor” gi bi bir ta -

kım spe kü las yon lar ge liş ti ril mek is te ni yor. On lar ke sin yan lış -

tır, or ta ya doğ ru koy mu yor lar. Biz bu du ru mu ba zı açık la ma lar -

la net leş ti re ce ğiz. Ya ni kit le yi de çiz gi ye uy gun ha le ge tir me nin

fır sa tı var dır ve şim di da ha ge niş tir. Bu nu çar pıt ma ya ça lı şa bi -

lir ler ve biz bu na fır sat ver me ye ce ğiz. Siz ler de çe şit li bil di ri -

ler le bu tu tu mu ka lı cı laş tı rır sı nız. Özel lik le o alan için önem li -

dir. O mek tup laş ma yön te miy le bir çok iş bir lik çi yi bu ara da ıs -

lah et mek müm kün. Ge nel ola rak si vil top lum üze rin de öy le

ken di ba şı na du ran odak lar ye ri ne dev ri min de ne ti mi ne gir miş

du rum la rın ge liş ti ril me si önem li dir. Yi ne ba tı ya ya yıl ma so ru -

nu nuz var dı, onu da bu sü reç te adım adım sağ lar sı nız. Ya ni bü -

tün eya let, der li top lu bir plan la bu se ne so nuç ala bi le cek tir. Bu,

ko lay ge li nen bir ça lış ma dü ze yi de ğil dir. Çok şey ler çe kil di bu -

nun için, eya le tin de çok bü yük fe da kar lık la rı ol du. Fa kat ürün

al ma dö ne mi nin hak kı nı ver mek ge rek ti ği de açık tır. Ma dem bu

ka dar çi le çe kil di, bu ka dar zor luk ya şan dı, şe hit ve ril di, o za -

man ürü nü al ma da da bü yük bir ya rış için de ola lım. Ar ka daş lar -

da bu bi raz ek sik olu yor. Bü tün bun lar sırf çi le dol dur mak için

de ğil, önem li ge liş me le re yol aç mak için di, böy le si dö nem le rin

kat be kat ba şa rı sı na yol aç mak için di. He pi ni zin bu te mel de

kav ra yıp ba şar ma nı zı di li yo ruz.

“Güç le rin doğ ru mev zi len me si

ve yö ne til me si öne mi ni ko ru yor”

Çiyayê Si pan, bi zi din li yor mu su nuz? Bun lar si zin için de ge çer -

li dir. Güç ak tar ma işi ne iliş kin ola rak Zagros'la bi raz ko nuş tum. Sa -

nı rım si zin de böy le bir ça ba nız söz ko nu su. Mev sim açı lı yor ve ye -

ni dü zen le me le ri ge liş ti ri yor su nuz. Du ru mu nu za iliş kin da ha so mut

bir sap ta ma ya pa bi lir mi si niz? Ba zı ka yıp lar ya şan dı, on lar dan ha -

ber al dı nız mı? Evet, bu na ben zer hu sus lar...

Çiyayê Si pan: Ol du, Baş ka nım. Biz son dö nem de bel li ha zır lık -

lar yap mış du rum da yız. Gü cü mü zü bel li bir plan da hi lin de da ğı tı -

yo ruz. 2. Bölge'de iki cep he ha lin de bir ör güt len me ça lış ma mız

var. Ya ni ku ze yi Muş ala nı olu yor, gü ne yi Mut ki ala nı olu yor. Bu

iki ala nı da bel li bir ça lış ma dü ze ni ne bağ lı yo ruz. Bir de İpek Yo -

lu var ve çok iş lek bir yol dur, özel bir bir lik dü zen le yip ora ya ko -

num lan dır mak is ti yo ruz. Di ğer ta raf tan, T. 'daki ça lış ma la rı da ha

da güç len dir mek, Botan'la sağ lam bir bağ lan tı kur mak, esas ağır -

lı ğı mı zı da H., S., B., K., S. alan la rı na ver mek is ti yo ruz. Gü cü mü -

zün önem li bir kıs mı nı bu ra ya oturt ma ya ve esas sa va şı bu ra da

ge liş tir me ye ça lı şı yo ruz. Bu çer çe ve de bel li bir dü zen le me içe ri -

sin de yiz. Bi zim bel li bir gü ce ih ti ya cı mız var. Mev cut alan ge niş tir

ve epey gü cü kal dı ra bi le cek du rum da dır. Botan'dan ge le cek güç,

ih ti ya cı mı zı bel li oran da kar şı lar. Ge le cek güç ile bu ra da ki nin

bir leş me si olum lu bir pra ti ği ya ra ta bi le cek tir. Bu ra da ki ya pı nın

sa vaş dü ze yi bir an lam da za yıf ka lı yor, ama ge le cek güç le bir le şir -

se güç lü bir çı kış ya pa bi lir.

Bu dü zen le me sü re cin de ba zı la rı nı gö re vin den al dık. Bu D.'in

da ha çok çiz gi ye ge le me me du ru mu var. Biz öte den be ri hep gö rev

76 77

ver dik, fa kat ken di si bun la rı uy gun bir tarz da kul lan ma dı, yak la -

şım la rı yan lış ol du. Bu te mel de gö rev den alın mış du rum da dır.

Ha zır la dı ğı ra por da ka bul edil me di. Yi ne Ma.'in du ru mu var dır.

Bom ba la ma ola yın dan son ra ha fif bir ya ra lan ma du ru mu ol du

bu nun. (...) Ay rı ca bu X. ar ka da şa ba zı gö rev ler ver mek is ti yo ruz.

Bu pra tik sü re cin de du ru mu nor mal di. Bi raz güç len di rir sek sa nı -

rım bel li bir de ne tim al tın da iş ya pa cak ko num da dır. Biz, ko or di -

na tör lük yar dım cı lı ğı ko nu sun da da ar ka daş be lir le me dik. Bu ko -

nu da böl ge ler de uy gun ar ka daş lar var. Eğer Bi. 'nin du ru mu uy -

gun gö rü lür se, bi raz güç len dir me te me lin de yar dım cı ola bi lir di -

yo ruz. Fa kat du ru mu nun uy gun lu ğu ko nu sun da te red düt le ri miz

var. Çün kü, ba zen olum lu çı kış ya pı yor, ba zen ge ri le me ye gi ri yor.

Özel lik le sı kış ma lar ve düş ma nın yö ne lim le ri kar şı sın da ken di ni

ta ma men kay be di yor. Ça lış ma la ra tam ha kim ol ma du ru mu da

yok. İş te bi zi dü şün dü ren bu tür yan la rı var.

Ay rı ca Şir van gru bu bu ala na geç mek is ter ken, sa nı rım düş -

man la doğ ru dan kar şı kar şı ya gel miş. Düş man dan da epey ka yıp

var. Fa kat ola yın ay rın tı lı bil gi si ni he nüz ala ma dık. Bu kış sü re -

cin de ba zı sız ma lar or ta ya çık tı. Bun lar da ha çok bir Bat man ka -

na lı üze rin den, bir de ... üze rin den, iki ka nal ha lin de ala na ak ta -

rıl ma ya ça lı şı lı yor. Ge len sağ lam bir gru bun içi ne bir ta ne çü rük

un su ru sız dı rı yor lar. Fa kat bun la rın faz la bir et ki le ri ve ver dik le ri

za rar yok. Za ten de ne tim al tı na alın mış lar dır ve du rum la rı araş tı -

rı lı yor. Ya ni cid di bir so run teş kil ede bi le cek bir ko num la rı yok. O

son ya ka lan ma sa nı yo rum Batman'da epey tah ri ba ta yol aça cak.

Bi raz ted bir al ma ya ça lış tık... Eği tim le biz es ki yet mez lik le ri

önem li oran da aşa bil dik. Şim di lik bun la rı be lir te bi li rim.

– Tamam, bah set ti ği niz ki şi lik le re yö ne lik o ta vır lar ge liş ti ri le bi -

lir. Ko or di ne yar dım cı lı ğı ve ya ko or di nas yo nun güç len di ril me si

için da ha de ği şik isim le re ih ti yaç ola bi lir. (...) Sa nı yo rum ace le et -

me mek ve bi raz da ha dü şün mek ge re kir. Ta bii Bi. öy le dir, ya ni faz -

la is tik rar lı ola mı yor. Ol say dı, ba zı şey ler ya pa bi lir di. An cak yi ne

de yap tı rı la cak iş ler var dır. O De, bir ih ti yat ola rak, uy gun gö rü len

bir gö rev için de tu tu lur. On lar o ki şi lik le ri ni erit mi yor lar. O ki şi lik -

le ri erit mek için, da ha ger çek çi bir oto ri ter yak la şım ge re ki yor. Dik -

kat et mek la zım. Bel li ki bun lar faz la kont ro le, çiz gi ye ge le mi yor.

Fa kat yi ne de de ğer len di ri lir ve ba zı ça lış ma lar bun lar la da ge liş ti ri -

lir. Da ha ön ce ba zı ar ka daş lar var dı; on lar dan ba zı la rı da ha iyi ge -

liş me sağ la mış ola bi lir. Bu son de ğer len dir me le ri özüm ser ler se

epey ge liş me ola bi lir. Yi ne Ma. 'nın o tu tu ma gir me si bi linç li dir. Bü -

yük ih ti mal le baş tan faz la an lam lı bir ka tı lım yap ma mış tır. Öy le de -

di ği gi bi yer ler yok, ken di si ne doğ ru ça lı şa cak sın de ni lir. Olum suz

bir du ru ma yol aç ma ya cak. Onun gi bi le ri, can la rı çık sa da ça lış ma

içe ri si ne ala ca ğız, uy gun bir ça lış ma için de gö rev yü rü te cek ler. As -

lın da is te se çok iş ya pa bi lir. Ka tı lır ken de ği şik amaç la ka tıl mış olup

bun dan kur tul mak is te ye bi lir. Bun la rın ko num la rı da ha ger çek çi de -

ğer len di ri le cek ve uy gun bir ko num da tu tu la cak lar... Yi ne ya nı nız da

ge liş kin ye ni aday lar dan epey in san var, çok de ğer li ar ka daş lar var.

Bi raz on la rı yö ne tim ola yın da ge liş tir mek ge re ki yor. Bi le mi yo rum,

So. şe hit ol du di ye ha ber gel di, bun lar doğ ru ola bi lir mi? Rad yo nun

söy le di ği o ba zı ha ber ler var, on lar doğ ru ola bi lir mi?

Çiyayê Si pan: So ru nuz an la şıl ma dı Baş ka nım.

– So. için...

– Çiyayê Si pan: So. o olay da şe hit ol du. Da ha ön ce isim le ri ni

ver miş tim. So. idi, o tek nik çi Şo. ar ka daş idi ve dört ta ne de ye ni

ka tı lan ar ka daş tı. Top lam al tı ar ka daş şe hit ol muş tur. Düş ma nın

ver di ği on beş ki şi doğ ru de ğil dir.

– Bu son üç- dört ka yıp tan bah se dil di.

Çiyayê Si pan: Bah set ti ğim Şir van gru bu dur. Sa de ce do lay lı

yol dan bil gi edin dik, grup tan ke sin bil gi ala ma dık. Grup ha re ket

ha lin dey ken iç içe geç miş ler. Ba zı la rı iki ki şi nin, ba zı la rı üç ki şi -

nin ka yıp ol du ğu nu be lir ti yor lar.

(...)

– Ney se, ye ni grup lar ge li yor. O ye ni grup si ze ge re ken ci haz la rı

ge ti rir. Siz, Zağros'tan özel ola rak isim be lir te bi lir mi si niz? On lar,

si zin ne tür kad ro ya ih ti ya cı nız ol du ğu nu so ru yor lar. On lar la ko nuş -

tu nuz mu?

Çiyayê Si pan: İki-güç gün dür ken di le ri ni arı yo ruz, an cak ses

iyi an la şıl ma dı ğı için ko nu şa ma dık. Bun dan son ra ko nuş ma ya

ça lı şa ca ğız.

78 79

– Sizin için uy gun olan ile ri dü zey de isim be lir te bi lir mi si niz?

Biz on la ra söy le ye bi li riz.

Çiyayê Si pan: Bi raz bu böl ge ler de iş ya pa cak bir–iki ar ka daş

olur sa, mev cut ar ka daş la rı da eği tir ye ni den ça lış ma la ra ka ta rız.

Ora da ki ar ka daş la rı bi le me di ğim için isim ve re mi yo rum. Bi raz

böl ge de iş ya pa bi le cek ar ka daş lar ola bi lir.

– Şimdi si zin de ta nı dı ğı nız M., Kı sa C. var dı; sa nı rım on la rın da

için de yer al dı ğı bir grup ge li yor. Bun lar epey ni te lik li dir. As lın da

on la rın şim di ye ka dar ulaş ma sı ge re ki yor du. Yi ne Bo tan Suyu'na

da ya lı X. 'giller var. On lar ora yı iyi bi li yor lar ve as lın da aça bi lir ler -

di. Biz, on la ra şim di bu nu söy le ye ce ğiz. Bir ku zey ham le si ne kap -

sam lı bir gi riş ya pı la cak. Hem de bü yük bir güç le ola bi lir. Siz ler de

bi raz ku zey den zor la yın. Bu nu böy le uy gun bir bi çim de ya pa lım.

Böy le ce o ala nın kök lü bir hal yo lu na gi di le bi lir. O alan da iyi sa -

vaş çı ni te lik ler de epey in san var. Yi ne gü ney de ki le rin önem li bir

ke si mi ni gön der me ye ça lı şı yo ruz. Bü tün bun la rı ko nu şa rak hal le de -

bi lir si niz. Fa kat yi ne de dik kat edin. Si zin böl ge, düş ma nın bek len -

me dik sal dı rı du rum la rın da mer kez ro lü nü oy na ya bi lir. Fa kat bo şa

da çı ka rı la bi lir. Ya ni çok ağır dar be le rin de vu ru la bi le ce ği bir alan -

dır. Sa nı rım mev sim ola rak ra hat bir dö ne min içi ne gi ril di. Do la yı -

sıy la her tür lü sa va şı kal dı ra bi le cek bir alan ha li ne de ge li yor. Top -

ye kün bir de ne tim de ge liş ti ri le bi lir, öy le bir şan sı da ya ka lı yor su -

nuz. Ba zı ha zır lık lar so nuç ve rir ve tak vi ye ler de za ma nın da ula şır -

sa, sa nı rım ge ri ye ka lan de ne tim ve ha ki mi yet tir. Bu nun da üze ri ne

aman sız gi di lir. Kı sa ca önem li ge liş me le rin sağ la na ca ğı bir alan dır.

Mev cut dü zen le me te me lin de ya kın ova lık alan la ra da bi rim ler

gön de ri le bi lir. Bu E. gi bi le ri de ğil de, ke şif çi ve ir ti bat çı ki şi ler

gön de ri lir. Bir de ora nın ya şa mı na alet ola cak de ğil, hız la gi dip iliş -

ki-ir ti bat ku ra cak ve adam çe ke cek ni te lik te ba zı gö rev li ler bı ra kı la -

bi lir. Ora la ra ge ril la bu aşa ma da bi raz zor dur. Yi ne şe hir de de ge ril -

la bi ri mi zor dur. Fa kat iyi ör güt çü ler, iyi is tih ba rat çı lar, ye ni aday la -

rı ge ti re cek bi rim ler gö rev len di ri lir. Bu te mel de şe hir le re yö ne lik

ça lış ma la rı bi raz ge liş ti re bi lir si niz. Yi ne bir şe hir üze rin de ha ki mi -

yet ku rul mak is ten di ğin de bü yük güç le ya pı lır bu. Bu tür plan la ma -

la rı ge liş ti re bi le cek du rum da sı nız. Bu ko nu da ge rek li ih ti ya cı siz ler

be lir le ye bi lir si niz. Par ti tak vi ye ya pa bi le cek du rum da dır. Yi ne her

tür lü yö ne tim so run la rı nı hal le de bi le cek du rum da yız. Ge ri si siz le re

ka lı yor. Ge ne le iliş kin söy le mek is te di ği niz baş ka bir şey var mı?

Çiyayê Si pan: Baş ka her han gi bir şey yok Baş ka nım. Biz, Bo -

tan Su yu hat tı üze rin de cid di du ra ca ğız. Fa kat di ğer ta raf ta da ar -

ka daş la rın o ala na ye te rin ce gi re me me du rum la rı var. İki ta raf lı

ça lış ma ge liş ti ri lir se iyi olur. Biz ala na önem ve re ce ğiz ve üze rin -

de du ra ca ğız. Bun la rı be lir te bi li rim. Bir de kon fe rans ha zır lık la rı -

mız var. Önem li oran da böl ge ler dü ze yin de top lan tı lar ya pıl mış,

ha zır lık lar ta mam lan mış tır. Önü müz de ki sü reç te bun la rı da bir

ara ya ge ti rip, ge rek li ra por la rı mı zı bir bü tün ola rak sağ lam bir

ka nal dan ulaş tır ma ya ça lı şa ca ğız. Bu nu be lir te bi li rim.

– Anlaşılıyor. Bü tün bun lar sü re ci et ki le me sin. Sü re cin do ğal

sey ri için de ve tüm ça lış ma la ra güç ve re cek te mel de ol ma lı. Sı kın tı -

ya, sü re ke sin ti si ne yol aç ma ya cak bir tarz da dü zen le me li si niz. Gü -

ne ye yö ne li mi ni zi de adım adım ve so nuç alı cı bir tarz da yü rü tür sü -

nüz. Di ğer le ri de yü rü tür. Ar tık mev sim uy gun dur. Bu te mel de sa nı -

rım so nuç alı na cak tır. Bir de Güneybatı'daki öğe hak kın da ke sin bir

be lir le me de bu lu na bi lir mi si niz?

Çiyayê Si pan: Baş ka nım, o ko nu da kıs mi bil gi le ri miz ol du. Fa -

kat ben yi ne ora da ki ko or di na tö rün du ru mu na bağ lı yo rum. Onun

sağ lık lı ol ma dı ğı so nu cu na va rı yo rum. Bu nun o dö nem de ru hen

par ti ye kar şı bir ko nu mu or ta ya çık mış du rum day dı. Sa nı yo rum bu

bağ lan tı lar da ha son ra ol du, hat ta o Fatma'nın du ru mu na ka dar

uza na bi lir di yo rum. Bun lar son ra dan ge liş miş ola bi lir. Bi raz onun

tu tu mun dan, du ru mun dan kay nak la nı yor. Bu nu söy le ye bi li rim.

– Baştan ör güt lü dü zey de ol ma sa bi le, ru hen du ru mu bi raz öy -

ley di ve ken di si ni yan sı tı yor du, ya ni par ti ye kar şı faz la sağ lık lı yak -

la şım la rı yok tu di yor su nuz. Ney se, ba ka ca ğız. Siz Güney'deki son

du rum la rı iz le di niz ve bu ko nuş ma la rı da an la dı nız. Ge nel de ba zı

ge liş me ler var ve her hal de bun lar ora sı üze rin de epey olum lu et ki

bı ra kır. Ya ni ora nın şe hir ya pı sın da bir dö nü şüm bek le ne bi lir. O or -

ta ke sim ler var; on la ra siz ler de mek tup ya za bi lir si niz. Ye ni den af -

fet me ler den tu ta lım da ha et kin kat kı sun ma ya ka dar, bu tür yön tem -

ler ora da bi raz iş gö re bi lir. Ora nın da bir eli ti var dır, o eli ti us ta ca

80 81

de ğer len dir me li si niz. Yi ne or ta sı nı fın ka tı lım ola yı bi raz hız ka za -

na bi lir. Bu na ge rek li yak la şım lar la kar şı lık ver me li si niz. O ko ru cu -

lar ve şeyh ler me se le si ne de uy gun yak la şım gös ter me li si niz.

“Da ha so mut ra por la ra ih ti ya cı mız var”

Zağros, siz de bi zi din li yor mu su nuz?

Der ya Zağ ros: (...) Mev cut son si ya sal ge liş me ler ve it ti fak lar,

bu ra da ki kit le yi önem li oran da et ki le miş tir. Bi raz da ha üze rin de

du rur sak, par ti içi ne de çe ke bi le ce ğiz. Ken di le ri nin yak la şı mı

olum lu dur. An cak tam bü tün leş me de sağ lan ma mış tır. Fa kat sü -

reç içe ri sin de fa a li yet ler bi raz otur du ğun da sa nı yo rum bir bü tün

ola rak par ti nin si ya si et kin li ği al tı na gi re bi le cek ler dir. Du rum la rı

bi raz böy le gö rü nü yor.

– Anlaşılıyor. Bir de (za ten bah set ti niz) yü zü aş kın güç le ka de -

me li bir bi çim de ko mu tan lık ola yı nı ge liş ti ri yor su nuz. Ya ni öy le

kü çük bir güç le yal nız lı ğa düş me ve ya ka de me siz ol ma ora da doğ ru

de ğil. Coğ raf ya yı da dik ka te ala rak ge rek li ara ka de me le ri yer leş tir -

mek müm kün dür. Bu sağ lan dı ğın da, düş ma nın ko lay ko lay ula şa -

ma ya ca ğı ko mu tan lık lar olu şur. Bi raz ka rar gah dü ze ni ne gö re ken di

ko nu mu nuz da ki güç dü zen le me si ni böy le ya par sı nız. Ya ni düş ma -

nın ola sı bir sal dı rı sı nı ikin ci ve ya üçün cü de re ce den ka de me ler

kar şı la ma lı. Di rekt bir ça tış ma or ta mı na gir me me önem ta şı yor. Yi -

ne ha va sal dı rı la rı için de, her an ge re ken sı ğı nak du ru mu nuz ve ya

yer le şe cek du rum la rı nız za ten var dır. Ani den ha va sal dı rı la rı ola bi -

lir, on lar böy le kar şı la nır. Ka ra dan sal dı rı ikin ci-üçün cü ka de me ler -

le kar şı la nır. Ha va sal dı rı la rı da ora da ra hat lık la kar şı la na bi lir. Ora -

da ger çek yö nel me ge li şe cek. Bu yüz den ku ze ye doğ ru açı lım bü -

yük önem ta şı yor. Bu ko nu da plan la ma la rı nız, dü zen le me le ri niz

var. Ay rı ca baş ka yer le rin de ih ti yaç la rı var. Bir kaç ile ri dü zey de

kad ro ge re ki yor. Bu ko nu lar da bir şey ler söy le ye bi lir mi si niz?

Der ya Zağ ros: Bu ra da ki gü cün du ru mu bi li ni yor Baş ka nım.

As lın da sa va şıp tec rü be ka zan mış ba zı ar ka daş lar var, fa kat po li -

tik yön le ri faz la ge liş kin de ğil. Ya ni po li tik olan ar ka daş az dır.

Çün kü baş tan be ri bu ra da yo ğun la şan lar da ha çok Bo tan lı lar ol -

du. Ya ni po li tik yön lü ar ka daş sa yı sı bi zim için de pek ye ter li de -

ğil. Şu an da epey ar ka daş la bel li bir gö rev len dir me de yap mı şız.

Bu ko nu da bir sı kın tı nın ya şa na ca ğı nı san mı yo rum. Ya ni tec rü be

sa hi bi olan ar ka daş lar var, fa kat bi raz po li tik dü zey li ar ka daş az -

dır. Bu yüz den, da ha çok tec rü be si olan ar ka daş lar bi çi min de des -

tek su nu la bi lir.

– Sizde ile ri dü zey için faz la lık var mı?

Der ya Zağ ros: Mev cut du rum da pek faz la yok. Bi zim le ge len

M. ar ka da şın du ru mu var dı, sa nı rım onun du ru mu na iliş kin

son bil gi ler ulaş mış tı. Za ten ken di si de şim di S. böl ge sin de yö ne -

tim de dir. Eğer o ar ka da şın du ru mu öy le ka la cak sa, faz la yok

Baş ka nım.

– M. ar ka daş eğer pra tik ten ders çı kar mış sa, pek ile ri dü zey de ol -

ma sa da gö rev ve ri le bi lir. Eğer ora da da faz la bir iş le vi yok sa, Ç.

Si pan için dü şü nü le bi lir. Bu nun dı şın da sa nı rım baş ka piş miş ar ka -

daş lar var. Yi ne Güney'den ge len epey ar ka daş var dır. Bun lar üze -

rin de du ru la bi lir. Bu ara da ken di le riy le de gö rü şe rek, ih ti yaç ar ze -

den bel li bir kad ro yu yol la mak müm kün dür. Bi raz ora nın güç lü

kad ro lar la tak vi ye si ne ih ti yaç var. Bir de ora da Bo tan lı sa vaş çı lar

var ve bun la rın da et ki li ol ma sı söz ko nu su dur. Böy le si ya man ve

ce sur sa vaş çı lar dan da bi raz gö de re bi lir si niz. On la rın te mel ih ti yaç -

la rı bun lar dır. Ay rı ca ken di le riy le ko nu şu la rak ba zı mal ze me ler

gön de ri le bi lir. Bir de o ara yı tut ma me se le si nin öne mi ni bi li yor su -

nuz. Ora yı da iyi bi len ar ka daş lar var; X. 'gil, P. 'gil, Ro. 'gil ora yı iyi

bi li yor lar. De mek is te di ğim, ala nı iyi ta nı yan lar var ve yük le ne cek -

ler. Bu se ne so nuç al mak açı sın dan ha ya ti dir.

Bun lar dı şın da, Mardin'de bah se di len da ha ön ce ki klik var.

Ag.'in bir tür lü di sip li ne gel me di ğin den bah se di li yor, bi le mi yo rum.

O ala nı da bu ko nu da bi raz tak vi ye ede cek si niz. Bi li nen şey ler dir;

art ni yet li lik ten zi ya de, her hal de bi li nen ya şam tarz la rı nı kır mak is -

te mi yor lar, onu bir tür lü aş mak is te mi yor lar. Si zin bu Mar din üze -

rin de de bi raz et kin ol ma nız ge re ki yor. Za man za man tar tı şa bi lir si -

niz. Ya ni bir ne vi Mardin'in, sı nır lı da ol sa de ne ti mi ni ge liş tir mek

ge re ki yor. Biz GAP'ıda ge liş tir me ye ça lı şı yo ruz, ora yı da bi raz iş -

let me miz ge re ki yor. Güç ve ri yo ruz ama ko ru ya mı yor lar. O ka nal

82 83

üze rin den ora ya da bi raz de ne tim sağ la nır. Garzan'a bü yük ve kü -

çük ci haz dan bi raz yol la yın. Ken di le riy le ko nu şun, ih ti yaç la rı ka dar

yol lar sı nız. Sa nı rım ir ti bat için ge re ki yor. An la şıl dı mı Zağ ros?

Der ya Zağ ros: Evet, an la şıl dı. Mar din için o tür şey ler biz de

du yum la dık. Bu nun için, gön de re ce ği miz gru bu bi raz ye ni baş tan

dü zen le me yi esas al dık. Ya ni böy le ona ya kın ve da ha çok yö ne ti ci

ola bi le cek ar ka daş lar dan bir grup ta sar lı yo ruz. Bir de, bir ar ka -

daş ko or di ne yar dım cı lı ğı na ata na bi lir. Bi zim öne ri miz, B. ar ka -

da şın kar de şi var dı, o ar ka da şı uy gun bu lu yo ruz. As lın da tec rü be -

si olan bir ar ka daş da ha var, o da eya let yö ne ti mi için uy gun ola -

bi lir di yo ruz. Mardin'le bun dan son ra bi raz da ha ya kın dan il gi le -

ne ce ğiz, o ta mam dır. Gar zan için de, as lın da biz bir bö lük gü cü

ora ya koy muş tuk. Ya ni gön der mek için de ğil de, ara yı ka pat mak

için. Fa kat ba zı zor luk lar ol du ğun dan he nüz müm kün ol ma mış tır

bu. Önü müz de cid di bir en gel var. Sa nı yo rum o ar ka da şın ha be ri

yok. Ora da çok ka rı şık lık ol du ğu söy le ni yor. Sa nı rım ora da bir

grup var mış, da ha ön ce ki yıl lar gi bi bir ça lış ma tar zı nı esas alı -

yor lar mış. Eğer mü da ha le edil mez se, biz ce bir şey çık maz ve dar -

be de yi ye bi lir ler. Za ten bü yük ih ti mal le kont rol al tın da ça lı şı yor -

lar. Bu ko nu la ra açık lık ge ti ril me li dir.

– Bu han gi grup tur, Şirvan'daki grup mu?

Der ya Zağ ros: Gru bu ke sin bi le mi yo ruz. Yal nız S. et ra fın da ki

köy le re yer le şil miş. Sa nı rım mer kez le de iliş ki ler var. Ya ni çe şit li

ka nal lar dan bi ze bu tür bil gi ler gel di.

– Oldu...

(...)

Der ya Zağ ros: Doğ ru ça lış ma tar zı na tam ha kim ola ma ma du -

ru mu ya şa nı yor. Şim di ora da yer yer kit le den tep ki le rin ge liş ti ği

bi çi min de, ya ni bu yön lü bir ge ri le me nin ol du ğu doğ rul tu sun da

eli miz de bil gi ler var. Ar tık bu nun bi linç li lik yö nü nün olup ol ma -

dı ğı nı bi le mi yo ruz. Yal nız ken di le ri ta ra fın dan tut tu rul mak is te ni -

len, özel lik le de ıs rar la da ya tıl mak is te ni len bir ya şam tar zı var.

Şim di bu ya şam tar zı nın böy le ken di ni ko nuş tur ma du ru mu söz

ko nu su ola bi lir ta bii.

– Daha uy gun iliş ki ve ir ti bat ge liş ti ri le bi lir. Biz de üze rin de du -

ra ca ğız. Bel ki ile ri de Ag. 'gili ge çi ci ola rak al ma yı da dü şü ne bi li riz.

Za ten bi raz sağ lı ğı da ye rin de de ğil miş. Bir tak vi ye ya pıl dık tan

son ra, böy le ıs rar la ya şa ma gel me yen le ri al ma yı dü şü ne bi li riz. Yal -

nız bi raz da ha ger çek çi bil gi le re ih ti ya cı mız var. Na sıl ya şa dık la rı

ko nu su nun da ha ger çek çi öğ re nil me si ge re kir. Di ğer le ri ne de söy lü -

yo rum, da ha so mut ra por la ra ih ti ya cı mız var ve böy le ra por lar is te -

ye ce ğiz. As lın da bü tün ko or di nas yon dan is te di ği miz ra por tü rü şu -

dur: Na sıl ya şan dı ğı na ve ne ka dar mü ca de le edil di ği ne da ir gün lük

ra por lar ge liş ti ril me li dir. Ben ce yal nız ko or di nas yon lar da de ğil, da -

ha alt ko mu tan lık lar dan da gün lük so mut ra por lar is te mek ge re kir.

Böy le te o rik izah lar bi çi min de de ğil de, gün lük na sıl ya şa dık la rı ve

na sıl ça lış tık la rı so mut ola rak iş len me li dir. Ya ni “bu ka dar eği tim

yap tım, bu ka dar ör güt le me yap tım, böy le ya şa dım, böy le ça lış tım”

bi çi min de. Bu nun bir ra por ge le ne ği ha li ne ge ti ril me si ge re kir. Me -

se la, gün de kaç sa a ti ni na sıl ça lış ma ya ve ri yor, ne ka dar pro pa gan -

da ve ör güt le me ya pı yor, ne ka dar ta li mat ge liş tir miş, kaç iliş ki kur -

muş, gün lük ola rak iliş ki de bu lun du ğu ki şi ler kim vb.

Ay rı ca biz bir şey da ha be lir le dik: Hiç kim se tek ba şı na iliş ki de ola -

maz, bü tün iliş ki ler en az iki ki şiy le yü rü tü lür. Ya ni en az iki ki şiy le

ka lı nır, en az iki ki şiy le ko nu şu lur vs. Şim di siz bu nu sağ la ya cak sı nız.

Bü tün ko mu tan lık lar bu tek li ği kal dı ra cak lar. Bu nu özen le be lir ti yo -

rum. Her dü zey de ki so rum lu nun ya nın da mut la ka bir ye de ği ol mak

zo run da. Her tür lü ça lış ma ye dek le baş lar, ye dek le bi ter. Bu, doğ ru bir

ör güt sel ça lış ma il ke si dir ve mut la ka uy gu lan ma sı ge re kir. Çün kü, be -

nim duy du ğum ka da rıy la, me se la tek kal ma ya ça lı şı yor lar mış. Bu, de -

ne tim den kur tul ma ya ça lış mak an la mı na ge li yor. Bu Güneybatı'daki

un sur da bi raz öy le yap tı ve tah ri ba tı o te mel de de rin leş tir di. Bu nu yi -

ne İstanbul'daki de yap tı. Tek du ru ma gel me, ya ni tek kal ma. Tek ka -

lın ca, de ne tim dı şı ka lı yor lar. De ne tim dı şın da ka lın ca da her tür lü eği -

li mi hort la tı yor lar. Sa nı rım böl ge de bi raz bu var. Bu nu ön le me nin yo lu

şu: Hiç kim se, özel lik le yet ki li dü zey de ki ler tek kal ma ya cak, ya nın da

en az bir ki şi ola cak, ya tar ken de kal kar ken de bü tün ha re ket le ri bir

yar dım cıy la kont rol edi le cek tir. Bu nu özen le vur gu lu yo rum. Bu,

önem li bir de ne tim ara cı dır. Hem ola sı bir zor du rum da ye dek dev re ye

gi rer ve ge re ke ni ya par, hem de ba zı su is ti mal le ri ve iyi ol ma yan hal -

84 85

le ri ön le ye bi lir. Bu çok önem li dir di yo ruz. Sa nı rım ba zı ko mu tan lık lar

bu nu ih lal edi yor. Ke sin lik le ka bul et mi yo ruz. Bu nu özen le vur gu lu -

yo rum. Hiç bir ki şi ye böy le özel iliş ki ay rı ca lı ğı ve ri le mez. Hiç bir ki şi

ken di ni böy le tek ko nu ma so ka maz. As lın da biz bu yüz den epey dar -

be ye dik ve za rar gör dük. Bu nu ar tık bun dan son ra hiç kim se nin sür -

dür me me si ge rek ti ği ni önem le vur gu lu yo rum.

Bi ze ge liş ti ri le cek ra por lar, üst ka de me le re doğ ru ge liş ti ri le cek

ra por lar, ta ma men gün lük so mut ya şa ma ve so mut ça lış ma ya iliş kin

ol ma lı dır. Ya ni te o rik izah lar, ge nel de ğer len dir me ler, yar gı lar, suç -

la ma lar ra por de ğil dir. Ne ka dar ya şa dın, ne ka dar adam eğit tin, ne

ka dar ta li mat ver din, ne ka dar iliş ki kur dun, kaç ki şiy ley din, ki min -

le iliş ki kur dun, ki min le na sıl ya şa dın, ne ka dar eği tim ver din? Biz,

böy le so mut ra por lar is ti yo ruz. Ra por lar bu te mel de ge liş ti ril me li.

Siz ler, bü tün so rum lu ka de me ler, ge rek ken di ra por la rı nı ve ge rek se

alt ka de me ra por la rı nı bu te mel de ge liş ti re cek ler. Ge re kir se ye ni bir

ra por tas la ğı ge liş ti rin. Ben ce ye ni bir ra por tas la ğı ge liş ti ril me ye

de ğer dir. Bu son de ne yim le rin de ışı ğın da ye ni bir ra por tas la ğı is ti -

yo ruz. Şim di ye ka dar bi ze ge len ra por lar da her tür lü de ğer len dir me,

bol şi ka yet, bol suç la ma var dır. Bu, so rum suz bir ra por an la yı şı dır.

Biz bu ra por an la yı şı nı kal dır mak is ti yo ruz. Ben ce ge rek bü tün ya pı

için, ge rek se önem li ko mu ta ka de me le ri için ra por tas la ğı ge liş ti rin.

Ger çek çi bir ra po run ne yi kap sa ma sı ge rek ti ği ko nu sun da ken di

ara nız da bi raz de ney alış ve ri şi de ya pa rak, bu te mel de ye ni den ra -

por iş le yi şi ni dü zen le yin. Bi ze de böy le ce bi raz ger çek çi ra por lar

ge le bil me li dir. Ve her ke sin de ra por la rı ol ma lı dır. Ba zı la rı ra por da

ge liş tir me di ler. Tek rar söy lü yo rum, uy gun dö nem iti ba riy le bu hu -

sus la rı ih ti va eden ye ni tas lak da hi lin de ra por la rı ge liş tir me li si niz.

An la şıl dı mı Zağ ros?

Der ya Zağ ros: An la şıl mış tır Baş ka nım.

“Bir tek ki şi bi le iş lev siz bı ra kıl ma ma lı”

– Başka be lirt mek is te di ği niz bir şey var mı?

Der ya Zağ ros: Bi zim be lir te ce ği miz baş ka önem li bir şey yok.

Yal nız düş ma nın du ru mu hak kın da bil gi ver me miz de ya rar var.

86 87

“Benim sağladığım zafer, bireyin insanlık tutkularındaki

zaferdir.”

Gabar'daki köy lü le re yak la şı mı bi li ni yor. Onun dı şın da bu ra da ki

tu tu mu bi raz ade ta ateş ke se uy ma bi çi min de dir. Ya ni bu sü re de

öy le gö ze çar pan faz la bir ha re ket li li ği ol ma dı. Yi ne ba zı ka ra kol -

la rı kal dır ma du ru mu var dır. Me se la Uludere'de kal dır dı. As lın da

bu ra sı stra te jik bir yer di. Baş ka ba zı ka ra kol la rın da kal dı rı la ca ğı

söy le ni yor. Biz ce bu, ye ni tak ti ğe yö nel me ha zır lı ğı ola bi lir. Da ha

çok güç le ri ni mer ke ze top la ma, yo ğun laş tır ma, sa bit ol mak tan çı -

ka ra rak ha re ket li ha le ge tir me ve böy le lik le he def ol mak tan kur -

tul ma tak ti ği ola bi lir. Böy le bir ha zır lı ğı var. Bir de, bi zim bu

alan da da ha ön ce bo şal tı lan köy ler var dı. Şim di biz bu köy le ri

çek mek is ti yo ruz. Za ten köy le rin ken di le ri gel mek is ti yor. Ba zı la rı

düş ma na baş vur muş ve onay al mış. Ya ni özel lik le bu Bestler'de

ba zı yer le şim alan la rı ge li şe bi lir. Bu hu sus lar var dı. Bu nun dı şın -

da be lir te bi le ce ği miz ye ni bir şey yok.

– Bu tür ge liş me ler bek le ne bi lir. Za ten biz açık la ma yı yap tı ğı -

mız da an la ya cak lar. Ateş ke sin uza ma sı nın tek ta raf lı ol ma ya ca ğı nı,

bi ze yö ne lik sal dı rı la ra çok et ki li kar şı lık ve re ce ği mi zi, hat ta mi sil -

le me sal dı rı la rı dü zen le ye bi le ce ği mi zi söy le ye ce ğiz. Bu nun, es ki -

sin den da ha da şid det li ola ca ğı nı be lir te ce ğiz. Eğer on lar ateş kes

ko nu sun da cid di ler se ve bi raz adım at mak is ti yor lar sa, sa nı yo rum

epey du ra ğan la şa cak lar. Bu köy le rin yer leş me si ne ses çı kar ma ya -

cak lar. Bu ab lu ka ve ben ze ri şey le re son ve re cek ler. Yi ne bil di ği miz

o özel sa vaş yön tem le ri ni bel ki azal ta cak lar. Bu du rum lar bek le ne -

bi lir. Ta bii ke sin de ğil. Bü tün bu ko nu lar da bel li bir göz lem ha lin de

ol mak ge re kir. Ta raf lar bu ko nu da bir bir le ri ni bi raz sı na ma gi bi bir

du rum da dır lar. Ya ni on lar bi zi sı nı yor, bi raz da biz on la rı sı na ya ca -

ğız. Ya ni öy le bir an laş ma de ğil de, ta ma men öz gür ira dey le bir du -

rum de ğer len dir me si var. On lar ne ka dar ger çek çi, biz ne ka dar ger -

çek çi yiz bi çi min de za ten ge nel bir de ğer len dir me de var. Her kes bi -

raz bu du ru mu gör me ye ve de ğer len dir me ye ça lı şı yor.

De di ğim gi bi, bi zim yak la şım la rı mız bel li dir. Biz nor mal de ken -

di hat tı mız da yü rü yo ruz. Bu ara da on la rın da tu tar lı lık la rı nı sı nı yo -

ruz. Özel lik le ateş kes ko nu su önem li dir. İh lal ler na sıl ge li şir ve bi -

zim bu ih lal le re kar şı tav rı mız na sıl olur? Bi rin ci si bu. Di ğe ri ise,

ateş kes ol sun ve ya ol ma sın bi zim dü zen li ça lış ma la rı mız var dır ve

on lar yü rü ye cek tir. Ya ni ateş ke se uy sa lar da, siz ge niş li ği ne ya yı la -

cak ve de rin li ği ne ça lı şa cak sı nız. Bir ne vi ya rı-dev let gi bi ol ma du -

rum la rı na doğ ru yol alı na cak. Kit le de ne ti mi dir, eği ti mi dir, ör güt -

len me si dir, or du ör güt len me si dir; bü tün bun lar, hiç bir ko şul al tın da

er te len me ye cek gö rev ler dir. Mu az zam dü zen le me du ru mun da ola -

cak sı nız. Güç le ri niz faz la eği til miş de ğil, on la rı çok çok eği te cek si -

niz ve ol duk ça de rin leş ti re cek si niz. Bu na ben zer bir çok hu sus var.

Dö nem bun la ra ol duk ça el ve riş li lik ar ze de cek ve bu nu de ğer len di -

re cek si niz. Yi ne epey ba yan ya pı sı var dı. Ben ce on lar da uy gun bir -

lik ler ha lin de ör güt len di ri lir. On la rı da sa vaş bir lik le ri ha li ne ge tir -

mek ge re ki yor. On lar da, so run ol mak tan öte ye, ar tık kat kı sağ la yan

grup la ra dö nü şe cek ler dir. Ar tık on la rı sa vaş du ru mu na ge tir mek,

ger çek bir mi li tan ya şam içi ne çek mek ve bu na gö re bir dü zen le me -

yi yap mak ge re ki yor. Ger çek ki şi lik le ri ni an cak böy le bir mi li tan

ya şam için de bu la bi lir ler.

Ya pı için de ar tık ağır lık teş kil ede cek öğe le rin kal ma ma sı ge re -

kir. Ya pı ken di ni bü tü nüy le sa va şa gö re ayar la mış ve dü zen le miş tir.

De di ğim gi bi, her ke se iş lev ve ri le cek ve iş lev siz tek sa vaş çı kal ma -

ya cak tır. Bir man ga dü zen le nir ken, bir ta kım dü zen le nir ken, ge nel

iş ler ka dar, bun la rın ye ri ne ge ti re cek le ri özel iş ler de ola cak tır. He -

men her ke se bir lik için de bir iş lev gör dü rü le cek tir. Si zin ge liş ti re ce -

ği niz ay rın tı lı ta li mat na me ler, yö ner ge ler, her ke si en ve rim li ça lış tı -

ra cak bir ni te lik te ge li şe cek tir. Her ke sin ya pa ca ğı iş ler var dır. Unut -

ma ya lım ki, şim di ya pı yüz de dok san atıl dır. Öğ ren dik le ri ni öğ re te -

mi yor, uy gu la ya mı yor ve bü yük oran da bo şa çı kar ma du ru mu nu ya -

şı yor. Ta bii ki bu bo şa çı kar ma çok sa kın ca lı dır. Bu nun ne ka dar

yük ge tir di ği ve ne ka dar ve rim siz li ğe yol aç tı ğı da bel li dir. Bu ko -

nu da bi raz ka fa yor mak ge re ki yor. Her kes için en ve rim li ça lış ma

tar zı, bir lik için de en iyi bu lun ma ve ya şa ma tar zı ne dir? Bu so ru ya

iyi ce vap ver mek ge re ki yor. Ya ni ka pa si te si ney se, ye ri ne ge ti re bi -

le ce ği iş lev ney se, mut la ka onu sun mak ge re ki yor. Bir tek ki şi bi le

iş lev siz bı ra kı la maz. Mu az zam güç bo şa çı ka rı lı yor, ça lış tı rıl mı yor,

bek len ti içi ne so ku lu yor; hiç bir ha re ket bu nu böy le kal dı ra maz.

Her ke si ça lış tır mak, doğ ru yö ne tim il ke si dir. Ve bü tün alan lar bu nu

sağ la mak la mü kel lef tir ler. Es ki ko mu ta tar zı, ya pı yı ade ta dur du ran

88 89

ve iş let me yen bir tarz ol muş tur. Bu tar zı hiç bir bi çim de ka bul et -

mek müm kün de ğil dir. Ge çi ci ola rak ka bul et mek de müm kün de -

ğil dir. Her an ve her yer de ya pı la cak iş ler var dır ve yi ne her ke sin

ya pa ca ğı iş ler var dır. Bu nu doğ ru dü zen le yen, doğ ru yö ne tim il ke -

si ni uy gu lu yor de mek tir. Zağ ros, an la şı lı yor mu?

Der ya Zağros: Evet, an la şı lı yor Baş ka nım.

– Biz ge nel hat tı çi zi yo ruz ve uy gu la ma yı siz le re bı ra kı yo ruz.

Ta bii bu uy gu la ma la rın so nuç la rı nı gö re ce ğiz. Si zin bü yü yen gü cü -

nü zün dört ta ra fa doğ ru dü zen len me si ni ger çek çi ya pı yor su nuz. Ya -

ni alan lar üze rin de ya yıl ma nı zı sür dü rü yor su nuz. Bu ko nu da her -

han gi bir ya nıl gı ol ma ma lı. Bu Doğu'daki güç le de di ya lo gu nuz var

ve de ne tim ge li şi yor. Çok ger çek çi bir bi çim de ve gün lük de ğer len -

dir me ler le iler le ti yor su nuz. Bun la rı be lir te bi li rim. Si zin söy le ye ce -

ği niz bir şey var mı?

– D. Zağ ros: Baş ka bir şey yok Baş ka nım.

(...)

– 44 'ten de güç ala cak sı nız. O si ze ge len gü cün du ru mu üze ri ne

bi raz tar tı şa bi lir si niz. O güç Der ya Dicle'ye ve Der ya Sor'a ge le cek;

ge lir gel mez al ma ya ve çe şit li yol lar la içe ri al ma ya ça lı şa cak sı nız.

Yi ne Güney'deki güç le ri çe şit li yol lar la içe ri al ma ya ça lı şa cak sı nız.

Bu ko nu da da di ya log la rı nız ola cak. İş ler bu çer çe ve de ar tık ge liş ti -

ri lir. Bu ye rel aşi ret ler den de güç al ma ya de vam edin. Özel lik le bu

Van ta ra fın dan bi raz güç alın. Van-Ça tak alan la rın da yo ğun ye rel

aşi ret ler var, o aşi ret ler den da ha da çok güç ala bi lir si niz. Ya ni sa de -

ce dı şa rı dan de ğil, ye rel ler den de bi raz güç al mak uy gun ola bi lir.

Be lir te cek le rim bun lar dır.

Der ya Kesk, siz de bi zi din le di niz mi?

Der ya Kesk: Din li yo ruz Baş ka nım.

– Sizin du rum la rı nı za iliş kin bi raz tar tış tık. Bu te mel de dü zen le -

me ler ge liş ti ri li yor. Bi raz so run ar ze di yor de ni li yor. GAP'ın da du -

ru mu ben zer. On la ra ci haz gön der dik, sa nı rım ir ti bat lar ge li şir. On -

la rı ar tık mev cut se vi ye nin üze ri ne çı kar mak ge re ki yor. Zağros'la

yo ğun bağ lar için de si niz. Sa nı rım da ha ön ce B. 'daki du rum lar dan

bah se di yor du nuz. Ora nın G. bi ri mi za ten ya ka lan mış tı. Si zin bi rim -

ler bel ki ça lı şa bi lir. O B. ova sın da ki ça lış ma la ra bi raz dik kat et mek

ge re ki yor. Ku ze ye doğ ru ula şa bil di ği niz ka dar ula şı yor su nuz. S.

çev re sin de ki bi ri min bi raz teh li ke li ya şa dı ğı söy le ni yor ve ye ni den

dü zen len me si ge re ki yor. Çiyayê Si pan bu nu bi li yor. Doğ ru dur, o bi -

rim bi raz dar be de ye di. On lar sa kat ça lı şı yor lar, yan lış yer le şip üs -

len di ler, köy ve şe hir gi riş le ri sa kın ca lıy dı. Ya ni es ki den ya şa nan

pra tik tir ve bir da ha o pra ti ğe yer ve ril me me si ge re kir. Onun da çö -

züm yo lu nu söy le dik; ke şif çi, ör güt çü yol la na bi lir. Böy le ge ril la cı -

lık ya pıl maz. Şüp he siz Çiyayê Si pan bu nun ted bir le ri ni alı yor ve

siz de ben zer ted bir le ri alı yor su nuz. Bu özel ya şa mı bu ka dar tut -

kuy la be nim se yen ler kim dir? Tak vi ye ler den son ra bun lar bi raz dü -

zen le nir. Bu söy le di ği miz çer çe ve dı şın da ıs rar la ya şa mak is te yen -

le re kar şı da gi de rek sert ted bir ler ala ca ğız. An la şı lı yor mu?

Der ya Kesk: Doğ ru dur Baş ka nım, an la şı lı yor. Ta bii eleş ti ri le -

rin bir kıs mı doğ ru. Kı sa bir du rum be lir te bi li rim. O ko nu ya iliş -

kin ra por yaz mı şız, ya kın da ula şır. Bu eya le tin o yön lü so run la rı

baş tan be ri bi li ni yor. Özel lik le eya let yö ne ti min den ko mu tan la rı -

na ka dar hep sin de, baş tan be ri yal nız ya şa ma, yal nız gez me du ru -

mu var dı. Biz bu nu önem li oran da kır dık. Yi ne kö ye da ya lı ya şa -

mı önem li oran da kır dı ğı mı za ina nı yo ruz. Fa kat, özel lik le ara ba -

lar la gez me ler ve kö ye da ya lı ya şam çok et kin di ve bu nun et ki le ri

ha la da var. Ya ni bir bü tün ola rak kır dı ğı mı zı da söy le ye mem. Bu

yön lü bel li sı kın tı la rı mız var ve kö ye da ya lı ya şam la sü rek li bir

mü ca de le ha lin de yiz. Bu ko nu da zor luk lar da var. Bi rim le rin kü -

çük olu şu ve yö ne tim so run la rı mız bi zi bi raz zor la dı ve ha len de

zor lu yor. Ba zı ki şi lik ler var, özel lik le is mi ni be lirt ti ği miz ar ka daş -

lar kö ye da ya lı ya şam tar zı nın tem sil ci li ği ni ya pı yor lar. Za ten ara -

mız da ki so run la rın esa sı da bu ra ya da ya nı yor. Eğer yö ne tim dü -

ze yin de bi raz tak vi ye olur sa sa nı rım pek cid di bir so ru nu muz kal -

maz. Ya ni bu inanç ta yım. Bu hu su sa iliş kin kı sa ca be lir te cek le ri -

miz bun lar dır. Ay rı ca GAP'la da di ya lo gu muz var ve iliş ki le ri miz

sü rü yor. On lar da da bel li bir to par lan ma gö rü lü yor.

– Biz de bi raz tak vi ye yap tık, sa nı rım on lar ge re ke ni ya par lar.

De di ğim gi bi, iler de sağ lık ne de niy le ve bi raz da güç ver mek ama -

cıy la ar ka da şı ya nı mı za da ala bi li riz. Hem bi raz güç len di re ce ğiz,

90 91

hem din len di re ce ğiz. Ta bii şim di de ğil de iler de dü şü nü le bi lir. Ge li -

şe bi lir si niz, ge rek bu son ra por dü zen len me si ve ge rek se onun içe ri -

ği ne uy gun ya pı la cak pra tik uy gu la ma so nuç ala bi lir...

(...)

Der ya Sor, si zin di ye ce ği niz bir şey var mı?

Der ya Sor: Ha yır Baş ka nım. Bi zim be lir te ce ği miz ye ni bir şey

yok.

– Siz de bu çer çe ve nin özü nü iyi an la dı nız de ğil mi? Ya ni siz le ri

da ha faz la eleş tir me ge re ği yok. Çün kü hep si ni yap tı nız. Ar tık ha -

ya ta ge çir mek le yüz yü ze si niz. Sa nı yo rum bu se fer ya nıl ma ya cak sı -

nız ve bi zi de ya nılt ma ya cak sı nız. An la şı lı yor mu?

Der ya Sor: An la şı lı yor Baş ka nım.

– Dediğim gi bi, o güç faz la lı ğı nı Garzan'a ak tar ma işi ni, kar şı lık -

lı di ya log lar la en iyi bir bi çim de sağ lar sı nız. O güç dü zen le me si ni

mü kem mel ya pa cak sı nız. Geç miş te ki gi bi ka çı şa yol aça cak dü zen -

le me ler ke sin lik le ol ma ya cak. Bu çok önem li. Geç miş te ki gi bi ba -

şa rı sız olur sa so nu nu zu ge ti re bi lir: bu nu özen le vur gu lu yo rum. O

bir lik ko mu tan la rı es ki si gi bi bir lik le ri ni har car lar sa, ken di le ri de

har ca nır. Her ke sin bu nu çok iyi bil me si ge re ki yor. Gö nül lü ka tı lım,

so nu na ka dar sa va şan bi linç li ka tı lım, ca nı gö nül den ka tı lım esas tır.

Bu iş zo ra ki di sip lin ler le faz la yü rü mez. Bu nun ka çı şa yol aç tı ğı nı,

bir çok kay ba yol aç tı ğı nı bi li yor su nuz. Sa nı yo rum kök lü ted bir le ri -

niz ke sin so nuç ve re cek. Biz siz ler den bu nu bek li yo ruz.

Bi zim le ko nuş mak is te yen baş ka Der ya var mı?

Bu gün lük bu de ğer len dir me ler le ye ti ni yo ruz. Önü müz de ki gün -

ler de bel ki bir-iki so nuç de ğer len dir me si da ha ya pa bi li riz. Bu ara da

ba zı gö rüş me ler ge li şe bi lir. Ar tık siz le rin de gö rüş le ri ni zin bu çer -

çe ve de ol du ğu açık. He men her dü zey de yok la dı ğı mız bü tün alan -

lar da ki ça lış ma la rın bu yön lü bir tak tik bir li ği ya şa dık la rı ke sin. Fa -

kat bi raz da ha ay rın tı lı, bi raz da ha ya ra tı cı ol ma yı bil mek ge re ki yor.

Biz da ha ön ce tak ti ği be lir le di ği miz an da da he men an la ya bi lir di -

niz. Bu ka dar ay rın tı ya gir mek si zin de ba zı tu tum lar dan so nuç çı ka -

ra bi lir si niz. Bu dü ze yi niz var. O açı dan, çok ge ri den yak laş ma, ba zı

pra tik le rin ye ter siz ge liş me si ne yol açı yor. San mı yo rum bu nu bir

da ha ya şa ya sı nız.

Mev cut ge liş me le rin yö nü, ge liş me ola sı lık la rı bü tü nüy le bel li -

dir. Hiç bir ar ka daş, “mev cut ge liş me le ri ye ter siz an la dım, bu bir ge -

ri le me ye yol aç tı” de me me li. Ken di ni de, biz le ri de as la zor du ru ma

dü şür me me li. Böy le bir du rum yok tur ve bü tün an la tı lan lar an la şı -

lır dır. Fa kat tak tik de bir ya ra tı cı lık me se le si dir. Bu ko nu lar da bi raz

ken di ni zi yor ma yı bi le cek si niz. Bi raz tar tı şa cak ve bi raz da ha de ta -

ya in dir ge ye cek si niz. As lın da bu çer çe ve bi le faz la dır ve bu ra ya ko -

lay ca ge lin me miş tir. Çok kap sam lı bir mü ca de ley le bu ra ya ge lin -

miş tir. Uzun sü re li bir mü ca de le nin so nu cu dur bu, ol du-bit ti gö züy -

le bak ma mak ge re ki yor.

Her gün biz de ken di mi zi zor lu yo ruz. Ger çek ten en bü yük zor la -

ma la rı bu dö nem de ya şı yo ruz. Ha ta lı bir tu tu ma yol aç ma mak için

ya pı yo ruz bu nu. Bu na la yık olur sa nız iyi so nuç ala bi lir si niz. Ken di -

ni zi hız la to par la yın. Mü kem mel bir ik li me ve mü kem mel or tam la -

ra ka vuş tu nuz. En iyi ya şam si zin ya şa dı ğı nız ya şam dır. As lın da bu

ya şam la oy nan ma ma lı. Ke sin lik le söy lü yo rum ki, ya şa mın ye ga ne

yo lu ger çek ten ora dan ge çi yor. O alan lar da ya şa mın ken di si ni öz -

gür ce ör güt le ye cek si niz. De di ğim gi bi, biz ora ya gez mek için de ğil,

ik ti dar ol mak için çık mı şız. Hal kın ya şa mı nı bü tü nüy le ba ğım sız -

laş tır mak ve öz gür leş tir mek için çık mı şız. Bu nun önem li bir aşa ma -

sı na ula şıl dı. Mev cut ge liş me ler ar tık bu nun ger çek le şe ce ği ni gös te -

ri yor. Kı sa ca bu na la yık olu na cak ve hak kı ve ri le cek. Zor luk lar her

za man var. Ya ni bu zor luk lar kur tu luş tan son ra da var dır. Bü tün

bun lar, bi zim için bir dur ma ve ken di mi zi yi tir me ge rek çe si ola maz.

Her za man ki ça lış ma tem po muz ve ya ra tı cı lı ğı mız yü rür lük te dir.

Her za man ki gi bi, kay bet tik le ri mi zi ka zan ma pra ti ği yü rür lük te dir.

Bu te mel de tek rar ça lış ma la rı nız da üs tün ba şa rı lar. Se lam lar,

sev gi ler.

14 Ni san 1993

92 93

Ga ze te ci Ha san Ce mal ve Ra ma zan Öz türk’ün 15 Ni san 1993

ta ri hin de yap tı ğı rö por taj:

KÜRT SORU NU NUN ÇÖZÜM SÜZ LÜ ĞÜ

TÜRK DEMOK RA Sİ Sİ NİN

ÇÖZÜM SÜZ LÜ ĞÜ DÜR

Hasan Cemal: He men ilk ak la ge len so ru ne den ateş kes ve ne -

den ateş kes le bir lik te ta bii bu nun za man la ma sı da işin içi ne gi ri -

yor.

Ab dul lah Öca lan: Si lah lı mü ca de le, çok ça söy len di ği üze re, po -

li ti ka nın de ği şik araç lar la yü rü tül me sin de bir araç ola rak ta rif edi li -

yor. Ta ma men ta ri hi, sos yal ve si ya sal bir çer çe ve de eğer ba rış çıl

mü ca de ley le bir sı nı fın, bir ulu sun ve hat ta bir azın lı ğın, bir eli tin

çı kar la rı nı ifa de et me ve yü rüt me im ka nı kal maz sa si lah lar gün de -

me ge lir ve böy le ce si lah lı mü ca de le, po li tik mü ca de le nin en yo -

ğun laş mış ifa de si ola rak kar şı nı za çı kar. Ateş kes ola yı nı de ğer len -

di rir ken bu ta nı ma dik ka ti çe ke rim. Tür ki ye’de sa de ce ulu sal so ru -

nun çö zü mün de de ğil, bir çok de mok ra tik prob le min hal le dil me sin -

de de şid det, dev let ta ra fın dan esas lı bir yön tem ola rak be nim se nir

ve en ufa cık bir de mok ra tik kı pır da nı şa kar şı sus tur ma ara cı ola rak

da ya tı lır. Kim ne der se de sin, Tür ki ye’de de mok ra tik leş me id di a sı

ne ka dar söy le nir se söy len sin, ha len dev let şid de ti yo ğun ca içer -

mek te dir ve po li ti ka yap ma yı en gel le mek te dir.

– Ya ni po li tik mü ca de le yi en gel li yor mu di yor su nuz?

94 95

“Ge rek de mok ra tik hak lar için ve gerek se

ulu sal hak lar için si ya set te öz gür ol mak, öz gür

si ya si fa a li yet yü rüt mek, ör güt len mek, par ti leş -

mek, cep he leş mek, bun la rı ya sal gü ven ce ler

da hi lin de ve gü ven lik için de yap mak

söz ko nu su olur sa, ta bii ki o za man

si lah la ra baş vur ma nın an la mı kal maz. ”

“PKK'nin yürüttüğü bu silahlı mücadele, eğer siyasi amacı

olmayan kör bir şiddet olsaydı, üzerinde neredeyse dünyanın

koalisyonu sağlandığına ve genel bir ordu gücü karşısında

olduğuna göre bu kadar dayanamazdı ve çok yoğun bir siyasal

ifadenin aracı olmasaydı bu silahlı mücadele kesinlikle birkaç

ay içinde boğulurdu.”

– Evet, ke sin öy le dir. He le Kürt ulu sal prob le min de, sa de ce

si ya sal yön tem le mü ca de le et me yi en gel le mek le kal mı yor, ay nı

za man da bir ulu sun var lı ğı nı yad sı ma, kim li ği ni ta ma men yok

et me yi amaç la ma ve bun la ra gö re çok çe şit li po li ti ka la rı –ki

eko no mik, kül tü rel, sos yal an lam dan tu ta lım her alan da si ya set

dı şı laş tır ma ya ka dar be lir le nen bü tün po li ti ka la rı– şid det le uy -

gu lu yor. Kürt hal kı nın rı za sı şu ra da kal sın, bir im ha yı ön gö ren

po li ti ka dan baş ka bir şey söz ko nu su de ğil dir. He men be lir te -

yim ki, as lın da Tür ki ye’de ki de mok ra tik leş me nin kar şı sın da da

böy le bir zor ola yı var dır. Bu nun üze rin de çok kap sam lı du ru la -

bi lir. Ge rek Tür ki ye’nin de mok ra si so ru nu nun ve ge rek se ulu sal

prob le min hal le di li şin de ke sin lik le en ufak bir çı kı şın en ağır

ce zay la kar şı lık bul ma sı, PKK’nin si lah lı mü ca de le si nin var lık

ne de ni dir.

– Evet, as lın da bu söy le di ği niz den yo la çı kar sak, yi ne bu ateş -

ke sin za man la ma sı ön pla na çı kı yor. Ya ni, ni çin böy le bir dö nem -

de ateş ke se ka rar ver di niz? Siz de bu nu uyan dı ran ne dir? Han gi

ge liş me le ri gör dü nüz?

– Ora ya ge li yo rum. Po li ti ka ya bir şans ka pı sı açı la bi lir mi,

aca ba po li tik çö züm yo lu na açık bir ka pı bı ra kı la bi lir mi so ru -

su na ya nıt ara mak için as lın da bu son adı mı at tık. Ateş kes ten

ön ce, ate şin ne an la ma gel di ği ni si ze izah et me ye ça lı şı yo rum.

PKK’nin yü rüt tü ğü bu si lah lı mü ca de le, eğer si ya si ama cı ol -

ma yan kör bir şid det ol say dı, üze rin de ne re dey se dün ya nın ko -

a lis yo nu sağ lan dı ğı na ve ge nel bir or du gü cü kar şı sın da ol du -

ğu na gö re bu ka dar da yan maz dı ve çok yo ğun bir si ya sal ifa de -

nin ara cı ol ma say dı bu si lah lı mü ca de le ke sin lik le bir kaç ay

için de bo ğu lur du. As lın da çok şid det li bir si ya sal çö zü me ih ti -

yaç var. Fa kat bu si ya si çö züm yo lu yi ne bir o ka dar şid det le

en gel len miş ti. Ama PKK de tam ca na lı cı ye rin de “ma dem sen

şid det le bu yo lu ka pat tın, ben de şid det le bu yo lu aça ca ğım”

de di. Çok ye rin de ve hak lı ol du ğu için as lın da so nuç ala bil di.

Ya ni si lah la ka pa nan si ya si yo la bir şid det le kar şı lık ver me ve

o yo lu aç ma de ne me si dir. Ben ce bu da bel li ger çek le ri or ta ya

çı kar dı. Bu ney di? Kürt var lı ğı nı yad sı mak tı. Bu nun müm kün

ol ma dı ğı nı si lah lı mü ca de le or ta ya çı kar dı. Kürt kim li ği nin ka -

bu lüy dü ve bu nu da si lah lı mü ca de le sağ la dı. Yi ne bu na da ya lı

ulu sal hak lar me se le si dir; bu araç, bu nu da gün de me ge tir di.

De mek is te di ğim, ba zı so nuç la ra ulaş tı ra bil di. Son dö nem ler de

gö rül dü ğü gi bi, Tür ki ye’nin res mi çev re le ri ve hat ta or du nun

bir çok çev re si bi le so ru nu ka bul et mek du ru mun da ka lı yor lar

ve ba zı çö züm se çe nek le ri üze rin de ça lı şı yor lar. Ne ka dar tu -

tar lı ve doğ ru; o ay rı bir me se le dir. Ama so run ken di ni ka bul

et tir miş tir. İş te tam da bu aşa ma da biz şu nu di yo ruz: Aca ba

çok şid det li bir si lah lı sa va şı ma ve çok aşı rı bir ger gin li ğe yol

aç ma dan, ya ni bir an lam da bi raz da yu mu şa ta rak si ya si se çe ne -

ği ge liş ti re bi lir mi yiz? Tü müy le si ya si se çe nek rol oy nar de mi -

yo rum; ama si lah lı mü ca de le ka dar si ya si se çe ne ğe de çö züm

şan sı ve ri le bi lir mi? Bu so ru ya açık lık ka zan dır mak için böy le

bir de ne me de bu lun duk.

“Ya şa dı ğı mız ge liş me te me lin de si ya sal yön te me

bir şans ta nı mak için bu adı mı at tık”

– Pe ki şu nu so ra bi lir mi yim? Şim di böy le bir si ya sal se çe ne -

ğe şans ve rip ver me mek bu yıl gün de me gel di. Oy sa siz, ge çen

yıl bu za man lar, ya ni New roz’da bir ayak lan ma çağ rı sı yap tı nız.

Hal bu ki on dan ön ce, ya ni DYP–SHP hü kü me ti ku rul du ğu za -

man Ce lal Ta la ba ni’nin si ze böy le ateş ke se ben zer bir öne ri si

ol muş tu. Da ha son ra ba sı na da yan sı dı bu. Yi ne bu hü kü met,

iş te o za man Kürt re a li te si ni ka bul et ti ği ni baş ba ka nın ağ zın -

dan da açık la mış tı. Pe ki o za man, ya ni bir ya da bir bu çuk yıl

ön ce böy le bir çı kı şı ni çin yap ma dı nız? O za man ki tav rı nız ni -

çin bu gün bu na dö nüş tü? Ni ye o za man böy le bir ateş ke se ka -

rar ver me di niz? İs ter is te mez, bu ge çen za man için de ne den bu -

na gel di ği niz tar tış ma la rı ya pı lı yor. Son bir bu çuk yıl için de si -

zin ka rar lı mü ca de le niz mi böy le bir nok ta ya ge tir di? Ya ni bir -

bu çuk yıl ön ce inan dı rı cı ola maz mıy dı nız? Bu nun ne de ni ne -

dir? Ni çin bir bu çuk yıl ön ce de ğil de, şim di?

– Anlaşılıyor. Çe şit li ne den ler öne sü rü le bi lir. Her şey den ön ce, o

96 97

za man hü kü met ye ni te şek kül edi yor du. Yi ne Ta la ba ni’nin bi ze ge -

tir di ği öne ri bu gün kü gi bi de ğil di. Ade ta “si lah la rı bı ra kın An ka -

ra’ya gi din, tes lim olun, ca nı nı zı kur ta ra bi lir si niz” bi çi min dey di.

Kal dı ki, biz bu nu da hiç önem se me me gi bi bir du ru ma düş me dik.

Dik kat edi lir se, De mi rel-İnö nü o za man ba şa gel miş ler di ve biz on -

la rı he men şid det le kar şı la ma dık, bir şans ta nı dık. Ba zı ga ze te le rin

bi zim le yap tı ğı rö por taj lar da bu nu or ta ya koy duk. Fa kat hü kü me tin

ver di ği kar şı lık ger çek ten çok açık tı ve bi ze gö re hü kü met de ğil,

biz zat özel sa va şı yön len di ren le rin ka ra rı ke sin di ve o da im hay dı;

bi zim için bu çok açık tı. Bi zim de o za man ki gü cü müz bi raz za yıf tı.

Oluş tu ru lan bü tün po li ti ka lar, ge rek iç te ve ge rek se dış ta PKK’nin

1991 so nu ve 1992 bo yun ca tas fi ye si ni ger çek leş tir me bi çi min dey -

di. New roz’a doğ ru gel di ği miz de, za ten kış bo yu mu az zam bom -

bar dı man lar ya pıl mış, epey ce sin dir me ha re ket le ri ne gi ri şil miş ve

en ufa cık bir ifa de im ka nı ta nın ma mış tı. Ken di mi zi sa vun mak tan

baş ka her şey bi ze ka pa tıl mış tı. Çok iyi bi li yor duk ki, var lı ğı mız

tas fi ye edil mek is te ni yor. Bu ne den le böy le bir so run ak lı mı za gel -

mez di. Za ten Gü ney Kür dis tan Cep he si’nin Ankara'yla iliş ki le ri ta -

ma men An ka ra’nın gü dü mün de ve hat ta Av ru pa’yla da bir leş ti ri le -

rek bi zi tes lim al ma ya yö ne lik ti. Ya ni bir uz laş ma im ka nı ver mi yor -

du. Biz de ca nı mı zı di şi mi ze ta ka rak bu tas fi ye pla nı nı bo şa çı kar -

ma ya ça lış tık. Ni te kim bu Gü ney Sa va şı’nda de nen di. O sa va şım

bi zim tas fi ye mi zi de ğil de, bi ze yö ne lik tas fi ye po li ti ka sı nın tam so -

nu ca gi de me ye ce ği ni gös ter di. Gü ney li Kürt güç le ri de bu nu böy le

ka bul et mek du ru mun da kal dı lar. Ya ni dev ri mi mi zi tas fi ye et me de -

ğil de, onun la uz laş ma te me lin de bir yak la şım ser gi le di ler. Bu nu kış

bo yun ca da ha so mut gör dük.

Yi ne De mi rel-İnö nü hü kü me ti nin ola ğa nüs tü ağır lık ver di ği özel

sa va şın 500 gün gi bi bir sü re de so nu ca gi de me ye ce ği or ta ya çık tı.

Hat ta dış ve iç ope ras yon la rın bi zi za yıf lat ma sı şu ra da kal sın, hiç bir

dö nem le kı yas lan ma ya cak ka dar güç len di ği miz an la şıl dı. Bir de

ger çek ten 1992 kı şın da yap tı ğı mız ça lış ma lar so nu cun da ve özel lik -

le 1993 baş la rın da yap tı ğı mız de ğer len dir me ler le gü cü mü zü ko ru -

du ğu muz ve ge liş tir me ye de vam et ti ği miz so nu cu na var dık. Yi ne

hal kın ol duk ça par ti ye te mel teş kil eder du ru ma gel di ği ni gör dük.

Bu de ğer len dir me ler 1993 New roz’una gel di ği miz de ke sin leş miş

gi biy di. Ya ni or du, özel sa vaş tan is te di ği ba şa rı yı el de et me miş ti.

Hü kü met, bu po li ti ka sı nın ken di si ni dü şü re bi le cek bir nok ta ya gel -

di ği ni gör müş tü. Yi ne cum hur baş kan lı ğı, bu po li ti ka la rın çık maz da

ol du ğu nu da ha ön ce den far ket miş ti. Gü ney Kür dis tan lı güç ler, bi -

zim le uz laş ma nın ge re ği ne inan mış lar dı. Sa nı yo rum ulus la ra ra sı ka -

mu o yu nun da Tür ki ye’ye ta nı dı ğı sü re 1993 ba ha rı na ka dar dı. Ora -

dan da ol duk ça ge li şen bas kı lar söz ko nu suy du. En önem li si de

ken di hal kı mı zın bir li ği ni sağ la mış tık; ke sin par ti ön cü lü ğü ne bağ -

lan mış tı. Ge ril la da da ğa iyi otur muş tu ve ge ril la nın sö kül me si ar tık

müm kün de ğil di. İş te bun la rı de ğer len dir dik ve bu çer çe ve de New -

roz’un, hal kın bek len ti le ri ne bi raz da ha uy gun ve ba rış çıl geç me si -

ne, yi ne Tür ki ye’nin bir çok de mok ra tik çev re si nin ve ulus la ra ra sı

ka mu o yu nun bek len ti le ri ne uy gun ol ma sı na bir şans ta nı mak açı -

sın dan biz böy le bir adı ma baş vur mak tan çe kin me dik.

Ba zı la rı bu adı mı şöy le de ğer len dir miş ler. Özel lik le sa yın Ta la -

ba ni’nin An ka ra zi ya re tin de bu çok ça vur gu lan mış tır: “PKK bu ko -

nu da cid di mi dir? Yok sa Apo tak tik mi ya pı yor?” Hal bu ki mü ca de -

le za ten tak tik de mek tir, tak tik sü rek li ya pı lır. Fa kat bu tak tik cid di

bir tak tik tir ve ben ce or ta mın po li tik leş ti ril me si ne de hiz met et miş -

tir. Bir yer de po li tik leş me nin can lan ma sı na ve Tür ki ye’nin de bi raz

da ha de mok ra tik bir yak la şı ma doğ ru çe kil me si ne hiz met et miş tir.

Bu da ne ka dar cid di ol du ğu mu zu gös te ri yor.

– Şim di bu ra da il ginç bir nok ta var. Az ön ce bir nok ta ya de -

ğin di niz, an ti pa ran tez ona gi ri yo rum. De di niz ki, “Ba tı da Tür ki -

ye’ye, PKK’ye kar şı mü ca de le sin de 1993 ba ha rı na ka dar sü re ta -

nı mış tı. Bu sü re ye ka dar so nuç al, on dan son ra ar tık bu iş de ği şi -

yor.” Bu na sıl bir de ğer len dir me? Bun dan emin mi si niz?

– Tam emin ol ma mak la bir lik te, et ki si gö zar dı edi le mez. As lın da

Ba tı, bi ze yö ne lik te rö rizm id di a sın da baş lan gıç ta böy le de ğil di. Bu,

taa Olof Pal me me se le si ne ka dar gi der. Bi zi te rö rist ilan et mek için

bir yı ğın pro vo kas yon ge liş ti ril di. Öy le sa nı yo rum ki, bu tu tu cu

çev re le rin de, mu ha fa za kar par ti le rin de et ki siy le PKK’nin te rö rist

gö rül me si gi de rek ke sin leş ti. Ve fa kat, bir çok çev re bu nun inan dı rı -

cı ol ma dı ğı nı bi li yor. Ta bii bu na bir de Kürt çev re le ri çok des tek

98 99

ver di. Kür dis ta ni Cep he bu nun ön cü lü ğü nü yap tı, yi ne Av ru pa’da ki

bir çok Kürt gru bu bu nun ön cü lü ğü nü yap tı. Bun la rın An ka ra’dan

bek len ti le ri var dı. Gü ney Kür dis tan lı güç le rin bek len ti si, An ka -

ra’nın fe de ras yo nu des tek le me siy di. Özel lik le bu ko nu da um duk la -

rı nı faz la bu la ma yın ca, on lar bi raz zor lan dı lar. Yi ne Av ru pa’da ki

Kürt grup la rı da Tür ki ye’de ser best po li ti ka yap mak is ti yor lar dı.

On la ra da bu şans, di le dik le ri gi bi ve ril me yin ce, Av ru pa’da sağ la -

nan kon sen süs bi raz bo zul du. Ya ni Tür ki ye’nin PKK’yi te rö rist ilan

et me ça ba la rı na des tek olan bu çev re ler, 1993’ün baş la rın dan iti ba -

ren bu des tek le ri nin faz la an lam lı ol ma dı ğı nı, ken di le ri ni tec rit ol -

ma du ru mu na gö tür dü ğü nü, tam ter si ne PKK’nin ise ke sin güç ka -

zan dı ğı nı gör dü ler; do la yı sıy la bu po li ti ka yı de ğiş tir me ye ka rar ver -

di ler. Bi zim Sa yın Ta la ba ni ile gö rüş me le ri miz de bi raz bu çer çe ve -

de dir. Di ğer grup lar da bi zim le bir lik ge liş tir me ye hız la açık ol duk -

la rı nı gös ter di ler. Ve bir çok Av ru pa gü cü de, si ya si yön te me ağır lık

ve ril me si ha lin de ağır lık la rı nı ko ya cak la rı nı söy le di ler. Sa nı yo rum

bü tün bun lar bu adı mın atıl ma sın da et ki li ol du.

“Ulu sal ve de mok ra tik hak lar için si ya set yap mak

sağ lam gü ven ce ye ka vuş tu ru lur sa si lah lar su sar”

– Ya ni si ya si mü ca de le ye ağır lık ve ril me si için Ba tı’dan da

si ze tek lif ler gel di. Ye ni den ko nuş tu ğu muz bu nok ta ya dön mek

üze re, şim di bir ko nu yu ak tar mak is ti yo rum. O da şu: Ateş kes

ko nu sun da ka rar alır ken, hiç kuş ku suz Tür ki ye’den de, An ka -

ra’dan da ba zı bek len ti le ri niz, ba zı is tek le ri niz var. Bir, bu ko -

nu da ba zı hu sus la rı na sıl so mut laş tı rı yor su nuz? Bir de, ateş ke -

si bir sü re da ha uzat mak yo lun da bir ka rar açık la ya ca ğı nız

bek le ni yor; bu ateş ke sin uza tıl ma sı ne ka dar sü rey le da ha de -

vam ede cek? Bu nun bir sı nı rı ola cak mı, ol ma ya cak mı? Bu nun

sı nı rı nı ne be lir le ye cek? Ka fa la rı meş gul eden iş te bir de bu hu -

sus lar var. Ya ni da ha so mut söy ler sem: Ateş kes ilan eder ken

An ka ra’dan bek len ti ler? Ateş ke si uza tır ken An ka ra’dan bek -

len ti ler?

– Şüphesiz, bek len ti ler den de öte ye bu adı mın An ka ra’yı zor la -

ya ca ğı açık tır. An ka ra’ya kal dı ğı sü re ce ken di de mok ra tik ira de si ni

kul la na rak bir adım ata ca ğı nı dü şün mek bi raz saf dil lik tir. Her ne

ka dar öy le id di a la rı var sa da, bun lar boş id di a lar dır. Mev cut hü kü -

me ti zor la ya cak olan, de min be lirt ti ğim çer çe ve de ki ge liş me ler dir.

Bu ge liş me le ri de biz or ta ya çı kar dık. Bu na rağ men, An ka ra ha len

kör bir po li ti ka da ıs rar et mek te dir. Bu ne den le, böy le bir hü kü met -

ten faz la bek len ti mi zin ol ma ya ca ğı açık. Fa kat zor la ya bi le ce ği mi ze

ina nı yo ruz. Zor lar ken de, ulus la ra ra sı ka mu o yu nun ve hat ta Tür ki -

ye ka mu o yu nun bas kı la rı na faz la da ya na ma ya ca ğı nı bi li yo ruz.

Çün kü, so ru nu bu ha le ge tir mek ve bu bi çim de or ta ya koy mak Tür -

ki ye’nin mev cut yak la şım la rı nı if la sa gö tü rü yor. Şim di ye ka dar ba -

ha ne açık tı: “PKK te rö ris tir.” Şim di bu ko zu elin den al mak la, as lın -

da önem li öl çü de da ya nak la rı nı bo şa çı kar dık. Si ya si çö züm yo lu na

ne ka dar açık ol du ğu mu zu şim di Tür ki ye’de bü tün her kes bi li yor.

– “PKK te rörist tir” ko zu nu An ka ra’nın elin den al dı ğı nı za ina -

nı yor su nuz, de ğil mi?

– Tam ol ma sa da, önem li oran da öy le dir. Bir de şu id di a la rı var -

dı: “İş te de mok ra si pa ke ti miz var, bu te rör dur ma dı ğı için bu de -

mok ra si pa ke ti ne iş ler lik ka zan dı ra mı yo ruz” di yor lar dı. Biz, bu nun

ne ka dar cid di olup ol ma dı ğı nı gös ter mek için, “al sa na ra hat or tam

ve de mok ra si pa ke ti ni uy gu la” di yo ruz. De mok ra si pa ke ti nin için de

Kürt kim li ği me se le si de var. Bu ko nu da “ne ve re cek sen ver” di yo -

ruz. Yi ne de mok ra si yi ge liş tir me ko nu la rı da var dı. Bun da da “ne

ka dar ge liş ti re cek sen ge liş tir” di yo ruz. Hem de bu nu, son de re ce

uy gun bir fır sat ve hat ta tek ta raf lı bir fır sat ta nı ya rak ya pı yo ruz.

Ya ni bu ko nu da bek len ti ler, “bi ze il le şöy le bir şey ler ve rin” bi çi -

min de de ğil dir. Za ten bir yer de bu hü kü me tin ken di si as lın da de -

mok ra tik ge liş me nin önü nü tı kat mış olu yor ve olum lu yön de ki bir -

çok ge liş me yi bo şa çı ka rı yor. Ger çek böy le ol ma sı na rağ men, te rör

ede bi ya tıy la ka mu o yu al da tıl ma ya ça lı şı lı yor. Biz, iş te bu nu bi raz

net leş tir mek için bu adı mı at tık. Baş lan gıç ta ki yak la şım bi raz bu

ama cı içe ri yor du, baş ka bek len ti le ri miz söz ko nu su de ğil di. Ama

şim di şu ka nıt lan dı: PKK ken di kit le si ne ha kim, ol duk ça di sip lin li,

ba rı şa çok açık ve so run la ra si ya si çö züm yol la rı ge liş tir mek te de

id di a lı. Yi ne bir o ka dar da hak lı te mel ler de tez le ri ile ri sü rü yor. Ar -

100 101

tık hü kü met bun la ra ne kar şı lık ve re cek? Ka mu o yu şim di bu nun

bek len ti si için de dir.

As lın da bi zim bek len ti le ri miz den zi ya de, ka mu o yu nun ba zı bek -

len ti le ri ni bi zim de hü kü me tin de dik ka te al ma sı ge re ki yor. Sa nı yo -

rum bek len ti le re biz bi raz ce vap ver dik ve bun dan son ra da ver me -

ye de vam ede ce ğiz. Sa nı yo rum ka mu o yu bi raz da ha sü re ta nın ma sı -

nı is ti yor ve bu nun tak vi mi şim di epey ce tar tı şı lı yor. Ger çek ten ben

de üze rin de dü şü nü yo rum, ör güt ya pı mız da üze rin de dü şü nü yor.

Bu ra da tu tar sız olan ve ger çek çi yak la şım la ra ya naş ma yan hü kü met

olu yor. Hat ta mu ha le fet par ti le ri nin de çö züm öne ri le ri yok, or du -

nun da öne ri le ri yok. Sa yın Özal bu ko nu da ba zı yak la şım lar ge liş -

tir mek is ti yor ama, güç süz lü ğün den ötü rü o da faz la id di a lı de ğil.

Ta bii bun dan son ra ki sü re ci, ge rek içe rik ola rak ve ge rek se za man -

la ma iti ba riy le bi zim es ki si gi bi sür dür me miz bek le ne mez. Ben onu

top lan tı da da ha der li-top lu ve da ha kap sam lı açık la ma yı dü şü nü yo -

rum. Şüp he siz bu hu sus la rı bi raz da ha so mut kı la ca ğız.

As lın da bu na ateş kes de mek ten de öte ye, si ya si çö züm yol la rı nı

ge liş tir mek di ye lim. He men be lir te yim; çok la rı nın söy le di ği gi bi,

bil mem “si lah bı ra kı lı yor, dağ dan ini li yor ”de ğil. Böy le du rum lar

in ti har olur. Ve san mı yo rum hü kü met de bu nu biz den bek le sin. Si -

lah lı güç le ri miz, te mel bir po li ti ka nın ha ya ta ge çi ril me si nin güç le -

ri dir. Ya ni Kürt ulu sal hak la rı nın ve Tür ki ye hal kı nın de mok ra tik

hak la rı nın sağ la nıl ma sı için or ta ya çık mış si lah lı güç ler dir. Bu

amaç la ra ula şın ca ya ka dar, bu si lah lı güç ler ge li şe rek var lı ğı nı sür -

dü re cek ler ve da ha da kap sam lı bir or du laş ma ya yö ne le cek ler dir.

Ne den? Çün kü, amaç or ta yer de du ru yor. Ama ca si lah lı güç le re

baş vu rul ma dan da gi di le bi lir di; ama baş ta yad sın dı ve yad sın ma ya

da de vam edil di. Do la yı sıy la si lah lı mü ca de le amaç la ra ulaş ma nın

te mel ara cı ha li ne gel di.

Şim di si ya sal yön tem, aca ba si ya si ama ca ulaş tır ma da tam gü ve -

ni le bi le cek bir du ru ma gel di mi? Ya ni ge rek Kürt hak la rı için ve ge -

rek se Türk hal kı nın de mok ra tik hak la rı için Tür ki ye’de si ya set yap -

mak, em ni yet li bir araç ola rak ka bul gör müş mü dür? İş te çok ça

söy le ni yor; Tür ki ye’de ana ya sal ve ya sal gü ven ce ler sağ lan mış mı -

dır? Şim di ba ka lım; ge rek Kürt ulu sal hak la rı için ve ge rek se Tür ki -

ye’de ki de mok ra tik hak lar için ana ya sal ve ya sal gü ven ce ler yok -

tur; var olan da çok sı nır lı ve gü ven ce siz dir. Ay rı ca, ya rın bi ri si nin

ge lip bir dar be gi ri şi miy le ne ha le ge ti re ce ği de bel li de ğil dir. Za ten

or du nun ne ka dar ha zır lık lı ol du ğu her za man or ta da dır. Ya ni şun da

çok hak lı yız: Si ya set yap ma sağ lam gü ven ce ye ka vuş tu rul sun, o za -

man si lah lar kök lü su sar.

Ben, bı ra ka lım ken di miz için, De mi rel için bi le şu nu so ra bi li rim:

Aca ba çok gü ven için de si ya set ya pı yor mu? Ken di si üç dar be gi ri -

şi mi ya şa dı, ta nık ol du. Bu na da ya na rak söy lü yo rum; si ya se ti hiç bir

gü ven lik en di şe si ne ka pıl ma dan yü rü te bil miş mi dir? Eğer De mi rel

için bi le bu so ru an lam ifa de edi yor sa, bi zim için si ya set yap ma nın

ne ka dar gü ven lik ten yok sun ol du ğu or ta da dır. Do la yı sıy la si lah la -

rın kök lü sus tu rul ma sı me se le si, an cak tam bir si ya si öz gür lük le

müm kün ola bi lir. Ge rek de mok ra tik hak lar için ve ge rek se ulu sal

hak lar için si ya set te öz gür ol mak, öz gür si ya si fa a li yet yü rüt mek,

ör güt len mek, par ti leş mek, cep he leş me, bun la rı ya sal gü ven ce ler da -

hi lin de ve gü ven lik için de yap mak söz ko nu su olur sa, ta bii ki o za -

man si lah la ra baş vur ma nın an la mı kal maz. Ben, mev cut Tür ki ye re -

ji min de hü kü me tin bi le ser best po li ti ka ya pa ma dı ğı ka nı sın da yım.

– Yani siz, “Tür ki ye’de de mok ra tik çer çe ve o ka dar cı lız ki ve

le gal plat form lar da po li ti ka o ka dar gü ven ce ler den yok sun ola rak

yü rü tü lü yor ki, par ti leş me ve ör güt len me gü ven ce si ol ma yan bu

ko şul lar da tü müy le si lah bı rak mak ya da si zin de yi şi niz le kök lü

ola rak si lah la rın sus ma sı söz ko nu su ola maz. Bu an lam da dağ -

dan in mek de bir an lam da in ti har olur. Ama ne za man bu ko şul -

lar sağ la nır ve tam gü ven li ha le ge lir, o za man biz de bu işi tü -

müy le si ya sal plat for ma kay dı rı rız” di yor su nuz ve “kal dı ki, De -

mi rel bi le böy le bir gü ven ce den yok sun dur” di ye de ek li yor su nuz.

Şim di bu ra da be nim üze rin de dur du ğum şu: Siz, ken di ka mu o yu -

nuz dan, iç ka mu o yun dan, dış ka mu o yun dan ge len tel kin le re ve

ha va ya uy gun dav ra na rak bir şans ta nı yor su nuz ve bu şan sı ta -

nır ken de bir ek sü re da ha ge ti ri yor su nuz. Bu ek sü re yi ge ti rir ken

de şu nu di yor su nuz: “Hay di, sen den iyi ni yet li ba zı adım lar bek li -

yo rum ve bu nun için de ben şöy le şöy le ön ko şul lar da sı ra la mı yo -

rum. Ama bir şey ler yap. Çün kü, bek len ti ler sa na dön müş.” Yan -

102 103

lış an la mı yor sam, böy le bir çağ rı mı var?

– Buna ben zer bir du rum dur.

– Şim di siz bu nu ayın 15’ine ka dar ge tir di niz. On be şin den son -

ra da ateş kes ko nu su nu bir an lam da siz yi ne tek ta raf lı gö tü rü -

yor su nuz. Fa kat, ay nı za man da ba zı şey le ri de gör mek is te di ği ni zi

ifa de edi yor su nuz. Pe ki ne yi gör mek is ti yor su nuz? Çün kü si zin de

ba zı so run la rı nız ola cak; o za man ne yi gör mek is ti yor su nuz?

– Şim di ger çek ten hem ulu sal ve hem de ulus la ra ra sı ka mu o yu -

nun ağır bas kı sı var. Biz ken di pa yı mı za dü şe ni özen le ye ri ne ge -

tir me ye ça lı şı yo ruz. Bu nu tek rar vur gu lu yo rum, si ya se te bir şans

ta nın sın di yo rum. Ta bii bu nu söy ler ken, iş te “dağ dan in sin, gel sin”

de me ye kar ga lar gü ler. Ken di baş ba kan la rı nı as mış bir re jim söz

ko nu su. Yi ne bir kaç dar bey le dev ril miş baş ba kan lar söz ko nu su.

Ve ha len de dar be teh li ke si her an gün dem de! Şim di res mi dü zey

için bi le du rum böy ley ken ve Kürt hal kı nın ulu sal hak la rı için atı -

lan en ufa cık bir adı mın bi le im hay la kar şı lan dı ğı ger çe ği or ta day -

ken, bi zim gi bi bir ha re ke tin, ken di ni si ya sal ve ya sal bir ifa de ye

ka vuş tur ma dan si lah lar dan arın dır ma sı de mek, “ben bir ko yu num

gel be ni bo ğaz la” de mek tir. Bu nun al tı nı özel lik le çi zi yo rum. Ba zı -

la rı ger çek du ru mu hiç an la mak is te mi yor lar. Evet biz, ulu sal kim -

li ği ha len yok sa yı lan bir halk ger çe ği yiz. Tek bir ya sa da en ufa cık

bir ke li me da hi lin de bi le ye ri miz yok tur. Bı ra ka lım si ya sal hak la rı -

mı zı, kül tü rel hak la rı mız ko nu sun da bi le en ufak bir im kan yok tur.

İm kan şu ra da kal sın, gün lük ola rak im ha sü re ci ni ya şı yo ruz. Eko -

no mi ta lan edi li yor. Sos yal da ğı nık lık, çü rü müş lük had saf ha da.

Kürt nü fu sun bir ka tı Ba tı’da dır. En ge ri sos yal ya pı lar zor la ayak -

ta tu tu lu yor. Aşi ret çi lik ve ka bi le ci lik bel ki de en son biz de bu ka -

dar güç lü tu tul muş tur. Şim di tüm bun lar or ta yer dey ken, ger çek ten

po li ti ka na sıl ya pı la bi lir? Po li ti ka nın bel li ulu sal ve sı nıf sal ger çek -

li ğe in dir gen me si müm kün mü dür? Müm kün ol ma dı ğı nı sa nı yo -

rum. Bi raz bi lin ci olan her kes bu nu bi lir.

Tür ki ye’de de mok ra si nin ge liş me si için de bu böy le dir. Onu da

söy le ye yim, Tür ki ye’de tu tar lı bir de mok ra tik çer çe ve yok tur. Ben

de Tür ki ye’de ya şa dım 1970’ler den be ri. Ya ni An ka ra or ta mın dan

bu ra ya gel dim. Be ni do ğu ran ko şul lar An ka ra ko şul la rı dır; ora dan

yo la çık tım ve bu ra la ra ka dar gel dim. Ve şim di bu ra dan, An ka ra’yı

ve ül ke yi zor lu yor, “bi ze po li ti ka ala nı açın” di yo rum. Özel lik le şu -

nu bir kez da ha vur gu la ya yım: An ka ra, ger çek çi bi çim de po li ti ka

yap ma nın yol la rı nı Türk, Kürt halk la rı na ve di ğer azın lık la ra, bü tün

emek çi sı nıf la ra aça cak mı, aç ma ya cak mı? Eğer açar sa, ben ya lı na -

yak hu dut lar dan ge çe rek po li ti ka yap ma ya ge li rim. Bu ko nu da

inan dı rı cı bir gü ven ce ver sin, o za man hiç si la ha te nez zül bi le et -

mem. Ara bu lu cu olun bu ko nu da ve sağ lam gü ven ce ler oluş tu rul -

sun, ben de ge lip po li ti ka ya pa yım. Yok eğer “sen en ufa cık bir po -

li tik adım ata maz sın” de ni lir se, ben de na sıl yok tan ver ede rek bu

si lah lar la po li ti ka ya pı yor sam ve sı fır dan, hat ta da ha ek si ler den bu -

ra ya ka dar ge ti re bil diy sem, bun dan son ra da si lah lı po li ti ka nın en

ala sı nı ya pa rım. Sen bir ulu sal kim lik ve en ufa cık bir de mok ra tik

adı mı bi le böy le bo ğun tu ya ge ti rir sen, o za man bi ri le ri de kal kar

“ben de po li ti ka yı böy le ya pa rım” der. Bi zim ki iş te bi raz böy le ol du.

De di ğim gi bi, ben Tür ki ye’de 1970’le rin or ta mın da doğ dum.

Genç le rin da ra ğaç la rın da na sıl sal lan dı rıl dı ğı nı ve na sıl kur şun lan -

dı ğı nı gör düm. Bun la ra bi raz bağ lı ol ma ya ça lış tım ve ora dan bu ra -

ya ka dar gel dim. Bu nun la ne de mek is te di ği mi an la mak zor de ğil -

dir. Ya ni böy le bin ler ce in san zin da na dol du rul duk ça, hem de genç

in san la ra böy le ya pıl dık ça, ufak bir gös te ri üze ri ne ve bir New roz

şen lik le ri üze ri ne bi le böy le –1 Ma yıs ha la ya sak tır– kur şun lar yağ -

dı rıl dık ça, bir HEP ör ne ğin de ol du ğu gi bi en kü çük bir de mok ra tik

adım at mak is te yen bir par ti he men idam la yar gı lan ma teh li ke siy le

kar şı kar şı ya gel dik çe, bu du rum da bi zim ateş ke si na sıl sür dü re ce -

ği miz, bek len ti le ri mi zin ne ola ca ğı an la şı lır dır di yo rum. Ger çek ten

po li ti ka yap mak is ti yo ruz. Bu nun için ta lep ler ne dir der se niz, biz de

ana ya sal ve ya sal gü ven ce ler he men ge liş ti ril me li dir de riz. Bu nu

açık ola rak gör mek is te riz. Ne dir ana ya sal gü ven ce ler? İş te Kürt

kim li ği ni ana ya sa ya ta şır mak, Kürt sta tü sü nün si ya sal çer çe ve si ni

ana ya sal ve ya sal dü zey de oluş tur mak ve böy le ce bi raz ana ya sal

gü ven ce ye al mak ge re kir. Ya ni da ha is ter se niz...

– Kürt kim li ğiy le po li ti ka yap mak...

– Ga yet ta bii. Kürt kim li ği po li tik ve ya sal ifa de ye ka vuş tu rul -

ma lı dır. Ya ni ken di de yiş le riy le on beş mil yon luk bir kit le var.

104 105

Bu nun ulu sal hak la rı ya sa la ra ge çi ril me den na sıl po li ti ka ya pa -

cak tır? Po li ti ka ya pa maz, ya pa ca ğı her şey gay ri ya sal olur. Ya ni

ya sal dü zen le me ola yı çok ma kul bir şey dir. Me se la şim di ana ya -

sa tar tış ma sı ya pı lı yor, fa kat Kürt’ten ha ber bi le yok. Bu nun için

di yo rum, gay ri cid di bir ana ya sa tar tış ma sı söz ko nu su dur. Yi ne

ya sa lar ge liş ti ri li yor, fa kat en ufa cık bir Kürt var lı ğı na yer ve ril -

mi yor. Ba zı par ti ler Kürt ke li me si ni tü zük ve prog ram la rın da be -

lir ti yor lar, bu par ti le rin he men ana ya sa ile ka pa tıl dık la rı nı gö rü -

yo ruz. Ya ni en ufa cık bir ya sal gü ven ce yok. De mek ki, Kürt ola -

yı her şey den ön ce ana ya sa da ifa de si ni bul ma lı. Yi ne Kürt sta tü -

sü nün be lir len me si önem li dir. Kürt ler na sıl bir si ya si sta tü ye ka -

vu şa cak lar? Kül tü rel, sos yal ve si ya sal dü zey de hak la rı nın gü -

ven ce ye alın ma sı ge re kir. Ya ni için de ha re ket ede cek le ri si ya si,

eko no mik, sos yal, kül tü rel çer çe ve çi zil me li dir. Bir ana ya sa nın

kal dı ra bi le ce ği ya pıl ma lı ve da ha son ra ge liş ti ri le cek ya sa la ra bu

ta şı rıl ma lı dır. Bu önem li bir gü ven ce dir. Fa kat sa de ce ya sa lar la

biz ye ti ne me yiz, ör güt len me öz gür lü ğü nün so nu na ka dar iş le til -

me si ge re kir. Yi ne bu te mel de çok yo ğun bir yar dım ge re kir. Ya ni

ken di kül tü rel ku rum la rı nı oluş tur ma, özel bir eko no mik plan la -

ma ya git me hu sus la rı çok açık tır ve bun la ra ih ti yaç var dır. Bir de

bun la rın de mok ra tik tarz da ol ma sı ge re ki yor. Ya ni üst ten bi ri le ri

ver di de ğil de, Kürt hal kı nın ken di oyuy la ve hat ta se çi miy le bu -

na gi dil me li dir. Ya ni bi zim is te di ği miz de mok ra tik bir dü zen le -

me dir, yok sa ba zı la rı nın Kürt hal kı adı na üst ten ka rar ver me si de -

ğil dir. –De mok ra tik bir dü zen le me ba zı la rı bu na de mok ra tik fe -

de ras yon da di ye bi lir–, Kürt hal kı nın se çi min den ge çen bir dü -

zen le me dir.

Bu be lirt tik le ri miz bir gü ven ce dir. An cak, el bet te bu nun ön ce -

sin de ya pı la cak iş ler var dır. Bun lar ne dir? Her kes bi li yor ki, şu

an da bir te rör re ji mi söz ko nu su dur. Bu te rör re ji mi ni, bu özel

sa vaş re ji mi ni ar tık bil me yen kal ma dı. Bu ka dar “fa i li meç hul”

ci na yet var. İç te ve dış ta her gün bu ka dar ope ras yon ya pı lı yor.

Hat ta De mi rel, “Yu nan lı lar la yap tı ğı mız sa vaş tan da ha şid det li

bir sa vaş tır”; “1877-78 Rus Sa va şı’ ndan be ri en kap sam lı ope -

ras yon lar dü zen li yo ruz” de di. İş te bu ope ras yon la rın dur du rul -

106 107

“Dönüşüm dönüşen Türkiye'ye ve kabul edilen Kürdistan

statüsüne dönüştür.”

ma sı ge re ki yor. Şim di ken di si bu ope ras yon la rı dü zen li yor ve

“Biz sa vaş yap mı yo ruz” di yor. Hem sen ken din “1878’den be ri

en kap sam lı sa va şı yo ruz” di yor sun, hem de “sa vaş yok” di yor -

sun!

– Pe ki, ge nel bir af için ne di yor su nuz?

– Ta bii, bu da onun kü çük bir par ça sı dır. Ya ni eğer alan açıl -

mak is te ni yor sa, bir ge nel af, öy le “par la men to ka bul eder mi,

et mez mi” bi çi min de de ğil de, çok önem li bir si ya si kon sen süs

ara cı ola rak der hal gün dem leş ti ril me li ve zin dan lar bo şal tıl ma -

lı dır. Yi ne de di ğim gi bi, iş ken ce ler, bu “fa i li meç hul” ci na yet ler

ve ope ras yon lar der hal dur du rul ma lı dır. Es ki den “PKK bi zi vur -

ma ya ça lı şı yor” di yor lar dı. Şim di biz hiç vur ma ya ca ğız, ye ter

ki üze ri mi ze gel me sin ler di yo ruz. Za ten ateş ke sin bir şar tı da

bu dur. Ya ni üze ri mi ze, hal kın üze ri ne gel me sin. Köy ler yı kıl -

ma sın, kent ler ha ra be ye çev ril me sin. Kı sa ca özel sa vaş dur du -

rul sun. Bi ze gö re kont rge ril la dev re de dir ve bu dev re den çı ka -

rıl sın. Eğer bu ko şul lar az çok sağ la nır sa -–ya ni siz bu na bek -

len ti de di ye bi lir si niz– o za man bu ateş kes yü rür, uzar gi der.

Ama, bu ko nu lar da cid di bir ge liş me ol maz sa, o za man bu sa vaş

tır ma nır.

– Pe ki ben bu ra da bir şey sor mak is ti yo rum; bu si zin söy le di ği -

niz ge liş me le rin hiç bi ri si ol maz sa, ateş kes çağ rı nız tek ta raf lı ola -

rak da ha ne ka dar sü re cek?

– Onun dü zen len me si ni de el bet te dü şü nü yo ruz. Şu nu be lir -

te yim; ya ni ateş kes, şart sız ve tek ta raf lı yü rü me ye cek tir. Kar -

şı ta ra fın ope ras yon la rı şid det le nir se, bi zim de kar şı lık ver me -

miz şid det le ne cek tir. Kar şı ta raf köy de, şe hir de, dağ lar da kek -

lik av lar gi bi, ge yik av lar gi bi pe şi mi ze dü şer se, ta bii ken di -

mi zi en ak tif bir bi çim de sa vu na ca ğız. Bu nun için ger çek ten

şim di ye ka dar eşi gö rül me miş bir di re ni şi de ge liş ti re ce ğiz.

Bu nu tar tış mak bi le abes tir. Kur ban lık ko yun gi bi ba şı mı zı

uza ta ma yız. Ya ni ken di mi zi Şeyh Sa it le rin, Se yit Rı za la rın du -

ru mu na dü şür me ye ce ğiz. Biz, ken di kim li ği miz için ade ta ken -

di mi zi yok tan var ede rek bu gü ne gel dik. Bu nu in kar ede me -

yiz. He le bu aşa ma dan son ra bu müm kün de ğil. San mı yo rum

ki, kim se de biz den bu nu is te sin.

“Ateş kes, güç len me ve ken di ne gü ven po li ti ka sı nın

so nu cu ola rak gün de me gel miş tir”

– Sa yın Baş kan, şim di ba zı nok ta la rı çok açık lık la be lirt ti niz.

Bir de fa si lah lar ni hai ola rak na sıl su sar? Onun ko şul la rı nı çok

net, apa çık koy du nuz. Bu bi rin ci önem li ko nu. İkin ci si, hem ken -

di iç ka mu o yu nuz dan, hem Tür ki ye’nin di ğer ke sim le rin den, hem

de dış ka mu o yun dan ge len tel kin ya da bas kı lar la bu ateş kes sü -

re si nin şim di lik bi raz da ha uza tıl ma sı ya rar lı dır di yor su nuz. Bu

ko nu da PKK’nin son de re ce di sip lin li dav ran dı ğı ka nı sın da sı nız.

Di sip lin li dav ran mak la bir lik te di yor su nuz ki, “be nim üs tü me ge -

lin me sin”, ya ni iş te “ope ras yon la ra de vam edil me sin. Böy le olur -

sa bu yu mu şa ma bir sü re da ha de vam eder. Ama üs tü mü ze ge lin -

me ye de vam edi lir se, biz de kur ban lık ko yun gi bi ba şı mı zı uza ta -

ma yız. O za man sa vaş ye ni den tır ma nı şa ge çer.” Ya ni bu ra da si -

zin söy le di ği niz şu: “PKK ola rak ve onun li de ri ola rak za yıf bir

po zis yo na gel di ği miz için bu çı kı şı yap ma dık, kuv vet li po zis yon da

ol du ğu muz için bu ateş ke si baş lat tık biz. Bu ateş kes bi zim za yıf lı -

ğı mı za yo rum lan ma sın.” Söy le di ği niz bu olu yor, de ğil mi?

– Ga yet ta bii, sa de ce za yıf ol ma dı ğı mız için de ğil, hem çok hak lı

ol du ğu muz ve hem de bi raz güç lü ve ye ter li du ru ma gel di ği miz için

biz bu adı mı atı yo ruz. Ba zı la rı şu de ğer len dir me ye ken di le ri ni inan -

dır mak is ti yor lar: “PKK ol duk ça güç kay bet ti ve ol duk ça da halk -

tan, ulus la ra ra sı ka mu o yun dan tec rit ol du” di yor lar. Ben di yo rum,

tam ter si ge çer li dir. Halk tan ol duk ça bü yük des tek bul duk ve ulus -

la ra ra sı des tek de ol duk ça hız lı ge liş me ye baş la dı. Bu te mel de biz

bu adı mı at tık. Ya ni hem güç len me miz yo ğun ve hem de hak lı ol du -

ğu muz ger çe ği var. Tür ki ye hal kı da da hil, ezi ci bir bi çim de ka bul

gör müş tür bu. Kal dı ki ba sın da ki an ket le re de yan sı mış tır. Bir te rör

ha re ke ti ol mak tan öte ye, çok hak lı ve si ya si amaç lı bir ha re ket ol -

du ğu muz vur gu la nı yor. Ateş ke se bu te mel de git tik. Bu nun baş ka

tür lü yo rum lan ma sı na ve iş te “son dar be le ri in di ri riz, bir ta kım va at -

108 109

ler de de bu lu nur, dağ dan in di ri riz” de nil me si ne, ben, Se yit Rı za ve

Şeyh Sa it çö zü mü di yo rum. “Da ha son ra ba zı la rı nın kel le si ni uçu -

ru ruz, di ğer le ri ni de iş bir li ği ne zor la rız, bu işi böy le ce hal le de riz”

an la mın da dır. 70 yıl lık -–ki da ha ön ce si, Os man lı dö ne mi de var–

as ke ri im ha ve ten kil yak la şı mı dır bu. Ve bu yak la şım so ru nu çöz -

me di, kang re ne dö nüş tür dü. Hü kü me tin ha len bu po li ti ka yı terk et -

ti ği ka nı sın da de ği lim. Şim di biz bu po li ti ka nın açık ça kal dı rıl ma sı -

nı is ti yo ruz. Bu po li ti ka kal dı rıl ma dık ça za ten Tür ki ye’nin de mok -

ra tik si ya si ge liş me si nin ola ma ya ca ğı na ina nan lar da nız.

Bu po li ti ka yı kal dı rır lar mı? Hü kü me tin gü cü bu na ye ter mi? Or -

du bu na açık mı? Yi ne di ğer par ti ler bu ko nu da prog ra ma sa hip ola -

bi lir ler mi? Bu so ru lar ha len ce vap sız. Gör dü ğü müz ka da rıy la hep si

ye ter siz ve ka pa lı bir ko num da. Dik kat edi lir se, çö zü mü biz de ara -

mak ye ri ne, de min söy le di ğim ik ti da rı ve mu ha le fe tiy le si ya sal par -

ti ler de ve di ğer ana ya sal ku ru luş lar da ara mak ge re ki yor. On lar ka -

pa lı. Ba zı adım la rın ke sin on lar ta ra fın dan atıl ma sı ge re ki yor.

– Atıl ma sı ke sin ge re ki yor de di ği niz ba zı adım lar ne ler dir?

– Ben onu bi raz aç ma ya ça lış mış tım. Or du, bu ko nu da ken di

du ru mu nu göz den ge çir mek zo run da dır. Yi ne par la men to, ger çek -

ten bir ka rar or ga nı ol du ğu nu ka nıt la mak du ru mun da dır. Par la -

men to ne ye ka dir dir? Ora da 150’ye ya kın Kürt mil let ve ki li var.

Bu mil let ve kil le ri ne ka dar Kürt tür ler? Bun lar ne ka dar Kürt lük le -

ri nin bi lin cin de dir ler ve ya bu nu ne ka dar ka bul edi yor lar? Ka bul

edi yor lar sa, ken di halk la rı nın ba zı hak la rı ko nu sun da en ufa cık bir

ka rar ta sa rı sı ge liş ti rip su na bi li yor lar mı? Çok açık söy le ye yim;

ufak bir mil li kı ya fet bi le gi yil di ğin de ne ha le gel dik le ri ni bun lar

bi li yor lar. Ya ni şu an da 1920’le rin bi le çok ge ri sin de bir sta tü var.

Bu sta tü ye par la men to da en ufak bir iti raz var mı? Hü kü met bu

ko nu da her han gi bir öne ri ge liş ti ri yor mu? MGK’nin öne ri le rin -

den baş ka her han gi bir öne ri var mı? Yi ne di ğer si ya si par ti ler var,

hiç bi ri inan dı rı cı bir öne ri ge ti re bi li yor mu? As lın da hep si ka pa lı

ve her bi ri di ğe rin den kor ku yor. Bi ri di yor “o bir adım at sın”,

öbü rü di yor “o bir adım at sın.” Hep si nin du ru mu bu ve bu nun dı -

şın da ara la rın da bir kon sen süs söz ko nu su de ğil. Hal bu ki biz açı -

ğız, bu nu tek rar vur gu lu yo rum. Ya ni PKK’yi ne ka dar eleş ti rir se -

niz eleş ti rin, ama id di a la rı güç lü dür. Ke sin lik le çok hak lı ve ye rin -

de si ya sal amaç la ra bağ lı lık te me lin de ken di si ni ya şa tı yor. Ve si -

lah lı gü cü nün kay na ğı nı da bu ra dan alı yor.

– Ya ni di yor su nuz ki, “biz açı ğız ve bek li yo ruz, öne ri ge liş ti re -

me yen siz si niz. Par ti siy le, par la men to suy la, mu ha le fe tiy le, or du -

suy la, mil li gü ven lik ku ru luy la bir ka fa ka rı şık lı ğı için de si niz.

Ama bak kar de şim, biz bek li yo ruz, buy run ge ti rin.”

– Ben za ten şu nu söy le miş tim: “İş te Apo şöy le te rö rist, iş te

şöy le af fet mez bir adam” fi lan di yor lar. Hay di Apo öy le di ye lim

de, pe ki her han gi bir Kürt bul sun lar ve bu Kür dün eli ne bir öne ri

pa ke ti ver sin ler. Ya ni il le güç lü bir Kürt ol ma sı şart de ğil, il le şu

ka dar si lah la gü cü nü ka nıt la mış bir Kürt şart de ğil, baş ka bi ri ni

bul sun lar. Eğer ka bul eder ler se, ka mu o yu na ve de mok ra si ye say -

gı la rı var sa, bu nu se çim ler be lir le sin. Ya ni Kür de, “sen ne is ti yor -

sun” di ye sor sun lar di yo rum. Tür ki ye’de bu na ina nan, böy le bir

çö züm sa hi bi ol mak is te yen güç var mı? Bi raz tu tar lı ola lım! Ya ni

ol duk ça de mok ra si ye ina nan ve bu te mel de ıs rar lı vur gu lar ya pan

bir ya zar ola rak siz le rin şah sın da ben de mok ra tik ka mu o yu na söy -

lü yo rum; sı ra dan öne ri ler de da hil, ba zı te mel ko nu lar da öne ri ler

var mı? Hat ta mu ha tap ka bul et mek is te yen var mı? Şim di PKK

ve ya Apo “şöy le teh li ke li, bil mem böy le ya ban cı la rın em rin de ça -

lı şan bi ri si” id di a la rı nı ile ri sü rü yor lar. Bu id di a lar şu ra da kal sın,

her hal de Apo de mek her şey de mek de ğil dir. So ru nun kay na ğı

ben de ği lim, bir ulu sun var lı ğı dır, ta rih tir. Bu ulu sun var lı ğı na yö -

ne lik çö züm ler ge re ki yor. Ben bu nu bi raz ses len di ri yo rum. Za ten

bü tün tep ki le rin ba na yö ne lik ge liş ti ril mek is ten me si de bu ne den -

le dir. Po li ti ka sız lar, kör şid det ten baş ka bir po li ti ka ya bel bağ la -

ma la rı söz ko nu su de ğil. Bu nu da her gün do lam baç lı yol lar dan

halk la ra gö tü re rek yut tur ma ya ça lı şı yor lar. Bu po li ti ka terk edil -

me dik çe, sa de ce Kürt kan kay bet mez, Türk de kay be der. Za ten ol -

duk ça kan kay be di yor; bu po li ti ka sür dük çe da ha faz la kan kay be -

de cek, güç kay be de cek tir.

– Ya ni di yor su nuz ki, “Hay di mu ha tap ol ma so ru nu nu fa lan

bı ra kın, ge lin or ta ya bir şey atın. Ma dem ba na te rö rist di yor su -

nuz, PKK’ye te rö rist di yor su nuz, ma dem id di a nız bu, o za man

110 111

bu yu run, be ni mu ha tap al ma yın ama, or ta ya de mok ra si adı na

bir şey ko yun.”

– Ga yet ta bii. İş te Kürt hal kı or ta yer de du ru yor. Bı rak bu Kürt

hal kı nı da ser best top lan tı lar yap sın, ser best ör güt len me yap sın, ser -

best bir se çim yap sın, de ğil mi? Ve ba zı ta lep le ri ne açık lık ge tir sin,

ba zı ta lep le ri ni ile ri sür sün. Siz de bun la rın üze ri ne tank, top sür me -

yin. Ya ni bu nun da an la şıl ma dık ya nı var mı? Mil yon lar ca bir halk

yı ğı nı var; bı ra kın bu halk bi raz ken di ni ifa de et sin. Hat ta müm kün -

se bir re fe ran dum ya pıl sın. Bu re fe ran dum, he men Türkiye'den ay -

rıl ma, par ça lan ma re fe ran du mu ol sun de mi yo rum. Bu re fe ran dum,

Kürt hal kı nın ba zı te mel hak la rı ko nu sun da bir re fe ran dum ol sun.

He le ba ka lım Kürt hal kı ne yi is ti yor? Kuş ku suz Kürt hal kı nın ba zı

te mel hak la rı var ve bun la rın ve ril me si ge re ki yor. Bir de bu ko nu da

sa mi mi yet ge re ki yor. Ge li yor lar, hal kı kan dı rı yor lar; hal ka kar şı en

ufa cık bir say gı yok. “Siz le re şu ka dar tril yon yağ dı rı yo ruz, bil mem

si ze şef kat da ğı tı yo ruz, bil mem si ze şu ka dar dua edi yo ruz” di yor -

lar. Bun lar de ma go ji dir ve terk edil me si ge re kir. Ar tık iş ler bu laf -

lar la ida re edi le mez.

– Şim di bu ra da or ta ya çok il ginç bir tab lo çı kı yor. Be nim

edin di ğim iz le ni me gö re şu nu di yor su nuz: “Biz güç lü yüz kar de -

şim, Kürt ulu su te me lin de bü yük bir des te ği miz var ve bu güç lü

po zis yon da bir nok ta da si ya sal çö zü me şans ver mek ist yo ruz.

Ba tı’dan ge len tel kin ler de böy le, ken di ka mu o yu muz dan ge len

tel kin ler de öy le, hat ta Türk ka mu o yun dan ge len tel kin ler de

öy le. Biz bir adım atı yo ruz ve üze ri mi ze şid det le ge lin mez se da -

ha da de vam et ti re ce ğiz. El bet te de vam et ti rir ken de adım lar

bek li yo ruz.” Şim di şu nu so ra yım: Bu de vam et tir me sü re si nin

bel li bir sı nı rı ola cak mı? Şu ana ka dar Türk ta ra fı si zin üze ri -

ni ze gel di mi?

– Ta bii gel di. Yak la şık bir ay lık ateş kes sü re si bo yun ca ke sin lik le

ope ras yon la rı nın ar dı ar ka sı ke sil me di. Ba zı yer ler de çok yo ğun,

ba zı yer ler de bi raz ha fif ol du. Bu gün bi le Ağ rı’da şid det li bir bom -

bar dı ma nın ol du ğu nu ben si ze söy le me li yim. Sa nı yo rum son gün

ol du ğu için, her hal de Ser had’la baş la dı, yi ne Ser hat’la bi tir mek is ti -

yor lar. Ya ni bi le mi yo rum, ne bi çim man tık tır bu. İyi ni yet gös te ri si

112 113

“Kabul edilebilir bir çözüm, gerçekten hem eşit,

hem özgür iradeli bir çözümdür.”

ola rak bi le du ra bi lir di. Bu du ru ma faz la bir izah bu la mı yo rum. İş te

böy le; ya ni hiç dur dur ma dı ve bir azal ma da ol ma dı. Ba zı göz lem -

ci ler di yor lar ki, ba zı böl ge ler de, ör ne ğin Bo tan’da bir azal ma ol -

muş tur. Ba na gö re bu, Bo tan’da adım ata cak ha li kal ma dı ğı için bi -

raz böy le dir. Me se la Mar din bi raz ova lık tır; bu ra da yo ğun tu tuk la -

ma ya pıl dı ve biz den 50’ye ya kın ge ril la vu rul du. Yi ne di ğer böl ge -

ler de, özel lik le ope ras yon la rın da ha ra hat yü rü tü le bi le ce ği ova lık

alan lar da şid det li ope ras yon lar ol du. Me se la Di yar ba kır böl ge sin de

yi ne çok şid det liy di, hem de göz aç tır ma ma ca sı na. Der sim yi ne Bit -

lis ve çev re le rin de çok şid det liy di. Ya ni ger çek ten hiç ya vaş la ma dı,

ya vaş la dı de ni len yer ler de de bi raz güç süz ol du ğu için böy le ol du.

Aca ba bun dan son ra ki sü re için de bir de ği şik lik olur mu? Son

ola rak sa yın Ta la ba ni’nin ba zı gö rüş me le ri ol du. Yi ne do lay lı da ol -

sa ba zı söz alıp ve ren ler var dır. Bu ko nu da bel ki on lar bir şey söy le -

ye bi lir ler, ben ke sin bir şey söy le ye mem. Bi zim bu iyi ni yet li gi ri -

şim le ri mi ze bun dan son ra da ke sin ay nı sert lik le kar şı lık ve rir ler di -

ye mem, bel ki on lar da bel li bir sı nır la ma ya gi de bi lir ler. Za ten bu nu

bi raz de ne mek ge re ki yor. Ulus la ra ra sı ka mu o yu da bu nu is ti yor; biz

bas kı ge liş ti re ce ğiz, fa kat iş te “bi raz da ha sa bır” di yor lar. Sa nı rım

Tür ki ye’nin ka mu o yu da bi raz sa bır is ti yor. Ya ni hü kü me ti ve or du -

yu bi raz sı na mak is ti yor. Bu nun hem bas kı sı nı ve hem de uy gun ol -

du ğu nu ben de du yu yor ve is ti yo rum. Biz ken di bi rim le ri mi ze de

da nış tık, on la rın da bu na ben zer dü şün ce le ri var.

Şim di bu nun sü re si ne ka dar olur ve han gi şart la ra bağ lı dır?

Bun la ra ben za ten bi raz açık lık ge tir dim. Pra ti ğe ba ka ca ğız, eğer

ope ras yon lar da ha da şid det li ge li şir se, ke sin lik le biz de bi raz tır -

man dı ra ca ğız. Yok eğer üze ri mi ze ge liş sı nır lan dı rı lır sa ve özel lik -

le im ha amaç lı se fer ler dü zen len mez se, yi ne bu “fa i li meç hul” ci -

na yet ler, iş ken ce ler, kit le tu tuk la ma la rı, köy bo şalt ma la rı dur du ru -

lur sa, bi zim de öy le sa va şı tır man dır ma di ye özel bir po li ti ka mız

ola maz. Ya ni zım ni de ol sa bir ateş kes yü rür lük te dir bi çi min de bir

du rum or ta ya çı kar sa, biz bu nu dik ka te ala ca ğız. Ateş ke sin uza tıl -

ma sı nın sı nı rı için yi ne bir şey söy le mi yo ruz. Çün kü, iyi ni yet li

yak la şı mı mız bi raz kö tü kul la nıl ma ya ça lı şı lı yor ve ya kar şı ta raf

bu nu bir za af ola rak de ğer len di ri yor. Bu açı dan, sı nır be lir le sek de

be lir le me sek de faz la bir an lam ifa de et mi yor. Ya ni da ha çok pra tik

ge liş me le re ba ka ca ğız.

Bu ge çen bir ay lık sü re da hi lin de kar şı ta raf tan iyi ni yet gö re -

me dik. Bun dan son ra ki sü re ci bir kez da ha gö zet le ye ce ğiz. Ay rı ca

şu nu da be lir te yim: Biz, her tür lü ted bi ri mi zi al mı şız ve bi ze da ya -

tı la cak im ha ope ras yon la rı na son de re ce ha zır lık lı yız. Ya ni üze ri -

mi ze bi raz sert ge lir ler se, biz ke sin lik le mi sil le me le ri ge liş ti re ce -

ğiz. “Bi raz da ha üze ri ne gi der sek bi ti ri riz” bi çi min de yak la şı lır sa,

biz de meş ru sa vun ma mı zı ya pa ca ğız. Yok eğer dev let, ger çek ten

bu po li ti ka nın so nu ca gi de ce ği ne pek inan mı yor sa ve ge liş me le re

söy le di ğim çer çe ve de iş ler lik ka zan dır mak is ti yor sa, o za man özel

sa va şı dur dur ma lı ve gi de rek da ha et ki li si ya sal çö züm yol la rı nı

pra tik te ser gi le me li dir.

– Bu çer çe ve için de şu nu sor mak is ti yo rum: An ka ra ve ba sın -

da, “Apo ni çin böy le bir dö nem de ateş ke se git ti” de ni li yor. Ve bu

nok ta da şöy le bir tah lil ya pı lı yor: Bi rin ci si, dış des tek yok tur;

çün kü Ba tı PKK’yi te rö rist ilan et me ye baş la dı. İkin ci si, Su ri ye

des te ği ni çek me ye baş la dı; çün kü Su ri ye te rö rist lis te sin den kur -

tul mak is ti yor. Yi ne Mos ko va bit ti, o yüz den de böy le bir der di

var. Ay rı ca Tür ki ye’yle su so ru nu var ve bu da bir me se le ola rak

gün de me ge li yor. Üçün cü, Ku zey Irak’ta ya da Gü ney Kür dis -

tan’da ki du rum dur. Bu ra da ye ni bir fır sat var; iş te Ta la ba ni si,

Bar za ni si, Ame ri ka sı, İn gil te re si, or tak bir şey is ti yor ve bu du -

rum PKK’nin işi ni zor laş tı rı yor. Dör dün cü sü, son ope ras yon lar -

la bir lik te iç te bir dar be ye di ve Kürt in sa nı da ica bın da ar tık

bez di. İş te bü tün bu fak tör ler bir ara ya gel di, PKK’yi sı kış tır dı

ve onu bu ateş kes nok ta sı na ge tir di. Ateş kes le bir lik te de si ya si

mü ca de le ye gi ri yor ve baş ka bir yol da kal ma dı. Şim di bu bir yo -

rum tar zı. As lın da siz, şu ana ka dar yap tı ğı nız tah lil ler le bu na

ce vap ver di niz. Fa kat bu ba ya ğı ge çer li ve ba zı ge liş me ler le de

inan dı rı cı lı ğı olan bir hu sus ve bun dan do la yı da ge li nen nok ta

kü çüm sen mi yor. Ya ni şu an lam da küm sen mi yor; söy le mek is te -

di ğim şu: Kim se de mi yor ki, ateş kes kö tü bir şey ol du. Ha yır,

tam ter si ne ateş kes ola yı her şe yiy le olum lu kar şı lan dı. Ama bu -

nu böy le al gı la ma, böy le bir yak la şı ma ve izah tar zı na bağ la ma

114 115

eği li mi de güç lü. Bu ko nu da me se la Su ri ye’nin tav rı, me se la Ba -

tı ka mu o yun da te rö rist dam ga sı ye me ye baş la ma sı, bun lar is ter

is te mez be lir li fak tör ler ol muş ola bi lir. Ya ni ye ni den ge lip bu so -

ru yu yö nel ti yo rum. Çün kü ağır lık lı bir ke sim bu ba kış açı sı nı ta -

şı yor. Si zin, bu ko nu da ay rı ca söy le mek is te di ği niz bir şey var

mı? Ya ni as lın da baş lan gıç ta bu nun ce va bı nı al dık, ama da ha

fark lı bir şey var mı?

– An la şı lı yor. Yü zey sel bir yak la şım dır. Ya ka mu o yu nu kay bet -

me mek için ha len bu yo rum la rı ge liş ti ri yor lar, ya da sağ lık lı ol ma -

yan ra por la ra da ya na rak bu nu söy lü yor lar. Ben ter si ni id dia edi yo -

rum. Su ri ye’nin des te ğin de, ta bii des tek di ye ta bir et ti ği niz şey ler

ar tık ney se on lar da, ben, bir ek sil me nin de ğil, art ma nın da ha ağır -

lık lı ol du ğu nu söy le ye bi li rim. Ama bu nu be lir tir ken de, “Su ri ye es -

ki den bi zi çok des tek li yor du şim di az des tek li yor ve ya es ki den az

des tek li yor du şim di çok des tek li yor” bi çi min de bir de ğer len dir me

ge liş tir mi yo rum. Ko nu mu iti ba riy le, mü ca de le miz için de ki ro lü iti -

ba riy le Su ri ye’nin şim di ki po zis yo nu, da ha da ka lı cı ve güç len di ri ci

ni te lik te dir. Ba tı için de ay nı şe yi söy lü yo rum. Ba tı’nın şim di ye ka -

dar yü rüt tü ğü po li ti ka bi zi zor la yan ni te lik tey di, bun dan son ra da ha

da te mel li, sü rek li ve güç len di ri ci bir dü ze ye gel miş tir di yo rum.

Bu nun ka nıt la rı çok tur. Biz, bu Ba tı lı hü kü met le rin yıl lar dır aley hi -

mi ze ge liş ti ri len po li ti ka la rı nı kar şı la dık. Ve en bü yük mad di kat kı -

ya ve kit le po tan si ye li ne ge çen yıl da ulaş tık. Bu du rum, bu den li

yo ğun ted bi re rağ men ge liş me di mi? Bu nu her kes bil mi yor mu? El -

bet te bi li yor. Şim di de ben söy lü yo rum ki, bü tün dev let ka pı la rı, hü -

kü met ka pı la rı di ya lo ga açıl mış tır. Za ten kit le miz şu an da bu na

açık tır. İş te söy le ye yim ya ni, Fin lan di ya Baş ba ka nı gö rüş tü, Hol -

lan da Dı şiş le ri Ba ka nı gö rüş tü, Bel çi ka gö rü şü yor, İn gi liz par la -

men to sun dan gö rü şü yor lar, Ame ri ka’ya gi di li yor. Ya ni iri li ufak lı

bir çok Av ru pa dev le tin den, ba kan ol sun, mil let ve ki li ol sun, par ti ler

ol sun, her dü zey de gö rüş me ta lep le ri yo ğun dur.

Şim di bü tün bun lar ne an la ma ge lir? PKK’nin, es ki si gi bi bir te -

rö rist ör güt ola rak de ğil de, bir si ya sal mu ha tap ola rak ge liş ti ği ni

gös te rir. Ken di kit le miz de Av ru pa’da art mış tır, şu an da iki ye kat -

lan mış tır. Bun lar or ta day ken, pe ki ben bu na na sıl PKK za yıf la dı di -

ye bi li rim? Bu, İran için de ge çer li dir. Yi ne Kaf kas ya’da ki son ge liş -

me ler özel lik le bi zi da ha da güç len di re cek ni te lik te dir. Bü tün Kaf -

kas ya ül ke le riy le iliş ki le ri miz var dır; Azer bay can’da, Er me nis -

tan’da, Gür cis tan’da biz po li ti ka ya pa bi li yo ruz. Ya ni bu be lirt ti ği niz

hu sus lar ben ce ter si bi çim de yo rum la na bi lir. Ya ni PKK’nin güç ka -

zan ma ya baş la dı ğı ve ateş ke sin, bu na da yan dı rı la cak ce sa ret le ile ri

sü rül dü ğü bi çi min de yo rum la ya bi lir si niz.

– Ya ni ateş kes ge liş me si nin kay na ğın da bir as ke ri güç süz lük

yok di yor su nuz.

– Güç süz lük de ğil, güç len me var ve iç te de böy le dir. Kürt hal -

kı nın des te ği zir ve ye çık mış tır. Bu ger çek or ta da dır. Te rör po li ti -

ka sı, kit le yi kor kut ma po li ti ka sı PKK’yi güç len dir di mi, za yıf lat tı

mı? Ka mu o yu nun yo rum la rı na ba kın, ha re ket le re ba kın, ezi ci bir

bi çim de des tek gör dü ğü müz açık tır. İs ter se niz se çim ya pa lım.

De mek is te di ğim, iç te de güç ka zan ma söz ko nu su dur. Gü ney’de -

ki iliş ki le re ba ka lım. Ta la ba ni şu an da kar şı nız da, is te di ği ni zi so -

run. Han gi sta tü de bi zim le iliş ki ara yı şı için de dir ler? Bi zim güç -

le ri miz Gü ney’de na sıl dır? Gü ney’de es ki sin den za yıf mı yız,

güç lü mü yüz? So rar öğ re nir si niz. Ben id dia edi yo rum ki, hem si -

ya si ve hem de as ke ri ola rak da ha da güç lü yüz. Tür ki ye ka mu o -

yun da ki ka bu lü müz de es ki sin den da ha güç lü dür. En çok vur gu

ya pı lan, “ge ril la dar be ye di” olu yor. Ben si ze on bin ge ril la nın dö -

kü mü nü yap tım. Han gi böl ge de ne ka dar ge ril la nın ol du ğu nu

söy le dim. Şim di lik gün lük ka tı lım 50’dir, çok kı sa bir sü re son ra

bu ka tı lım yü zü bu la bi lir. Bu, çığ gi bi bir bü yü me dir. İs ter se niz

gi dip say ma ya ça lı şın; eğer söy le dik le rim doğ ru de ğil se o za man

eleş ti ri niz hak lı lık ta şı ya bi lir. Ben si ze cep he le rin is mi ni tek tek

ver dim; Bo tan, Gar zan, Amed, Der sim, Ser had, Mar din. İs ter se -

niz bir ga ze te ci yi gön de re lim ve biz zat bir lik le ri de gör sün. Dağ -

lar önem li oran da bi zim de ne ti mi miz de dir. Bu da, hiç bir dö nem le

kı yas lan ma ya cak ka dar güç len di ği mi zi gös te rir. Ateş kes, iş te

hem hal kın bi ze bağ lı lı ğı, hem de ge ril la nın ge liş me sin de ki güç -

len me ye bağ lı ola rak, ya ni ken di ne gü ven po li ti ka sı nın bir so nu -

cu ola rak gün de me gel miş tir. De mek is te di ğim, ge rek hü kü met

ol sun, ge rek ona yön ve ren çe şit li çev re ler ol sun, ben ce ger çek le -

116 117

ri ya yan lış ra por la ra da yan dı ra rak yo rum lu yor lar, ya da bu nu ka -

sıt lı ya pı yor lar.

“Karşı ta ra fın mev cut tu tu mu sür dük çe

şid det da ha da tır ma nır”

– Bu ra da şim di şu or ta ya çı kı yor; “biz ken di mi ze gü ven di ği miz

için, güç len di ği miz için ateş ke si yo ruz, tec rit ol du ğu muz için de -

ğil” di yor su nuz. “Dış ta da des tek le ri miz art tı, iç te de ezi ci bir bi -

çim de ve çığ gi bi bü yü yor” di yor su nuz. “İş te bu nok ta da biz, po li -

tik mü ca de le ye bir şans ta nı mak ve bu ten kil po li ti ka sı nı da dur -

dur mak için, de mok ra si ye ula şa bi lir mi yiz di ye bir şey or ta ya at -

tık” di yor su nuz. Ay rı ca şu nu da söy le di niz: “Bir ay için de du rum

iyi de ğil di ve üze ri mi ze gel me ye de vam et ti ler. Ba zı böl ge ler de o

ka dar şid det li ol ma dı ama, ba zı yö re ler de de şid det liy di.” Bi rin ci

dö nem de, ya ni ilk bir ay lık sü re de o ka dar iyi git me di.

– İyi git me mek yal nız özel sa vaş bir lik le ri açı sın dan söy le ne bi lir.

Fa kat ka mu o yu nun me se le ye sa hip çık ma sı olum lu dur. Ka mu o yun -

da ol duk ça ka bul gö ren bir yak la şım söz ko nu su dur. Ulus la ra ra sı

alan da tep ki ler çok olum lu, yi ne Gü ney’de ki tep ki ler çok olum lu -

dur. Bu nun ya nın da, Tür ki ye de mok ra tik çev re le ri için de ki tep ki ler

çok olum lu dur. Fa kat, bü tün bun la ra ce vap ver me yen özel sa vaş

bir lik le ri dir. Ar tık bun la rı da olum lu ha le ge tir mek, de min söy le di -

ğim çev re le rin et ki gü cü ne bağ lı dır.

– Ya ni hü kü met bu na el atar.

– Evet, hü kü met bu na el atar, biz zat or du ken di si ni sı nır lar, ya ni

o da ar tık on la ra bağ lı dır. Ya ni “hiç bek len ti le ri miz ol ma dı, hiç

leh te ge liş me ler ol ma dı” di ye me yiz, ama “çok önem li ge liş me ler

ol du” di ye söy le ye bi li rim. Bu ge liş me ler bel ki özel sa va şın ken di

için de sı nır lan dı rıl ma sı na da yol açar. As lın da bu nu da bi raz bek li -

yo rum. Ama bu ger çek leş mez se da hi, al dı ğı mız ted bir ler onu sı nır -

lan dı rır; ben, şu nu da si ze açık lık la söy le ye yim: Al mış ol du ğu muz

ted bir ler özel sa va şı ke sin lik le sı nır lan dı ra cak tır ve bi zi de ği şik bir

ge liş me ye gö tü re cek tir.

– Şim di bu ra da gö re bil di ğim, siz de de ye ni bir dil var. Ye ni bir

dil den kas tım şu: Geç miş te çok da ha sert, çok da ha kı yı cı bir üs -

lup kul la nır ken, bu ra da da ha se rin kan lı bir üs lup dik ka ti mi çe ki -

yor. Ve bu ra da şu nu gö rü yo rum: “Biz ken di gü cü mü zün far kın -

da yız, öz gü ve ni miz var dır, tam dır. O yüz den de gel dik böy le bir

nok ta da ateş kes ilan et tik. Ateş kes bir sü re da ha uza ya cak, bu na

şu an da her han gi bir sı nır la ma koy mu yo ruz. Bu ko nu da özel lik le

Türk ta ra fı nın as ke ri alan da ki adım la rı nın na sıl ge li şe ce ği ne ba -

ka ca ğız. Eğer faz la iyi ni yet gö rül mez se, im ha po li ti ka sı ve bas kı lı

tu tum de vam eder se, ona gö re biz de ted bi ri mi zi alır, yü rü rüz” di -

yor su nuz. Fa kat bu ra da, “Biz sa bır lı ola ca ğız” de yi şi niz dik ka ti

çe ki yor. Ya ni ben bu nu his se di yo rum. Siz şu nu di yor su nuz: “ Türk

ka mu o yun da ol sun, ulus la ra ra sı ka mu o yun da ol sun, Kürt ka mu -

o yun da ol sun, hep sin de bu ateş kes olum lu al gı lan dı ve her kes

bun dan bir şey ler bek le me ye baş la dı. Ya ni özel sa vaş ağı nı bir ke -

na ra ko yar sak, bir olum lu ha va söz ko nu su. Bu olum lu ha va ya

gö re biz de bi raz da ha sa bır lı, bi raz da ha bu işi za ma na terk edip

bek le mek is ti yo ruz.” Ya ni böy le sa bı ra dö nük bir iyi ni yet ha va sı

var siz de de. Bu yo ru ma ne di yor su nuz? Çok mu zor lu yo rum,

yok sa bu ta vır söz ko nu su mu?

– Bu tav rın ge liş ti ril me sin de şüp he siz de mok ra tik ka mu o yu na

ce vap ver mek ve or ta lık ta ki bir yı ğın de ma go ji yi ve ger çek dı şı du -

ru mu ay dın lı ğa ka vuş tur mak et ki li dir. Bu nun için sa bır ve ta ham -

mül gü cü nü gös te ri yo ruz. Bu sa bır, me se le nin sa hip le ri me se le ye

sa hip çık sın an la yı şı na da bağ lı dır. Şu nu da söy le ye yim; biz, sa de ce

ken di miz için, Kürt ler için po li ti ka yap mı yo ruz. Kürt so ru nu nun

çö zü mü, en az Kürt ler ka dar Türk le rin de bir me se le si ola rak gö rül -

me li ve on la rın da kat kı sı nı sağ la ya bil me li dir. Bun lar be nim açım -

dan tar tı şıl maz ger çek ler dir. Be nim tüm yap tı ğım, bu ger çek le rin

bi raz söz cü sü ola bil mek tir. Bu nu da ye te rin ce yap tı ğı ma ina nı yo -

rum. Bu nun için sa bır ge re kir se sa bır, bu nun için si lah ge re kir se

ani den si la ha sa rıl ma; ben bun la rın hep si ni de ne mi şim.

Şu nok ta ya da açık lık ge tir mek ge re kir. Kar şı ta raf sa de ce özel

sa vaş ta ıs rar lı ol mak la kal mı yor, ay nı za man da hiç bir öne ri de ge -

liş tir mi yor. De di ğim gi bi bu, Tür ki ye hal kı nın mad di ve ma ne vi

kay bı na yol açı yor, Kürt hal kı nın ise da ha faz la kay bet me si ne gö tü -

118 119

rü yor. Bu po li ti ka nın çok çö züm süz, tı kan mış ol du ğu tar tı şıl maz dır.

Bi zim mev cut adı mı mız kar şı sın da sa de ce özel sa va şın dur du rul ma -

sı de ğil, bi zim öne ri le ri miz kar şı sın da da kar şı ta ra fın bi raz öne ri le -

ri nin ge liş ti ril me si ge re ği açık tır. Özel sa vaş dur du ama, hiç öne ri

yok; bu işe ya ra maz. So run, an cak öne ri, po li ti ka ve hat ta ya sa lar

ge liş tir mek le çö züm le nir di yo rum. Bu, çok önem li! Ma dem so run

var, ma dem cid di, ma dem Tür ki ye’nin te mel me se le si; o hal de bu

me se le ye iliş kin öne ri le ri ni zi ge ti rin. Şim di hü kü me tin ken di ni tak -

tır dı ğı ko num şu: Hem bu me se le yi ka bul edi yo rum di yor, hem de

“be nim me se le yi çö züm yo lum as ke ri ba şa rı yı tam sağ la mak tır” di -

yor. İş te böy le si ne bir çık maz var di yo rum.

Ger çek ten laf dü ze yin de me se le bi raz ka bul edi li yor; fa kat

dik kat edin, sin si bir bi çim de özel sa vaş da tır man dı rı lı yor. Bu,

so ru nun in ka rı dır ve ya ten kil yön te miy le çö zü mü dür. Biz bu nu

dur du ra bi le cek mi yiz? Bu ko nu da ka mu o yu na yö ne lik yan lış

yak la şım lar ser gi le ni yor. Şim di ye ka dar “iş te PKK fır sat ver mi -

yor, te rör fır sat ver mi yor” di yor lar dı. Şim di al sa na, hiç te rör

yok, ama PKK’nin ge liş tir di ği doğ ru öne ri ler var; sen bu öne ri le -

re ne di yor sun? Bı ra ka lım PKK’yi, bir yı ğın baş ka gru bun, çev re -

nin ta lep le ri var; sen on la ra ne di yor sun? Se nin öne ri le rin ne dir?

Bu ko nu da da, “Ee dur he le, PKK’yi eze lim, im ha ede lim, on dan

son ra biz dü şü nü rüz” de ni li yor. Kürt ler ta rih le rin de bu nu bir çok

de fa gör müş ler dir ve ne ka dar kan dı rıl dık la rı nı da bi li yor lar. Do -

la yı sıy la mev cut yak la şım lar inan dı rı cı de ğil dir. Sen, on la rın ko -

lu nu ka na dı nı kır dık tan son ra, on la rın söz cü le ri ni acı ma sız bir bi -

çim de ez dik ten son ra, aca ba ne ka dar iyi ni yet li ve mer ha met li

ol du ğu nu söy le yip de çö zü me gi de cek sin? Ta ri hi ve si ya si ger -

çek ler bu ko nu da ka nıt sun mu yor di yo rum. Doğ ru su son dö nem -

ler de bi zim bi raz vur gu yap tı ğı mız hu sus tur; ya ni şid de ti kar şı lık -

lı dur du ra lım, ma kul öne ri le ri bir lik te ge liş ti re lim, di ya log la ra

gir mek ten çe kin me ye lim.

Ger çek ten bu iş le ri –iş te bu gün bir Yu gos lav ya’da ol du ğu gi -

bi, hat ta bir Kaf kas ya’da ol du ğu gi bi– vah şi bi çim le re dö nüş tür -

me den, da ha uy gar ca hal le de lim. Ya ni ken di le ri bi ze öne ri ge tir -

sin; bel ki be nim söy le dik le rim faz la an lam ifa de et mez, o za man

ken di le ri ben den bir ta lep te bu lun sun lar; ye ter ki ba na, “Dağ dan

in, tes lim ol, biz da ha son ra se nin hak kın da iyi dü şü nü rüz” de -

me sin ler. Eğer böy le de me ye de vam eder ler se, ger çek ten ben bu -

na ina na bi lir mi yim? Siz söy le yin, Tür ki ye hal kı söy le sin; ben

her şe yi bı rak sam ve dağ dan in sem, o za man be ni li me li me et -

mez mi si niz? Ba na han gi niz gü ven ce ve re cek si niz? Ya ni bi raz

ma kul dü şü ne lim, ba na gü ven ce ve rin, dağ dan ine yim. “Os man lı

sö zü ver dik, bi zim sö zü mü ze gü ve nil mi yor” di yor lar. Ama ben

na sıl se nin sö zü ne gü ve ne yim? Bu ko nu da sağ lam gü ven ce ge re -

ki yor, bir ga ran ti is ti yo ruz biz. Ya ni ge re ken gü ven ce yi ve rin,

ya rın po li ti ka yap ma ya ge le lim. Bu nun bi çim le ri ni be lir le yin,

ma kul ol sun, bu işi böy le ce hal le de lim.

Şim di bu da mı bir tak tik tir, bu da mı Apo’nun gay rı cid di ol -

du ğu nu gös te rir? Ya ni bu ko nu da kar şı ta raf ger çek ten öne ri siz -

dir. So ru nun adı nı koy mu yor, adı nı koy sa inan mı yor, in sa na da

ge rek le ri ni ye ri ne ge tir mek ten aciz dir. İş te bu tu tum sür dük çe

de bu so run kang ren le şir ve bu şid det de tır ma nır. De di ğim gi bi,

Tür ki ye za yıf la dık ça za yıf lar, güç kay bet tik çe eder. Kürt ler bel -

ki çok da ha zor la nır ama, bu sa vaş ta ge li şir ve ile ri de bu söy le -

di ğim çer çe ve de bir çö zü mü tek rar da ya tır. Biz is ti yo ruz ki, çok

ile ri bir ta rih te de ğil, çok kan dö kül dük ten ve acı çe kil dik ten

son ra de ğil, ön ce ve şim di ol sun bu. Kal dı ki, ben ce bi raz de -

mok ra tik ön der lik ler, bi raz si ya se te ina nan lar bu nu böy le dü şü -

nür ve faz la kan ve acı ol ma dan so run la rın çö zü mü nü sağ lar lar.

Ön der le rin gö re vi bu dur. An cak de ma gog lar, gün lük çı ka ra bak -

mış olan lar, bil mem ken di ba sit hü kü met le ri ni ve par ti le ri ni

kur tar mak is te yen ler, halk la rın faz la kan dök me si ne ve acı çek -

me si ne yol açar lar.

“Si lah lar la tam so nuç al mak iki ta raf için de zor dur”

– Şim di çok net bir ko nu var. Bu ra da di yor su nuz ki, mev cut

du rum kar şı ta ra fın önem ver me me sin den, po li ti ka sız lı ğın dan

kay nak la nı yor. Şid det sü rer se da ha çok acı çe ki lir ve kan dö kü -

120 121

lür; fa kat ye ni den ay nı nok ta ya biz ge li riz. Eğer ön der lik var sa,

ger çek bir ön der lik var sa, bu ön der lik halk la rın, ulus la rın acı

çek me si ni ön ler. Önem li olan da bu dur. Ama bu ra da si ze bir şey

so ra yım: Şim di siz bir ateş kes yap tı nız ve çok şa şır tı cı bir çı kış

ol du bu. An cak şöy le de de ni li yor: Bu iş ken di ka fa sın dan mı çı -

kı yor, yok sa bu bü yük se nar yo Lond ra’da mı, Bonn’da mı, Was -

hing ton’da mı ya zıl dı? Onunn ar ka sın da kim var? İs ter is te mez

bun lar dü şü nül me ye baş lan dı. Fa kat siz bu tek li fi yap tı nız; ateş -

ke si at tı nız or ta ya ve “Buy run” de di niz. Ya ni siz, “Kar de şim, bu -

gü ne ka dar hep, ben ön ce te rö rü hal le de yim, son ra de mok ra si -

nin ge re ği ni ya pa rım de din; ar tık te rör yok, gel şim di yap” di -

yor su nuz. Şim di siz bu açık la ma yı yap tık tan son ra, bir yer de si -

zin için de bir de ği şim söz ko nu su ol du. Ya ni böy le bir ateş kes

tek li fiy le bir lik te ye ni bir dö ne meç, vi raj alın dı. Bu ra da as lın da

Apo da, PKK de ar tık es ki Apo, es ki PKK sa yıl maz lar; bu bir de -

ği şim dir. Şim di siz, bun dan son ra, hiç bir şey ol ma mış gi bi ye ni -

den si la hı pat lat ma ya baş la ya bi lir mi si niz? Hiç bir de ğiş me ol -

ma mış gi bi es ki po li ti ka yı ay nen uy gu la ya bi lir mi si niz? Ya ni ben

tez li dü şün me ye ça lış tım.

– An la dım. Her şey den ön ce, şu nu be lir te yim: Tür ki ye’de komp -

lo te o ri le ri hay li ge liş kin dir. Ger çek ten bü tün sa mi mi ye tim le şu nu

söy le ye yim ki, hiç bir cid di mer ke zin bu ko nu da ro lü yok. Bu nun

hi ka ye si ni si ze an la ta yım. Bu ateş kes na sıl ak lı ma gel di, bi li yor

mu su nuz? Ba sın top lan tı sı na git me den ön ce, şöy le sa ğa bak tım dü -

şün düm, so la bak tım dü şün düm ve bu sü reç te bu ke li me ağ zım dan

çık tı. Ve bu ke li me ger çek ten çok bü yük ge liş me le re yol aç tı. Şim di

bu nu söy ler ken, ta bii ben, ger çek ten ulus la ra ra sı ka mu o yu nun et ki -

si ni de gö zar dı et mi yo rum, yi ne biz de ki ge liş me le rin et ki si ni gö zar -

dı et mi yo rum. Ni te kim be yin bu et ki ler al tın da dü şü nür. Fa kat

komp lo te o ri le riy le bir iliş ki si yok tur. Ba zı la rı, “böy le ko nuş” di ye

be ni zor la ma dı. Bu ko nu da faz la bir tel kin bi le ke sin lik le söz ko nu -

su de ğil dir. Ya ni na sıl bir çı kış ya pa lım ara yı şı için dey ken böy le bir

yön tem ak lı mı za gel di. Ke sin lik le bu nun hi ka ye si böy le dir. Komp lo

te o ri le ri nin ge çer siz ol du ğu nu söy le mek için bu nu vur gu lu yo rum.

Ama hiç mi bir de ği şik lik yok? Ger çek ten de ği şik lik var dır. Emi -

nim ki, bu son bir-iki ay lık sü reç, Tür ki ye’de de ar tık ba zı ge liş me -

le rin dö nül mez bir nok ta ya gel di ği ni gös te rir. PKK’de de bir ge liş -

me nin dö nül mez bir nok ta ya gel di ği ni gös te rir.

– Ney di o nok ta?

– Şu nu he men be lir te yim; ge li nen nok ta, si zin san dı ğı nız gi bi,

PKK hiç si la ha baş vur maz bi çi min de de ğil dir. Bu ko şul lar sür dük -

çe PKK si la hı bı rak maz ve sım sı kı tu tar. Fa kat po li ti ka ya da en az

bu nun ka dar ağır lık ve rir. De ği şik li ği bu ra da gör mek ge re ki yor.

Ya ni si lah da po li ti ka için dir. Baş lar ken de bu nu vur gu la mış tım.

Bi raz po li ti ka yap ma şan sı ol du ğu na gö re, ni ye il le de her şey yal -

nız ve yal nız si lah la müm kün dür di ye lim. Ben bu nun an lam sız ol -

du ğu nu söy lü yo rum. Ni ye po li tik se çe ne ği da ha faz la dev re ye

sok ma ya lım? İş te de ği şik lik bu ra da. Da ha faz la po li ti ka ya pı la -

cak tır, da ha faz la ya sal sı nır lar zor la na cak tır, da ha faz la uz laş ma

ve it ti fak lar ge liş ti ri le cek tir, yi ne dip lo ma si ve di ya log lar ge liş ti ri -

le cek tir. De ği şik lik bu ra da dır. Ama si lah lar da yer li ye rin de du ru -

yor. Ge rek ti ği za man bu si lah lar çok da ha akıl lı ca ve ye rin de kul -

la nı la cak tır. Es ki si gi bi in ti har va ri kul la nıl ma ya cak tır. Bir şey da -

ha be lir te yim; bi zim, bu Ana do lu as ker le ri ni “bas kın ya pa lım da

vu ra lım” gi bi bir yak la şı mı mız ol ma ya cak tır. Ya ni üze ri mi ze ıs -

rar la ge lin mez se biz bu as ker le ri vur ma yız, özel bas kın lar dü zen -

le ye rek im ha et me yi dü şün me yiz. Bi zim bir im ha po li ti ka mız

yok tur, sa vun ma po li ti ka mız var dır.

Eğer bü tün bun la ra de ği şik lik di yor sa nız, ben de di yo rum ki,

böy le si ne kap sam lı ve önem li bir du rum var dır. De ği şik lik ten zi -

ya de, ben bu na kap sam lı ge liş me ler di yo rum. Hat ta ol duk ça da

cid di ye alın ma sı ge re ken ge liş me ler dir. Ben kü çüm se mi yo rum ve

“vay ni ye ke sin bir as ke ri za fer sağ la ya ma dım” di ye de üzül mü -

yo rum. Bel ki Tür ki ye’de ba zı çev re ler, “ni ye bi ti re me dik” di ye

üzü lü yor dur. Ben ce, si lah lar la tam so nuç alı na ma dı di ye hiç bir

ta ra fın üzül me me si ge re kir. Ve bu si lah lar la tam so nuç al mak, bi -

zim için zor ol du ğu ka dar kar şı ta raf için de zor dur. Be nim şöy le

bir de ğer len dir mem var dı: Si lah lı mü ca de le bel li bir den ge ye

ulaş tı ğın da si ya sal çö züm yol la rı im kan da hi li ne gi rer. Ben, Tür -

ki ye’de bir ta ra fın di ğer ta ra fa tam as ke ri üs tün lük sağ la ya ca ğı nı

122 123

san mı yo rum ve bu na faz la inan mı yo rum. Bu, bi zim için de ge -

çer li dir. Fa kat bel li bir den ge ye ge le bi le ce ği mi ze ve bu den ge du -

ru mun da si ya si çö zü me gi de bi le ce ği mi ze ina nı yo rum ve bu inan -

cı mı da ha len ko ru yo rum.

– Me se le yi çok çok açık bi çim de ko yu yor su nuz. Onun için te -

şek kür ede rim. Ya ni çok net söy lü yor su nuz. Bu ra da not et ti ğim

bir–iki nok ta var. Siz şu nu de di niz: “Hiç kuş ku suz si lah po li ti ka

için dir ve po li ti ka yı sür dür mek si lah la olur. Bir nok ta da bir den -

ge ku ru lur ve po li ti ka ya da ha çok ağır lık ve ri lir.” Ya ni bu ra dan

çı kan şu: “Bir eli miz de yi ne si lah ola cak ve biz, ay nı za man da si -

ya sal plat for ma da da ha çok ka ya ca ğız, dip lo ma tik plat for ma da -

ha çok ka ya ca ğız, it ti fak la ra da ka ya ca ğız ve bu ara da eğer üze -

ri mi ze ge li nir se si lah lı tak tik le ri miz le de kar şı lık ve re ce ğiz. Bu nu

şid det le ya pa ca ğız ama, biz Ana do lu as ker le ri ni öl dür mek is te -

me yiz.” Bu ra da dik ka ti mi çe ken hu sus şu: Dip lo ma si ye önem

ver mek, it ti fak la ra önem ver mek ve si la hı elin de tu tar ken po li ti ka

yap mak. Bu ra da şu üç nok ta yı bi raz aça bi lir mi si niz? Bir de fa

dip lo ma si den kas tı nız, ikin ci si it ti fak lar dan kas tı nız, üçün cü sü

si la hı el de tu tar ken po li ti ka yap mak tan kas tı nız ne dir? Bu üç

nok ta yı bi raz açar mı sı nız?

– Dip lo ma si, bel li bir güç len me den son ra an lam ifa de eder. Kürt

ha re ke tin de şim di ye ka dar ki dip lo ma si, ço ğun luk la iş bir lik çi lik le

so nuç la nan ve faz la ya ra rı ol ma yan bir yön tem ola rak iş lev gör müş -

tür. Ya ni faz la iti bar lı ve so nuç alı cı de ğil dir di yo rum. Ama mü ca -

de le nin öz gü ce da ya lı ola rak bu ha le gel me sin den son ra dip lo ma si

et ki li bir yön tem ola rak iş lev gö re bi lir. Ben ar tık o gü ne ge lin di ği -

nin ve ko şul la rın da ol duk ça ol gun laş tı ğı nın far kın da yım. Bu an -

lam da dip lo ma si si la hı iş ya pa bi lir. Ulus la ra ra sı ka mu o yu za ten

yük sek bir il gi da hi lin de ba kı yor ve bir çok çev re yo ğun iliş ki ara yı -

şı için de dir. De mek ki bu nun za ma nı gel miş tir. Bu, Kürt ha re ke ti nin

de çok önem li bir ih ti ya cı nın gi de ril me si olur.

Dip lo ma si nin de bağ lı ol du ğu bir it ti fak po li ti ka sı var dır. Ya ni

Kürt ler bir le şe mi yor lar dı ve onun için de bu dip lo ma si si la hı faz la

iş le mi yor du de ni le bi lir. Bu ko nu da da ben açık ça be lir te yim ki, bu

ih ti yaç da gi de ril miş tir. Ya ni it ti fak po li ti ka sı bü yük bir hız la so nu -

124 125

“Bu savaşın içinde Anadolulu çocukları görmek,

hele hiç vurmak istemiyoruz.”

ca doğ ru git mek te dir. Çe şit li iliş ki le ri olan grup lar şim di bir leş tik le -

rin de or tak bir po li ti ka be lir ler ler ve bu da dip lo ma si nin şan sı nı art -

tı rır. Şim di bu nok ta ya da ge lin miş tir. Unut ma ya lım ki, it ti fak lar da

PKK’nin atı lı mı na bağ lı ola rak ge liş ti. Bu ko nu da Kürt hal kı nın is -

te ği ke sin dir, ta ban da halk bir leş ti ve ter ci hi ni de yap tı. Do la yı sıy la

di ğer grup ve ya par ti le rin de, eğer ta ma men si lin mek is te mi yor lar -

sa, hal kın is tem le ri doğ rul tu sun da bir bir li ğe, bir it ti fa ka ge le cek le ri

açık tı. Yi ne bu ko nu da PKK de bi raz ol gun laş tı. Di ğer le ri şim di ye

ka dar PKK’den çe ki ni yor lar dı. Bu çe kin me nin yer siz ol du ğu nu

gös ter dik. Ol duk ça de mok ra tik bir çer çe ve de it ti fak la ra bağ lı ol du -

ğu mu zu an la dı lar ve inan dı lar. Bu açı dan sa nı yo rum bir cep he sel

bir li ğe gi de bi le cek ler. Cep he sel bir lik hem ta ban da ve hem de ör -

güt sel dü zey de epey ce iler le miş ti; şim di bu na ye ni güç le rin de ka -

tıl ma sıy la da ha da ge liş ti ri le cek tir di ye dü şü nü yo rum.

De di ğim gi bi, si lah lı mü ca de le de, so run lar tam çö züm le nin ce ye

ka dar var lı ğı nı et kin ola rak ko ru ya cak tır. Ama si ya se te de yol açıl -

mış tır. Si ya set der ken, iş te dip lo ma si de bu nun bir par ça sı, it ti fak lar

da bu nun bir par ça sı dır. Ve bel ki par ti ler de da ha ra hat lık la ku ru la bi -

lir. Ya ni le gal si ya set yap ma im ka nı da ben ce bi raz ge li şe bi lir. Böy -

le ce ger çek çi bir de ğer len dir me için de ol du ğu mu za ina nı yo rum. Fa -

kat şu nu da söy le ye yim; bun lar he nüz ye ni ye ni or ta ya çı kan ge liş -

me ler dir. Ama bu na rağ men, ye ni bir sü re cin baş la dı ğı nı da gös te rir.

Sü reç he nüz tam ge liş miş ol mak tan uzak tır. Tür ki ye’de mi li ta rizm

var dır ve bu ge liş me le ri ters yüz ede bi lir, he nüz çı kış ha lin de ki bu

ge liş me le ri eze bi lir. Do la yı sıy la si lah lı sa va şım ko şul la rı ge çer li li ği -

ni ko ru yor. Ama bu bi zim ter ci hi miz de ğil dir, kar şı ta ra fın bir da yat -

ma sı dır.

Kı sa ca, ge liş me ler kar ma şık tır; ke sin ya şöy le olur, ya böy le olur

di ye mi yo rum. Ya ni ya ke sin sa va şın tır man dı rıl ma sı bi çi min de ge li -

şir ve ya ba rış çıl-si ya sal yön tem tü müy le ge li şir di ye mi yo rum. İki si

de ağır lı ğı nı ko ru yor. Hiç şüp he siz ter ci hi miz ba rış çıl, de mok ra tik,

si ya sal mü ca de le yön te mi nin esas alın ma sı dır. Si lah la ra, şid de te,

kan dök me ye da ha az yer ve ril me li dir. Bu nu ger çek ten şid det le is ti -

yo ruz ve bu ko nu da ger çek çi yiz di yo rum. Sağ lam gü ven ce ler ge liş -

me dik çe, bu ko nu da kap sam lı gö rüş me ler le bir kon sen süs sağ lan -

ma dık ça, bu iş ler bi raz böy le de vam eder. Tek rar ger çek çi ola lım

di yo rum, yok sa kö tü çö zü me gi der. İş le ri iyi hal let me ye so yu na lım

ve bu nu faz la da er te le me ye lim. Er te let me halk la rın aley hi ne dir, de -

mok ra tik güç le rin aley hi ne dir ve hiç bir Tür kün bun da ya ra rı da

yok tur. De di ğim gi bi, iş te “ik ti da rı mı ne ka dar sür dü rü rüm, rüt be mi

ne ka dar ko ru rum” di yen ki şi ler bel ki ya rar gö re bi lir, ama halk lar,

de mok ra tik güç ler, on la rın uzun va de li çı kar la rı bu yak la şım dan ya -

rar gör mez. Be nim için bu net tir di yo rum.

“Ya kın da bir cep he sel bir lik top lan tı sı ger çek le şir”

– Pe ki bu it ti fak ola yın da du rum na sıl? İt ti fak ola yın da az ön ce

şu nu söy le di niz: “Ta ban bir leş ti, PKK güç lü dür, PKK Kürt hal kı -

nın, tem sil ci si dir. Eğer bir yer de si lin mek is te mi yor lar sa on la rın

da bu ra ya ka tıl ma sı la zım. Biz de, PKK de bir yer de ol gun laş mış -

tır. Bu hal de bir ça tı al tın da bir ara ya ge le bi li riz.” Bu yön lü olum -

lu adım lar var mı? Ya ni me se la si zin bir “Şam Dek la ras yo nu” di -

ye söy le ye bi le ce ği miz Bur kay’la bir lik te ya da onun ör gü tüy le bir -

lik te uy gu la dı ğı nız bir olu şum, ay rı ca bü tün Kürt ör güt tem sil ci le -

ri ni bir ara ya ge ti re cek bir zir ve fi lan var mı, söz ko nu su mu?

– Var. O dek la ras yon te me lin de gö rüş me ler ya pı lı yor. Bir kaç ör -

güt le da ha or tak ça lış ma pro to kol le ri ge liş ti ril di. Ya kın da da bir

cep he sel bir lik top lan tı sı ger çek le şir.

– Öy le bir ta rih var mı?

– Önü müz de ki haf ta lar da ger çek le şir ve sa nı yo rum it ti fak, ye -

ni bir prog ram ve ad la ken di si ni po li tik sah ne ye çı ka rır. Böy le si -

ne bir ge liş me so nu ca gi de bi lir. Kürt ler de ilk de fa böy le hem ko -

şul la rın olum lu ha le gel me si ve epey da yat ma sıy la ve hem de

ger çek ten bu na ge lin mez se ar tık po li ti ka yap ma iş le vi nin tüm -

den yi ti ri le ce ği nin bi lin me si ne de niy le bu se fer ger çek le şe bi lir

di ye dü şü nü yo ruz.

– Pe ki bu ya zı lıp çi zi len şey de bu ko nu da bir nok ta var. De ni li -

yor ki, “bu bir tür FKÖ ti pi bir cep he sel bir lik ola cak.”

– Pek FKÖ gi bi ol maz. Çün kü Kür dis tan çok par ça lı. Kür dis tan ge -

ne li için bir kong re dü şü nü lü yor. Bu ko nu da ha len öne ri ler ge liş ti ri li -

126 127

yor. Bu ay rı dır, Ku zey Kür dis tan di ye ta bir et ti ği miz alan için cep he

bir li ği ay rı dır. Ku zey için dü şü nü len bi raz FKÖ’ye ben zer ta bii. Çe şit -

li ör güt ler için de ola cak, bi raz gev şek bir ör güt len me ola cak; hem si -

lah lı mü ca de le ye açık, hem de po li tik mü ca de le ye da ha faz la ağır lık

ve ren ve her ke sin or tak ta lep le ri ni sen tez le yen bir prog ra ma ka vu şa -

cak tır. Yi ne bir tak tik ifa de bir li ği ne ula şıl ma ya ça lı şı la cak tır. Böy le

çok güç lü ol ma sa da, sa nı yo rum ar tık bu nun yo lu açıl mış tır ve ge li şir.

– Ya ni bu ra da özel lik le Ku zey Kür dis tan böl ge si ni tü müy le

tem sil eden ve Tür ki ye ge ne lin de bel li bir le gal si ya sal fa a li ye te

so yu na cak mı?

– Evet, bu nu da içe rir. Ya ni sa de ce il le gal de ğil, ya sal bir ça lış -

ma sı da ola cak tır. Sa nı yo rum HEP is ter ka pa tıl sın is ter ka pa tıl ma -

sın, bu ad la ve ya baş ka bir ad la ya sal bir olu şum da dev re de dir. Da -

ha ge niş çer çe ve li bir olu şum ola cak tır, çe şit li ses le ri ve eği lim le ri

bün ye sin de ba rın dı ra cak tır. Me se la, PKK de, baş ka il le gal ör güt ler

de des tek le ye bi lir; yi ne re for mist olur, dev rim ci olur, bü yük grup

olur, kü çük grup olur, hat ta li be ral olur, sos ya list olur, böy le çe şit li

güç le rin bir cep he par ti si bi çi min de or ta ya çı ka bi lir. Sa nı yo rum bu -

nun da ger çek leş me ola nak la rı ve ko şul la rı ol duk ça uy gun dur. Ta bii

böy le bir amaç da var dır.

– Çe şit li güç le rin le gal plan da ken di ni ifa de ede bi le ce ği bir olu şum.

– Evet, le gal ifa de si di ye bi le ce ği miz bir olu şum ger çek le şe bi lir.

– Şim di bu ra da de di ği niz ifa de ye ba kın ca, ta bii dip lo ma si yi de

önem se ye cek. Bu ra da si lah lı mü ca de le nin da ha ni te lik len di ril me -

si ve bi raz da ha ge ri pla na çe kil me si söz ko nu su gi bi gö zü kü yor.

Çün kü, dip lo ma si nin o des te ği ni sağ la mak için, dip lo ma si si la hı nı

kul la na bil mek için özel lik le te rö rist de ni len dam ga nın bir an lam -

da si lin me si ge re ki yor. Ya ni Ba tı’da ya da dün ya da dip lo ma tik

mu ha tap alın mak ve dip lo ma si si la hı nı kul la na bil mek için, bu an -

lam da si lah lı bir ta kım tak tik le re son ve ril me si ge re ki yor. Baş ka

tür lü bu dip lo ma si si la hı nı kul lan mak çok güç olur. As lın da FKÖ

de dip lo ma si si la hı nı kul lan ma ya baş la dı ğı va kit si la hı elin den bı -

rak ma dı ama, si ya si mü ca de le yi da ha ön pla na al dı. Şim di bu ra da

da ay nı çiz gi mi be lir gin le şi yor?

– Bi raz ben ze mek le bir lik te, ay nı laş tı rı la maz di ye dü şü nü yo rum.

Dip lo ma si nin si lah lı mü ca de le ye hiç da yan dı rı la ma ya ca ğı id dia

edi le me ye ce ği gi bi, dip lo ma si yal nız le gal si ya si olu şum la ra da ya lı

ola rak ge liş ti ri lir de de ni le mez. Fa kat bir ha re ket eğer bu ka dar kit -

le ye mal ol muş sa ve bu ka dar çok gö rü şü bir ara ya ge ti re bi li yor sa,

esas ta dip lo ma si bu na bağ lı ola rak ge li şir. Bu aşa ma ya gel dik ten

son ra, hiç şüp he siz si ya sal ya nı ge liş miş an la mı na da ge lir. Ar tık bi -

raz so nu ca doğ ru gi de bil me ola nak la rı na ka vuş tu ğu da söy le ne bi lir.

Dip lo ma si iş te böy le bir aşa ma da bi raz rol oy na ya bi lir. Onun için

di yo rum ki, böy le bir aşa ma hem si ya sal çer çe ve nin iç te tam ge niş -

le ti le rek otur tul ma sı na denk ge li yor ve hem de ulus la ra ra sı ko şul la -

rın açık ha le gel me si ne da ya nı yor. Do la yı sıy la dip lo ma tik yön tem

bu aşa ma da iş ya pa bi lir.

“ Özel sa va şı dur du run ve

öne ri le ri ni zi peş pe şe sı ra la yın”

– Şim di siz, Cu ma gü nü ya pa ca ğı nız ba sın top lan tı sın da ateş -

ke si an la ta cak sı nız ve ateş ke si bel li bir ko şul için de da ha da uza -

ta ca ğı nı zı açık la ya cak sı nız. Bu nu ya par ken, Tür ki ye’de ki si vil si -

ya set adam la rı na ve ay nı za man da or du ya, as ke re na sıl bir me saj

ver mek is ter si niz? Ya ni si vil si ya set adam la rı na ve bu ara da as ke -

re te mel me sa jı nız ne ola cak?

– As ker le re şu nu söy le ye ce ğiz: Özel sa va şı dur du run! Si vil le re

şu nu söy le ye ce ğiz: Si ya sal öne ri le ri ni zi peş pe şe sı ra la yın! Ya ni te -

mel so run la rın çö zü mün de de mok ra tik si ya si pa ke ti ka mu o yu na bir

an ön ce su nun! As ker le re de, bu na fır sat sağ la mak açı sın dan bu

özel sa va şı dur du run di ye ce ğim.

– Cu ma gün kü me sa jı nız bu mu olu yor?

– Bu dur.

– Özet le, en ba si te in dir ge di niz.

– Çok açık.

– Si zi yor duk. Söy le ne cek mut la ka da ha çok şey var. Bu ko nuş -

ma için çok te şek kür edi yo rum. Ger çek ten çok ya lın, çok ra hat bir

bi çim de koy du nuz. Ya ni bu açı dan bak tı ğım da be nim ka fam da

bir çok çe liş ki ay dın lan dı.

128 129

– Yani si ze bu nok ta da şu nu söy le ye yim ki, so ru nun ken di si kar -

ma şık. Ben, olan ca gü cüm le açık ol ma ya ça lı şı yo rum; fa kat bu ka -

dar kar ma şık bir so ru nu da ni ye da ha iyi, da ha açık ko ya mı yor su nuz

de me me li si niz. Eş ya nın ta bi a tı ge re ği so run hay li dal ga lı. Ger çek ten

ken di pa yı ma ben, so ru nun cid di ye ti ne uy gun ve en iyi tak tik ler le

so ru nu koy du ğu ma ina nı yo rum. Bu ra da ki tak tik sö zü ne he men kö tü

göz le bak ma mak ge re kir; si ya set tak tik siz ol maz ve ba zen tak tik ler

çok iyi dir. Şim di özel lik le siz Tür ki ye li de mok ra tik çev re le re iliş kin

söy le ye ce ğim hu sus şu: Çö züm le ri bi raz siz de ge liş tir mek du ru -

mun da sı nız. Ya ni si ya set yap mak yal nız hü kü met le rin işi de ğil dir.

Hat ta ba na gö re, par la men to ve hü kü met faz la si ya set ya pa cak du -

rum da de ğil dir. Bun lar ken di le ri ni bağ la mış lar dır. Bu ne den le, de -

mok ra tik ku rum lar ve özel lik le bu nun bir par ça sı olan ba sın, çö züm

ge liş tir mek te et ki li rol oy na ya bi lir. Si ya set yap mak he pi ni zin hak kı -

dır. En az di ğer le ri ka dar va ta nı nı zı ve hal kı nı zı se ver si niz. Yi ne

halk la rın kan dök me me si ni, acı çek me me si ni is ter si niz. Ba zı de mok -

ra tik çö züm yol la rı na ina nır sı nız. Ben di yo rum ki, bun la rı bi raz da ha

yo ğun, bi raz da ha böy le pa ket len miş bir bi çim de ve ger çek çi ola rak

gün de me sü rün. Hü kü met ler den da ha faz la de mok ra tik ka mu o yu nun

so ru na el at ma sı ge re kir. Çün kü, en çok za rar gö ren ke sim le rin ba -

şın da bun lar ge li yor. De mok ra si iş le til mi yor, do la yı sıy la Tür ki ye in -

sa nı ge li şe mi yor ve de mok ra tik hak la rı nı kul la na mı yor.

Bu ra da şu nu söy le ye ce ğim: Kürt me se le si nin çö züm süz lü ğü,

Türk de mok ra si si nin çö züm süz lü ğü dür. Ve bu nun da mu az zam

mad di ve ma ne vi kay ba yol aç tı ğı ke sin dir. Mev cut enf las yon bu te -

mel de dir; bu eko no mik tı kan ma, sos yal anar şi, si ya sal tı kan ma bu

ne den le dir. En az bi zim ka dar, ya ni Kürt ler ka dar, so run siz le rin de

so ru nu dur. As lın da be nim si ze şu nu sık ça sor mam ge re kir: Si zin

öne ri ler na sıl? Ni ye biz den hep öne ri is ti yor, ateş kes is ti yor su nuz

da, ken di as ke ri güç le ri niz den ateş kes is te mi yor su nuz? Ni ye ken di

si ya si çev re le ri niz den öne ri is te mi yor su nuz? Ya ni di ye lim biz ge ri

bir ulu suz ve yi ne PKK ola rak da zor ge li şen bir ha re ke tiz, do la yı -

sıyla bir çok ace mi lik le ri miz ve yan lış lık la rı mız ola bi lir; o za man ge -

liş kin ola rak, bi raz da ha si ya sal laş mış bir halk ve si ya sal laş mış ay -

dın lar ola rak, siz ler ni ye öne ri ge liş tir mi yor su nuz? Siz söy le yin, biz

ta kip ede lim. Eğer bi zim ki ler yan lış sa, siz doğ ru la rı ko yun, ıs rar la sa -

vu nun ve bi zi çe kin. Da ha güç lü sü nüz ve bu ko nu da im kan la rı nız da -

ha faz la dır. Ben de bu nu, bir kar şı id dia ola rak he pi ni ze söy lü yo rum.

– O hal de şu nu söy le ye yim; ya ni “ben sa mi mi yim, cid di yim”

di yor su nuz.

– Çok açık. Öy le ol ma say dım, dün ya nın en güç süz ye tiş me or ta -

mın da böy le si ne bir söz cü lü ğe ge le mez dim. Cid di ve hak lı ol ma say -

dım, ka fa mı hep baş ka la rı ka rış tır mış ol say dı, bu müm kün müy dü?

“En iyi de mok ra si sos ya list de mok ra si dir”

– Bu ara da Sa yın Baş kan, si zin için di yor lar ki, “Ken di ni Al lah

gi bi gö rü yor, kim se onun ya nın da ko nu şa mı yor, kim se onu eleş ti -

re mi yor, kar şı öne ri ge ti re mi yor.” Bu na ne di yor su nuz?

– Bu nun en son ta nı ğı siz ler si niz. Ko nuş ma gü cü nüz dur du mu?

Tam ter si ne, na sıl dü şün ce le rin can lan dı ğı nı biz zat siz ken di niz söy -

le di niz. Eğer öy le bir ki şi li ğim ol say dı bu müm kün ol maz dı. Ay rı ca

dil siz halk, di li zin ci re vu ru lan halk kim di? Bu hal kın di li ni zin ci re

vu ran kim di? Şim di bu zin cir le ri par ça la yan kim dir? Sa nı yo rum

bun lar çok açık. Et ra fı ma yö ne lik o dik ta tör lük id di al la rı na, Al lah lık

id di a la rı na ge re ken ce vap ve ril di. Ben bu ko nu da şu nu söy le ye bi li -

rim: Al lah kav ra mı nı da in san lı ğın en kü çü ğü nün aya ğı na ka dar ge -

tir dim. Ya ni Al lah yü ce li ği ni di le ge ti ren ne var sa on la rı in sa na mal

et tim. Bu nu yap tım di ye, kim se ba na “sen ken di ni Al lah ye ri ne ko -

yu yor sun” de me me li. Si ya se ti en sı ra dan Hakkari'li ço ba nı nın gün -

de mi ne sok tuk di ye, hiç kim se “bü yük ve yü ce si ya si mes le ği sen bu

ka dar aya ğa dü şür dün” de me sin. Si ya set le ta nış ma Hak ka ri li ço ba -

nın da hak kı dır. Bü tün bun lar en bü yük de mok ra si dir.

– Pe ki ha la mark sist–le ni nist mi si niz?

– Şim di ben, baş lan gıç ta da, o si zin 1970’ler de çok ça yap tı ğı nız

ve ken di ni zin ad lan dır dı ğı gi bi bir mark sist de ğil dim, böy le bir

mark sist ol ma dım. Bu na sıl mark sist lik ti, ben on dan da faz la bir şey

an la ya ma dım. Bun lar bir şey ler söy lü yor lar, ni ye bu ka dar gü rül tü

ko pa rı yor lar di yor dum. 1970’ler tab lo su nu ha tır la tı rım si ze. Sos ya -

lizm bu ka dar gü zel bir şey se, bu da ha iyi tar tı şı la maz ve da ha iyi

130 131

ha ya ta ge çi ri le mez mi? Bu, be nim da ha o ilk yak la şım gün le rim de ki

öz gül tar zım dır. Do la yı sıy la 1970’le rin tar zı na denk bir mark sist lik

ko nu mum söz ko nu su de ğil dir. Ama bi li yor su nuz, o or tam dan et ki -

len dim, 1970’le rin sos ya list tar tış ma la rı nı çok din le dim, ki tap oku -

dum; ama bir re el ko mü nist ol ma dım, ya ni Sov yet sis te mi ne da ya lı

ol ma dım. Da ha da so mut ifa de eder sek, bir TKP tar zı ko mü nist ol -

ma dı ğım gi bi, ba şın dan be ri bu na eleş ti ri sel yak laş ma du ru mu ile

yüz yü ze gel dim. Ya ni ba rı şık ola ma dım. Yi ne Tür ki ye’nin iri li

ufak lı bir çok grup laş ma sı ol du; grup ya rat ma ya ba yıl dı ğım için de -

ğil de, on la rın ko num la rı ba na çok ye ter siz gel di ği için, yön tem le ri

ters gel di ği için, fark lı bir eği li me yö nel me ih ti ya cı nı duy dum. Ay rı -

ca bi li yor su nuz, re el sos ya lizm dün ya ça pın da ge ri le di, ama biz sü -

rek li iler li yo ruz. Sen bu na ne der sin? Na sıl bir sos ya list lik der sin?

– Şu nu söy le ye yim; bu çer çe ve için de otur mak üze re, ya ni bu -

gün gel di ği niz nok ta da yap tı ğı nız açık la ma lar, si zin, Ba tı’da ki gi -

bi ço ğul cu, her tür lü fi ki re im kan ve ren bir ço ğul cu de mok ra tik

ya şam tar zın dan ya na ol du ğu nu zu bir yer de or ta ya ko yu yor. Ya ni

di yor su nuz ki, cep he bir li ği ni ku ra lım. Cep he bir li ği içe ri sin de re -

for mis ti de olur, dev rim ci si de olur, şu da olur, bu da olur. Ya ni

bir, po li ti ka ya pa lım. İki, öy le bir po li ti ka ya pa lım ki, bu po li ti ka -

da Kürt kim li ği ol du ğu gi bi ken di ni ifa de im ka nı bul sun, Kürt

kim li ğiy le po li ti ka ya pıl sın. Ge rek ti ğin de re fe ran du ma gi de lim,

eğer öy le bir is tek var sa. Bun la rı söy lü yor su nuz ve bü tün bun la -

rın hep si, bir yer de ço ğul cu, ka tı lım cı de mok ra si nin ta lep le ri olu -

yor. Siz de ar tık oyu nun böy le mi oy nan ma sı na ta raf tar sı nız?

– Sos ya list yak la şı mın bu nu dış ta la dı ğı nı san mı yo rum. Ba na

gö re, sos ya list yak la şım fark lı lık la rı göz önü ne ge ti rir. Re el sos ya -

lizm de ge liş ti ri len aşı rı mo no lo tik ya pıy la as lın da çok şey yi ti ril -

miş tir. Çok renk li lik, fark lı lık la ra de mok ra si hak kı nın ta nın ma sı

hu su su, da ha faz la sos ya lizm de müm kün ol ma lı dır. Ve bu çer çe -

ve de kol ve ka fa eme ği nin hak kı nın da ve ril me si ge re kir. Sos ya -

liz mi, eme ğe da ya lı bir ya şa ma sa hip lik eden ve yi ne öz gür dü -

şün ce ye en çok de ğer ve ren bir yak la şım ola rak de ğer len dir mek

ve ge liş tir mek ge re kir.

– Ya ni sos ya lis tim di yor su nuz ve sos ya liz min de mok ra si için de

132 133

“Kürdistan büyük bir demokrasi kaldıracıdır; bu anlamda,

PKK eylemi, Ortadoğu'nun en büyük demokrasi eylemidir.”

çok da ha iyi bir bi çim de ge li şe ce ği ne ina nı yor su nuz.

– Gayet ta bii. En iyi de mok ra si sos ya list de mok ra si dir. Renk li lik,

çok ses li lik, fark lı lık la rın ifa de edi li şi ve her ke sin eme ği ne gö re de -

ğer bu lu şu sos ya lizm de müm kün dür. Ama or ta ya çı kan uy gu la ma

ter si ol muş tur. Ben bu nu, sos ya lizm de bir sap ma ola rak gö rü yo rum.

Fa kat di ye bi lir si niz, “si zin dü şün dü ğü nüz sos ya lizm bir tür lü ger -

çek leş me di.” Ger çek le şip ger çek leş me me sin den zi ya de, be nim için

bu bir inanç me se le si dir. Bu inan cı mı ko ru yo rum.

– Ya ni bir sos ya lis tim di yor su nuz ve bu inan cı nı zı ko ru yor su -

nuz.

– Evet. Top lum var ol duk ça bi lim sel sos ya liz min de var lı ğı nı

sür dü re ce ği ne ina nı yo rum. Ya ni “top lum sal ge liş me bir ve ri dir ve

bu ge liş me nin bi lim sel ifa de si de sos ya lizm dir” di ye dü şü nü yo rum.

Ama bu nu be lir tir ken, bir do ğa bi li mi gi bi bir bi lim ola ma ya ca ğı

açık tır. Şim di or ta ya çık mış tır ki, top lum la rın alt ve üst ya pı iliş ki -

le ri, mad di ve ma ne vi bo yut la rı re el sos ya lizm de çok kö tü bir bi -

çim de çar pı tıl mış tır. Top lum sal ger çek lik ler fe na hal de çar pı tıl mış -

tır. Yi ne mo no lo tik re jim çok kö tü ku rul muş tur. Ar tık bu na ne ad ta -

kar san tak! Şim di top lum sal çer çe ve nin, in san ol gu su nun bu nu faz -

la ya şa ma ya ca ğı da or ta ya çık mış tır. Mev cut sos ya lizm de ne yim le -

ri, bü tü nüy le ol ma sa bi le önem li oran da ne yin ka bul edi le me ye ce ği -

ni gös ter miş tir. Ben ce, ne yin ge liş ti ril me si ge rek ti ği ni de bun dan

son ra da ha iyi de ğer len di re bi li riz. Bu nok ta da da özel lik le sos ya list

de mok ra si ve mo ral et ke ni çok önem li dir.

– Sos ya list de mok ra si der ken, siz de bu nun bir ta nı mı var mı?

– Ta bii. Çok ses li lik di ye vur gu la nan hu su su söy le dik. Fark lı lık -

la rı asıl sos ya list de mok ra si or ta ya çı ka rır ve ko rur di ye dü şü nü yo -

rum. Yi ne iş te sı nıf la rı böy le bir den bi re, hız la or ta dan kal dır ma adı

al tın da as lın da üret ken li ğin önem li oran da du mu ra uğ ra tıl dı ğı nı gö -

rü yo ruz. Sı nıf laş ma nın pek de or ta dan kal dı rıl ma dı ğı nı ve de ği şik

bir sı nıf laş ma tü rü nün bu te ze da ya lı ola rak ge liş ti ği ni gö rü yo ruz.

Ya ni Sov yet de ne yi min de ge nel leş miş bir dev let ka pi ta list sı nı fı or -

ta ya çık tı ve şim di de da ha kö tü bir yok sul laş may la kar şı kar şı ya -

yız. Bu sos ya list yo ru mun, as lın da bi raz da sos ya liz min ka pi ta list

yo ru mu ol du ğu or ta ya çık tı. Ba na gö re, in san la rı çok hız lı bir bi -

çim de bir bi ri ne ben zet me ye ça lış tı ama, en ay kı rı in san lar şim di or -

da or ta ya çı kı yor. De mek ki ger çek çi de ğil di ve bü tün bun la rın ger -

çek çi ol ma dı ğı nı gös te ri yor.

Bu ra da in sa nı çok bo yut lu ola rak ele al mak ge re ki yor. Öy le is te -

di ği miz gi bi eze rek, yon ta rak onu sos ya list leş ti re me ye ce ği mi zi gö -

rü yo ruz. Sos ya lizm, da ha hoş gö rü lü, fark lı lık la ra da ha faz la ge li şim

hak kı ve ren, bun lar la bir lik te ger çek ten eme ğin hak kı nı da gö ze ten

ve bu ara da mo ral et ke ni, ya ni ma ne vi et ke ni de ke sin lik le göz önü -

ne ge ti ren bir dü zen ol ma lı dır. Ya ni “si ya sal çı kar lar dır, ulu sal çı -

kar lar dır” de yip top lu ma kor kunç yük le nil me si ni teh li ke li bu lu yo -

ruz. Di ni dü şün ce ler den tu ta lım ah la ki, fel se fi çe şit li li ğe ka dar hep -

si ne ke sin ya şam hak kı nın sa de ce ve ril me si de ğil, on la ra da ha da

açık lık ka zan dı rıl ma sı nı ve ifa de öz gür lü ğü nün ta nın ma sı nı önem le

vur gu la mak ge re ki yor. Sos ya lizm, bu ko nu la ra, mev cut tüm ka pi ta -

lizm di ye ta bir edi len de mok ra si ler den da ha faz la yer ver me liy di.

Ben ce, iş te bü tün bun lar ge liş ti ri le me di ği için bu re el sos ya list de -

ne yim ler önem li oran da çö zül dü.

– Evet, çok te şek kür ede riz!

“Kürt ler kadar Türk le rin de cesa ret li

yak laşım la rı na ihti yaç var”

Ra ma zan Öz türk: Ben de bir so ru sor mak is ti yo rum. Şim di şu

an da Tür ki ye ile, ya ni dev let le ara nız da bir ara bu lu cu luk gö re vi ni

Ta la ba ni’nin üst len di ği gö zü kü yor. Sa nı rım ba sın top lan tı sı na

HEP’li ler de ye ti şe cek. Ye tiş me se ler bi le, baş la tı lan bu ba rış sü re -

cin de eğer dev let sa mi mi ise, HEP mil let ve kil le ri nin ara bu lu cu luk

yap ma sı nı siz uy gun bu lur mu su nuz? Ya ni bir Ta la ba ni yap mak -

tan sa, mev cut mec lis te ki Kürt mil let ve ki le ri nin yap ma sı da ha uy -

gun dur di yor mu su nuz?

– Ba na gö re, gön lü is te yen yap sın. Ben ya rın ba sın tem sil ci le ri ne

de söy le ye ce ğim; bu ateş kes için, ara bu lu cu luk için ne yi söy lü yor -

sa nız ben den olur var, ye ter ki iş ler iler le til sin. Kim ler iş le ri iler le -

tir se, bu ko nu da tu tar lıy sa on lar ara bu lu cu ol sun. İl le Kür dün ara bu -

134 135

lu cu ol ma sı şart de ğil, Türk de ara bu lu cu ola bi lir. Bir ta kım Türk

çev re ler de –de mok rat sos ya list, hat ta me se le nin cid di ye ti ne ina nan

çok çe şit li çev re ler de–- ba zı yak la şım la rı ge liş ti re bi lir ler. Bu, yal -

nız be nim şah si me se lem de ğil, yal nız ba zı Kürt le rin de me se le si

de ğil, halk la rın me se le si dir. En az Kürt ler ka dar Türk hal kın dan in -

san lar da il gi duy ma lı dır. Be nim tu ha fı ma gi den bir hu sus şu dur:

Es ki den “bu me se le yi yal nız Türk ler dü şü nür, hal le der” de ni lir di,

şim di de “yal nız Kürt ler dü şü nüp hal let me li” de ni li yor. İki si de ye -

ter siz yak la şım lar dır. En az Kürt ler ka dar Türk le rin de ce sa ret li

yak la şım la rı na ih ti yaç var dır. Bu ko nu da he pi niz, sa de ce bir ba sın

iz le yi ci si ola rak ve do la yı sıy la dar mes le ki yak la şım için de ka la rak

so ru nu böy le iz le me de ğil, doğ ru bul du ğu nuz gö rüş le ri ve tu tum la rı

da ya ta rak bir şey ler ya pa bi lir si niz. Ba na gö re, tu tar lı ga ze te ci lik de

bu dur, de mok rat ol ma nın tu tar lı öl çü tü de bu dur. Bu, hiç de si zin

“PKK ga ze te ci si” ol ma nız an la mı na gel mi yor. Şim di böy le de yim -

ler ge liş ti ri li yor, bil mem “Apo ga ze te ci li ği” de ni li yor; böy le bir şe -

yin ol ma dı ğı nı söy le ye yim. Ba na gö re bi raz abart ma lı dır bun lar.

Or ta da ba zı doğ ru lar var sa ve bu nu kim söy ler se ona biz te şek kür

ede riz.

– Ku zey Irak’a yer leş me ni ye ti niz var mı?

– Sa nı rım ba sın top lan tı sın da onu da so ra cak sı nız. Ke sin bir ka -

rar ol ma sa da, ko şul la rın uy gun ha le ge ti ril me si du ru mun da dü şü -

nü le bi lir. Ben, hiç şüp he siz her za man ül ke yi dü şü nü rüm. Or ta do -

ğu’da kal mam bi le, bi raz ül ke ye ya kın lık ar zet ti ği için dir. Ya ni yer -

ler çok tur; fa kat ter cih ola rak sa de ce Gü ney Kür dis tan’ı de ğil, Ku -

zey Kür dis tan’ı da zor la ma yı dü şü nü rüm. As lın da Bo tan’da ki fa a li -

yet le ri miz yo ğun la şır sa, ya kın bir sü re de ni ye ora da ol ma ya yım de -

rim. Yi ne çok ça söy len di ği gi bi po li tik or tam el ve riş li ha le ge lir se,

kı sa bir sü re için de biz zat po li tik mü ca de le or ta mıy la ül ke nin her

ta ra fı na da git me yi zor la ya ca ğım. Za ten bi zim ey lem ler ar tık ül ke

içi ne gir me yi da ya tı yor.

– Ya ni ni hai he def Tür ki ye ze mi nin de le gal fa a li yet yü rüt mek.

– Le gal ol maz sa, zor la ma yo luy la ola cak tır. Ben faz la dı şar da

kal ma ya ta raf tar de ği lim. Bu ko nu da bü yük sa bır gös ter dim. On dört

yı lı mı dol du ru yo rum, on be şin ci yıl da ül ke sı nır la rı nı zor la ya ca ğım.

Hem si lah la, hem ba rış çıl zor la ya ca ğım, Güney'i zor la ya ca ğım, Ku -

zey’i zor la ya ca ğım. Ta bii bu nun bi çim le ri ni ben ken dim ka rar laş tı -

rı rım. San mı yo rum dış tan bir güç be ni bu ko nu da zor la ya bil sin ve

ira dem dı şı bir da yat ma da bu lun sun.

– Ben baş ka bir şey da ha so ra ca ğım İs tan bul’da Kürt çev re le -

rin da ha ön ce yap tı ğı ba zı top lan tı lar var dı. Ora da ba zı gö rüş ler

öne çı kı yor du. İş te hiç bir Kürt ör gü tü nü, ku ru lu şu nu PKK ken di

şem si ye si dı şın da is te mi yor. Si zin bi raz ön ce ki ko nuş ma la rı nız as -

lın da bu kuş ku la ra da bir ce vap ol du. As lın da böy le bir şe yin ol -

ma dı ğı, her ke se açık ol du ğu gö rül dü. Siz, “kim is ti yor sa öne çık -

sın, kim is ti yor sa gö rüş sün, öne ri le ri ni dev let de or ta ya koy sun”

di yor su nuz. Böy le lik le ya ni ora da ki id di a lar da ay dın lı ğa ka vuş -

muş olu yor.

– O çev re ler ol duk ça sub jek tif dü şü nü yor lar. Ge liş me le ri bi zim

ey lem le rin sağ la dı ğı na ina nı yo rum. Yi ne si ya set yap mak is ti yor lar -

sa, onun yo lu nun açıl ma sı na bi zim kat kı mı zın kü çüm se ne me ye ce -

ği ni dü şü nü yo rum. Ken di le ri ni o şart lan mış lık lar dan kur tar ma lı lar.

Şu nu da vur gu la ya yım: “İş te PKK tas fi ye olur ve ya çok zor lan mış -

tır” ve bir de iş te “toy dur, po li ti ka yap ma sı nı bil mez, böy le ce si lah lı

mü ca de le de ge rek mi yor, şim di po li ti ka cı la ra or tam açı lı yor, en iyi

po li ti ka yı da biz ya pa rız, bu işin kur du yuz, dö nem tam bi zim dö ne -

mi miz dir” bi çi min de ki bir al dat ma ca için de ol ma ma la rı nı sa lık ve -

ri yo rum. Bu iş le ri bu ra ya ka dar ge ti ren ler, iyi po li ti ka da ya par lar.

Tür ki ye’de bir za man lar iş te böy le si la ha ta pan lar, her şe yi şid det le

hal let mek is te yen ler po li ti ka dan an la maz lar ama, bi zim için bu ge -

çer li de ğil dir. Bi zim için si lah, en yo ğun laş mış po li ti ka dır. Do la yı -

sıy la da en iyi po li ti ka yı ya pa bi le cek kıv rak lık ta yız. Ben on la rı dış -

ta la mak is te mi yo rum. Ger çek ten ken di le ri ne gü ven le ri var sa ve po -

li tik bir iş lev gör mek is ti yor lar sa so nu na ka dar yar dım cı olu ruz.

Ama şim di ye ka dar bek le dik le ri gi bi, “iş te ezil di ler, tas fi ye ol du lar,

sı ra bi ze ge li yor, gün bi ze doğ du, so nuç la rı ar tık biz de ğer len di ri -

riz” bi çi min de ve bi raz da böy le opor tü nist çe yak la şım lar teh li ke li -

dir. Ben ba zı uya rı lar da yap mış tım ve bu nu di ğer alan lar için de

sık ça ya pı yor dum. Gü ney li güç ler için de yap tım. Ve Gü ney li güç -

ler bu nu bi raz an la dık la rı için bi zim le sı kı iliş ki ih ti ya cı nı du yu yor -

136 137

lar. Yi ne HEP gi bi grup lar da bi raz an la dık la rı için da ya nış ma ih ti -

ya cı du yu yor lar.

Tek rar söy le ye yim, şim di ben, fi lan ki şi yi ve ya gru bu des tek le -

me yin di ye Kür dis tan hal kı na bir çağ rı yap sam, o ki şi ve ya grup lar

adım bi le ata maz lar. Ya ni bu hal kın bir li ği öy le ucuz ku rul ma mış tır.

Öl sek de as lın da bi ri le ri bi zi tem sil eder ve bu bir li ği sür dü re bi lir.

Bu açı dan, ger çek çi po li ti ka yap mak is te yen her kes, bü yük ça ba lar

so nu cu sağ la nan bu bir li ğe dik kat eder ve ona la yık ol ma ya ça lı şır;

bir par ça sın dan tut ma ya ve ya bir kat kı sun ma ya ça lı şır. Biz, her ke se

yer var dır di yo ruz. Yi ne tec rü be le ri ne say gı lı yız. Ama bü yük emek

sa hip le ri ni bir ta ra fa itek le ye rek ve hal kın mut lak bağ lı ka lın ma sı

ge re ken ta lep le ri ni gö zar dı ede rek, Tür ki ye’de çok ça söy le nen ucuz

ka sa ba po li ti ka cı lı ğı na so yu na rak po li ti ka ya pıl maz. Böy le po li ti ka

yap ma nın dö ne mi Tür ki ye’de geç miş tir. Şu nu tek rar söy le ye yim ki,

mev cut hü kü met po li ti ka cı lı ğı ve hat ta mev cut par ti po li ti ka cı lı ğı

ar tık bun dan son ra faz la so nuç ala maz.

Si ze bir şey da ha söy le ye yim: Şim di Özal’ın ge liş tir di ği ba zı

yak la şım lar var ve ben ce da ha ile ri. İs ter ya nın da ola lım ve is ter

kar şı sın da ola lım, o da yo ğun bir mü ca de le için de ol du ğu için ben -

ce ger çek le ri bi raz da ha ya kın dan far ke di yor ve iş te “es ki tip par ti -

ci lik le iş ya pıl maz” di yor. Eko no mi den tut bil mem si ya sal re ji me

ka dar çe şit li ko nu la ra iliş kin ye ni gö rüş ler arı yor, ha ni iş te “baş kan -

lık sis te mi da ha uy gun dur” ve “yi ne ye ni par ti ler şu te mel amaç lar -

da an cak ge li şe bi lir ler” di yor. Bun lar bo şu na söy le nen söz ler de ğil -

dir. Tür ki ye’de mev cut sta tü ko, onun ik ti da rı ve mu ha le fe ti ger çek -

ten tı kan mış tır. Böy le le ri Kürtler'de de, Türkler'de de var. Bun lar

ar tık tu tu cu luk et ke ni du ru mu na gel miş ler dir. Bi raz de ğiş me yi biz

zor lu yo ruz. Bi raz da ga li ba Çan ka ya zor lu yor. Biz bu nu söy le yin ce,

he men iş te “bu luş tu lar” de ni li yor. Me se le bu luş mak fi lan de ğil dir

ve ben ce bu yak la şım lar da bi raz et ki-tep ki bi çi min de dir. Bu te mel -

de bir “İkin ci cum hu ri yet” tar tış ma sı ya pı lı yor. Ben bu tar tış ma nın

da bi raz an lam lı ol du ğu na ina nı yo rum. İçe ri ği bel ki fark lı dü şü nü -

lür, fa kat ye ni den bir ya pı lan ma ya ke sin ih ti yaç var dır. Baş tan be ri

söy le di ğim bu Kürt kim li ğin den de mok ra si kim li ği ne ka dar her şe -

yin yer li ye ri ne otur tul ma sı an cak bir ye ni den şe kil len me ile sağ la -

na bi lir. Me se la Fran sa’da 5. cum hu ri yet söz ko nu su, yi ne İtal ya’da

2. cum hu ri yet ten söz edi li yor, o hal de Tür ki ye’de de 2. cum hu ri ye ti

dü şün mek as lın da ha in bir gö rüş de ğil dir; çok fan tas tik bir en tel dü -

şün ce de de ğil dir. Ter si ne ger çek ler bu nu zor lu yor. Mev cut sta tü ko

ger çek ten ar tık dev ri ni ta mam la mış tır, aşıl ma yı ge rek ti ri yor.

Bü tün bu söy le dik le ri miz, as lın da ye ni po li ti ka lar na sıl oluş tu ru -

lur, bu te mel de ye ni par ti ler na sıl ku ru lur, yi ne ye ni it ti fak lar na sıl

oluş tu ru lur ve na sıl iş lev gö rür so ru la rı na da ge nel ce va bı içe ri yor.

Ben her ke se, bi raz da bu ge liş me le ri dik ka te ala rak po li tik tu tum

be lir le me le ri ni sa lık ve ri yo rum. İs ter Kürt, is ter Türk ol sun, var

olan önem li ger çek le ri ve de ği şik lik le ri dik ka te ala rak ye ni olu şum -

la ra yö nel me le ri ni ve bu olu şum lar için de de ken di le ri ne ger çek çi

yer ver me le ri ni di li yo rum.

– Bu si zin baş lat tı ğı nız tek ta raf lı ateş kes sü re si aşa ğı–yu ka rı

bir ay ol du. Bu bir ay içe ri sin de dev let ten do lay lı ve ya do lay sız bir

te mas ku rul du mu? Ku rul mak is ten di mi?

– İş te bu ara bu lu cu lar fi lan var. Me se la Ta la ba ni var, iş te bu ga ze te -

ci ler me se le si var. Bi le mi yo rum ya ni, öy le ba zı de ğer len dir me ler ge li -

yor, iş te “Be nim ka tıl dı ğım ba kan lar gö rüş me sin de söy le nen söz ler dir,

söy lü yo rum” de ni li yor. Eğer bü tün bun la ra ara bu lu cu luk di ye cek sek,

–ki Sa yın Ta la ba ni’nin ko nu mu da bu na ben zer dir–, iş te ba zı ge liş me -

ler söz ko nu su dur ve sa nı yo rum bu gün ler de bu bi raz da ha hız ka za na -

bi lir. Hü kü met le ya kın iliş ki için de olan lar dan, yi ne Çan ka ya ile ya kın

iliş ki için de ve ya gö rüş te a ti sin de bu lu nan lar dan al dı ğım son bil gi ve

gö rüş ler böy le dir. Za ten Sa yın Ta la ba ni’nin de bu ko nu da yap tı ğı gö -

rüş me le rin kap sam lı bir de ğer len dir me si ni bi ze sun du ğu nu be lirt tim.

Ya ni tam ara bu lu cu luk ol ma sa da, ona doğ ru bir gi diş olu yor.

– Bir de Özal dı şın da ba rış çı çö zü me en ya kın li der ve ya par ti

kim ve ya ki mi gö re bi li yor su nuz?

– Be nim es ki den bir gö rü şüm var dı; bu ge liş me ler bi raz or du

için de özel lik le söz ko nu su ola bi lir di yor dum. Ya ni mev cut or du

ya pı sı ba zı ge liş me le re ye şil ışık yak ma lı. Özal’ın id di a sı odur ki,

or du da ken di si ni cid di ye alı yor. Bi le mem ta bii. Eğer öy ley se, o

za man da ha ce sur söz le ri ve ba zı öne ri le ri Özal ge liş ti re bi lir. De -

mi rel’in çok ür kek ol du ğu söy le ni yor. Sta tü ko dan bir tür lü kur tu -

138 139

la ma dı ğı ve bu ko nu da, sa de ce tem kin li lik bi çi min de de ğil, çok

kı sır kal dı ğı gö rü lü yor. Aşı rı sta tü ko cu ve bu an lam da dev let çi

bir yak la şım için de dir. İnö nü de za ten onun ay rıl maz bir par ça sı -

dır. Me sut Yıl maz’ın bu ko nu da da ha da dev let çi ol du ğu nu ve

son gün le re ka dar bu ni te li ği ni sür dür dü ğü nü gö rü yo ruz. Re fah

Par ti si de ği şik bir yak la şım için de dir; öy le ye ni öne ri ler ge liş tir -

mek ten zi ya de, bi li nen ken di yak la şı mı nı ge liş tir me ye ça lı şı yor.

Sol güç le rin bir le şik bir öne ri ge liş tir me du ru mu yok; her şey den

ön ce ken di le ri ni güç ol mak tan çı kar mış lar dır.

Du rum iş te böy le. Ve ben şu nu da söy le dim: As lın da bi zim

mu ha tap olup ola ma ya ca ğı mız de ğil, Tür ki ye’de mu ha tap bu la -

ma ma gi bi bir so run var dır. Tür ki ye’de li der lik kriz ha lin de dir.

Za ten gün lük tar tış ma lar dan da çok iyi bi li yor su nuz ki, Mil li Gü -

ven lik Ku ru lu mu yet ki li dir, Çan ka ya mı yet ki li dir, Ba kan lar Ku -

ru lu mu, par la men to mu; bel li de ğil dir. Bu an lam da as lın da otur -

ma mış bir li der lik söz ko nu su dur. Tür ki ye’de cid di bir li der lik

kri zi var. Bu biz de az çok hal le dil miş tir di ye bi li rim. Ben ol du -

ğum için bu nu söy le mi yo rum, fa kat ağır lık lı ola rak ulu sal po li ti -

ka ya yön ver di ği miz az çok ka nıt lan mış tır. Ama Tür ki ye’nin te -

mel so run lar da bir öne ri ge liş tir me mer ke zi tam te şek kül et miş

de ğil. Şim di mer kez Mil li Gü ven lik Ku ru lu’dur der sek, Tür ki -

ye’de ço ğu “ha yır, öy le de ğil dir” di ye cek ler. Mer kez hü kü met tir

der sek, ço ğu “Ha yır, bu ra sı da de ğil dir” di ye cek ler. Pe ki Çan ka -

ya’dır der sek, “ha yır, o ken di ken di ne ko nu şu yor” di ye cek ler.

Par la men to her şe ye ha kim dir der sek, “ onun öy le ol ma dı ğı nı her -

kes bi li yor” di ye cek ler. Pe ki bu ne an la ma ge li yor? Bir li der lik

ku ru mu nun ve do la yı sıy la gü ven du yu la cak bir öne ri ler sis te mi ne

sa hip bir mer ke zin olu şa ma dı ğı nı gös te ri yor. Za ten sı kın tı la rın

bir kay na ğı da bu dur. Ya ni öy le bir mer kez dü şü ne lim ki, ken di ne

gü ve ne rek te mel so run lar da çö züm öne ri le ri ge liş ti re mi yor. İş te

Tür ki ye bu nun kri zi ni ya şı yor. Do la yı sıy la iş te “PKK’yi mi, bil -

mem Apo’yu mu mu ha tap ala ca ğız” de mek ye ri ne, “Tür ki ye’de

biz ki mi mu ha tap al ma lı yız” so ru nu na çö züm ge tir mek da ha an -

lam lı olur. İş te baş kan lık sis te mi, ye ni den bir ana ya sal çer çe ve,

yi ne par ti ler ya sa sı tar tış ma la rı bu kri zi gi der me yi gün dem leş tir -

me li dir. So run la rın çö zü mün de, böy le bir li der lik so ru nu nun çö -

zü mü de ol duk ça et ki li ola bi lir.

– Çok sa ğo lun, çok te şek kür edi yo ruz

– Ol duk ça yo ğun ge çen bu gö rüş me do la yı sıy la ben de te şek kür

edi yo rum!

15 Ni san 1993

140 141

Ga ze te ci Ra fet Bal lı’nın 15 Ni san 1993 ta ri hin de yap tı ğı rö por taj:

EN AZ KEN Dİ MİZ KADAR TÜR Kİ YE’Yİ

DE DÖNÜŞ TÜR ME İDDİ A MIZ VAR

Abdullah Öcalan: An nem, “bu son atı lan adı mı da de rin leş tir -

sin” de miş. İyi söy le miş. Ben, an ne min iyi oğ lu ol mak için as lın da

en öz gün ça ba la rı har ca yan lar dan bi ri si yim. Bu ko nu yu faz la so ru -

yor su nuz. Say gı dan ile ri ge li yor bu. An ne ger çe ği ne be nim bağ lı lı -

ğım, öz gür lük mü ca de le sin de ki ye rim dir. An ne min bü tün ya şa mı,

be ni öz gür lü ğe doğ ru koş ma ya müt hiş zor la mış tır. Yi ne bir ka dın

ol ma sı iti ba riy le, ka dın la rın öz gür lü ğü ne önem ver me me zor la mış -

tır. Ve bu da an ne ger çe ği ne en iyi bağ lı lık tır.

Rafet Ballı: Peki ko nu muz ölüm. Çok sev di ği niz, çok de ğer ver -

di ği niz ar ka daş la rı nı zın öl dü ğü nü du yun ca ne his se di yor su nuz?

– Bu ko nu lar da, çok de ğer za man sız şe hit düş tü ğü için, ar tık bel -

li bir me ta net gü cü ge liş miş tir. Fa kat ben bun la rın hep si ni, ken di

ça lış ma tar zı ma, ça lış ma tem po ma dö nüş tür mü şüm. Öy le bir tem po

ya rat tım ki, ar tık ne ka dar şe hit de ol sa hep si nin anı la rı bu nun için -

de dir ve ya şa tı lı yor. Bu bü yük acı la rı, bu mü ca de le nin ba şa rı sı na

dö nüş tür düm. Baş ka tür lü şe hit ler kal dı rı la maz. Di ye bi lir si niz ki,

“sen ken di ni bu du ru ma sok mak la as lın da şe hit le rin bü yük acı sın -

dan ken di ni bi raz uzak laş tır dın.” Tür ki ye’nin 1971 di re ni şi şe hit le -

142 143

“Yalnız bizim tarafın değil, başka güçlerin

görüşlerine de değer biçiyorum. Bunlar Kürt

güçleri olabilir; Türkiyeli demokratik güçler

olabilir, hatta resmi çevreler olabilir. Onların da

niyetlerini ve taleplerini göz önüne getirerek, bu

süreci birlikte ilerletmek istiyoruz.”

“Ortada acılar, kanlar, büyük sıkıntılar söz konusu.

Tarihi sorunlar fazla ertelenmeye tahammül göstermez.”

ri nin acı la rı nı, ta bi bi zim en son şe hit le ri mi zin ve an ne min bi le acı -

sı na ka dar hep si ni ben, hak lı, ye rin de ve ba şa rı lı bir mü ca de le yi

sağ la mak la gi de ri yo rum. Baş ka tür lü bu ka dar acı yı kal dır mak

müm kün de ğil.

“İyi bir Kürt po li tik eli ti or ta ya çı ka ra ca ğız”

– Pe ki ta mam. Şim di ye ni bir dö ne me gi ri yor su nuz, gir di niz.

Ben ce dö ne meç te si niz. Ama siz den, “Sa vaş po li ti ka nın yo ğun laş -

mış ifa de si dir” gi bi ge nel bir yak la şım is te mi yo rum lüt fen. Si ya se -

tin, ya ni ke li me nin ger çek an la mıy la si ya si araç la rın ön plan da

ol du ğu bir sü re ci önü nü ze koy du nuz. Siz si lah lı bir ör güt sü nüz,

si ya se ti be ce re bi le cek mi si niz? Me se le Ab dul lah Öca lan’ın bu na

yat kın olup ol ma ma sı me se le si de ğil dir. Bü tün açı sın dan bak tı ğı -

mız da ör gü tün ye ni dö nem de in ti bak ye te ne ği var mı? Si ya si le şe -

bi le cek mi, po li tik le şe bi le cek mi?

– Biz baş tan aya ğa ka dar as lın da si ya sal bir ha re ke tiz. As ke ri yö -

nü müz sa nıl dı ğı gi bi faz la ge liş me miş tir. As ke ri özel lik ler güç lü -

dür; fa kat as ke ri leş me is te di ği miz gi bi ge liş me miş tir, olum lu özel -

lik ler ta mı ta mı na ha ya ta geç me miş tir. Si ya set yap ma mız, as ker lik

yap ma mız dan da ha zor de ğil dir. Ör güt ya pı sı si ya sal laş ma ya da ha

yat kın dır. Şu nu söy le ye bi li rim: PKK’de biz, ide o lo jik fa a li yet yap -

ma yı, si ya si fa a li yet yap ma yı çok ge liş tir mi şiz. Ve hat ta sos yal ya -

şa mı ge liş tir me yi en iyi te mel len dir mi şiz. As ker lik bi raz zor bir iş.

Ama onu da ba şa ra ca ğız. Bu açı dan ye ni dö nem de si ya se ti ge liş ti -

re me me gi bi bir du rum yok.

– Kad ro nuz var mı? Ye ter li mi?

– Sa nı yo rum bu doğ rul tu da po tan si yel le ri ol duk ça güç lü ol du ğu

için de ne yim ka za na cak lar. İyi po li ti ka cı ola bi le cek –bu sa de ce

PKK için de de ğil– çok kap sam lı bir Kürt eli ti var. Bun la rın hep si ne

bi raz po li ti ka yap tır ma şan sı var. İçi miz de ol sun, dı şı mız da ol sun,

iyi bir Kürt po li tik eli ti or ta ya çı ka ra ca ğız. Bu da gü zel bir ça lış ma -

dır. Ve bu Tür ki ye’yi de et ki ler. Ya ni Tür ki ye’nin de po li tik are na sı

tı kan mış tır, as lın da ya man po li ti ka cı la rı yok tur. Po li ti ka ka pı sı nı

Tür ki ye için de ara la ya ca ğız. Ve Tür ki ye’de de dev rim ci ve de mok -

ra tik po li ti ka cı tü rü ge li şe bi lir. Böy le bir ye ni leş me ko nu sun da dar

yak laş mı yo ruz. Tür ki ye’de kar şı mı za iyi po li ti ka cı lar çık ma sı nı is -

te riz. Kı sa ca, bu ko nu la ra ha zır lık lı yız.

– Şim di, ateş kes ten he men son ra Ke mal Bur kay’la or tak dek la -

ras yo nu nuz gel di. Ar dın dan, be nim çe şit li Kürt grup la rı nın tem sil -

ci le rin den ve si zin ko mu tan la rı nız dan Ce mil Ba yık’la yap tı ğım ko -

nuş ma lar da öğ ren di ğim ka da rıy la, Tür ki ye kö ken li Kürt ör güt le ri -

nin bir or tak cep he si gün dem dey miş. Bu ça lış ma ne aşa ma da? Şu

ana ka dar han gi Kürt grup la rı ve şah si yet le ri bu ola ya evet de di?

– He men hep si ge le cek ve bir cep he sel bir li ğe doğ ru adım lar atı -

la cak. Sa nı rım mev cut güç le ri ora nın da bu ger çek le şir.

– Bu ko nu da ön gö rüş me ler ya pıl dı mı?

– Ya pıl dı, ya pı lı yor.

– Siz, Ke mal Bur kay’ın dı şın da kim ler le gö rüş tü nüz?

– He men he men hep si gö rüş me ha lin de.

-– Siz kim ler le gö rüş tü nüz?

– O Hev gır tın adı al tın da bir le şen grup lar var, on la rın hep siy le

gö rüş tüm.

– İb ra him Güç lü’yle, Ha ti ce Ya şar’la?

– İb ra him Güç lü, Hem reş Re şo ve Ru şen As lan’la. Bu gün ler de

ye ni le ri de ge li yor. Gö rüş me ler ge li şi yor, en gel yok, bu nun yo lu ar -

dı na ka dar açıl dı.

– Şu an da pren sip ler de an laş mış ol du ğu nu zu var sa ya bi lir mi yiz?

– Ta bii ta bii. Pren sip tar tış ma la rı yok. Ben hep si ni ser best bı rak -

mı şım; ne ya zar lar sa, al tı nı çi zi yo rum ve im za lı yo rum. Bu ko nu da

hiç sı kın tım yok.

– Bu açık çek ne re den ge li yor?

– Fi i li du rum açık çek an la mı na ge li yor ve hep si ne ay nı şey le ri

söy let me du ru mu nu do ğu ru yor. Ba na da dü şen im za dır ya ni.

– Ya ni “bu ko nu da faz la ay rın tı cı ol mu yo ruz” di yor su nuz.

– Hiç ge rek yok.

– Bu cep he ne za man ku ru lur?

– Onu da on la ra bı rak mı şız.

– Si zin tah mi ni niz?

– Önü müz de ki bir kaç ay için de ilan edi lir.

144 145

- Bir kaç ay için de...

– Er ken mi, geç mi?

– Da ha er ken ku ru la ca ğı şek lin de bir şey ler söy len miş ti.

– Önü müz de ki ay di ye lim. Bun dan da ha er ken de dü şü nü lür mü?

– İs mi ne ola cak?

– Bu mü him de ğil, her han gi bir isim ve ri le bi lir. Kürt Ulu sal Cep -

he si ola bi lir.

– Kürt Ulu sal Cep he si mi, Kür dis tan Ulu sal Cep he si mi?

– Kür dis tan Ulu sal Cep he si. Biz bu na ERNK de miş tik. Ar tık be -

ğen mez ler se, baş ka ad ko yar lar.

– Ona da açık sı nız.

– Açı ğım. Ya ni bu ko nu da...

- Re zer ve niz var mı; şun lar ge lir, şun lar ge le mez di ye?

– Yok. Hep si ge le bi lir.

– Ve jin de ge le bi lir mi?

– Ge le bi lir, “Ve jin” de gel sin. Bu ko nu da hiç sı kın tım yok.

– Ya ni hiç bir kay dı nız , şar tı nız yok?

– Bir tek şar tım var; boz gun cu luk yap ma ya cak, ipi dı şa rı dan çe -

ki lip gev şe til me ye cek. Ya ni bi ri le ri dür ter, “boz” der; bu ol ma sın

ye ter. Ken di le ri dü şün sün ve ka rar ver sin ler. Be nim şar tım bu dur.

– Ne re de top la na ca ğı nız bel li mi?

– Her yer de top la nı la bi lir. Av ru pa’da, Or ta do ğu’da, Kür dis -

tan’da, Tür ki ye’de top lan tı lar ge li şir. Her hal de Gü ney’de ilan et me

ola yı ger çek le şe bi lir.

– Er bil’de mi?

– Müm kün dür. Er bil ve ya bir dağ da.

– Ar tık siz bir po li ti ka cı ol du nuz, bir sa lon da yap ma nız la zım.

– Ya rı ya rı ya kamp lar da da olur, ora da kamp lar güç lü dür.

– Bu ka dar yıl son ra ilk de fa di ğer Kürt ör güt le ri nin li der ko -

nu mun da ki in san la rıy la yüz yü ze ya da te le fon la ko nuş tu nuz. Pe -

ki ne his se ti niz?

– Çok nor mal. Ya ni aman sız eleş tir dik le ri miz, hat ta...

– Ajan lık la suç la dık la rı nız.

– Bir dö nem ler fır sat bul sa bir bir le ri ni vu ra bi le cek ler, ta ri hin bu

dö ne min de bir bir le ri ni son de re ce ol gun bir bi çim de kar şı la dı lar. Ar -

tık bu da bir Kürt iliş ki ve çe liş ki dü ze yi dir. Ben, bu aşa ma da on la ra

yar dım cı ol ma yı dü şü nü yo rum. İl gi du yu yor ve iti bar edi yor lar sa,

ba na dü şen, ona la rı ül ke le ri ne bi raz da ha yak laş tır mak tır. Git sin ler

ken di ger çek le ri ni ta nı sın lar ve bi raz hiz met et sin ler. Ye ter ki ben den

de hiz met is te sin ler! Ben baş ka her han gi bir şey is te mi yo rum.

– Li der ben ola ca ğım di ye bir şar tı nız var mı?

– Bu na hiç ih ti yaç duy mu yo rum.

– Pe ki cep he nin bir söz cü sü, ge nel sek re te ri, baş ka nı se çi le cek;

bu ko nu da bir tar tış ma ol du mu?

– Bu ko nu da da son de re ce açı ğım.

– Gün de me gel di mi bu?

– Gel me di. Bu ko nu lar da faz la so run or ta ya çık ma ya cak. De di -

ğim gi bi, biz de ön der lik so ru nu önem li oran da hal le dil miş tir.

– Ra ha tım di yor su nuz.

– Tek rar söy le ye yim, ken di mi dü şün mü yo rum. Ben, dev let de

ku rul sa, öy le bil di ği niz gi bi ken di mi cum hur baş ka nı ilan et me yi de

faz la hay ran lık uyan dı ra cak bir şey ola rak gör mü yo rum. Ça lış ma

tar zım ba şın dan iti ba ren ön der lik sel dir. İl ko kul dan be ri bu böy le dir.

– Hu mey ni de İran dev le tin de cum hur baş ka nı ya da baş ba kan

de ğil di, ama bü tün her şey onun elin dey di.

– Öy le de de ğil. Ben bir dü zen le yi ci yim, Hu mey ni gi bi de ği lim.

İsa da bir dev let baş ka nı de ğil di. Ya ni ba zı ben zet me ler var. Mü te -

va zi bir hiz met sür dü re ce ğim. Ben hiz met le rin ni te lik le ri ni bi li rim,

gü cü mün de far kın da yım, fa kat ça lış mam ger çek ten bir emek çi gi -

bi dir. Sa ğı ma so lu ma ba kı lır sa bu nun böy le ol du ğu gö rü lür.

– Bu ku ra ca ğı nız Tür ki ye kö ken li Kürt ör güt le ri nin cep he si

için bir mo del üze rin de tar tış tı nız mı?

– Yok.

– Ne ola cak? Ya ni her kes ken di ör güt sel ba ğım sız lı ğı nı ko ru ya -

bi le cek mi?

– Ko ru ya bi lir.

0– Ko ru ya bi le cek! Ama bu cep he nin bir prog ra mı ola cak. Bu

prog ram da hi lin de mi, ze mi nin de mi ça lı şa cak sı nız?

– Ga yet ta bii.

– Ka ba da ol sa bu cep he nin prog ra mı na iliş kin ba zı gün dem

146 147

mad de le ri mut la ka gö rüş me ler de tes pit edil miş tir.

– He men her ke sin prog ra mın da ki hu sus la rın yüz de sek se ni bir -

bir le ri nin ay nı dır.

– Ke mal Bur kay’la yap tı ğı nız dek la ras yon da hil edi lir, de ğil mi?

– Ta bii da hil edi lir. O ko nu lar da sı kın tı da ol ma yız. He men he -

men as ga ri müş te re ke ler bir dir.

– Ya ni şu an da hiç bir so run çık ma dı?

– Çık ma dı.

– Pe ki FKÖ mo de li mi, yok sa Irak Kür dis ta ni Cep he mo de li mi?

– Bi raz iki sin den de fark lı ola bi lir.

– Na sıl me se la?

– Çün kü ör güt le rin ni te li ği fark lı. Mev cut ör güt ler, FKÖ’de ki ler

dü ze yin de ol ma dık la rı gi bi, Gü ney Kür dis tan’da ki ör güt ler gi bi de

de ğil ler. Bi ri sin den ge ri, bi ri sin den ile ri ler.

– Han gi sin den ile ri ler?

– Kür dis ta ni Cep he ör güt le rin den ile ri ler, ama FKÖ’nün güç le -

rin den po li tik ola rak ge ri ler. Bu çer çe ve de öz gün bir lik ge li şe bi lir.

– Pe ki tek par ti gün de me ge le bi lir mi? Bu nu is ter mi si niz?

– Ta bii, le gal bir cep he par ti si gi bi ha re ket eder ler gi bi me ge li -

yor.

– Cep he par ti si!

– Bu Tür ki ye’de le gal ola rak ge li şe bi lir. Ya ni Kürt si ya sal uya nı -

şı mev cut ya sal sı nır lar da ken di si ni ifa de et me ye ça lı şa bi lir.

– Le gal par ti kur ma gün de me gel di mi?

– Gün de me de ge lir. Onun ko şul la rı hız la ol gun la şı yor. Sa nı yo -

rum önü müz de ki ay lar da le gal bir par ti, da ha çok ses li, ge niş ka tı -

lım lı ve der li-top lu bir bi çim de gün dem le şe cek tir.

– O za man bu HEP ne ola cak?

– HEP de bu nun için de dü şü nü lü yor. Za ten ka pa tıl ma ih ti ma li var.

– Bu tür ge liş me ler den son ra pek bek len mi yor ga li ba.

– Bek len me se de ken di si ni ka pa tır. Ve ge niş le ye rek ye ni den bir

par ti leş me ye dö nü şür.

– Şim di be nim di ğer Kürt ör güt le ri nin söz cü le riy le yap tı ğım –

ta bii te le fon la– gö rüş me ler de, Tür ki ye Kürt cep he si nin fa a li yet

prog ra mın da ön ce li ği san ki Ba tı’da ki dip lo ma tik te mas lar ala cak

gi bi bir so nuç çık tı.

– Na sıl?

– Ya ni “iş te biz bir or tak cep he ku ra ca ğız ve ağır lık lı ola rak

hız la Ba tı ka rar gah la rın da, Ba tı hü kü met le ri nez din de da va mı zı

an lat mak için ça lış ma ya gi re ce ğiz” gi bi şey ler söy le di ler. Siz bu na

na sıl yak la şı yor su nuz?

– Biz bi raz iç bo yu tu, on lar da dış bo yu tu ge liş ti rir.

– Öy le bir gö rev tah si si mi yap tı nız?

– As lın da bu da pek an lam lı de ğil dir. Çün kü, bi zim se si mi zi

dış da şid det le du yar. Fa kat bun lar epey par ça lan mış ve et ki siz -

leş miş ler, do la yı sıy la bun la rı top la mak iyi bir şey dir. Kürt gü -

cün de ki aşı rı da ğı nık lık za rar ve ri yor. Şim di bu or ga ni ze ola cak.

Evet, on lar çok dı şa rı da kal mış lar ve ta bii ki dı şa rı da bi raz da ha

faz la iş ya pa bi lir ler. Ama dı şa rı da da biz on lar dan da ha faz la yız,

da ha güç lü yüz. Ya ni bi zim so ru nu muz bu de ğil dir. Bi zim so ru -

nu muz, in san la rı an lam sız ça tış ma lar la yıp rat ma mak tır. Za ten

Kürt le rin sı nır lı bir gü cü var; bun la rı as ga ri müş te rek ler de bir -

leş tir mek tir. O açı dan, ka ri yer so run la rı ar tık öne mi ni yi tir miş ve

il ke so run la rı da as lın da çö züm len miş tir. Bir de Tür ki ye’nin or -

ta mı es ki şid det te de ğil dir. Bu ne den ler le mev cut ge liş me ler bi -

raz iler le ye bi lir.

– Dış ül ke ler de bü ro aça cak mı sı nız?

– Bü ro lar za ten var.

– Ha yır, dış ül ke ler de Tür ki ye Kür dis ta ni Cep he si adı na, o

kim lik le, o ta be lay la bü ro açı la cak mı? Var mı böy le bir şey

gün dem de?

– Ta bi açı la bi lir. Or tak bü ro lar ra hat lık la ge li şe bi lir.

– Var di yor su nuz böy le bir şey.

– Do ğal dır ya ni. Hem iç te, hem dış ta or tak tem sil grup la rı çı kar.

– Pe ki, da ha ön ce Tür ki ye kö ken li di ğer bü tün Kürt grup la rıy la

gö rüş müş tüm, on la rın de di ği şöy le bir şey var dı ve gi de rek do za jı -

nı yu mu şa tı yor lar dı: “Biz PKK’yle or tak ha re ket ede bi li riz. Bu

ga yet nor mal dir. Bi ze gö re ba zı ha ta la rı ol ma sı na rağ men, o da

bir Kürt gü cü dür. Önem li bir Kürt gü cü dür. Ama geç miş te di ğer

yurt se ver Kürt grup la rı na kar şı –on la rın ter mi no lo ji siy le söy lü yo -

148 149

rum– şid det uy gu la dı. Bun lar çok sek ter, dog ma tik tu tum lar al dı.

Bir öze leş ti ri yap ma sı la zım.” Bu gün de me gel di mi?

– San mı yo rum, bu nu ar tık ile ri sü re mez ler. Öze leş ti ri ba şa rı lan

pra tik tir. Biz öze leş ti ri mi zi yap ma say dık, bu gün le re ge le mez dik. O

öze leş ti ri ya pıl mış tır. Bu nun da te mi na tı nı si ze ve re yim ben. Hat ta

Türk so lu da bu nu çok söy ler. Ama müt hiş öze leş ti ri ya pan ilk ha re -

ket bi ziz. Öze leş ti ri, ken di ni tı ka nık lık lar dan, dar bo ğaz lar dan kur ta -

rıp si ya sal laş tır mak tır. Bu nu ilk de fa biz yap tık.

– Pe ki si zin bir Ulu sal Mec lis ça lış ma nız var dı. Av ru pa’da se -

çim ler ya pıl dı. Si zin ar ka daş la rı nız dan öğ ren di ğim ka da rıy la,

Tür ki ye’de de bu na ben zer şey ler ol muş, Ulu sal Mec lis için ba zı

tem sil ci ler se çil miş. Bun lar ne ola cak? Bu ça lış ma si zin gi ri şi mi -

niz di. On lar şu an da bu ola ya na sıl ba kı yor?

– Bu da ge liş ti ri lir ve gi de rek on lar da ka tı lır. Bir lik ve cep he ge -

liş ti ğin de, di ğer le ri nin ka tı lı mıy la sa nı rım bir cep he mec li si ola rak

bu da ge li şir. Ve hat ta di ğer par ça la rın tem sil ci le ri nin de ka tı lı mıy la

bir Ulu sal Kong re çer çe ve si ne ta şı rı la bi lir.

– Ama ben Ke mal Bur kay’la ko nuş tu ğum da şu nu söy le di: “Biz

ön ce lik le Tür ki ye Kür dis tan’ı için ça lı şı yo ruz. El bet te öy le bir şey

olur sa di ğer par ça lar dan tem sil ci gel sin, ama şu an da dü şün mü -

yo ruz.” O, her kes ken di mü ca de le si ni ken di si yü rüt sün de di.

– Öy le or tak bir or ga ni zas yon ken di ni his set ti re cek tir. Bu so ru nu

uzun sü re gö zar dı et mek müm kün de ğil dir. Kürt le rin or tak bir or ga -

ni zas yo nu na ih ti yaç var dır. Ar tık bu nun bi çi mi ve za ma nı ay rı bir

hu sus tur. Bu ko nu da biz ge liş me le ri zor la ya ca ğız.

– Siz bu Ulu sal Meclis'e mil let ve ki li ola rak ka tı la cak mı sı nız?

Siz, şa hıs ola rak?

– Hiz met tir, ya ni fır sa tım olur sa ko nu şu rum. Bu nu her yer de ya -

pı yo rum za ten.

– Mer kez ne re si ola cak, Ulu sal Meclis'in top lan ma ye ri?

– Kür dis tan’ın en öz gür leş miş bir ala nı ola bi lir.

– Me se la?

– Ben ce ar tık Kür dis tan öz gür le şi yor; Gü ney de ola bi lir, Ku zey

de ola bi lir.

– Ama ağır lık ga li ba Gü ney’de.

– Sı nır lı bir za man ke si ti için de ora da ola bi lir. Fa kat hız la Ku zey’e

de ka ya bi lir. Bu ko nu da ar tık dağ lar bel li bir öz gür lü ğe im kan ve ri yor.

– Pe ki bu cep he de ve Ulu sal Mec lis’te Kürt grup la rı nın han gi

oran lar da tem sil edi le ce ği ko nu su gün de me gel di mi?

– Gün de me gel me di. Pek o ka dar da önem li de ğil.

– Prob lem çı kar mı siz ce?

– Ha yır. Kürt so ru nun da, Tür ki ye’de ol du ğu gi bi oy he sap la rı

faz la et ki li ol ma ya cak tır. İş le rin cid di ye ti ve ko şul la rı bu tip he sap -

la ra faz la ge çer li lik şan sı ver dir mi yor.

– Ke mal Bur kay’la dek la ras yo nu nuz ar dın dan di ğer Kürt

grup la rıy la kur ma yı dü şün dü ğü nüz Kür dis ta ni Cep he ola yı nı ilk

duy du ğum da ben şu nu dü şün düm: En te li jan si ya sı ile Kürt si lah lı

ha re ke ti bir le şi yor. Ta rih sel bir dö ne meç tir. Önü müz de ki dö nem -

de özel lik le Kürt ay dın la rı me se le si ne gel di ği miz de ben, bu ko nu -

da si zin bü yük ek sik li ği ni zin ol du ğu nu gö rü yo rum. Şim di na sıl

bir açı lım bek li yor su nuz? Ya ni bu bi le şim, iki fark lı ye te ne ğin ve

iki fark lı bi ri ki min bir ara ya gel me si, ön ce lik le si zin han gi za af la -

rı nı zı gi de re cek ve han gi avan taj la rı nı zı ge liş ti re cek?

– Kürt lük için, de mok rat lık için ça ba ser gi le yen, fa kat bu nu po li -

tik ola rak ge liş ti re me yen bu in san la rın, ömür le ri nin son dö nem le -

rin de bu bi ri kim le ri bo şa git me sin di ye uy gun ka nal lar açıl mış tır.

Ben bu nu dü şü ne rek, “gel sin ler, gir sin ler ve ya rar lı ol sun lar” an la -

yı şıy la yak laş tım. Yok sa PKK’nin çok te mel ih ti ya cı nı gi der sin ler

di ye de ğil. Biz zor la sak da ha kö tü du rum la ra dü şe bi lir ler, o ye te ne -

ği miz var; ama bu iyi bir yol de ğil. Bü tün ye ter siz lik le ri ne rağ men

bu in san la rı çek mek ge re ki yor. Her tür lü has ta lık la rı na ve za af la rı na

da sa bır gös te re ce ğiz. Olum lu yön le ri var sa on la rı da öz gür ce ve di -

le dik le ri gi bi po li tik ya şa ma kat ma la rı na üs tün de ğer bi çe ce ğiz. Ya -

ni bi zim “en te lek tü el boş lu ğu mu zu gi der me” de me yi ben bi raz yan -

lış bu lu yo rum.

– Bu nun ek sik li ği yok mu si ze gö re?

– Var sa da, böy le gi de ri le ce ği ni pek san mı yo rum. En te lek tü el

ye ter li li ği sağ la ma bir te o rik iş tir, te o rik ge liş me dir ve bi raz da ki -

şi lik me se le si dir di ye bi li rim. Biz de en te lek tü el le rin, te o ris yen le rin,

hat ta sos yal-si ya sal yö nü ge liş kin olan la rın çık ma sı, öy le dı şar dan

150 151

it hal et mek le de ğil de, ken di özün de bü yük bir ça bay la müm kün

olur.

– Ba na bir ta ne ör nek gös te re bi lir mi si niz, dün ya ta ri hin de ve

baş ka ül ke ler den? Bir par ti nin or ga nik şem si ye si al tın da mu az -

zam bir ay dın bi ri ki mi olu şur mu hiç?

– Ama ob jek tif ola rak PKK’nin or ta ya çı kar dı ğı bir çok özel lik

hız la...

– Do lay lı ola rak bu na yol açı yor ola bi lir. O ay rı bir da va.

– Za ten bu na yol açı yor.

– Pe ki ay dın la rı ni ye ka zan ma dı nız? Ay dın la rın bü yük bir ke si -

mi si ze sem pa ti le ri ni za man za man bir bi çim de di le ge tir me le ri ne

rağ men si zin em ri ni ze gir me di ler. Kürt ay dın la rın dan bah se di yo -

rum. Bu nun se be bi ne? Si zin bu ra da hiç ha ta nız yok mu?

– Ye te nek siz dir ler.

– Bü tün ka ba hat on la rın mı ya ni?

– Yurt se ver lik duy gu la rı faz la ge liş kin de ğil, çar pı tıl mış lar. Bi zi

de ben ce bi raz ge ri bu lu yor lar. İçi miz de bi le öy le le ri var. Şim di ba -

zı tip ler var ki, ha ni bir söz var dır, “Ser silê, nikarê ra be ser cilê.”

– Ne dir bu?

– “Sil”, al tı na et me dir. Ya ni “Al tı na et mek ten, ki li min üze ri ne

otur ma ya gü cü yet mez.” Şim di ba zı ay dın lar bi raz böy le. İçi miz de -

ki ler den de bah se di yo rum. Bun lar ken di le ri ni ay dın sa nı yor lar, fa -

kat ba şar ma güç le ri za yıf tır. On la rı ken di hal le ri ne bı ra kır san bi ter -

ler, çok kı sa bir za man için de bi ter ler. Biz de ay dın laş ma nın,

PKK’nin çı kı şıy la ya kın bağ lan tı la rı nın ol du ğu nu söy le me li yim.

Da ha ön ce ki ay dın laş ma nın ol duk ça cı lız ol du ğu nu, si ya sal ve ulu -

sal ge liş me le re güç ye ti re me di ği ni be lirt me li yim. PKK’nin ken di si

bü yük bir rö ne sans ha re ke ti dir. Bi li yor su nuz, bir çok sa ha da ye ni den

do ğu şu an lam lı bir bi çim de ge liş tir di.

– Sa yın Öca lan, “Sı fır dan baş la yıp on bin ki şi lik gü ce ulaş tı ğı -

nı zı” söy lü yor su nuz, ama ay dın gü cü nüz çok za yıf. Bu ra da dö nüp

ken di ni ze bak ma nız ge rek mi yor mu?

– Ay dın de dik le ri niz ne re de?

– Eğer oku muş in san lar dan bah se de cek sek, çok ge ri plan da

olan çok sa yı da üni ver si te bi tir miş, üni ver si te oku yan...

– Var, saf la rı mız da oku muş in san la rın sa yı sı çok faz la. İna nır mı -

sı nız, saf la rı mı zın ya rı sı na ya kı nı li se li ve üni ver si te li dir.

– Bir ço ğu yok sul köy lü

– Ha yır, ade ta ay dın is ti la sı na uğ ra mış gi bi yiz. Genç ay dın lar

ezi ci bir bi çim de ya nı mız da. Siz, bu ko nu da ek sik bir de ğer len dir -

me için de si niz. Ba zı ke nar da kö şe de kal mış olan la ra ay dın di yor su -

nuz. O tip ay dın la rın kırk ta ne si ni, bi zim sı ra dan bir mi li tan ce bin -

den çı ka ra bi lir.

– Ta rih araş tır ma cı sı, şa i ri, ya za rı, si ne ma cı sı, res sa mı; bun lar -

dan bah se de lim. Bun lar hiç yok!

– Bu bah set tik le ri niz Kürt ler de faz la yok tur ve olan lar da öy le

yetenekli de ğil ler. On la ra bir alt ya pı ge re kir. Şim di lik o alt ya pı yı biz

sağ lı yo ruz. Ede bi yat çı di yor su nuz, ar tist di yor su nuz ama, on lar çok

ye te nek is ter. Bir Kürt fil min de rol al mak, bir Kürt ede bi ya tın da tip

be lir le mek çok mü him bir olay dır ve de rin çö züm le me le re ih ti yaç

gös te rir. Ben, onun te mel kay nak la rı nı or ta ya çı kar mak la uğ ra şı yo -

rum. Ya kın da siz bu nu gö re cek si niz. Ma a le sef bir ta lih siz lik de bu ra -

da dır; biz ge liş me nin ipuç la rı nı or ta ya çı ka rı yo ruz, ba zı la rı da bun la -

rı ken di ma ri fe ti sa nı yor. Po li ti ka na sıl ya pı lır? Bu nun gi bi, yi ne sos -

ya lizm ne dir? De mok ra si ne dir? Ay dın lan ma ne dir? Ger çek ya şam

ne dir? Me se la si ze ha kim olan sos yal ya şam öl çü le ri na sıl ge liş ti ri -

lir? Bun lar üze rin de ne ka dar yo ğun laş tı ğı mı ile ri de an la ya cak sı nız.

– Ben, ay dın so ru nu ko nu sun da ge nel şu yak la şı mın dı şın da

siz de...

– Seç kin ya şa mı di ye lim biz bu na, en te lek tü el ya şam di ye lim de -

ğil mi? Ben de onun ne ka dar yo ğun ol du ğu nu aca ba kes ti re bi li yor

mu su nuz? Müt hiş bir seç kin ci ol du ğu mu söy le sem-ta bii ko şul lu

ola rak- aca ba bir şey ler an la ya bi le cek mi si niz? Siz, be nim na sıl ya -

şa dı ğı mı sa nı yor su nuz?

– Faz la bil mi yo rum.

– Bil me den ko nuş ma mak la zım. Ay dın sa nız, in ce le me yi de rin -

leş tir me li si niz. Ben si zi ayıp la mak için söy le mi yo rum, bu nu bi -

zim içi miz de ki ler bi le an la mı yor. Ba zen ka dın ko nu su di yor su nuz;

şim di ka dın ko nu sun da ol duk ça öz gür dav ra nıl ma sı ge rek ti ği ka -

nı sın da yım. Ve öz gür bir in sa nın da hak kı dır bir ka dı nı öz gür ya -

152 153

kal mak, öz gür te mel de iliş ki len dir mek, hat ta ol duk ça öz gür ya şa -

mak, de ğil mi? Şim di bu nun, biz Kürt ler de ne ka dar zor bir olay

ol du ğu nu bi li yor su nuz. Unut ma yın ki, göz gö ze ba kar lar ve iş te

ta mam, yan dı git ti. Ufak bir el do ku nuş la rın da bi le na mus me se le -

le ri çı ka rı lır, adam lar vu ru lur. Be nim gi bi öz gür lü ğün pe şi ne bu

ka dar dü şen bir in san, bu or tam da işin baş lan gı cı nı na sıl ya pa cak

ve so nu nu na sıl ge ti re cek? Çok öz gür lük yan lı sı yım ve iliş ki le ri mi

öz gür ge liş ti ri yo rum.

– Öyle olmadığınız bel li de so nuç lar dan.

– Kürt ola yın da söy le di ğim gi bi ufak bir el le do ku nuş ve ya ba kış,

ya ucuz bir aşk la so nuç la nır ve ka ra sev da ya tu tul dum de ni lir, ya da

bi ze na mus suz luk ya pıl dı ve na mu su mu zu te miz le riz bi çi min de so -

nuç la nır, de ğil mi? Ben bun la rın hep si ni na sıl çö züm lü yo rum, far -

kın da mı sı nız? Ba zı la rı di yor ki, “PKK faz la sos yal leş me miş tir”,

sos yal leş mek bi raz bu iliş ki yi ge liş tir mek tir, de ğil mi? Bu nun için ne

ka dar yo ğun bir ça ba har ca dı ğı mı bi li yor mu su nuz? İçi miz den hiç bi -

ri si nin, hiç bir Kür dün ak lın dan-ha ya lin den ge çir me di ği ça ba lar la

ben öz gür leş tir me işi ni yü rü tü yo rum. Çok ta nı dı ğı nız Mus ta fa Ke -

mal’in bi le bu ko nu da ki iliş ki le ri nin bi le be nim açım dan ne ka dar

ge ri de kal dı ğı nı be lirt me li yim; öz gür leş tir me ba kı mın dan söy lü yo -

rum.

– Ne re de araş tır ma la rı nız, ne re de bu nun te o rik so nuç la rı?

Bun la rı ka mu o yu bi li yor mu?

– İle ri de or ta ya çı kar. Si ze şu nu söy le ye bi li rim ki, ya rat tı ğım po -

tan si yel, ke sin ba zı so nuç la rı gün yü zü ne çı ka ra cak tır.

– Hız lı bir so ru: Du rum onu gös te ri yor ki, bü tün Kürt ör güt le -

ri, si ya sal yol da iler le mek ge rek ti ği nok ta sın da bir fi kir bir li ği

için de. PKK na sıl ge liş ti? Si lah la ge liş ti. “Biz de bu fır sat tan, bu

boş luk tan is ti fa de edip si lah la güç top la ya lım” di ye cek bi ri le ri çı -

kar mı?

– Müm kün de ğil. Hiz bul lah onu de ne mek is te di, “PKK tar zıy la

PKK’nin boş lu ğu nu dol du ra lım” de di. Bu nu da açık ça ilan et ti ler.

Fa kat her ba ba yi ği din har cı de ğil dir mer mi pat lat mak. Onu git sin ler

Türk or du su na, Türk po li si ne sor sun lar. Kü çüm se mek için söy le mi -

yo rum ama, iş te en değ me sol cu ör güt le ri gör dük, kaç ay da yan dı -

154 155

“Benim diğer bir özelliğim de, meseleler karşısında geleneksel

olmamaktır.”

lar? Yi ne en değ me Kürt is yan cı la rı nı gör dük. Bu Gü ney’de ki le ri

gö rü yo ruz, kaç gün da ya nı yor lar? PKK’nin ey le mi öy le ko lay aşı la -

maz. Aşı la ca ğı nı san mı yo rum ve bu ko nu da abart ma lı fi lan da de ği -

lim. PKK’yi aş mak de mek 40 ton pi lav ye mek de mek tir.

“Be nim tar zım ol ma say dı böy le bir Kürt ha re ke ti

oluş tur mak müm kün de ğil di”

– Şim di si zin çok önem ver di ği niz bir so ru ya ge çe ce ğim. Siz de

bu ör güt le rin en bü yük le rin den bi ri si de ğil di niz. He le 1977-78’le -

ri ha tır lı yo rum; ufa cık bir grup tu nuz, bir genç lik çev re siy di niz.

Ben ger çek ten an la mak is ti yo rum; bir ön yar gıy la de ğil, kav ra mak

ve ba zı ipuç la rı ya ka la mak is ti yo rum. Siz ken di ken di ni ze ara dan

na sıl fır la dı nız? Ne yi ya ka la dı nız da bu müm kün ol du? Di ğer le ri

ne yi gö re me di ve siz ne yi gör dü nüz de ile ri ye fır la ya bil di niz?

– Be nim sez gi le rim güç lü.

– Tek sez giy le açık la na maz gi bi me ge li yor.

– Po li ti ka yı ma ra ton ko şu su esp ri siy le ya pı yo rum. Siz be nim ba -

zı özel lik le ri mi araş tı ra bil di niz mi? Sti li mi, tar zı mı hiç dü şü ne bi li -

yor mu su nuz?

– Şim di ba kın, be nim 1980 ön ce si ne iliş kin siz de tes pit et ti ğim

tek fark lı lık, da ha doğ ru su esas ve önem li fark lı lık lar dan bi ri

şu: Di ğer bü tün Kürt ve Türk sol grup la rı ulus la ra ra sı sos ya list

ve ko mü nist ha re ket te ki ay rı lık lar la uğ ra şır ken, ener ji si ni bir

an lam da bu na tü ke tir ken, siz bu na hiç gir me di niz. Bu, bir fark -

lı lık. İkin ci ola rak, si zin “ba ğım sız dev let” di ye for mü le et mek

is te di ği niz şey le ri di ğer le ri söy le me ye çe ki nir ve söy le mek is te -

mez ken bel li tak tik ne den ler le, siz bu nu ilk de fa açık ça ilan et ti -

niz. Bu da bir fark lı lık ola bi lir. Ama doğ ru la rı söy le mek yet mez

gi bi ge li yor ba na.

– Doğ ru.

– Ama bu nu na sıl ha ya ta ge çi re bil di niz? Bu po tan si ye li, bu gü -

cü ne re den bul du nuz? İş te “Apo ze ki in san dır, Apo her şe yi gö rü -

yor dur”; yok, bu nun la ol maz gi bi ge li yor ba na. Ki şi ler bir sü re ci

be lir le ye mez, et ki ya par.

– Ya ni Al lah mı yar dı ma koş tu di yor su nuz?

– Be nim için, si zin çı kar dı ğı nız so nuç önem li dir. Ta bi ben ken -

di de ğer len dir me mi ya za ca ğım, o ay rı bir da va.

– As lın da ben sa nıl dı ğın dan da ha faz la...

– Ne dir bu fark lı lık?

– Bir çok yö nüy le dev rim ci ler de güç lü olan yan lar ben de faz la

yok tur. İş te bu si la ha el at ma, mi li tan lık yap ma, gü rül tü ko par ma,

fer di çı kış lar yap ma ben de hiç yok tur. Ve bir de, ko lay he ye can la ra

ka pıl ma yan bi ri si yim. İz le diy se niz, slo gan lar be ni faz la çek me miş -

tir. Ama sü reç le rin de rin li ğiy le uğ raş tı ğım söy le ne bi lir. Bir de işin

özü ne epey il gim var dır; ar ka sı nı dü şü nü rüm, bir den bi re çok he ye -

can la nıp ta kıl ma ve son ra bı rak ma gi bi bir özel li ğim yok. Tut ku lu -

yum, fa kat tut ku la rı mı ger çe ğin du yar lı lı ğı na ol duk ça bağ la dım. Ta -

kip çi yim, ke sin ti si zim, ya rış çı yım, bir şe yin so nu nu ge tir mek te

aman sı zım. Ve dü şün ce ka dar dav ra nış la rı mı da bu na gö re ayar la -

mak ta çok tu tar lı yım. Ben bu nu bi raz ki şi sel ya şam özel lik le rim le

izah ede bi li rim. Ya ni be nim tar zım ol ma say dı, dün ya yı da bir ara ya

ge tir sey din böy le bir Kürt ha re ke ti oluş tur mak müm kün de ğil di.

– Si ze mi bağ lı?

– Ar tık bun dan son ra sı için ge rek du yul mu yor.

– Ben siz de bir ta kım şey ler tes pit edi yo rum. Siz, baş ka ül ke le -

rin de ney le ri ni re fe rans al mak tan çok, ken di yap tık la rı nız dan so -

nuç çı kar ma yön te mi ni be nim se miş gi bi si niz.

– Ta bi ta bi.

– Bir iş ya pı yor su nuz, ör ne ğin bu çay bar da ğı nı böy le ka rış tı rı -

yor su nuz, şe ker ka rı şı yor, öz ka rış mı yor. Öy le de ğil de böy le ya pa -

lım...

– Top ra ğa gö re di ye bi lir si niz.

– Bu ter cih önem li bir ter cih. Bu ter ci he gö tü ren gü dü ne, dü -

şün ce ne, far ke diş ne?

– De rin bir özel lik tir. Ben, ne ka dar yok sul, za yıf, ha rap ol sa da,

ül ke top ra ğı na ve halk ger çek li ği ne bağ lı lı ğı doğ ru ele al dım. Ve

bu nu çok te mel öl çü ler de yap tım. As lın da mü te va zi yim, her ko şul -

da ken di mi yi tir me yen bir in sa nım. Me se la, siz ler gi bi ken di mi

böy le en te lek tü el leş tir me de ne id di am, ne de gü cüm var dır. Hat ta

156 157

bu ko nu lar da za val lı yım, çok mü te va zi yim.

– Hiç mü te va zi gö zük mü yor su nuz, de ğil si niz.

– Ama ben ba zı yön ler den söy lü yo rum. Par ti için de her kes ken -

di ni ben den on kat da ha üs tün sa ya bi lir. Fa kat bir yer de her kes bi lir

ki, ben müt hiş bir ira de yim. Bun dan da hiç kim se kur tu la maz. Bu,

Tür ki ye için de ge çer li dir. Tür ki ye’de de bir olay ol du ğu mu sa na

söy le ye bi li rim ben. Ve hiç kim se ben den ko lay ko lay da kur tu la maz

de rim. He sap la şa ca ğım, bu ke sin. Hiç bi ri niz ben den ko lay kur tu la -

ma ya cak sı nız. Fa kat çok mü te va zi ol du ğu mu da yi ne si ze söy le me -

li yim. He sap la şa ca ğız ama, bu he sap laş ma yı he men her yö nüy le

kö tü an lam da yo rum la ma ya lım.

– Apo kur may lar la mı ça lı şı yor, ken di ken di ne mi ça lı şı yor?

– Bu ko nu lar da bü tün ku rum la rı al tüst eden ada mım. Ya ni di ğer

bir özel li ğim de şu: Her şe yi in san la rın aya ğı na in di rip tar tış tı ran

ada mım. Tan rı lar dan iş te o üs tün lük ik si ri ni ça lı yo rum ve in di ri yo -

rum or ta ya. Böy le bir kur naz lı ğım var. Si ya se ti bi raz böy le an lı yo -

rum.

– Ben bir şey söy le sem da rı lır mı sı nız? Si zin, ken di ola yı nı zı bi le...

– An la dı ğı nı zı san mı yo rum.

– Ye te rin ce özet le ye me di ği ni zi gör düm.

– Ola bi lir.

– Ben siz den ışık bek li yor dum. Ya ni bir şe yi ya ka la ya yım ve ya -

za ca ğım şey de onu aça yım di ye hırs la yak laş tım ola ya.

– Ba na gö re, do ğa bi raz da söy le di ği niz gi bi de ğil dir.

– De ğil mi?

– De ğil ta bii.

– Her şey bi linç li ol mu yor mu ya ni?

– De ğil. O şey dir iş te, ya ni se nin an la yı şın da şey var.

– Şe ma tik lik mi?

– Sa de ce şe ma tik lik de ğil, ide a lizm de var. Ben de onu çok dü -

şün düm; sağ lam ira de le re, sağ lam plan la ra, sağ lam öl çü le re da ya lı

bir ya şa mı müt hiş is te dim. As lın da kor kunç ça ba da har ca dım. Ye -

nik düş tüm de me ye ce ğim ama, son ra bak tım ki bu dün ya nın ku ru -

lu şu böy le de ğil, top lum da da hil ku ru luş lar böy le de ğil.

– Ama gün lük ya şa dı ğı nız da gö zük mü yor pek, gün lük de ya şa -

mı yor su nuz. Bel li ki böy le hep bir son ra ki ham le le ri he sa ba ka tı -

yor su nuz.

– Evet evet, öy le ya şa nı la ma ya ca ğı nı an lı yo rum. Do ğa nın ve

top lu mun ku ru lu şu nun sa nıl dı ğın dan da ha faz la ken di li ğin den ci ol -

du ğu ka nı sın da yım. Ve her şe yin ön ce den bi li ne ce ği ni, kes ti ri le bi le -

ce ği ni de san mı yo rum; bu na ge rek de yok tur. Gel di ğim fel se fik dü -

zey bi raz dav ra nış la rı mı izah eder. Bu mev cut öl çü ler, ku ral lar, ge -

le nek ler ba na bü yük oran da me ta fi zik ko ku yor. Çok bağ lı ka lı nan

bu öl çü ler öz gür lük dı şı ko ku yor. Fa kat öy le tam öz gür lü ğün ol du -

ğu na da inan mı yo rum as lın da. Doğ ru dur, dav ra nış bi çi mim söy le di -

ği niz gi bi dir. Ya ni çok öl çü lü-bi çi li, bil mem çok net leş miş de ğil di -

ye bi lir si niz. Ama ba na gö re, mev cut ya şam yak la şım la rı için de yi ne

de en öz gün yak la şım lar dan bi ri si dir. Ve ger çe ğe faz la say gı sız de -

ğil dir. Ben an lat ma ya ça lı şı yo rum, siz de an la ma ya ça lı şın. Ben bu -

ra da ger çe ğe say gı sız lık yap mak is te mi yo rum. Baş ka la rıy la ko nu -

şur sa nız, ola ğa nüs tü şe ma tik olur, bek len ti le ri ni ze de ola ğa nüs tü

dar ce vap lar ye tiş ti rir. Ben, bu nu say gı sız lık ola rak de ğer len di ri rim.

Tam ter si ne, ben bu ra da far kı si ze gös ter mek zo run da yım. Bek len ti -

le ri ni zin dı şın da ba zı du rum la rın söz ko nu su ola bi le ce ği ni gös ter -

mek zo run da yım. Bu, ger çe ğe bi raz da ha say gı lı ol ma nın ifa de si dir.

– Evet, si zin üs lu bu nu za uy gun. Ben bir şey ler ya ka la dım ga li -

ba si zin le.

– Ben ken di mi tam çöz müş de ği lim. Bi li yor su nuz, as lın da in san

çok kar ma şık bir olay. Şim di, ba zen in sa nı çok dü şü nü yo rum ve çok

ür kü tü cü bu lu yo rum; “in san de ni len olay ne ce sa ret le in san ol du” di -

yo rum. Açık söy le ye yim, bu bir ku sur sa bi le böy le ve ya şa ma yı ür -

kü tü cü bu lu yo rum. Ta bii bü tün bun lar be nim dav ra nış la rı mı et ki ler.

Ben, ger çek ten ku ral la rın, ka lıp la rın mah ku mu de ği lim. Bi raz in sa -

nın do ğal ye te nek le riy le, do ğal öl çü le riy le dü şün me ye ça lı şa lım.

“Ateş kes tek ta raf lı ge liş me ye ce ğe ben zi yor”

– Bir şey öğ ren mek is ti yo rum; siz ba zen per va sız tu tum alı yor -

su nuz, ba zen de ben, in ce in ce siz de ki şi lik özel lik le ri ni zi ya ka la -

ma ya ça lı şı yo rum. Ben bu ko nu lar la il gi li so ru so ra ca ğım. Do la -

158 159

yı sıy la her ko nu da so ra ca ğım so ru la ra çok ge niş, uzun ce vap lar

ver me niz ge rek mi yor. Her fik ri ni zi açık la ma fır sa tı ve re ce ğim.

Ba na gö re, si zin açı nız dan önem li olan lar, Tür ki ye ka mu o yu açı -

sın dan önem li olan şey ler le il gi li. Sa tır baş la rıy la da ol sa ben her

şe yi ve re ce ğim, o yüz den uzun uzun açık la ma yap ma ya lım. Be nim

gö re bil di ğim ka da rıy la si zin de za ma nı nız sı nır lı. O yüz den ben,

hız lı ge çe lim di yo rum. Bu yön tem de an laş tıy sak he men baş la ya -

lım. Şim di ta bii gün de me de ateş kes var. Ben, san ki ba sın top lan tı -

sı nı yap mış sı nız gi bi ola yı baş la ta ca ğım. Be nim ilk sor mak is te di -

ğim şey şu: İş te 15 Ni san ol du ve si zin 25 gün lük ateş ke si niz so na

er di. Şim di siz, ye ni dö nem için ka mu o yu na na sıl bir me saj ver -

mek is ti yor su nuz? Si zin ka ra rı nız ne dir?

– PKK, ba şın dan be ri ta ri hi, top lum sal ve ulu sal bir te me li olan,

en te mel bir so ru na çö züm ol mak ama cıy la or ta ya çı kan bir ha re ket -

tir. He men be lir te yim, 20 yı lı ge ri de bı ra kı yo ruz. Biz, bu ha re ke tin

te me li ni An ka ra’da tam da bu gün ler de at mış tık. Şim di ge li nen

nok ta, so ru nun or ta ya ko nul ma sın da ve çö züm yol la rı nın gös te ril -

me sin de epey me sa fe nin alın dı ğı nı gös te rir. Bu an lam da, baş lar ken

ka rar ne ise, şim di de odur. So run or ta ya ko nul mak ve çö züm len -

mek is te ni yor. Kürt hal kı nın ulu sal kur tu luş so ru nu nu, eğer Tür ki ye

hal kı ve onun tem sil ci le ri de ha zır sa, de mok ra tik bir tarz da on lar la

çöz mek is ti yo ruz.

Bu is tek, baş ta ka bul gör me di ği gi bi, aman sız bir bas kı ve sin dir -

mek le or ta dan kal dı rıl mak is te nil di. Biz bu na, di ren mek ve gi de rek

et kin bir si lah lı mü ca de le ge liş tir mek le kar şı lık ver dik. De ni le bi lir

ki, Tür ki ye Cum hu ri ye ti’ne 70 yıl dır ha kim olan ulu sal ten kil, bas -

tır ma po li ti ka sı ne ba şa rı ya git ti, ne de biz tam bir as ke ri za fer sağ -

la ya bil dik. Fa kat bi zim ol duk ça si ya sal me sa fe ka tet me miz, as ke ri

yön den de kü çüm sen me ye cek ba şa rı la ra ulaş ma mız söz ko nu su dur.

Biz, ta ri hin bu dö ne me cin de tek rar şu nu söy le mek is ti yo ruz: Aca ba

so ru nun mu ha tap la rı, si lah lı yön te me faz la iti bar et me den, si ya si

çö züm yol la rı na ken di le ri ni açık ve ha zır his se de bi li yor lar mı? Bu -

na bir şans ver mek için bu son adı mı at tık biz.

Ne re den ba kı lır sa ba kıl sın, şu an la ma ge li yor: Bu bas kı po li ti ka -

la rı nı dur du run, çö züm öne ri le ri ni ge liş ti rin ve halk la rın önü ne ko -

yun! Ve ger çek ten bu te mel so ru nun çö zü müy le Tür ki ye’nin düz lü -

ğe çık ma sı, Kürt hal kı nın da çok ağır so run la rı nı çö züm yo lu na

koy ma sı ger çek leş sin. İş te bu na bir şans ver mek tir. Sa bır la ve ken -

di mi ze gü ven le bu adı mı at tık. Ge niş ka mu o yu oluş muş ve biz den

bu adı mın da ha da de rin leş ti ril me si ni is te mek te dir. Bu aşa ma da biz

iyi ni ye ti mi zi gös ter dik, kar şı ta ra fın da ar tık iyi ni ye ti ni gös ter me si

ve ba zı adım lar la ne yap mak is te di ği ni da ha so mut or ta ya koy ma sı

ge re ki yor.

– Pe ki 25 gün lük bir ateş kes sü re ci ya şan dı. Po li ti ka cı lar, mu -

ha le fet li der le ri, hat ta as ke ri li der ler, si zin ateş kes le il gi li ka ra rı -

nı za iliş kin gö rüş le ri ni açık la dı lar. Siz, bu gün ateş ke si tek rar

uzat mak için ge rek li bul du ğu nuz iyi ni yet işa ret le ri ni al dı nız mı,

al dı ğı nı za ina nı yor mu su nuz?

– Pek açık işa ret ler de ğil. Ve ağır lık lı ola rak ha len ge le nek sel po -

li ti ka kur ta rıl mak is te ni li yor. Bi zim gü cü müz sı nır lı ol du ğu hal de

gös ter di ği miz ce sa re ti, kar şı mız da ki ler gös te re mi yor. Bi zim gös ter -

di ği miz açık lı ğın çok sı nır lı bir kıs mı na bi le he nüz yak laş mış de ğil -

ler. Çok açık; si lah lar sus tu rul sun ve çö züm öne ri le ri su nul sun di -

yo rum. Ve peş pe şe ken di öne ri le ri mi zi sun duk. Ama kar şı ta raf tan

ses yok ve ya çok sı nır lı. Ay rı ca ope ras yon la rı hiç dur dur ma dı lar. En

son gü ne ka dar de vam et ti ği ni biz zat bi li yo rum. Ya ni bu ateş kes sü -

re ci ni kö tü kul lan mak is te di ler.

– Ama be nim gö re bil di ğim ka da rıy la, bu ge nel bir po li ti ka de -

ğil di.

– Fa kat bir çok böl ge de kul la nıl dı ğı nı ra hat lık la söy le ye bi li rim.

Çö züm öne ri le ri ni de çok muğ lak kıl dı lar. Ne re den ba kı lır sa ba kıl -

sın, so run ol duk ça ana ya sal ve ya sal dır, bir çok ku rum laş ma nın ye -

ni den göz den ge çi ri lip dü zen len me si ve bu nun için kap sam lı si ya sal

di ya log dur. Bu ko nu da kar şı ta raf ger çek ten çok ür kek ve ya baş ka

amaç lar pe şin de gü nü kur tar ma ya ça lı şı yor.

– Şim di ka ra rı nız ne si zin, ne ya pa cak sı nız? De vam mı?

– Eğer kar şı ta raf si ya sal yön te me bi raz iti bar et mek is ti yor sa,

so ru nun cid di ye ti nin far kın day sa, çok ça söy le dik le ri Tür ki ye’nin

bü yük lü ğü ve bil mem şöy le dev let bü tün lü ğü gi bi şey le re ken di le -

rin ce bir an lam ver mek is ti yor lar sa, o za man bi raz bi zi de an la ma la -

160 161

rı ve öy le ucuz “te rö rist” id di a la rın dan vaz ge çe rek so ru nun özü ne

in me le ri ge re kir. Dik kat edin, ha len ken di niz de ge lip biz zat söy lü -

yor su nuz, cid di bir gö rüş me gü cü nü gös ter mi yor lar di yor su nuz. İs -

ter ik ti dar ve is ter mu ha le fet çev re le ri ol sun, bir tem sil ci le ri ni gön -

der mek ten ve “gi din de bir di ya log ka pı sı nı ara la yın” de mek ten ka -

çı nı yor lar. Gö rü şül se ne olur? Bi zi hiç ka bul et me sin ler ve ne ka dar

kar şı ol duk la rı nı da söy le sin ler. Ama hiç ol maz sa ne de di ği mi zi da -

ha ra hat an la ya bi lir ler, ne yi mi ze kar şı ol duk la rı nı açık söy le ye bi lir -

ler ve ken di le ri nin ne de mek is te dik le ri ni bi ze açık an la ta bi lir ler.

Bu ko nu da “gör me dim, duy ma dım, bil mi yo rum” di yen ken di le ri dir.

– Şim di tek rar sor mak is ti yo rum: Ateş ke se ta mam mı, de vam

mı?

– Ateş kes, bu ge çen sü re de ol du ğu gi bi, ağır lık lı ola rak tek ta raf -

lı ge liş me ye ce ğe ben zi yor. Kar şı ta ra fın da da ope ras yon la rı dur dur -

ma sı çok açık ça or ta ya çı kı yor. Ve sa de ce ope ras yon la rın dur du rul -

ma sı da de ğil, da ha so mut si ya sal çö züm öne ri le ri nin ge liş ti ril me si

ge rek ti ği or ta ya çı kı yor. Bu ko nu da ba zı inan dı rı cı adım la rı gör me -

miz ge re kir. Biz ken di mi zi şim di bi raz bu na ha zır la mı şız. Biz, bü -

tün bir lik le ri miz le ge re ken ha ber leş me yi sağ la dık ve bu çer çe ve yi

on lar la da ko nuş tuk. De dik ki, sü re ci bi raz de rin leş tir me yi dü şü nü -

yo ruz, hem ulus la ra ra sı ka mu o yu, hem de Tür ki ye ve Kür dis tan ka -

mu o yu sü re ce bi raz da ha şans ta nın ma sı nı is ti yor, do la yı sıy la kar şı

ta ra fın da üze ri mi ze gel me me si kay dıy la ve da ha so mut si ya sal,

dip lo ma tik ge liş me le ri gör mek ama cıy la muh te me len sü re ci de rin -

leş ti re rek sür dü re bi li riz. Bu, ge nel ka bul gö ren bir an la yış ol du.

Ama sü re açı sın dan ol sun, içe ri ği bi raz da ha de rin leş tir me açı sın -

dan ol sun, ger çek ten ken dim her şe yi söy le mek du ru mun da de ği -

lim. Yal nız bi zim ta ra fın de ğil, baş ka güç le rin gö rüş le ri ne de de ğer

bi çi yo rum. Bun lar Kürt güç le ri ola bi lir, Tür ki ye li de mok ra tik güç -

ler ola bi lir, hat ta res mi çev re ler ola bi lir. On la rın da ni yet le ri ni ve ta -

lep le ri ni göz önü ne ge ti re rek, bu sü re ci bir lik te iler let mek is ti yo ruz.

– Siz ken di adı nı za ne ya pa cak sı nız?

– As lın da ben, ken di adı ma ne ya pıl ma sı ge re ki yor sa yap tım.

Her kes ba na yük len di; “sen baş lat” de di ler. Bü tün risk le ri göz önü -

ne ala rak baş lat tım. Şim di de “de rin leş tir, sür dür” di yor lar. Ta mam

di yo rum, de rin leş ti rip sür dü re yim de, fa kat her şey ba na yük le ne rek

yü rü mez.

– Şim di sü re ko ya cak mı sı nız ve ya ko yu yor mu su nuz?

– Ben, sü re nin ko nul ma sı nı ken di ba şı ma ta yin ede mem. Çün kü

be ni aşar ve kim se nin faz la çı ka rı na da ol maz. De di ğim gi bi, bu nu bi -

raz Kürt ve Türk ka mu o yu nun bek len ti le ri ni göz önü ne ala rak, yi ne

ulus la ra ra sı dip lo ma tik ger çek le ri göz önü ne ge ti re rek ve en önem li si

de bu res mi çev re ler den ne ge li şe ce ği ni gö re rek be lir le ye ce ğiz.

– He nüz sü re be lir le me di niz?

– Onu ba sın top lan tı sın da so mut laş tır ma ya ça lı şa ca ğım.

– Özür di le rim, ben şim di şu nu söy le mek is ti yo rum; bu söy le şi -

yi ba sın top lan tı sın dan son ra yap mış gi bi ola yım. Ya ni bun dan

emin ola bi lir si niz, ben bu ko nu da çok...

– O önem li de ğil. Be nim dü şün cem, ba zı çev re ler ge le cek ve on -

la ra da nı şa ca ğım. Ama cım bu dur, yok sa siz den giz le mek is te di ğim

için de ğil. Ger çek ten ba zı çev re le rin gö rüş le ri ne baş vur mak is ti yo -

rum.

– An lı yo rum. Pe ki, mey dan lar da ki nu tuk lar dan ol sun, ga ze te

de meç le rin den ol sun, te le viz yon ya da rad yo dan yan sı yan de meç -

ler den ol sun, bun lar dan al dı ğı nız işa ret le re gö re Türk si ya si le ri ni

bir de ğer len di re bi lir mi si niz? Kim, si ze gö re, na sıl bir tu tum koy -

du? Bu nun adı nı na sıl ko yu yor su nuz? Ör ne ğin, Cum hur baş ka nı

Özal’ın, Baş ba kan De mi rel’in, di ğer mu ha le fet li der le ri nin, hat ta

or du nun tu tu mu nu bir ka de me için de de ğer len di re bi lir mi si niz?

– Sa yın Ta la ba ni’nin yap tı ğı son gö rüş me ler den edin di ği iz le -

nim ler var ve an cak bu na da ya na rak ba zı şey le ri be lir te bi li rim. Bu -

na gö re, Özal’ın da ha ce sur ba zı adım lar at mak is te di ği ne iliş kin iz -

le nim ler var; yi ne De mi rel’de de bir yu mu şa ma nın ge liş ti ği ni, Bay -

kal’ın bi raz da ha ra di kal bir çö züm ama cın da ol du ğu nu, Me sut Yıl -

maz’ın da “dün ya de ğiş miş tir, biz de de ğiş mek zo run da yız” de di ği -

ni, di ğer bir çok çev re nin de bu na ben zer yak la şım lar için de ol du ğu -

nu, hat ta Özal’ın “Or du da be nim gö rü şüm de dir” ka bi lin de söz ler

sar fet ti ği ni, ya ni hep si ol ma sa da or du için de de ben zer ba zı gö rüş -

le rin ol du ğu nu ve böy le ce ılım lı lık la ta rif ede bi le ce ği miz bir yak la -

şı mın mev cut res mi si ya si-as ke ri çev re ler de yay gın ca ge liş me is ti -

162 163

da dı gös ter di ği ni söy le mek müm kün dür. Ta bii ba na söy le nen ler çer -

çe ve sin de söy lü yo rum bun la rı.

– Bu ra da si ze bir şey so ra bi lir mi yim? Şim di, 17 Mart’ta ki ateş -

kes le il gi li ba sın top lan tı sın dan he men son ra si zin le yap tı ğım gö -

rüş me de –ka yıt lar du ru yor– Türk li der ler için ol duk ça umut suz

ko nuş muş tu nuz. Ya ni on lar bu nu an la ma ya cak, gel me ye cek gi bi -

ler den. Şim di siz, ya nıl dı ğı nı zı ka bul edi yor mu su nuz?

– Ya nıl dı ğı mı söy le me ye yim de, sa nı yo rum dev let, so run la rın

ağır lı ğı nı da ha yo ğun ca his set ti ği için, bir çık maz so kak ta ıs rar et -

me nin pek ha yır lı ol ma ya ca ğı nı an la mı şa ben zi yor. Bu olum lu dur.

Ama bun dan, tam bir çı kış yo lu gör dü ğü mü ve ya tü ne lin ucu gö -

zük müş tür bi çi min de bir so nuç çı kar dı ğı mı söy le mek er ken dir.

– Ama Sa yın Öca lan, şu nu za ten bek le mi yor du nuz: Bir den bi re

“ aman Apo ne gü zel ateş kes ilan et ti, he men gel de şu do ğu nun

so ru nu nu çö ze lim.” Bu müm kün de ğil.

– Doğ ru, bu nu bek le mi yor duk. Hat ta bu mev cut ge liş me le rin de

bu bi çi miy le ola ca ğı nı bek le mi yor dum.

– Şa şırt tı mı si zi?

– Şa şırt mak tan zi ya de, ba na gö re il ginç ge liş me ler dir. Ve hat ta...

– Ay nı za man da olum lu dur di ye bi lir mi si niz?

– On dan zi ya de, şöy le di ye bi li rim: Me se le nin uza ğın da ve ya

fark lı ko şul lan dı rıl mış olan la rın aşı rı bir il gi si nin ge liş me si söz ko -

nu su. Ya ni çö zü me doğ ru yak laş tık la rı ve kök lü ya ka la dık la rı bi çi -

min de bir yak la şım dan zi ya de, il gi nin bi raz ile ri bo yut lu ol du ğu...

– So ru nu kök lü bir bi çim de an la ma ya ça lış ma tav rı ol du ğu nu

söy le ye bi lir mi si niz?

– İl gi nin yük sek li ğin den bah se de bi li riz. Bu nu an lam lı bu lu yo -

rum, ta bii çö zü me il gi ko nu sun da. Fa kat ba na gö re, özel lik le ka mu -

o yu so ru nun hay li uza ğın da. Res mi çev re ler ise, ya bi li yor lar da

söy le mek is te mi yor lar, ya da ol duk ça sap tı ra rak söy le me yi ken di le -

ri için uy gun bu lu yor lar. Ba na gö re, he nüz doğ ru ya ge le bil mek için

alın ma sı ge re ken epey me sa fe var. Ben ha len “bu ko nu da ke sin ce -

sa ret li adım lar atı yor lar, doğ ru ya yak la şı yor lar” bi çi min de ken di mi

al dat mak is te mi yo rum. Ya ni çok saf di la ne ko nuş mak is te mi yo rum.

– Ge liş me olum lu, fa kat ye ter li de ğil di yor su nuz.

– Tür ki ye’nin hu ku ki-si ya sal ya pı laş ma sı nın mev cut du ru muy la

bu na izin ve re ce ği ni san mı yo rum. Ger çek ten söy le nen söz le rin hep -

si ana ya sa yı aşı yor. Onu da si ze söy le ye yim.

– Şim di bu ra da şöy le bir esp ri ya pa lım: Sos ya list Par ti, se çim

ko nuş ma la rın da ki Kürt me se le si ne iliş kin öne ri le rin den do la yı

ka pa tıl dı. Ama iki gün ön ce 36 SHP mil let ve ki li bir bil di ri ya yın -

la dı. O bil di ri SP’nin söy le dik le riy le ör tü şü yor.

– Ke sin lik le du rum, mev cut ana ya sa nın, si ya sal ya pı nın ve ya sal

sta tü nün aşıl ma sı dır. Fi i li bir du rum or ta ya çık mış tır.

– Yani şim di bü tün Türk si ya si le ri ana ya sa su çu mu iş li yor, si ze

gö re?

– Mu az zam bir ana ya sa ih la li var. Be nim du ru mum za ten ana ya -

sa ih la li dir. Fa kat bu na bü tün Türk si ya si çev re le ri de bu laş tı. Bu,

ba na gö re bi raz ür kü tü cü dür.

– Şim di on la rı ih bar edi yor su nuz!

– Ga yet ta bii.

– Ana ya sa ih la li var di ye ih bar edi yor su nuz.

– Bi le mi yo rum. Son ola rak o Ana ya sa Mah ke me si Baş ka nı ba -

zı ça ba lar gös ter mek is te di. Yi ne baş sav cı, bu ko nu da ba zı ta vır lar

ge liş tir mek is te di. Fa kat me se le, ger çek ten hu ku ki bo yu tu çok aş -

mış tır. Mu az zam bir top lum sal-ulu sal du rum or ta da ol du ğu na gö -

re, ya sa lar çok ge ri. Bu nu Özal’ın zor la ma sı, di ğer si ya sal ya pı la -

rın zor la ma sı an la şı lır dır. Ke sin ya sal so run lar var ve ben ce, ar tık

kim se bu ya sa la rı bu ha liy le faz la cid di ye al ma ya cak tır. Za ten

ana ya sa kri zi, ana ya sa prob le mi de bu ne den le önem li dir ve git tik -

çe de de rin le şe cek tir. Bü tün bir ya sal sta tü nün ye ni den ge liş ti ril -

me si so ru nu var. Ve bu nun si ya sal ku rum laş ma la ra ol duk ça et ki de

bu lun ma sı söz ko nu su ola cak tır. Ben bun la rı faz la aç mak is te mi -

yo rum. Ge re kir se aça bi li rim de. Ya ni ya sal ve si ya sal ya pı laş ma

ken di ni ke sin lik le gün dem leş tir miş tir. Mev cut fi i li du rum da bu -

nun açık bir ka nı tı dır.

– Or du nun tu tu mu ne? Do lay lı da ol sa so mut bir işa ret al dı nız

mı?

– Or du, bi zim ger çe ği miz kar şı sın da ilk de fa böy le bir du rum la

kar şı kar şı ya dır. Ger çek ten Türk or du su, kar şı sın da her han gi bir

164 165

dev let ol say dı çok tan hal le der di; ya ye ner di, ya ye ni lir di. Yi ne kar -

şı sın da kla sik bir Kürt is ya nı ol say dı çok tan hal le der di. Bi zim ön -

cü lük et ti ği miz bu olay, ya ni ki mi ne gö re 29. is yan, ki mi ne gö re bil -

mem şöy le te rör ha re ke ti, bi ze gö re ise ge ril la çı kı şı ve dev rim ci sa -

vaş, or du kar şı sın da fark lı bir du rum çiz di. As lın da or du çok bü yük

ça ba sar fet ti; ge liş tir di ği ope ras yon lar, eğer kar şı sın da dev let ler ol -

say dı, bir kaç dev le ti ye nil gi ye uğ ra ta bi lir di. Ama bi zim sa vaş sti li -

miz, tak tik le ri miz çok çap ra şık tır. Za ten za man za man ken di le ri de

“ ulan Apo cu lar, açık kar şı mı za çı kın dö ğü şe lim” vb. di ye çağ rı ya -

pı yor lar. Ta bii öy le çı kıp da es ki Kürt is yan cı la rı gi bi, dev let le rin

çar pış ma sı gi bi bir du ru ma gir me ye ce ği miz açık.

– Ya ni di yor su nuz, “bi zim ki ge le nek sel Kürt is yan cı lı ğın dan

fark lı dır.”

– Çok fark lı dır ve özel lik le be nim yön len dir mem çok il ginç ol -

muş tur, çok çap ra şık ol muş tur. Do la yı sıy la Türk or du su bek le me di -

ği bir du rum la kar şı kar şı ya ol du ğu nun far kın da dır. Bu ope ras yon

sü reç le ri bo yun ca çok önem li ha ta lar yap tı ve bu ol duk ça bi ze ya ra -

dı. Or du bi raz çe kin gen dir ve şu nu da çok iyi bi li yor ki, mev cut

dev let le rin ör güt le niş tar zı, yö ne ti liş tar zı çok fark lı dır. Bu yüz den,

ken di ni çok zor du ru ma dü şü rü yor. Çok si ya si olan bir işi as ke ri bir

iş ola rak or du nun önü ne ko yar san, o za man or du mah vo lur. Ve olan

bi raz da bu dur.

– Pe ki ba sı nın tu tu mu nu na sıl bul du nuz, Sa yın Öca lan?

– Ba sın, ki bu nun ede bi yat cep he si de var dır, ger çek ten za man

za man tam özel sa va şın em rin de ça lış tı.

– Geç miş te de mi yo rum, bu 25 gün lük sü reç te na sıl bul du nuz?

– Bu 25 gün için de olum lu dur ve çok önem li bir iş lev gör müş tür.

Ben ce Türk ba sı nı, bu yö nüy le di ye bi li riz ki ilk de fa rüş tü nü is pat

et miş tir. Öz gün lü ğü nü ve öz gür lü ğü nü or ta ya koy muş tur. Ben baş -

ka yer ler de de söy le dim; eğer yi ne bir kont rol yok sa, ip ler gev şe ti -

lip çe kil mi yor sa, ba sın ken di ira de siy le bu de ğer len dir me le re gi ri -

yor sa, ke sin lik le bu, ol gun lu ğu na ve güç ol du ğu na da ir bir işa ret tir.

– Si ze gö re bu, Tür ki ye’de ki de mok ra si nin se vi ye si ni gös ter mez

mi?

– Yi ne bu ko nu da da faz la ke sin ko nuş mak is te mi yo rum. Çün kü

166 167

“Sıradanlığa tahammül edemem.”

za man za man yön len dir me ler le bu adım la rın atıl dı ğı na ta nı ğım.

Eğer bu ger çek ten öz gü ce da ya lı ola rak, ya ni bir ba sın kuv ve ti bi çi -

min de ge liş sey di ve gi de rek ken di ağır lık la rı nı öz gür ce or ta ya koy -

sa lar dı, o za man bu ger çek ten de mok ra si nin önem li bir güç gös te ri -

si ola bi lir di ve hat ta en önem li bir güç gös te ri si ola bi lir di.

– Ba sı na te şek kür edi yor mu su nuz?

– Şüp he siz, at tı ğı mız bu adım la ra böy le yak la şım gös ter me si ne -

de niy le şük ran borç lu yuz.

“Ta ri hi so run lar faz la er te le me ye ta ham mül gös ter mez”

– Ta la ba ni An ka ra’da bir ta kım te mas lar yap tı ve gel di. Si ze ne

tav si ye et ti?

– Sa yın Ta la ba ni’yle bi zim iliş ki le ri miz il ginç bir iliş ki ler sis te -

ma ti ği dir. Ba sın top lan tı sın da be lirt ti ğim gi bi, yak la şık 14 yıl dır sü -

rüp gi di yor. En sert sa va şa da gir dik, fa kat tam sa va şın gö be ğin de

an laş ma ya da gir dik. Bu se fer yak la şım la rı mız son de re ce olum luy -

du. Ken di si nin An ka ra’ya git me sin den ra hat sız ol ma dık. Çok il -

ginç tir; An ka ra’nın da, ken di si nin be ni gör me sin den ra hat sız ol ma -

dı ğı gi bi, ri ca et ti ği...

– Ka mu o yu na öy le açık lan ma dı.

– Fa kat du rum bi raz öy ley miş; ya ni “sen bu işi sür dür.” Bu ve si le

ile be lir te yim ki, ben ce bi raz da faz la pu an ih ti ya cı ne de niy le ka mu -

o yu na açık la mı yor lar. Hal bu ki on lar is ti yor muş. Ge tir di ği iz le nim -

ler bah set ti ğim çer çe ve de dir. Ben, şu nu da söy le ye yim: Sa de ce Sa -

yın Ta la ba ni de ğil, bir çok çev re bu tip rol le re so yu na bi lir. İş te HEP

he ye ti ge li yor...

– Ha yır, si ze ne tav si ye et ti ği ni sor dum. Gel di ko nuş tu nuz, ben

onu bi li yo rum.

– Söy len di ği gi bi, öy le Ta la ba ni’nin üze ri miz de her han gi bir bas -

kı gü cü ol ma sı ve ya ri ca-min net et me du ru mu müm kün ola maz.

– Tav si ye den bah set tim.

– Biz her za man öne ri le ri ne dik kat ede riz ve tav si ye le ri ni din le -

riz. Bu se fer de öy le tav si ye le ri ol du. Dip lo ma tik, si ya sal ça lış ma -

nın öne mi ni vur gu la dı, da ha ılım lı bir or ta mın her ke se ya rar lı ola bi -

le ce ği ni söy le di. Bu ko nu da Türk çev re le ri nin yak la şım la rı nı da ak -

tar dı ve hat ta bel ki de bu na kat kı da bu lun du. Her za man ki tu tu mu -

muz dur; te mel il ke le re ay kı rı lık ar zet me mek kay dıy la bi zim de bu

ko nu da açık ol du ğu mu zu ve öne ri le ri ne de ğer biç ti ği mi zi söy le dik.

Ve bu, ha len bu çer çe ve de de vam edi yor.

– Ta la ba ni’nin si ze söy le di ği ni, tav si ye si ni “si ya si sü re ci de rin -

leş ti rin” di ye özet le ye bi lir mi yiz? Ya ni “de rin leş tir se niz iyi olur”

di ye...

– As lın da sa de ce o de ğil, ben ce Sa yın Ta la ba ni Tür ki ye ile ba zı

ağır dav ra nış la ra gir miş ti ve bun da ken di çık ma zı nı gör dü. Bu nun

Tür ki ye için de pek ha yır lı ol ma dı ğı or ta ya çık tı. Bu çık maz dan

kur tul mak açı sın dan be nim yar dı mı ma baş vur du ve ben de bu yar -

dı mı ol duk ça an lam lı bir bi çim de ser gi le dim. Do la yı sıy la me se le

bi raz ki lit len mek ten kur tul du.

– Pe ki Ta la ba ni’nin si ze ge tir di ği iz le nim ler den si zi en çok et ki -

le yen ne ol du? Anek tod ola rak ba na ak ta ra bi lir mi si niz? Sa kın ca sı

yok sa ta bii. Ya ni bir ta kım ens tan te ne ler mut la ka ak tar mış tır si ze.

– An ka ra’da ilk de fa böy le Kürt ler adı na top lu luk lar oluş ma sı, gö -

rüş me le rin ge liş ti ril me si ve bu na Türk çev re le ri nin he men her dü zey -

de, bi raz da ha ni iş te yu mu şa mış mı di ye lim, o bi çi miy le kar şı lık ver -

me si hay li il ginç tir ve hat ta ta ri hi dir. Ta bii ba zı de yim ler kul la nıl mış.

Me se la be nim “te rö rist li ğim” öy le faz la söz ko nu su ol ma mış. Hat ta

öy le çok kö tü iş ler yap tı ğım bi çi min de de ğil de, ba zı ki şi ler ta ri hi iş -

ler yap tı ğım bi çi min de de ko nuş muş. Ad la rı nı ver me ye yim.

– Kürt ol ma yan mı?

– Kürt de, ya rı- Kürt de ola bi lir.

– Ben bu nun Özal ol du ğu so nu cu nu çı ka ra bi lir mi yim?

– O kal sın, çün kü böy le ya rı per de den gö zü ken bir ço ğu bu nu

söy lü yor. Epey et ki len me ler or ta ya çık mış. Baş ka bir çok çev re de,

“olum lu dur, de rin leş ti ril sin” di ye böy le ade ta ye ni den bir can lan ma

ya şan mış. As lın da bir yer de ür kek bul du ğu mu söy le me li yim. Ben

her za man söy le dim, il le bir va tan daş lık tan bah se di li yor sa, en kö tü

va tan daş yak la şı mı ben den dir. Be lirt ti ği niz gi bi, be nim tar zım, üs -

lü bum Tür ke en ya kın ola nı dır. Hat ta Tür ki ye’de bi le ka rış tı rı lı yor,

“bu ey lem ger çek ten Kürt ler için mi, yok sa Türk ler için mi dir” di -

168 169

ye. Bu ko nu da bir muğ lak lık var mış sa nı rım. Ki mi si di yor “tam ay -

rı lık çı dır”, ki mi si di yor “ay rı lık çı de ğil dir.” Şim di şu nu be lir te yim

ki, bi zim ey le min et ki le ri bel ki de Kürt ten faz la Tür kü il gi len di rir.

Be nim baş tan be ri id di am bu dur. Kal dı ki biz, Tür ki ye’nin dev rim -

ci-de mok ra tik ge li şi mi nin ürü nü yüz. Ha len bir çok Tür kün bu nu

faz la id rak et me me si, on la rın ya ban cı laş ma sı nın so nu cu dur.

– Ora ya ge le ce ğim, o ko nuy la il gi li özel so ru la rım ola cak. Şim -

di siz, Sa yın Ta la ba ni’nin An ka ra’da yap tı ğı gö rüş me ler de şa hit

ol du ğu ba zı sah ne le ri bu aşa ma da pek açık la mak is te mi yor gi bi si -

niz. Ama ka mu o yu nun olay la rı da ha iyi gör me si ba kı mın dan, ka -

mu o yu nun sağ lık lı de ğer len dir me ler yap ma sı ba kı mın dan, si zin

uy gun bul du ğu nuz bir kaç anek to du is ter dim. As lın da iyi olur du.

Ya ni siz de “ halk bil sin, ka mu o yu bil sin” di yor su nuz.

– Şu nu söy le ye yim: Be ni ka mu o yu na yan sı tıl dı ğı gi bi de ğer len -

dir mi yor lar. Ka mu o yu na baş ka tür lü yan sı tı lı yor, ba na baş ka tür lü

iz le nim ler ve ri li yor.

– Bu, Özal için de, De mi rel için de ge çer li mi?

– Da ha çok Özal, gi de rek De mi rel için de ge çer li, di ğer le ri için de.

– Bu SHP mil let ve kil le ri nin çı kı şı nı na sıl gö rü yor su nuz? Ben

bir şey söy le ye yim; da ha tam in ce le ye me dim, ama oku du ğum ka -

da rıy la, rad yo la ra yan sı dı ğı ka da rıy la, si zin Ke mal Bur kay’la yap -

tı ğı nız or tak dek la ras yon var dı, onun bir ben ze ri gi bi gel di ba na.

Aca ba ya nı lı yor mu yum? Siz in ce le di niz mi?

– Ba zı ben zer lik ler var ta bii. O da ye ni bir çı kış, fa kat uy gu la ma

gü cü ko nu sun da yi ne te red düt lü yüm. Çün kü, par la men to da böy le

al tın da im za la rı olan bir çok par la men ter bil di ri ler çı ka rır, fa kat so -

nuç la rı ta kip edil mez. Yok sa ora da or ta ya ko nu lan hu sus lar önem li.

– Ye ni dö nem de yiz ama.

– O adım la rın da ha da ke sin leş ti ril me si ge re ki yor. Biz bü tün bu

ge liş me le ri “olum lu luk” söz cü ğüy le de ğer len di re bi li riz. Ya ni Tür ki -

ye’nin res mi çev re le ri es ki si ka dar kör şid det po li ti ka la rın da inat çı

de ğil ler. Bir ara yış ke sin var, fa kat çö züm ko nu sun da da ka fa la rı net

de ğil. Ve hat ta sık ça bir ke li me söy le ni yor, “ka fa la rı gêj” de ni yor.

Ya ni bu Kürt çe bir ke li me. “Gêj”, böy le...

– Don muş mu de mek?

– Don muş de ğil de, gêj, böy le ka rış mış...

– G-ê-j mi ya zı lır?

– Gêj di ye ya zı lır. Ya ni “ka fa sı ka rı şık” de mek olu yor, böy le bir

du rum için de ol duk la rı söy le ni yor. Bu nu yer li ve ya ban cı la rın hep si

söy lü yor. Ben, ar tık ka fa la rı gêj ol ma sın di yo rum; bi raz net ol sun,

bi raz id di a lı ol sun, bi raz ce sur ol sun.

– Pe ki bu par ti ler den hiç bi ri, hü kü met ola rak de ğil de si ya sal

par ti ola rak, si zin le son 25 gün için de hiç te mas ara yı şı içi ne gir -

di ler mi?

– Ha yır. Ama ih ti yaç du yu yor lar mış.

– Pe ki bir tah min de bu lu na lım; han gi par ti bu ko nu da ilk adı -

mı ata cak siz ce? Böy le bir şey bek li yor mu su nuz?

– Şunu be lir te yim si ze: Eğer sta tü ko cu par ti ler bu du rum la rıy la

ken di le ri ni sür dü rür ler se aşı lır lar. Ben dik kat et tim, me se la CHP ye -

ni pers pek tif ler le gün de me gir mek is ti yor. Ne ka dar iç ten lik li ol -

duk la rı nı, id di a la rı ka dar, ce sa ret li adım at ma la rı gös te rir. Özal’ın

ba zı ye ni olu şum söy len ti le ri var. Ve hat ta Ay dın Men de res’in ba zı

id di a lı yak la şım la rı var. Fa kat bun lar hep id dia ola rak ka lı yor. Ya ni

sta tü ko yu bi raz aşan yak la şım lar dır.

– Önü müz de ki dö nem de bu si ya sal sü re cin iler le di ği ni var sa ya -

lım. Bir par tiy le se çim it ti fa kı ve ben ze ri gi bi bir şey ler yap ma ya ih ti -

yaç ol sa, han gi par ti yi şu an da da ha ya kın bu lu yor su nuz?

– Bi raz çok sta tü ko cu so ru so ru yor su nuz. Aca ba mev cut par ti le -

rin hiç bi ri si bu na el ve rir mi? Ba na gö re ve mev cut fi i li du ru ma ba -

kar sak, mev cut ku rum laş ma lar ye ter li de ğil dir ve sı kın tı bi raz bu ra -

da baş lı yor. Ba zı ek le me prog ram lar ya pı lı yor, ama bu yet mi yor.

Ba zı fi i li du rum lar ya ra tı lı yor, bu da dü zen le çe li şi yor.

– Sa yın Öca lan, siz ateş kes ten he men son ra çok umut suz, böy le

“ adım at ma ya cak lar, bir yu mu şa ma gös ter me ye cek ler” di ye de -

ğer len dir me yap mış tı nız. Ama bu gün gel di ği miz nok ta, siz de ka -

bul edi yor su nuz ki um du ğu nuz dan da ha ile ri yu mu şa ma...

– Şim di bu bir çö züm de ğil ki! Biz bi raz ger çek çi ol mak zo run -

da yız. Or ta da acı lar, kan lar, bü yük sı kın tı lar söz ko nu su. Ta ri hi so -

run lar faz la er te len me ye ta ham mül gös ter mez. Bi raz yu mu şa mış sın

ne ye ya rar? San ki ufak gös te ri ler le bir bi ri mi zi tat min et me ye ih ti -

170 171

ya cı mız var mış gi bi ve ya bu müm kün müş gi bi yak la şım lar, bi ze

asıl ola nı gö zar dı et ti rir se, teh li ke li olur. Ba na gö re, Türk li der li ğin -

de bir yet mez lik, hat ta bir kriz var. Hep “bir par ti ya par mı” di ye

so ru yor su nuz. Ba na gö re, bu işi bir par ti ya pa maz. Bu bir li der lik

işi dir, ön der lik işi dir.

– Kim bu li der lik, kim ola cak?

– İş te Özal bir baş kan lık sis te mi ge liş tir mek is ti yor ve ne ka dar en -

gel le kar şı laş tı ğı nı bi li yor su nuz. Ge nel kur may et ki li ol ma ya ça lış tı ğın -

da, iş te “mi li ta rizm bu ka dar et ki li dir” de ni lip eleş ti ril di ği ni bi li yor su -

nuz. De mi rel za ten ür kek tir, faz la ile ri adım la rın, de ği şim le rin sa hi bi

ola maz de ni li yor. Par la men to ger çek ten kı sır tar tış ma lar are na sı ol -

mak tan bir tür lü kur tu la mı yor. Di ğer ku rum lar faz la id di a lı öne ri ler

ge liş ti re mi yor lar. Bir da ğı nık lık var, bu nu her kes gö rü yor. Bu nok ta da

di yo rum ki, “PKK mu ha tap alı nır mı ve ya Apo mu ha tap alı nır mı”dan

zi ya de, kar şı ta raf ta, Türk ta ra fın da “id di a lı bir mu ha tap var mı” so ru -

su da ha ya kı cı dır ve ye rin de dir. Ya ni ben mu ha tap gö re mi yo rum. Me -

se la iş le ri kim ler le ge liş ti re yim? Şim di bu adı mı de rin leş tir mek is ti yo -

ruz. Ba na mu ha tap gös ter sin, “şu par ti li de riy le ve ya şu li der lik or ga -

nıy la bu iş le ri iler le te bi lir si niz” de yin. Bi ri siy le gi ri şir sek, di ğer le ri sa -

bo te eder. Hal bu ki me se le na zik; hiç de sa bo te edil me ye, bo şa çı ka rıl -

ma ya fır sat ver mi yor. İş te kriz bu ra da. As lın da Türk si ya sal ya pı sın da

sis tem so ru nu var. Bu nun için fi i li du rum lar or ta ya çı kı yor. Bir yer de

bu ka çı nıl maz dır da. Çö zü mün ger çek mu ha tap la rı nı önü müz de ki ge -

liş me ler be lir le ye bi lir. Ken di ara la rın da kon sen süs sağ la sa lar, iyi ola -

bi lir bu. Bi zim açı mız dan faz la prob lem yok.

– Ya ni siz tek bir par tiy le...

– Tek bir par ti ol ma sı şart de ğil. Kürt Cep he si za ten olu şu yor. O

ra hat sağ la ya bi lir, bu nu si ze söy le ye yim, prob lem doğ maz. Türk ta -

ra fın da prob lem var.

– ...Umut lu su nuz?

– Bu umut, sık sık renk de ğiş ti ren bir umu da ben zi yor bi raz. Ya -

ni çok cid di bir umut tan zi ya de, “ken di ni çok umut suz lu ğa da sev -

ket me ne ge rek yok” di ye bir iz le nim için de be ni bı ra kı yor. İyim ser -

li ği mi ben her za man ko ru rum.

– Her za man mı?

– Ta bii. İd di a la rım her za man güç lü dür. Şu nu da söy le ye yim ki, si ya -

si yön te mi de en az as ke ri yön tem ka dar se ve rim. Ben as ke ri yön te me

faz la tap mam. Fa kat iki si ni de ge liş tir me ara yı şım, ça ba la rım yo ğun dur.

– Son ge liş me ler umut lu ol ma nı zı des tek le di di ye bi lir mi yiz?

– Kar şı ta ra fın ve hat ta halk ta ra fı nın za yıf lı ğın dan üzün tü du yu yo -

rum.

– Kürt hal kın dan mı bah se di yor su nuz?

– Kürt hal kı nın da za yıf lık la rı var; der li top lu bir ta lep ler sis te mi -

ne ulaş mış ol mak tan ve ya bu nun ör güt len me si ni sağ la mak tan he nüz

uzak tır. Yi ne di ğer Kürt güç le ri bu ko nu da yo ğun laş mış ol mak tan

uzak tır. Türk ta ra fı ise bu na faz la sıy la ya ban cı. As lın da gi riş ya pa -

mak is ti yo rum ve Türk ta ra fıy la id di a lı tar tış ma ve ka rar laş tır ma la -

ra gir mek ten de sa kın mı yo rum. Ken di me de ol duk ça gü ve ni yo rum.

Fa kat kar şı ta raf o ka dar ken di ni ka rart mış ve o ka dar ken di ni per -

de le miş ki, so run la rı de rin li ği ne ele al ma ya “kü çük düş mek” ola rak

ba kı yor. Ben ce bu aşıl ma lı dır. Kü çük gö rül me, so ru na yak laş ma -

mak la bağ lan tı lı dır. Türk ta ra fı Kürt le rin ko nu mu na da ha ger çek çi

yak la şa bi lir. Za ten be nim bü tün yap mak is te di ğim de, Kürt re a li te -

si nin ni te li ği ni or ta ya koy mak ve so run lar dan kur tu lu şu nu sağ la ya -

bil mek tir. Bu, kö tü bir gi ri şim de ğil dir. Bu so ru nu ört bas ede rek ve

eze rek im ha et mek gü nü müz de müm kün de ğil. Bu bi raz an la şıl dı.

O za man ikin ci adım atıl ma lı dır. Ya ni ra di kal çö züm yol la rı na gi riş

ce sa re ti gös te ril me li dir.

“Dağ da ki ler Kürt hal kı nın var lık güç le ri dir”

– Şim di ka mu o yu na yan sı dı ğı ka da rıy la baş ba ka nın ve ba kan -

la rın açık la ma la rın da şöy le bir so run or ta ya çı kı yor: “Ta mam

ateş kes ilan et me le ri iyi, gü zel bir şey. Ken di le ri baş lat tı lar, ama

ken di le ri nin de bi tir me le ri fe na bir şey de ğil. Eğer sa mi mi ler se

dağ da ki adam lar in sin, hat ta tes lim ol sun” di yor lar. Bu so ru nu

na sıl çö ze cek si niz?

– Kurt la ku zu hi ka ye si... Kar şı ta raf kurt ol ma dı ğı nı gös ter sin,

bi zim ku zu la rı dağ dan in di ri riz. Kar şı ta ra fın kurt gi bi be ni ye me -

ye ce ği ne inan dır ma sı ge re ki yor. Sa nı yo rum bi raz da ko yun pos tu na

172 173

bü rün müş ve me le ye rek ku zu yu bek li yor. Bu nu ben, ko yun pos tu na

bü rün müş kurt ola rak de ğer len dir mek ten ken di mi alı ko ya ma ya ca -

ğım. Ger çek ten dağ dan in me yi is ter dim. Onun için, bi zi dağ dan in -

dir me plan la rı nı, ko yun pos tu na bü rün müş kurt mi sa li de ğil de, ger -

çek ten “biz si zi ye me ye ce ğiz, ge lin siz le ri bi raz an la mak ve o ba zı

iliş ki le ri dü zen le mek is ti yo ruz” şek lin de yap ma la rı nı, bu ce sa re ti

gös ter me le ri ni ve ba na bu ko nu da inan dı rı cı ol ma la rı nı is ter dim.

– Sa yın Özal’a at fen bir af for mü las yo nu du yu rul du. Bu nu

din le miş si niz dir. Ne di yor su nuz ona?

– Dağ dan in dir me ve af me se le si söz ko nu su olur sa, as lın da

baş ka la rı nın ba zı yer ler den in di ril me si ge re ki yor. Me se la, kim

bü yük suç lar iş le di, ma sum bir çok in sa nın ka nı na kim gir di?

Ben ce bu da o ka dar ta yin edi ci de ğil dir. Bun dan da öte ye, so ru -

nun var lı ğı nı kim yad sı yor, inan dı rı cı çö züm yol la rı na kim gir mi -

yor ve bu nun su çu nu kim iş li yor? Bun la rı kim iş li yor sa, af fa on -

la rın ih ti ya cı var dır. Ben, bi zim öy le faz la af fa ih ti ya cı mız ol du -

ğu nu san mı yo rum. Biz, önem li si ya sal iş ler yap tık; kor kunç zor -

lan dık, aç lı ğa ve so ğu ğa kar şı kor kunç da yan dık ve so ru nu bu ra -

ya ge tir dik. Şim di eğer so ru nun var lı ğı ka bul edi li yor sa, o za man

bu nun sa hip le ri ne, “iş te ida mı mü eb be de çe vir dik, mü eb be di de

bil mem kaç yı la in dir dik” bi çi min de de ğil de, “bi zim gü nah la rı -

mız si zin kin den da ha faz la, ku sur la rı mız si zin kin den da ha faz la,

ge lin kar şı lık lı ola rak bir bi ri mi zi af fe de lim” bi çi min de yak laş -

mak ge re kir. Ya ni af fet me di ye bir me se le söz ko nu su ola cak sa,

bel ki de on la rın bi zi af fe de ce ğin den da ha faz la bi zim on la rı af fet -

me miz ge re kir. Bu nu da bü tün sa mi mi ye tim le söy lü yo rum: Aca -

ba biz, kar şı ta ra fı af fe de bi lir mi yiz? Bel ki gü cü müz az ve di ye -

bi lir si niz ki, “si zin af fe di ci ol ma nız için da ha bü yük ol ma nız ge -

re kir.” Ama ben in sa ni açı dan söy lü yo rum. Eğer biz kar şı ta ra fı

af fe der sek, o za man ta rih bi zi la net le mez mi? Biz kar şı ta ra fı af -

fe der sek, o za man Tür ki ye’nin dev rim ci-de mok ra tik ka mu o yu bi -

zi zor la maz mı?

– Şim di Sa yın Öca lan, ba zen pra tik ha re ket et mek ge re kir. Ben

po li ti ka cı de ği lim ve bu iş ler den de an la mı yo rum ama, şim di bir

sü re ce gi ril di ve bu sü reç çok çet re fil li bir so ru nu ele al mak du ru -

mun da. Do la yı sıy la eğer bu sü re ci de rin leş tir mek is ti yor sa nız –ki

öy le bir ar zu için de gö rü yo rum si zi–, o za man bir ta kım hu ku ki

for mü las yon lar da bu lun mak zo run da. Ya ni bu nu il ke sel, ta ri hi,

fel se fi, ah la ki bir ge niş let me ye ri ne, ola ya da ha pra tik bak mak ge -

rek mez mi?

– Şim di “dar hu ku ki deh liz le ri aş tı ra rak çö zü me gi de lim” de mek

de bir gö rüş tür, fa kat tek gö rüş de ğil dir. Dün ya nın bir çok ül ke sin de

de gö rül dü ğü gi bi, dev le ti elin de bu lun du ran lar, eğer so ru nun cid di -

ye ti ne ve hak lı lı ğı na ina nı yor lar sa, o za man in sa ni yö nü ağır ba san

çı kış la ra da ra hat lık la yö ne le bi lir ler. Bu ka dar in ce hu ku ki yol la rı

zor la ma nın ne an la mı var? So run cid diy se, ulu sal sa, si ya sal sa, bü -

tün top lu mu kap sa mı na al mış sa, o za man ni ye bu in ce ve zik zak lı

hu ku ki yol la ra bu ka dar ağır lık ve ri li yor da...

– Ama siz, me se la Ke mal Bur kay’la or tak dek la ras yo nu nu za

bir şart sız ge nel af koy du nuz. Bu hu ku ki bir for mü las yon. Ya nı lı -

yor mu yum?

– Bu, o ka dar mü him de ğil dir. Ya ni ina nı yor lar sa af olur.

– Şim di bu dağ da ki adam lar so ru nu için siz de di niz ki, kurt ku -

zu yu ye me ye ce ği ne da ir gü ven ce ver sin. Ne dir bu nun gü ven ce si?

So mut bir kaç şey söy le yin.

– Çok şey söy le dim. Da ğa çı kan lar bo şu na çık ma dı. On la rın,

ölü mü ne bağ lı ol duk la rı amaç la rı var dır. Da ğa çı kan lar, ta ri hin

bel ki de hiç bir dö ne min de ve hiç bir ha re ke ti ne na sip ol ma ya cak

ve bek len me ye cek bir fe da kar lı ğı ve da yan ma gü cü nü gös ter di ler.

Bu bü yük da yan ma gü cü, bü yük bir amaç, bü yük bir na mus ve

onur il ke si için dir. On la rın bu amaç la rı az çok gü ven ce ye alı nır -

sa, o za man dağ dan in me nin ko şul la rı ha zır lan mış olur. Ne dir bu

amaç lar? Bu, ulu sal kim li ğin gü ven ce ye alın ma sı dır. Me se la ana -

ya sa ya, ya sa la ra alın ma sı ve ye ni den ku rum laş ma nın sağ lan ma sı -

dır. Ye ni ku rum laş ma la ra par la men to dan baş lar, or du dan çı kar -

sın. Ya ni ba kan lar ku ru lun dan par ti le re ka dar her şey gi rer. An -

cak böy le bir pra tik inan dı rı cı ola bi lir. Böy le ce bu iş ler de hal yo -

lu na gi rer.

– Şim di bu ra da ben in ce bir nok ta tes pit edi yo rum. Ge rek si -

zin le ön ce ki gö rüş me miz de ve ge rek se bir kaç gün dür si zin mer -

174 175

kez ko mi te üye le rin den ba zı la rı nın da ol du ğu soh bet ler de bir so -

nu ca var dım. Siz de şöy le bir bek len ti ve ya bir dü şün ce var: Dağ -

da ki adam lar ola yı nı dev le te ta nıt mak is ti yor su nuz, ya ni res men

ta nın ma sı nı is ti yor su nuz. Bu nu bir Kürt jan dar ma gü cü ne dö -

nüş tür me şek lin de bir dü şün ce var. Siz bu nun ka bul edi le bi le ce -

ği ni umu yor mu su nuz?

– Şim di, dağ da ki ler Kürt hal kı nın var lık güç le ri dir. Kürt

hal kı nın var lı ğı nı ölü mü ne ka nıt la yan güç ler dir. Eğer var lı ğı nı

ka nıt la mış lar sa, her hal de en azın dan Kürt hal kı nın sa vun ma

gü cü ola rak kal ma yı da is te ye bi lir ler. Ya ni şu nu söy le mek is ti -

yo rum: As ker Me met ba tı ya gi di yor ve ge rek ti ğin de ge nel sal -

dı rı la rı da sa vu nu yor; Kürt le rin de ken di ül ke sin de ve ken di

için de ne den bir ko ru ma gü cü ol ma sın? Ne re den ba kı lır sa ba -

kıl sın bir gü ven lik dü zen le me si ge re ke cek tir. Biz bu na iç gü -

ven lik di ye lim.

– Bu nu biz sağ la ya lım di yor su nuz.

– Ga yet ta bii, bu çok açık tır. Bi zim bin bir düş ma nı mız var -

dır, aşi ret ve ai le kav ga la rı var dır. Ör ne ğin, ben bu ha lim le top -

lum da yol al mak is te sem, ke sin lik le ko ru ma la ra ih ti ya cım ola -

cak tır. Yi ne bir sü rü ku rum olu şa cak ve hep si nin böy le ko ru -

ma ya ih ti ya cı ola cak tır. Açık söy le ye yim, bun lar iç gü ven lik

kuv vet le ri dir, halk sa vun ma güç le ri bi çi min de dir. Za ten Tür ki -

ye’de de or du nun da ha çok dış gü ven lik ara cı ol du ğu bi çi min de

bir yo rum var dır. Bu bir or du dü zen le me si dir. Za ten or du için -

de Kürt var lı ğı nın ken di si ni na sıl du yu ra ca ğı ko nu su bir ana ya -

sal dü zen le me me se le si dir. Ya ni Kürt yur du nu da, Türk yur du -

nu da müş te rek bir or duy la sa vun mak müm kün dür ve bu dü -

zen le ne bi lir. Ama Tür ki ye’den gel miş özel bir po lis kuv ve ti nin

Kür dis tan’da faz la et ki li ola ca ğı nı san mı yo rum. Za ten şim di

hep si çok ra hat sız dır. Em ni yet kuv vet le ri Kürt le rin ken di le rin -

den oluş mak du ru mun da dır ve bi zim de, eğer il le dağ dan in di -

re lim de ni li yor sa, böy le si ne bir halk sa vun ma gü cü ve ya em ni -

yet gü cü bi çi min de ro lü mü zü dü zen le ye bi le ce ği mi zi, bir öne ri

ola rak söy le ye bi li rim. Ya ni bun lar be nim dü şün ce le rim dir.

176 177

“Karşı taraf kurt olmadığını göstersin, bizim kuzuları dağdan

indiririz.”

“Mil li ger çek lik le re tam öz gür lük sağ la ya bil me li yiz,

fa kat or tak laş ma nın da çok önem li ol du ğu nu

gö zar dı et me me li yiz”

– Pe ki şart sız ge nel af çı kar sa dağ da ki adam la rı nı za ne emir

ve re cek si niz?

– Me se le sa de ce af la bit mez ki! Ye ni dü zen le me le re gi dil me si

ge re kir. Ben, so run la rın kök lü çö zü mün den bah se di yo rum. Ya ni biz

key fi miz için bu kor kunç zor luk la rı gö ğüs le ye rek da ğa çık ma dık.

Bun lar te mel amaç la ra bağ lı kuv vet ler dir. As lın da af fın çı kıp çık -

ma ma sı o ka dar önem li de ğil. Za ten her gün o ka dar şe hit ve ri yo -

ruz, iş ken ce gö rü yo ruz. Eğer so run kök lü bir yak la şım la ele alı nır -

sa, me se le ler da ha ra hat hal yo lu na gi re bi lir ve af da bu nun kü çük

bir par ça sı olur. Ya ni eğer af tan şu kas te di li yor sa, iş te “dağ dan iner -

ler ve böy le lik le her kes es ki işi nin ba şı na dö ner” de ni li yor sa, bu bü -

yük bir ya nıl gı dır ve müm kün de ğil dir. Böy le si ne ger çek dı şı ha yal -

le ri faz la bes le me mek ge re ki yor. Ye ni den ve kök lü ku rum laş ma la ra

ih ti yaç var dır. Bu na or du da gi rer, par la men to da gi rer. Sa nı rım ye -

rel par la men to atı la cak di ğer bir adım dır. Yi ne bir çok ma hal li gö -

rev le rin Kürt ler ta ra fın dan, hal kın ken di si ta ra fın dan gö rül me si ge -

rek ti ği açık tır. Ya ni di ye ce ğim, bir fe de ral sis tem ni ye ge liş me sin?

– Fe de ral sis tem ola cak sa da bir den bi re ol maz ki.

- Ben de, ani den ol sun de mi yo rum. Hiç ol maz sa biz, şim di den

onun ger çek leş ti ril me si nin sağ lam adım la rı nı atı yo ruz. Bu mev cut

var lı ğı mız da bu nun bir par ça sı dır. Biz prog ra mı mız da Tür ki ye’den

he men ko pu şu za ten koy mu yo ruz. Bi zim, en az ken di miz ka dar

Tür ki ye’yi de dö nüş tür me id di a mız var. Bu, bi zim en ter nas yo nal

gö re vi miz dir. Ve bu du ru mu gi de rek Or ta do ğu ça pın da da yay gın -

laş tır mak is ti yo ruz. Ya ni öy le dar mil li yet çi lik sı nır la rı nın şid det le

çi zil me si ne ba yıl mı yo ruz. Bel ki Tür ki ye’de bu na ta pan lar çok tur,

Araplar'da ta pan lar çok tur; bil mem bir ka rış top rak uğ ru na şöy le

kel le ler ver dik de ni lir, böy le kel le ler al dık de ni lir. Bun la rın hep si

kö tü ede bi yat tır, la fa zan lık tır. Me se le bir ka rış top rak uğ ru na bil -

mem ne ve rip ver me mek de ğil, bu top rak lar üze rin de in san la ra en

uy gun iliş ki sis te mi ni, en uy gun re ji mi otur ta bil mek tir. Biz, bu ko -

nu da her kes ten da ha faz la ol gun luk gös te re ce ğiz. Ya ni mil li yet çi lik

yap ma yı bil me di ği miz için de ğil de, bu mil li yet çi li ğin faz la çı kar

yol ol ma dı ğı nı ve faz la esen lik ler, mut lu luk lar ge tir me di ği ni bil di -

ği miz için, bu ko nu da ol gun ol du ğu muz için böy le ya pa ca ğız. Yok -

sa mil li yet çi li ği müt hiş ge liş tir me nin zor ol ma dı ğı nı da bi li yo ruz.

Ama bu, be nim ba yıl dı ğım bir an la yış de ğil. Türk so run la rı na çok

va kıf ol mak ve Kürt so ru nu na da aşi na ol mak be nim için gü zel bir

şey dir.

– Di yor su nuz ki, bi zim he de fi miz fe de ras yon dur; bu nun ak -

şam dan sa ba ha ol ma ya ca ğı nı da bi li yo ruz ama, ken di açı mız dan

emin ve sağ lam adım lar la yü rü yo ruz.

– Ga yet ta bii. Bu nun te me li atı lı yor da. Ya ni bu nu da, şu aşa ma -

da ko şul lar tam ba ğım sız lı ğa uy gun de ğil dir ya da ulus la ra ra sı or -

tam ve ya Tür ki ye bu na el ver mi yor gi bi bir yak la şım ne de niy le be -

lirt mi yo rum. Bun dan zi ya de, halk la rın te mel çı kar la rı na uy gun bi -

çim le niş ler be nim için da ha faz la önem ta şı yor. Ya ni kes kin ay rı lık -

lar işi kör dö ğü şü ne çe vi re bi lir ve halk lar bun dan faz la esin ve mut -

lu luk bu la maz lar.

– Kaf kas ya’da, Bal kan lar’da...

– Ta bii. Kaf kas ya’da ki ça tış ma tü rü ba na pek tu tar lı gel mi yor.

Yi ne Lüb nan’da ki ça tış ma tür le ri bu ül ke yi ha ra be ye çe vir miş.

Bu nun da ha uy gun bi çim le ri nin ara yı şı için de yiz. Ben bu nu bir

sis tem bi çi min de dü şü nü yo rum. Be nim ge nel gö rü şüm de şu var:

Mil li sı nır la ra aşı rı bağ lı lık ne ka dar sa kın ca lıy sa, mil li ger çek le -

ri in kar et mek de o ka dar sa kın ca lı dır. Za ten Sov yet de ne yi min de

de mil li ger çek le rin in ka rı ve ya mil li ger çek le rin ger çek dı şı de -

ğer len di ril me si bu bo ğaz laş ma la rın te mel ne de ni dir. Ya ni mil li

ger çek le ri yok say mak ve ya mil li lik önem li de ğil dir de mek, bu

çık maz la rın te mel ne de ni dir. Bu ko nu da ço ğun luk la “ne azı, ne

ço ğu” de ni lir. Ben se, mil li ger çek lik le re tam öz gür lük sağ la ya bil -

me li yiz, fa kat or tak laş ma nın da çok önem li ol du ğu nu bir an bi le

gö zar dı et me me li yiz di yo rum. Bu nun, bü yük dev let ve ya bü yük

ulu sal top lu luk la da faz la bağ lan tı sı nı kur ma ma lı yız.

– Şim di ben si ze, suç la ma dan nötr bir so ru so ra ca ğım. Ben bi -

178 179

li yo rum ki, si zin en sı ra dan mi li ta nı nız dan ge nel sek re te re, ya ni

si ze ka dar her ke sin gön lün de ya tan, ba ğım sız ve bir le şik bir Kür -

dis tan’dır. Ben, bu he def ten vaz geç ti ği ni zi de san mı yo rum. Ni ye

vaz geç me di niz di ye de suç la mı yo rum.

– Ba na gö re, ba ğım sız lık gü zel bir şey dir. Her kes ba ğım sız ol -

ma lı dır; sa de ce ulus lar de ğil, her in san ba ğım sız ol ma lı dır. Fa kat

ba ğım sız ol mak, müt hiş bi rey ci lik an la mı na gel mi yor. Be nim an -

la yı şım da ba ğım sız lık bir ruh sal olay dır, bir dü şün sel olay dır, bir

ki şi nin er dem li li ği dir; bir ulus ve ya mil li top lu luk lar için de ori ji -

na li te le ri ni öz gür ce kul lan ma ifa de si dir. Ba ğım sız lık bu dur. Ya ni

ben öy le dar dü şün mü yo rum. Bir dev le tim ol muş, fa kat için de her

tür lü ge rek siz lik var, çü rü müş lük var; ben bu nu ba ğım sız lık ola -

rak faz la yo rum la mı yo rum. Bu tip aşı rı dar ba ğım sız lık la ra da tap -

mı yo rum. Kal dı ki mev cut ulus la ra ra sı ge liş me ler, bu gi di şa tın

çok teh li ke li ola bi le ce ği ni gös te ri yor. İs ter fel se fi sis tem dü ze yin -

de dü şü ne lim, is ter çok pra tik dü şü ne lim, as lın da bi zim ba ğım sız -

lı ğı çok is te me miz...

– İs ti yor ol ma nız mı?

– İs te me miz ve ya ken di mi ze gö re bir ba ğım sız lık ara yı şı için de

ol ma mız, ta ma men öz gür lük is ti yo rum an la mın da dır. Ama bu nun

bi çi mi ni, Tür ki ye’de çok ge liş miş ol du ğu gi bi “bir ka rış top rak için

şöy le ya pa rız, böy le ya pa rız” bi çi min de de ğer len dir mek yer siz dir

di yo ruz.

– Ama şim di ka mu o yu nun ba zı ke sim le rin de şöy le bir dü şün ce

var: “Apo bu gün Türk hal kı ile or tak ya şa mak is ti yo ruz di yor,

ama son ra dan fır sa tı nı bu lun ca he men ken di dev le ti ni ku ra cak”

de ni li yor.

– Ga yet ta bii. Eğer sen bas kı ya de vam eder sen, bu mut la ka bir

yer ler de ve bir za man lar da ku ru lur. Ama bir bi ri ne ne ka dar çok ge -

rek li ol du ğu nu ve ya şa mın böy le da ha gü zel ge li şe bi le ce ği ni ka nıt -

lar san, Apo pey gam ber de ol sa bu nu ger çek leş ti re mez ve ger çek -

leş tir mez de. Sen bir lik te li ğin gü zel ol du ğu nu ka nıt la ve bu nun bir

part ne ri ol, o za man Apo’dan hiç bir teh li ke gel mez. Kal dı ki bu na

ih ti yaç var dır. As lın da biz ken di ger çek li ği mi zi öz gür ce or ta ya çı -

ka rır sak, o za man iyi, doğ ru, gü zel olan lar bi zim le bir leş mek is ter

ve biz bu na da açı ğız. Biz, her tür lü ge ri lik ve ge ri ci lik al tın da ne

bir leş me yi ka bul ede riz, ne de ay rı lı ğı ka bul ede riz. Ba zı la rı zor la

bi zi ayır mak is te se bi le biz ya ka sı nı bı rak ma yız. Zor la bi zi bir leş -

tir mek is te se ler, biz böy le bir leş mek is te me yiz. Meş hur dur, ulus la -

rın iliş ki le ri bi raz ev li li ğe ben ze ti lir. Şim di be ni doğ ra san, ca nı mın

is te me di ği ve an la şa ma ya ca ğım bir tip le öy le eş- dost iliş ki si ge liş -

tir mem. Ama ca nım da is ter se, uy gun da bu lur sam, o za man pe şin -

de çok ko şar ve iliş ki mi ge liş ti ri rim. Ya ni bu iliş ki ler bi raz bu na

ben zer.

– Şim di An ka ra ile du ru mu nu zu na sıl gö rü yor su nuz? Pe şin de

mi ko şu yor su nuz, yok sa “aca ba bir le şe bi lir mi yim” di ye yok lu yor

mu su nuz?

– “Bir bi ri mi zin üze ri ne böy le var ma ya lım ve ya bu tarz da üze ri -

me gel me” şek lin de bir yak la şım için de yiz. Yak la şım bu dur. Ya ni

ko run ma ya ça lı şı yo ruz. Sa nı yo rum ter ci hi mi zi da ha son ra ya pa ca -

ğız.

– Şu an da bir bir lik ira de niz yok mu? “Ter ci hi mi zi son ra ya pa -

ca ğız” di yor su nuz.

– Şim di hiç şüp he siz An ka ra’nın ba zı gü zel lik le ri ne il gi du ya ca -

ğız. Ya ni hiç il gi duy mu yo ruz ve ya il gi duy du ğu muz şey ler yok tur

de mek, ger çek dı şı lık olur. Her dü zey de ba zı iyi bil di ği miz, gü zel

bil di ği miz özel lik le re il gi du ya ca ğız. Ve bu nu bir Kürt ol mak tan da

öte ye, ger çek leş miş bir in san ola rak ya pa ca ğız. Za ten bu nun için de -

yiz de. Ben An ka ra’dan çı kış yap tım ve tek rar An ka ra’ya gi ri şi an -

lam lı ve amaç lı bir bi çim de ya pa rım. Fa kat hiç kim se, bi zi, iyi lik -

ten, doğ ru luk tan, gü zel lik ten vaz ge çe rek iniş ya par bi çi min de de -

ğer len dir me sin. Biz den, “hiç bir şey sun ma ya cak, adam zor lan mış,

yo rul muş, yıp ran mış, ge lip sı ğın mak is ti yor” bi çi min de bir iniş de

bek le me sin. Ba zı de ğer le rin aman sız sa vaş çı sı ol du ğu mu si ze ha tır -

la ta yım. İna nı yo rum ki, Tür ki ye’nin dev rim ci le ri de soy lu duy gu lar

ve amaç lar uğ ru na çı kış yap tı lar. Za ten biz bi raz on lar dan et ki len -

dik ve ha len on la rın anı la rı nı sür dü rü yo ruz.

– De niz, Ma hir ve İb ra him le rin.

– Ga yet ta bii. Ben ze ri sa yı sız in san iş ken ce çek ti, kan dök tü. On -

la rın hep si nin boş ol ma dı ğı nı ve faz la for mü le et me se ler de, ör güt -

180 181

len me se ler de, ba şa rı ya gö tür me se ler de dik ka te alın ma sı ge re ken

amaç la rı ol du ğu nu ve onun da be nim için bir va si yet ol du ğu nu, bu

an lam da da dev ri min ye nil me di ği ni si ze ha tır la ta yım. Ya ni Apo bü -

tün bun la rı dü şü nür.

– Ya ni “ben De niz Gez miş le rin, Ma hir Ça yan la rın ve İb ra him

Kay pak ka ya la rın va ri si yim, mi ras çı sı yım” mı di yor su nuz?

– On la rın mi ra sı var. Ben ce, o in san lar öy le unu tu la cak in san lar

de ğil dir. Yön tem le ri ve tak tik le ri ne ka dar yan lış ve ye ter siz olur sa

ol sun, da ra ğaç la rın da ve kan-re van için de söy le dik le ri ve uğ ru na

ken di le ri ni böy le ada dık la rı amaç la rı ke sin dir ve ben on la ra bağ lı -

yım. Hiç kim se nin de bun dan kuş ku su ol ma sın. An ka ra’yla bü tün

iliş ki le rim de bun la rı göz önü ne ge ti re ce ğim. Ölün ce ye ka dar bu

böy le dir. O açı dan, iş te sos ya lizm tas fi ye ol du, ar tık dev rim mü ze -

lik ol du de yip de kim se üze ri mi ze gel me sin. Bi le mi yo rum ya ni, bi zi

il le de ği şik gös ter me nin an la mı yok. Ve ben bu ra da, siz den çe ki ne -

rek ve ya ba zı po li tik ta viz ler pe şin de ko şa rak ko nuş mu yo rum. En

öz gür ko nu şan in san lar dan bi ri si yim.

– Ben şöy le bir şey dü şü nü yo rum: İki ta ra fın da dik kat li ve iyi

ni yet li adım la rıy la si ya sal sü reç de rin le şir se, o za man ka çı nıl maz

ola rak bir lik fak tör le ri, bir li ği pe kiş ti ren fak tör ler ge li şe cek ve so -

nuç ta Kürt hal kıy la Türk hal kı, ka ba bir de yim le bir bi ri ne ya pı şa -

cak.

– Şim di, ben den da ha iyi bir lik ku ru cu su ol maz; bu nu da si ze

söy le ye yim. Bu ko nu nun uz ma nı ve ya üs ta dı be nim de sem, mü ba -

la ğa lı ola rak de ğer len di ril me me li bu. Çün kü, halk ger çek lik le ri ni

ol duk ça iyi ta nı yan lar da nım.

– Türk hal kı nı 15 se ne dir gör me di niz ki!

– Ha yır, olur mu? Bü tü nüy le onun de ğer yar gıy la rıy la iş yap tım,

onun di liy le ve fi kir le riy le ge liş tim.

– Siz ken di hal kı nız dan bi le fi i len 15 se ne dir uzak sı nız.

– Bü tün hal kı aya ğa kal dı ran in san ol du ğu mu her hal de gö zar dı

ede mez si niz. Şu an da yü rür sem, ta rih te hiç kim se ye na sip ol ma ya -

cak bir bi çim de mil yon lar ölü mü ne yü rür. Fa kat me se le o da de ğil.

Şim di, Türk le rin du ru mu nu hem ta ri hi ve hem de fel se fi ola rak bi -

raz de rin li ği ne ta nı yan lar da nım ve bu in san la rı zor la mak, kah ret -

mek is te mi yo rum. Kal dı ki, zor luk la rı nı ve kri tik yön le ri ni iyi bi li -

yo rum. Ama yu mu şak bir iniş le ve iç ten bir is tek ola rak on la rın iliş -

ki le ri nin dü zen len me si ne ken di mi ka tı yo rum. Ya ni Türk ler hak kın -

da çok ha i na ne dü şün ce ler şu ra da kal sın, üzün tüy le kar şı la dı ğım

du rum lar söz ko nu su. Bu in san la rı im pa ra tor luk hül ya sın dan ve ya

şo ve nist hül ya dan na sıl çe ke bi li riz? Çok ger çek çi bir te mel de ve

ka lı cı iliş ki ler sis te ma ti ği için de na sıl tu ta bi li riz? Kürt le re bu ko nu -

da ki rol le ri ni oy nat mak is ti yo ruz.

– Tek rar so ru yo rum; bu sü reç de rin le şir ve bo zul ma ya cak şe -

kil de bir lik ku ru lur sa, ba ğım sız dev let hül ya nız, rü ya nız ne ola -

cak?

– Şim di ben, dev le tin bü yük bir hül ya ol du ğu na hiç inan mı yo -

rum. Ter si ne dev let ten da ha gü zel şey le rin ol du ğu na ina nı yo rum.

Açık söy le ye yim, mev cut dev let le ri, ba zen içi ne tü kü rül me si ge re -

ken bir ke mer, kö tü bir çift lik ola rak de ğer len di ri yo rum; hem de

soy gun cu la rın, ta la nın, düş kün le rin bol ol du ğu bir çift lik. Ya ni te o -

rik ola rak öy le dev let ta pı cı sı de ği lim. He le bu Tür ki ye’de ki gi bi bir

dev le tim ola ca ğı na, hiç ol ma sın de rim. Ya ni bi zim del vet leş me ola -

yı mız bi raz fark lı ge li şe cek tir. Dev le ti eli ne ge çir ve on dan son ra

her tür lü soy gun ve bas kı ara cı na dö nüş tür; ben il ke de bu na bin de -

fa kar şı yım. O açı dan, soy gun cu ve hal kın ba şı na be la bir Kürt dev -

le ti ku ru lur sa, bu dev le te kar şı her kes ten ön ce ben sa va şı rım. Ya ni

söy le di ği niz bu hül ya me se le si ne dik kat et mek ge re ki yor. Ben öz -

gür lük pe şin de yim, gü zel lik pe şin de yim, onun sos ya list ve de mok -

ra tik bi çim le ri nin müt hiş ara yı cı sı yım.

– Şim di ba na gö re mil li yet çi söy le mi niz ön plan da. Ama sos ya -

list ol du ğu nu zu söy lü yor su nuz. Ve şu an da An ka ra’da sı nıf sal

ola rak si zin ko nu mu nuz dan fark lı yö ne tim var. Ya ni mark sist ter -

mi no lo ji ye gö re söy lü yo rum; ka pi ta list bir yö ne tim var dır. Siz de

sos ya list ol du ğu nu zu söy lü yor su nuz. Bu iki si, bir si ya sal sü re ci

na sıl de rin leş ti re cek?

– As lın da An ka ra’da tu tar lı bir ka pi ta liz min ol du ğu nu da san -

mı yo rum. An ka ra’da re el sos ya lizm gi bi du rum lar söz ko nu su. En

değ me ka pi ta list öl çü ler da hi lin de bi le ge liş ti ril me di ği ni bi li yor -

su nuz. Ya ni mev cut sis tem aşıl mak du ru mun da dır. Tür ki ye’nin

182 183

dev let ge le ne ği ger çek ten şo ve nist çe dir; Türk eli ti ve ya si ya si-as -

ke ri üst yö ne tim ke si mi, aşi ret şo ve niz mi ne ben zer bir dev let ko -

nu mu na sa rı lı yor. As lın da bu, top lum sal tı ka nık lı ğın te mel ne de -

ni dir. Şu nu da si ze söy le ye yim; Türk hal kı ve ya top lu mu as lın da

ile ri dir, ol duk ça emek çi ve üret ken dir. Ama dev le ti yö ne ten üst ta -

ba ka öy le de ğil dir ve ol duk ça tu tu cu dur. İş te böy le bir çe liş ki var

ve bu çe liş ki nin çö zü mü ge re ki yor. Şim di di ye cek sin, “sen yi ne

dev rim is ti yor sun, bu na kim al da nır ve ya ina nır.” Ama ger çek bu

ve ar tık bu nu his set mek ge re ki yor. Ben, kla sik an lam da ve Tür ki -

ye’de ki bir çok ko mü nist par ti ve ya ha re ke tin is te di ği gi bi bir dev -

rim den de bah set mi yo rum. Bi zim yü rüt tü ğü müz bu ça lış ma la rın

hep si dev rim dir. Za ten Özal bi le bu nu gö rü yor ve söy lü yor. Bi zim

yap tı ğı mız iş ler dev rim dir, Kürt ola yı nın ken di si önem li bir de -

mok ra tik dev rim dir. Bu, Tür ki ye’de de ke sin dev rim sel ge liş me le -

re yol aça cak tır. Ama bu, re el sos ya lizm de ki gi bi ol ma ya cak tır.

Ben bu nu da ha ön ce de söy le dim ve za ten Türk sol cu lu ğun dan

ko pu şu muz da bi raz bu te mel de ol du. Bu ko nu da sol cu ne ka dar

sol cu dur, sağ cı ne ka dar sağ cı dır; ger çek ten ben ha len bu nu an la -

mak is ti yo rum. Bel ki de sağ cı, so la da ha ya kın ola bi lir; bel ki de

sol cu, sağ dan da ha sağ cı ola bi lir. Be nim böy le kuş ku la rım da var.

Çün kü, sol cu sol cu lu ğu nu ka nıt la ya mı yor. Mev cut klik ler, mev cut

ya pı lar hiç üre te mez du rum da dır lar. Ne re dey se alt mış ya şın da ki

ba ki re le re ben zi yor lar. Po li ti ka üre te me di ler.

– Türk so lu na ge le ce ğim. Son za man lar da kö şe ya zı la rın da şu

tip bir de ğer len dir me var: Aman dik kat li ola lım. Türk ka mu o yun -

dan si ze ses le ni yor lar: “Bir ta kım has sa si yet ler var, Apo lüt fen bu -

nu dik ka te al.” An ka ra’ya dö nü lüp, “iş te on la rın da bir ta kım has -

sa si yet le ri var. An ka ra sen de o ko nu da dik kat li ol” de ni li yor.

Şim di ben, ön ce bi rin ci so ru yu sor mak is ti yo rum. Siz, tak vi mi ni zi

plan lar ken ve adım la rı nı zı atar ken, Türk ka mu o yun da ki, Türk

hal kın da ki has sa si yet le ri, Türk si ya si le ri nin zor luk la rı nı dik ka te

alı yor mu su nuz?

– Ta bii. Dik ka te al ma ya baş la dı ğı mı çok açık gö rü yor su nuz, üs -

lup de ği şik li ğin den tu ta lım öz sel ge liş tir me ye ka dar.

– Na sıl?

184 185

“Türk adaleti darağacından başka bir şey getirmemiştir.”

– Öze iliş kin ge liş tir me le re ka dar ne den li dik kat li ol du ğu mu gö -

rü yor su nuz. Ben ce, is ter sağ, is ter sol ol sun, en değ me Türk li de rin -

den da ha faz la has sa si yet le ri dü şü nen be nim.

– Türk si ya si le ri nin ger çek ten zor luk la rı nın ol du ğu nun far kın -

da mı sı nız?

– On la rın zor luk la rın dan üzün tü du yu yo rum. Ama, şu nu da be lir -

te yim ki, böy le li der lik ya pıl maz; li der lik ta nı mı nı kav ra ya ma mış -

lar, böy le sah ne ye çı kıl maz. Çok bü yük ça ba har cı yor lar ve li der lik

yap tık la rı nı sa nı yor lar, ama çok ye ter siz ve yan lış te mel ler de olu yor

bu. Bu açı dan ken di le ri ne üzü lü yo rum. Türk hal kı nın has sa si yet le -

ri ne ise çok iyi kar şı lık lar ver di ği me emi nim. Ben as lın da Türk hal -

kı nın de ğer le ri ni se ve rim. Bi zim saf la rı mız da Türk hal kın dan ge len

genç ler var, kız lar ve er kek ler var; on la ra ol duk ça de ğer li yak la şı -

yo rum, de ğer ve ri yo rum. Şimdi bun la rın hep si Türk de ğer le riy le

örül müş in san lar dır, en ufa cık bir ay rı lık-gay rı lık gör mü yo rum. Bu

da, en ufak bir mil li yet çi lik, aşı rı bir mil li yet çi lik yok tur an la mı na

ge li yor. On lar ben de bu nu gö rü yor lar ve be ni çok se ver ler.

– Ge çen ge li şim de si zin ya zı la rı nı zı al dım. Ga li ba bir Kürt ih ti -

ya rıy la ko nuş ma nız var, ya ni mel le ile. Çok mil li yet çi bir ko nuş -

ma, ola ğa nüs tü mil li yet çi. Ben onu si ze gös te re ce ğim.

– Müm kün mü? Sa na bir şey da ha söy le ye yim; o Hit ler’in hay ra -

nı dır.

– Ama bu si zin ko nuş ma nız. Ora da Türk lük aley hi ne bir sü rü

şey söy lü yor.

– Siz çok öz gür lük ten bah se di yor su nuz. Mel le’ye de öz gür lük ta -

nı ya lım. 98 ya şın da ki bir mel le ko nuş sun.

– Sa yın Öca lan, ben her ke sin is te di ği ni söy le me si ne ka tı lı yo -

rum. O ay rı bir olay. Ama si zin id di a nız var, “Ben dar mil li yet çi li -

ğe kar şı yım” di yor su nuz. Ben de bu na inan mak is ti yo rum.

– Bu, be nim Mel le’yi ol du ğu gi bi des tek le di ğim an la mı na gel mez

ki! Mel le’nin dok san yaş la rın da bir in san ol du ğu nu dü şü nür sek, be -

nim tek bir ke li mey le bi le üz mek is te me ye ce ği mi an la ma lı sı nız. Ya -

nım da “Ben Hit ler’i böy le se ve rim, şöy le se ve rim” di yor. Ben yi ne

bir tek ke li me söy le me dim, kar şı çık ma ya ge rek duy ma dım. Çün kü,

ken di inanç la rı var. İş te bak, bu ra da be ni an ti-de mok ra tik li ğe sev ket -

mek is ti yor su nuz. Ben ce, o inanç dün ya sı na faz la ka rış ma ma lı yız.

Ama bu de mek de ğil dir ki, ol du ğu gi bi hep si ni be nim se me li yiz.

Ben, bir ha tı ra mı da ha si ze an la ta yım: Ya kın gün ler de bir met ro -

po lit le ta nış tım ve ko nuş tum, bir Sür ya ni met ro po li ti. “Sen, hiz met

ve ba rış an la yı şın la Hz. İsa’ya çok ben zi yor sun” de di. Ger çi bu

man şet le re de ko nu ol du, “ken di ni İsa ye ri ne ko yu yor” de nil di. Me -

se le ken di ni İsa ye ri ne koy mak de ğil, böy le bi ri si nin sö zü ne de ğer

biç mek tir. Met ro po lit tir, de ğer li bul dum ya ni. İnanç la rı var dı ve

bak tım iyi inanç lar dır. Şim di kal kıp da ben ora da, “sen Hı ris ti yan -

sın, ben de Müs lü ma nım” de yip bir din sel ça tış ma ya mı gir sey dim?

Ha yır! Say gıy la kar şı lık ver me yi uy gun bul dum.

Yi ne bir gün Ye zi di ler den bi ri si gel di; ba na, “se nin kul lan dı -

ğın bu şey tan söz cü ğün den Ye zi di ler ra hat sız olu yor” de di. Ben

ne de dim bi li yor mu su nuz? Ben, şey tan söz cü ğü nü kul lan dı ğım

yer de şey ta nın ba zı iyi lik le rin den bah set tim. Şim di de bel ki

Müs lü man lar aley him de kı ya met ko pa ra bi lir ler. Ben, Ye zi di le rin

şey ta nı nın iyi iş ler pe şin de ol du ğu nu söy le ye bi li rim. Ya ni on la -

rın şey ta na at fet tik le ri rol bi raz fark lı dır. Bi zim de yim ler de ki

şey tan la, on la rın inanç sis te min de ki şey tan, fark lı dır ve ben bu -

nu an la ma lı bu lu yo rum. “Bi raz da Ye zi di le rin şey ta nı na ben zi -

yo rum” de dim. Be lirt ti ğim gi bi, bu cüm le yi yi ne çok dik kat li

yo rum la ya lım. On la rın inanç sis te min de ki şey tan, ol duk ça ha yır -

lı iş ler ya pı yor. Müs lü man lık ta ki Al lah-şey tan tar tış ma sı kap -

sam lı dır ve sa nı yo rum o son “Şey tan Ayet le ri” ki ta bı tan ta na ya

da yol aç tı. Şim di, şey tan yo ru mu nu da bi raz bi lim sel ge liş tir -

mek ge re kir. Ben bun la ra bi raz bi lim sel yo rum şan sı nı ver di ğim

için, ba na, “ya hu bu şim di de ken di ni şey tan ye ri ne ko yu yor, bu

ka dar çe liş ki li in san mı olur” di ye mez si niz. Ba na gö re, de mok rat

ol mak is ti yor sa nız...

– Şey ta na da mı öz gür lük ta nı ya cak sı nız?

– On la ra da bi raz öz gür lük ta nı ya cak sı nız. Bu, tu tar sız lık, opor -

tü nist lik de ğil, de mok rat ol ma nın ge re ği dir.

– Şim di siz, “Ben, Türk li der le ri ve Türk hal kın da ki has sa si yet -

le ri ta nı yo rum, an la ma ya ça lı şı yo rum, bir kıs mı na da üzü lü yo -

rum” de di niz. Pe ki siz, An ka ra’dan, han gi has sa si yet le ri ni ze da ha

186 187

dik kat li ol ma la rı nı is ter si niz?

– Bi zim has sa si yet le ri mi zi An ka ra’nın pek dik ka te ala ca ğı nı san -

mı yo rum.

– Me se la, “Apo çok sı kış tı, mec bur ol du da onun için gel di” de -

me le ri si zi na sıl et ki li yor?

– Be ni hiç ır ga la mı yor. Ben, “pos tu çok tan ye re ser miş” bir ki -

şi yim. An ka ra’nın be ni na sıl göz den çı kar dı ğı nı iyi bi li yo rum.

An ka ra’nın be nim hak kım da ha yır lı dü şü ne ce ği ni ina na cak ka dar

saf ol ma mam ge rek ti ği ni dü şü nü yo rum. Ya ni fır sat bu lur sa be ni

bir ka şık su da boğ mak için ne ler ya pa bi le ce ği ni de dü şün mek ten

ken di mi alı ko ya mı yo rum. Do la yı sıy la has sa si yet le ri me faz la dik -

kat ede ce ği ni san mı yo rum. Ben dik kat ede bi li rim ama, on la rın

dik kat et me gü cü yok. Çün kü, ger çe ğe kar şı in saf sız sal dı rı la rı

var. Be nim ger çek li ği mi uzun sü re an la mak is te me ye cek ler. Ama,

ben yi ne arif ola ca ğım, ol gun kar şı la ya ca ğım. De di ğim gi bi, ben

bel li bir fel se fe ye da ya na rak iş ya pı yo rum. Ba zı la rı nın yap tı ğı gi -

bi müt hiş bir prag ma tist ol ma dı ğım ke sin. Prag ma tiz mi ve ya pra -

ti ği ge liş tir me yi bi li rim ama, ben de müt hiş bir il ke bağ lı lı ğı var.

Bu nu as la gö zar dı et me mek la zım. An ka ra’da böy le ki şi ler faz la

yok. Be nim bir il ke min ol du ğu nu ve bu il ke me bi raz say gı ge rek -

ti ği ni faz la dü şün mez ler; as ke ri ol sun, si ya si ol sun, on lar bu gü cü

ken di le rin de gör mez ler. On la rın il ke si güç tür ve bu na da ya na rak

ez mek tir.

– Pe ki Türk hal kın dan ne bek li yor su nuz?

– De di ğim gi bi, Türk hal kın dan ge len in san lar la iyi an la şı yo ruz.

Ken di ya kı nım da ki Türk köy le riy le iyi an la şır dım. On la ra kar şı en

ufa cık bir düş man lık ya nım ge liş mez, bu nu dü şün mem bi le. Dü zen -

le me, ol duk ça hak ka ni yet öl çü le rin de ge li şir. Yi ne sı nır lar me se le si -

ne de faz la ba yıl mı yo rum. Bir kü çük aşi ret de ol sa halk la rın var lık -

la rı na ve inanç la rı na say gı gös ter mek kut sal dır. Da ha ile ri bi çim ler

or ta ya çı ka rı la bi lir. Onun da yo lu, zor la ma ve zor ba lık de ğil, ya ra tı -

cı lık tır. De di ğim gi bi, Tür ki ye’nin yal nız res mi sta tü sün de de ğil,

ede bi yat ve sa nat gi bi di ğer sta tü le rin de de öy le bi ze faz la an lam

ve re cek adam yok gi bi.

– Siz çok bü yük ko nu şu yor su nuz.

– Bel ki şim di il gi var dır ama, o güç bi raz za yıf. Güç lü ol ma -

la rı nı is te rim ve yar dım cı ol ma ya da va rım. Ama be nim gös ter -

di ğim il gi nin yüz de bi ri ni de ken di le ri gös ter sin. Ve bu, on la ra,

bir eleş ti rim dir. Be nim gös ter di ğim il gi nin yüz de bi ri ni de si zin

sa nat ve ede bi yat çev re le ri niz gös ter sin. Ta bii gün cel yak la şım -

la rın dı şın da. Be ni, ken di ger çek lik le ri ni kav ra ma ya da vet et sin -

ler; zor ba lı ğa baş vur ma dan ve bü yük lük his te ri si ne ka pıl ma dan

be nim le tar tış ma gü cü gös ter sin ler. Ben bu na ha zı rım ve “ar -

kam da bu ka dar güç var dır” fi lan da de mi yo rum. Bu ko nu lar da

be nim ko nu mu mun son de re ce öz gür te mel de ge liş me si ne kar şı -

lık, kar şı ta raf lar bu ko nu da ken di le ri ni bağ la mış lar. Uma rım ba -

zı ye ni adım lar atı lır. Bu nun da ha ra di kal ge liş me si ni, sağ lam bir

di ya lo ga, tar tış ma ya ve or tak ka rar laş tır ma ya dö nüş me si ni de is -

te rim. Bu na da ka pa lı de ği lim. Fa kat be nim yal var ma, “ge lin si -

ze şu ka dar ih ti ya cım var” de me gi bi bir du ru mum da ola maz.

Ben bu nu an ne me bi le gös ter me dim, da ha bu haf ta ve fat et ti, öl -

dü ğün de bi le...

“Ted bir li lik be nim do ğam da var”

– Ba şı nız sa ğol sun! An ne ni zin ölü mü nü du yun ca ne his set ti -

niz?

– Bir şey ler his set me ye ça lış tım, fa kat faz la dil len dir mek is te me -

dim. Kı sa bir de ğer len dir me ya pa ca ğım anı sı na.

– Ya ni yü re ği niz de bir şey ler, bir dal ga lan ma...

– Be nim ba bam, öl me den ön ce ba na bir şey ler söy lü yor du; “Oğ -

lum Ab dul lah, ben ölür sem iki dam la göz ya şı dök mez sin” di yor du.

Ama bu nu, ha yır sız bi ri si ol du ğum için de ğil, üzül dü ğü için de ğil

de, be ni böy le bir ki şi ola rak ta nı dı ğı için söy lü yor du. Be nim ne den

göz ya şı dök me ye ce ği o bi li yor du.

– Ağ la dı nız mı an ne niz ölün ce?

– Ağ la ma dım. Be nim ağ la mam de ği şik tir. Da ha çok, anam la iliş -

ki ve çe liş ki le rim ne an la ma ge lir, onun hay rı nın anıl ma sı na sıl olur

ko nu la rı nı dü şün düm. Ve bu so ru la ra ce vap ver me ye ça lı şı yo rum.

– Siz, hiç ağ la dı nız mı?

188 189

– O bil di ği niz tür den hiç ağ la ma dım. Ba zen duy gu la nı rım, fa kat

göz yaş la rı mı kim se gör mez. Se vinç ten de, en di şe den de ağ la ma yö -

nü az olan bir in sa nım, ama öf ke li yim. Göz yaş la rım da ha çok içe

akar.

– Ama in sa nın an ne si ölün ce –ki bu üzü cü bir olay dır– ağ la -

ma sı çok in sa ni bir şey.

– Doğ ru da, be nim an la yı şım da ha an lam lı dır. Ben, o ağ la ma yı

çok tan ger çek leş tir mi şim. Anam dan ko pu şum ve ya ana mın be nim

için ölü şü ya da ya şa ma sı çok tan olup bit miş tir.

– An ne niz öl müş tür si zin için?

– Öl müş tür ve ya ya şa mış tır. Ya ni köy den ve ai le den ko puş çok -

tan ol du.

– Ne ka dar za man dır an ne ni zi gö re mi yor du nuz?

– Tam bi le mi yo rum, her hal de 18 yıl dır.

– Te le fon la hiç gö rüş tü nüz mü?

– Hiç gö rüş me dim.

– Ni ye ih ti yaç duy ma dı nız?

– İh ti yaç duy ma dım.

– Hiç o ara dı mı?

– O da hiç ih ti yaç duy ma dı. De ği şik bir ana- oğul iliş ki si dir.

– Pe ki, an ne ni zin ce na ze si ne çi çek gön der me yi dü şün dü nüz mü?

– Onu da ak lı ma ge tir me dim.

– Gön der sey di niz iyi ol maz mıy dı?

– Bu tip şey le ri dü şün mü yo rum. Be nim da ha çok dü şün dü ğüm

şu: Ana mın han gi özel lik le ri be nim üze rim de et ki li dir ve ben, bir

ana nın iyi bir oğ lu ola rak, on la rı na sıl ha ya ta ge çir dim? Me se la, bu

ko nu da şu dü şün cem he men can lan dı: Bu anam olan Üveyş ka dın

sı nır sız bir kav ga cıy dı; “aca ba be nim bu du ru mum da bi raz bu na mı

ben zi yor” de dim. Ama onun kav ga ediş şek lin den ben uta nır dım;

çok aşı rı ve bi çim siz kav ga edi yor du, çok kü çük ne den ler için kav -

ga ve ri yor du, bir ta vuk için kav ga ve ri yor du ve hiç gü cü nü he sa ba

kat ma dan kav ga ve ri yor du. An la dım; be nim de hiç bir gü cüm yok tu

ve bü yük bir kav ga ya gi riş tim ve çok aca yip bi çim ler le kav ga et tim.

Bü tün bun lar anam da da var dı. Ama ben, da ha son ra plan lı ola rak

ve çok bü yük bir güç bi rik ti re rek yü rüt tü ğüm kav gay la ana mın kav -

ga cı lı ğı nı de rin leş tir di ği mi söy le ye bi li rim. Yi ne ana mın in ti kam cı lı -

ğın dan bah se de bi li rim. Anam ba na, “Hay fı nı al ma dan eve gel me”

di yor du. Ya ni ül ke yi de bir ai le or ta mı sa yar sak, an ne min o il ke si ni

de ha ya ta ge çir dim. “Git, se nin evi ni ta lan eden ler den in ti ka mı nı al,

öy le gel” de yip be ni eve koy ma dı, hat ta be ni kov du. Ben de çık tım,

bü yük bir kav ga ya tu tuş tum. Ha len o te mel de ül ke ye gi riş yap ma ya

ça lı şı yo rum. Ya ni ül ke de ki düş man lık la rı bi ti rin ce ye ka dar kav ga

ya pı yo rum. İş te bu da an ne min bir va si ye ti ola bi lir.

– Öl dük ten ne ka dar son ra ha be ri niz ol du?

– Bir gün için de ol du.

– İlk an da bir şey his se der in san; bir kı rıl ma, bir yan ma...

– Çok ha fif ol du. Ha len za man za man dü şü nü yo rum, ba ba mı da

za man za man dü şü nü yo rum. Me se la, ge ce ce na ze si ni rü ya da gör -

düm, ce na ze si nin ya nın day dım.

– Rü ya da!

– Evet. Bir dağ ya ma cı nın al tın da yız ve yu ka rı dan sü rek li taş lar

ko pup ge li yor. Fa kat bu taş la rın hiç bi ri si bi ze değ mi yor. Ve ana mın

yü zü nü gör mek is ti yo rum; onun yü zü ne ka dar sol muş tu, sol ma mış -

tı. Taş lar yağ ma ya de vam edi yor. Bu te laş için de onu, bü yük ba cım -

la bir lik te gö mü yo ruz. Böy le ce ba cım la ben, an ne min ce na ze si ni

göm dük. Baş ka hiç kim se yok tu. Bu da bir il gi len me...

– De mek ki si zi çok et ki le miş. Ya ni si zin bi lin ci niz de his set ti ği -

niz den da ha faz la.

– İl ginç tir, ilk de fa böy le bir rü ya gör düm. Ben ko lay ko lay rü ya

gör mem. Bu rü ya da bir ger çek ti ya ni.

– Tür ki ye’ye dön se niz, an ne ni zin me za rı nı zi ya ret eder mi si niz?

– Za ten zi ya ret le rim sü rek li dir. Ya ni bü tün şe hit le rin, ata la rın

anı la rı na uy gun ola nı yap tım di yo rum. Bü yük le rin va si yet le ri ne uy -

gun ce vap lar ver dim. Biz de öy le me zar lar faz la bel li de ğil dir. Bel ki

şim di ba ba mın me za rı bi le si lin miş tir. Fa kat top lum için ya rar lıy sa,

böy le de ğer ler zi ya ret edi le bi lir, ben bu na ka rı şa mam. Bu ko nu da

bi raz de mok ra tik dav ran mak is ti yo rum. Top lu ma ya rar lı şey le re ka -

rış ma mak la zım. Ben de ge re kir se gi de rim.

– Ya nı nız da an ne ni zin res mi var mı?

– Yok, hiç yok. Ya ni ba sın...

190 191

– Çok önem ve ri yor su nuz; ya nı lı yor mu yum?

– Bel li bir so rum lu luk var da... On la rın ya şa mı nı çal mak, bo şa

çı kar mak is te mi yo rum. Çün kü, on la rı çar pı cı et ki le ye ce ği mi, do la -

yı sıy la ha zır lık sız ol ma ma la rı ge rek ti ği ni dü şü nü yo rum. Be nim ya -

şa mı mın, sa nıl dı ğın dan da ha faz la po li ti ka dı şı yön le ri var. Hat ta

be nim si lah lı mü ca de ley le çok az il gim var dır. Bü tün bun la rı bel ki

ters yo rum lar sı nız ama, hep si ne ge re ken ye ri ver mi şim, ken di mi

müt hiş kat mı şım. Fa kat tip ola rak çok fark lı özel lik le rim var.

– Bir şey söy le ye ce ğim. Bu bu lun du ğu nuz ka sa ba, Lüb nan

Hiz bul la hı’nın et ki li ol du ğu, Lüb nan güç le ri nin bu lun du ğu bir

yer. Pe ki su i kast ten kork mu yor mu su nuz? Öl mek ten kork mu yor

mu su nuz? Şu ra da beş-al tı ki şi var, faz la yok. Bir tim gel se on la rın

işi ni bi ti rir.

– Şim di ye ka dar hiç böy le kor ku la rım ol ma dı ve çok öz gür ka la -

bil dim. Ço cuk ken bir ağa cın al tın da ba ba mın ba na söy le di ği bir söz

var dı, sık sık onu söy lü yo rum: “Ab dul lah’a do kun ma yın, Ab dul -

lah’ın al nın da fe tih işa re ti var, o ne re ye gi der se fet he der” di yor du.

Ya ni bi raz da ba na uy gun bir ta nım bu. Fet he di ci özel lik te yim, onu

açık ça be lir te yim.

– Si ze su i kast ih ti ma li yok mu?

– Hiç ba şa rı lı ola ma dı.

– Ay nı za man da çok ted bir li ol du ğu nu zu gö rü yo rum. Me se la,

1982’ler de bi le mu ha fız lı do la şı yor du nuz.

– Ted bir li lik be nim do ğam da var. Be nim ya şa mım bü yük bir ted -

bir li lik de mek tir.

– Türk so lun da bu yok. Kürt ger çe ği nin ba zı un sur la rı bu işin

için de var mı?

– Yok. Ki şi lik özel lik le rim ken di için de müt hiş ted bir li dir. Çok

has sas bir in san ol du ğu mu bi li yor mu su nuz? Ben de ki has sa si yet de -

re ce si ni aca ba far ket miş mi si niz? Bun la rı an la ma dan mev cut du ru -

mu na sıl yo rum la ya cak sı nız?

– Pe ki bir şey söy le ye yim; meş hur ol mak, ka mu o yu nun il gi

oda ğı nın mer ke zin de ol mak na sıl bir duy gu?

– Ha yır, tam ter si ne mev cut şöh ret len me yi, meş hur laş ma yı ters -

yüz et mek is ti yo rum. Be nim ger çek ten ba zı id di a la rım var, as lın da

ba zı şey le ri sü rek li dü şür me ve ba zı şey le ri de sü rek li yük selt me

ko nu sun da bü yük tut ku la rım var. Özel lik le in sa na öz gü olay lar da,

çok çir kin şey le ri, bu sı nıf ve ulus kav ga sın dan da öte ye gör dü ğüm

ba zı dav ra nış bo zuk luk la rı nı bü yük bir mü ca de le me se le si ya pa rım.

Bir ah lak sa vaş çı sı da, bir gü zel lik, sa nat ve es te tik sa vaş çı sı da di -

ye bi lir si niz.

– Ba sın top lan tı sın da otu za ya kın ga ze te ci var dı. İlk de fa bu

ka dar ka la ba lık bir grup var dı. Pe ki ne his set ti niz?

– Yok yok. Bö bür len me de ğil de, ezik lik du yu yo rum. Şöh ret leş -

mek ten faz la zevk al mı yo rum. Ba zı er dem le rin, ba zı il ke le rin ezil -

me me si, ba zı gör kem li lik le rin or ta ya çı ka rıl ma sı be ni da ha şid det li

et ki ler. Bu tür za fer ler be nim za fe ri mi et ki le ye bi lir.

“Ba tı’ya da ders ve ril me si ge rek ti ği ka nı sın da yım”

– He men bir po li tik so ru: Siz Tür ki ye’de ki Kür dis tan par ça sı nı

sö mür ge ola rak gö rü yor su nuz. Sö mür ge ile sö mür ge ci nin or tak

ya şa ya bi le ce ği ne iliş kin dün ya ta ri hin de ba na bir ör nek gös te rir

mi si niz? Öy le bir ör nek var mı? Bir ta raf tan “biz Türk hal kı ile

bir lik te ya şa mak is ti yo ruz” di yor su nuz, di ğer ta raf tan da “Kür dis -

tan sö mür ge dir” di yor su nuz. Öy le bir ör nek yok. O za man si zin

bir lik çağ rı nız, do lay lı bir bi çim de Kür dis tan’ın ger çek ten sö mür -

ge ol ma dı ğı an la mı na gel mez mi?

– Bu iliş ki ler açı la bi lir, zor de ğil ki. Mev cut iliş ki ler çok aşa ğı lık

ve al çak ça dır. İn sa nım di yen hiç bir ki şi mev cut iliş ki le re ta ham mül

ede mez. Pe ki bü yük ah lak sız lık, şe ref siz lik için de ol ma nın ne de ni

ne dir?

– Ney se, mev cut an ti-de mok ra tik uy gu la ma la rı...

– Sa de ce o de ğil. Ba na gö re, oluş muş bü tün iliş ki ler suç yu ma ğı

ve bü yük çir kin lik kay na ğı dır. Me se la, güç lü ede bi yat çı la rın ge liş -

me yi şin den tu ta lım güç lü po li ti ka cı la rın, fi lo zof la rın ge liş me me si ne

ka dar hep si ni kir li iliş ki ler de gö rü yo rum ve ne den le ri ni bu ra ya bağ -

lı yo rum. Ve ben bu ra da, yal nız Kürt le rin de ğil, Türk le rin de çok ki -

şi lik siz leş ti ril dik le ri ni gö rü yo rum. Ben bu na ina nı yo rum ve hiç

kim se be ni bu inanç tan alı ko ya maz. Za ten bu ko nu da çok güç lü

192 193

inanç la rım ol du ğu için bu mü ca de le de ki de rin li ği sür dü rü yo rum.

Ya ni bu çir kin lik le ri gö rün ce, “bu nu ka bul ede mez sin Apo” di yo -

rum, “sen her şe yi ka bul ede bi lir sin ama, bu çir kin li ğe ken di ni bu -

laş tı ra maz sın.” İş te be nim bü yük il kem, bir öğün cüm ve onu rum

bu dur.

– Yi ne po li tik bir so ru: Ön ce ki ko nuş ma mız da, “Ben bu çağ rı -

yı, özel lik le Türk ka mu o yu na ve Ba tı lı hü kü met le re yap tım” de -

miş ti niz, “ Türk li der le rin den faz la umut lu de ği lim” de miş ti niz.

Tür ki ye bö lü mü nü tar tış tık. Ba tı dev let le rin den ne sin yal ler gel di

si ze?

– Ba tı hak kın da da ken di mi ifa de ede yim. Ba tı’ya da ders ve ril -

me si ge rek ti ği ka nı sın da yım. Ba tı lı adam lar ger çek ten ken di le ri ni

bü yük gö rü yor lar; hem de bü yük ol ma dık la rı hal de ve in san lı ğa çok

za rar ver dik le ri hal de.

– Bü yük lük le ri tar tı şı lır ama, güç lü ol duk la rı ke sin.

– Evet, güç lü ola bi lir ler. Ben on la rın güç lü lük le ri ne kar şı da

aman sız du ru yo rum. Ve bir il kem de, on la rın kar şı sın da yü rü me yi

bil mek tir. Pek faz la Ba tı’da ya şa ma dım, on lar la iliş ki le rim de yok.

Siz Türk le rin da ha faz la var. On lar dan et ki len me ye ce ğim. Bu ken di

öz gün lü ğü mü...

– Bu, ira de me se le si de ğil, şart lar me se le si. Siz, “Ame ri ka’yla

iliş ki ku ra ca ğım” di yor su nuz. Ame ri ka’yla iliş ki kur du ğu nuz da, siz

onu et ki le me ye ça lı şa cak sı nız, ama o da si zi et ki le me ye ça lı şa cak.

– Ben, Türk ler ve Kürt ler için ku ru yo rum. Kar şı mız da ki ler o dil -

den an lı yor lar da on dan.

– Bir şan taj ara cı ola rak mı kul la nı yor su nuz?

– Çok ba yı lı yor lar o iliş ki le re ve o iliş ki ler den ders çı ka rı yor lar

da on dan. Yok sa bi zim le iliş ki kur sa lar dı, biz bu na hiç ih ti yaç duy -

ma ya cak tık.

– Ka til iliş ki ye.

– Ga yet ta bii.

– Ben si zin ge çen yap tı ğı nız o açık la ma la rı bi raz An ka ra’da ki

bel li li der le re bir me saj gi bi gör düm. Ya ni “siz bi zim le iliş ki kur -

maz sa nız, biz de gi der Ame ri ka ile iliş ki ku ra rız. Ame ri ka’nın ni -

yet le ri ni az çok bi li yor su nuz, aya ğı nı zı denk alın” gi bi bir üs lup

194 195

“Kardeşliğe yaraşır bir düzenin geliştirilmesini istiyoruz.”

ser gi li yor su nuz.

– Bi raz öy le. Ya ni çok gü ven di ği niz Ba tı iliş ki le ri aley hi ni ze ra -

hat lık la kul la nı la bi lir. Ve on dan da, biz den çok siz za rar gö rür sü -

nüz. Ama biz şu nu ter cih edi yo ruz: İliş ki yi ye ke yek bir bi ri miz le

ku ra lım; bu en doğ ru su dur. Ne di ye on la rın göl ge si al tın da, bas kı -

la rı al tın da iliş ki le re zor la na lım ki! Ne di ye siz on lar dan güç ala rak

üze ri mi ze ge le si niz ki! Be nim yi ğit lik an la yı şım şu dur: Vu ru yor -

san da ken di öz gü cü ne da ya na rak vur; dün ya yı ba şı mı za ge tir me -

nin ne an la mı var? Ta bii ben bu na açı ğım, ama şim di po li ti ka ya pı -

yo ruz. Ba kın, ben de po li ti ka ve dip lo ma si ya pa rım ve o za man da

gü nah ben den gi der. Sa va şın ku ral la rın da şu var: Sen ra ki bi ne ka -

dar sı kış tı rır san, onun da se ni sı kış tır ma hak kı do ğar. Yi ğit lik öl çü -

le ri ne dik kat et mez sen, her tür lü za ra ra da açık olur sun. Biz bu tu -

tu ma gir mek is te mi yo ruz; ama Türk tem sil ci li ği ve ya res mi ye ti bi -

zi bu na zor lu yor.

– Si ze Ba tı’dan bir sin yal gel di mi? Ateş kes ila nın dan son ra si -

ze ula şan bir tep ki al dı nız mı?

– Bu tür şey ler çok ge li şir. Za ten Ba tı bu iş ler de çok teş ne dir. Ya -

ni bir çok gü cü fi i len bir ara ya ge tir dik ten son ra ve bi zim ki ler de bu

işi bi raz sev dik le ri için, ar tık sü rek li ge liş ti rir ler.

– Di ğer Kürt ör güt le rin den mi bah se di yor su nuz?

– Evet. Çok ge liş ti rir ler. Hoş la rı na gi di yor ve ya pa cak la rı ka dar

yap sın lar. Bi zim adı mı za da yap sın lar, ne ola cak? Do lay lı da ol sa

gü na ha mı gir miş ola ca ğız? Ya ni tak tik tir iş te, Tür ki ye’nin yap tık la -

rı nı boz mak için sa nı rım bi raz uy gun. Bun dan ürk me mek la zım; ne

sol cu lar ürk sün, ne de sağ cı lar.

– Türk so lun dan bir kay gı sez di niz mi?

– Yok, çok olum suz...

– Ya ni, “Apo bel ki şu an da ira di ola rak Ame ri ka’ya kar şı ken di

ted bir le ri ni al dı ğı nı zan ne di yor ama, Ame ri ka bü yük güç tür, onu

eh li leş ti re cek tir, eh li leş ti re bi lir” di yor lar.

– İna nı yor mu su nuz? Siz o ka dar be ni gör dü nüz, be nim du ru -

mum çok zor de ğil mi?

– Zor ol sa da, bu tür risk le re yi ne de açık de ğil mi?

– Ha yır. Et ki len me si çok zor bir in sa nım. Ama bir ço cuk da be ni

et ki ler, onu da si ze söy le ye yim. Ya ni et ki le niş tar zım de ği şik tir. Hiç

kim se, mev cut ka ba, re el po li tik öl çü ler le be ni zor la ya ca ğı na faz la

inan maz ve dert de et mez.

– Ame ri ka’nın na sıl bir PKK is te di ği ni bi li yor su nuz. Ya ni

PKK’yi ne ha le ge tir mek is te di ği ni bi li yor su nuz.

– Ame ri ka’nın PKK’yi an la ya ca ğı nı hiç san mı yo rum. Şu an da

her hal de Ame ri ka’nın en an la ya ma dı ğı iş ler den bi ri si de PKK işi -

dir. Keş ke an la ma ya ya naş sa! Ame ri ka ken di ne gü ve ni yor sa, ge lip

bi zim le iliş ki kur sun, bir ada mı nı bi zim le gö rüş tür sün.

– Ama si zin Ku zey Irak’ta ki ko mu tan la rı nız, Çe kiç Güç’ün ko -

mu tan la rıy la otu rup gö rüş me yap mış lar.

– Gel sin bi ri si de be ni gör sün. Gö rü şe bi lir ler, on lar be nim için

faz la önem li de ğil dir. Eğer ken di ne gü ve ni yor lar sa bir Ame ri ka lı

gel sin ve ben den ne ala ca ğı nı gös ter sin. Ta mam, be ni bo ğar lar, bil -

mem oyu na ge tir mek is ter ler! Bun la rı ya pa bi lir ler, ken di bi le cek le ri

iş tir. Fa kat be nim de öy le boş ol ma ya ca ğım, ko lay lok ma ol ma ya -

ca ğım açık tır... Ya ni Ame ri ka’nın dün ya ça pın da bü yük ha ta la rı

var dır, bü yük so rum suz luk la rı ve tah ri bat la rı var dır. Elin de ki atom

si la hı nı kul la nı yor, in san la rın te mel de ğer yar gı la rıy la oy nu yor, mu -

az zam bir bu na lı ma kay nak lık edi yor. As lın da Ame ri ka acı na cak

bir güç tür, de mok ra si yi boğ muş tur.

– Çe kiç Güç va sı ta sıy la Irak’ta ki Kürt ör güt le ri ni bü yük oran da

ken di kont ro lün de tu tu yor. Ya ni on la rın bü tün var lı ğı, şu an da

Ame ri ka’nın uzat tı ğı şem si ye nin var lı ğı na bağ lı. Tür ki ye’de ki di -

ğer Kürt ör güt le ri nin du ru mu nu tar tış mak is te mi yo rum, ama ay rı -

ca yaz ma ya ça lı şa ca ğım. Şim di, Ame ri ka’nın kont ro lü dı şın da bir

tek siz var dı nız, elim de ki lis te de. Ben onun al tı nı çi ze rek söy lü yo -

rum. Şim di si zin du ru mu nuz da ba na gö re bi raz kri tik. Tek si niz.

– Onun far kın da yım, ama ha la mü ca de le bit miş de ğil. Ame ri -

ka’nın mev cut yak la şım la rı nın so nu cu nun na sıl ola ca ğı nı iz le mek

ge re kir. Mü ca de le bit miş de ğil.

– Na sıl ge li şe cek? Ne is te ye cek siz den? Siz ne is te ye cek si niz?

– Sü rek li de ğer len dir me, yo ğun laş ma ha lin de yiz. Unut ma yın ki,

Ame ri ka, Tür kü de Kür dü de bir leş ti rip bi zim üze ri mi ze yü rü ten güç -

tür. O Gü ney Sa va şı’nın mi ma rı Ame ri ka’dır. Ama biz ezil me dik.

196 197

Ame ri ka, hiç ken di çeh re si ni gös ter me den bu sa va şı yö net ti; Türk- Kürt

it ti fa kı nı ilk de fa PKK’ye kar şı sağ la dı. Ta bii siz ay dın lar bu nu faz la

bil mi yor su nuz ve işi ni ze gel me di ği için de yaz mı yor su nuz. Bu kir li it ti -

fa kı en azın dan bir ki tap la ya za bi lir di niz. Evet, bu na kar şı olum lu di re -

ni şi biz gös ter dik ve ha len de böy le dir. Dün ya da bo yun eğ me yen en

önem li ha re ket ola rak biz kal dık. Ame ri ka’nın de ğer len dir me si de şöy -

le dir: “Tek sos ya list ha re ket ola rak ayak ta ka lan güç PKK’dir” di yor.

– Ay dın lık Yol var.

– On la rın da ada mı içe ri ye gir di, hem de ha zin bir bi çim de. Şim -

di on la rın du ru mu bi zim ki ka dar güç lü de ğil. Biz, şu an da bü tün

haş me tiy le var lı ğı mı zı sür dü rü yo ruz. Ben bu gün böy le va rım ve ya -

rın ne olur ne ol maz, onu bi le mem. Şu an ki po zis yo nu muz ba ğım -

sız ve öz gür dür.

– Ame ri ka’nın si ze ha yır lı tu tum al ma sı için, siz de Ame ri ka’nın

ba zı çı kar la rı na say gı gös ter mek zo run da sı nız. Bu işin ku ra lı bu.

– Bu, çok kök lü bir he sap laş may la müm kün dür. PKK, Ame ri -

ka’dan sa de ce ulu sal kur tu luş il ke si nin ba zı he def le ri ne il gi gös ter -

me si ni is te mi yor, Ame ri ka’ya gö re çok ay kı rı bir ya şam tar zı nı

tem sil edi yor. Bi ze gö re, dün ya ça pın da Ame ri kan sis te mi ne, ya şam

tar zı na kar şı al ter na ti fi bi linç te, po li ti ka da, ruh ta ve ya şam da en üst

dü zey de tem sil edi yor.

– Ama ye ni bir si ya sal sü re ce gir di niz. Ba tı lı...

– Biz bu ka dar ay kı rı ya şam sis te mi ni ni ye ge liş tir dik, bi li yor

mu su nuz? Bel ki si ze bi raz aca yip ge le bi lir ama, o ka dar eks trel, o

ka dar ay kı rı, o ka dar mar ji nal bir ya şam bi çi mi dir ki, bu ra da iş te

an ti-em per ya liz mi gö re cek sin. Bi raz fark lı bir ya şam tar zı nı bu dik

üç gen de gö re cek sin. Biz ya pı yı o ka dar po tan si yel ağ da tu tu yor ve

o ka dar ya şa mın et ki le ri ne kar şı ko ru yo ruz ki, mev cut dü zen ya şa -

mın dan, iş te Ba tı et ki le ri ve hat ta or ta çağ et ki le ri...

– Ama Sa yın Öca lan, şöy le bir so mut ge liş me var: Irak Kürt ör -

güt le ri nin def te rin de, lü ga tın da za ten an ti-em per ya liz min çok faz -

la öte sin de...

– Em per ya lizm de di ğim, Ba tı’nın güç gös te ri si.

– Tür ki ye Kürt ör güt le ri de 1980’den son ra bu na pek faz la de -

ğin mi yor lar bi le. Şim di ge nel ola rak Kürt hal kı ara sın da bir Ame -

ri kan hay ran lı ğı ge li şi yor.

– O mü him de ğil. On lar Ame ri ka’yı an la maz. Ame ri ka’nın hay -

ran lı ğı da an ti pa ti li ği de bi raz fark lı dır. Ame ri ka da, bi zi bi raz yo -

rum la ma ya ça lı şı yor.

– Siz de an ti-em per ya list bir söy le mi terk et ti niz, yok siz de.

– Sa de ce an ti-em per ya list söy lem me se le si de ğil, teh li ke ler da ha da

bü yük tür. İn san lı ğın ba şı na yı ğı lan teh li ke ler ve bu na lım lar, ger çek ten

bi zi in san lı ğa sa rıl ma ya müt hiş zor lu yor. Ya ni biz, ör güt ori ji na li te si

ola rak, şu an da an ti-em per ya liz mi de aşan ve he men bü tün kö tü lük le re

kar şı ken di mi zi si gor ta la ma ya ça lı şan tek ha re ke tiz. Çok te miz kal ma -

ya ça lı şı yo ruz. Bu, ger çek ten ha ni o din ler de bi le gö zük me yen ken di ni

arın dır ma so ru nu na ka dar in dir ge ne bi lir. Ame ri ka’yla mü ca de le miz

ola cak tır; yal nız si ya si dü zey de de de ğil, ya şam tar zı nı ko lay be nim se -

me ye ce ğiz. Gü ney bi zim için ba sit tir, biz Gü ney’i bir haf ta da aşa rız.

Fa kat şu an da me se le Gü ney’i aş mak de ğil dir, me se le baş ka dır.

– Si ze gö re, şu an da Ba tı, Kürt so ru nu na na sıl bir çö züm gün -

dem leş ti ri yor?

– Keş ke Ba tı bir Kürt çö zü mü ya ra ta bil se! Eli ni bu laş tır ma sı iyi ol du.

– Ol du!

– İyi ol du, Çün kü, o eli şim di da ha iyi ya ka la yıp çe ke ce ğiz ve

he sap so ra ca ğız.

– Yar dım cı bir yer ola rak mı gö rü yor su nuz?

– He sap sor mak için bi raz da ha ya kı nı mı za gel me si iyi dir. Kürt

ve Ba tı ola yı nı kar şı kar şı ya ge tir mek da ha olum lu dur.

– Şim di, Ba tı’nın bir Kürt se nar yo su yok mu? Bir çö zü mü yok mu?

– Bu ko nu da faz la şey ol ma mak ge re kir. Ba tı se nar yo la rı as lın da

Türk se nar yo la rı dır; bun la rın faz la far kı yok. Tür ke gö re en ya kın ola nı

Ba tı lı dır. Ya ni Türk ler, faz la ay rı lı ğı olan bir Ba tı pla nı dü şün mü yor.

– An ka ra’nın Çe kiç Güç’e na sıl gö nül süz ve di re ne rek evet de -

di ği dik ka te alı nır sa, bu ko nu da Ba tı se nar yo la rıy la Türk se nar -

yo la rı nın bir bi ri ne uy ma dı ğı or ta ya çı kı yor.

– Türk ler bu ko nu da faz la de rin dü şü ne me di ği için, Ame ri ka lı -

lar ve ge nel de Ba tı lı lar bi raz da on la rın adı na dü şü nü yor, plan yü -

rü tü yor.

– Ba tı, sı nır la rın de ğiş me si ne evet der mi?

198 199

– Biz, onu da ön le me si ni bi li riz; evet de me se, baş ka yol lar dan evet

de dirt me si ni bi li riz. Me se le yi sı nır lar dü ze yin de de ele al ma ya ca ğız.

– Çe kiç Güç kal sın mı is ti yor su nuz?

– Bu, ken di li ğin den ku rul ma dı ki, ken di li ğin den kalk sın. Önem li

ne den le ri var dır.

– Siz ge rek li bu lu yor mu su nuz?

– İra de miz dı şı bir ge liş me dir. Ge li şin de et ki miz var dır ve bi zi

et ki ler de. Fa kat ge li şi ka dar, gi di şin den de iyi so nuç lar çı ka ra ca ğız.

Bu ko nu lar da güç lü yüz.

– Git me si ni is ti yor mu su nuz?

– Bi zim için bir ya rar me se le si de ğil dir, bir is tek me se le si de ğil -

dir. Çün kü biz po li ti ka yı ger çek ten bi raz da ha...

– Tu tum koy mak tan ni ye ka çı nı yor su nuz?

– Git sin de riz, ya ni bi zim için o ka dar önem li de ğil ki! Si ze gö re

iş te sol cu lar “git sin” der, sağ cı lar ve ya Ame ri kan yan lı la rı “kal sın”

der. Fa kat me se le o ka dar ucuz de ğil dir. Ne ka dar gel sin, ne ka dar

çık sın lar me se le si ni biz çok tan...

– Ama ben şöy le gö rü yo rum ola yı, bi li yor mu su nuz? Bu ra da

bi raz ga ze te ci lik kim li ği min dı şı na çı ka rak söy le ye ce ğim. Ame ri -

ka, ya ni bü yük dev let ler bir et nik so ru na, bir böl ge sel so ru na bu -

laş tı mı, bir dö nem bu maz lum ko num da ki in san la rın le hi ne gö -

zü ke bi lir, ama so nuç ta ve sü re cin bü tü nün de Ame ri ka ken di hük -

mü nü ic ra et mek is te ye cek tir. Ba tı ken di plan la rı nı da yat mak is te -

ye cek tir ve böl ge de ki bü tün halk la ra acı ge ti re cek tir. Ben bu nu

böy le gö rü yo rum. Yan lış mı?

– Ta mam. On dan da öte ye, Ame ri ka ve ya Ba tı da ha da teh li ke li

ola bi lir. Bu ko nu la rı siz ler gırt la ğı na ka dar ya şa mış sı nız. Ame ri ka

hay ran la rı, Ba tı hay ran la rı siz de çok ge liş kin. Epey hay rı nı gör dü -

nüz ki bı rak mı yor su nuz. Bi zim böy le faz la hay ran lık la rı mız yok,

ama siz de çok ge liş miş. Ma dem bu ka dar teh li ke li ol du ğu nu bi li -

yor su nuz, o za man kop ma ya ça lı şın.

– Be nim gö re bil di ğim ka da rıy la, önü müz de ki dö nem de Kürt

ha re ke ti için de, sa de ce Tür ki ye için söy le mi yo rum, iki çiz gi or ta ya

çı ka cak: Bir Ba tı’ya da yan ma çiz gi si, bir de ken di içe ri sin de ken -

di hal kı na da yan ma çiz gi si. Siz ne re de si niz?

– O açık. Bi zim ye ri miz, sa de ce hal ka da yan ma çiz gi si de ğil, da ha

bü yük ta ri hi ger çek le re da yan ma çiz gi si dir. Or ta do ğu ger çe ği ne da ya lı

ol ma, Do ğu ger çe ği ne ve in san lık ger çe ği ne da ya lı ol ma çiz gi si dir.

Ba tı’ya öy le sa de ce an ti-em per ya list bi çim de de ğil, onun çok çe şit li

ya şam tarz la rı na ve çok çe şit li kül tü rel sal dı rı la rı na kar şı ol ma, sa de ce

eko no mik bi çi mi ne de ğil, bir bü tün ola rak sis te mi ne, re ji mi ne kar şı ol -

ma çiz gi si dir. Kar şı ol ma der ken, yı ka rız ve da ğı tı rız bi çi min de de ğil

de, on la ra bir şey ler öğ re te ce ğiz, bu inan cı ta şı yo ruz. Siz, Ba tı’ya çok

tes lim ol muş bir ül ke eli tin den si niz. Acı dır ama, bu nu söy le mek ten de

ken di mi alı ko ya mı yo rum. Ya ni Ba tı’ya kar şı bi raz öz gün lü ğün, bi raz

ta ri hi li ğin ve doğ ru lu ğun tem sil edi le ce ği ne ina nı yor mu su nuz?

– Bu ko nu da Ba tı’ya kar şı ab des tim den son de re ce emi nim.

– Bi le mi yo rum ama, ben tes lim ol muş gi bi gö rü yo rum.

– Ben, 1965’ler de, 1968’ler de Ame ri ka’ya na sıl kar şıy sam, yi ne

öy le kar şı yım. Ama Kürt so lu için ay nı şe yi söy le mi yo rum.

– Ya şam iti ba riy le ye nil miş ol mu yor mu su nuz?

– Tür ki ye’nin dev let po li ti ka la rı nı ni ye be nim le öz deş leş ti ri yor -

su nuz ki?

– Siz, bir Al man gi bi ko nu şu yor su nuz. Bir Al man, hiç bir za man

ken di ni Al man dev le tin den his set mez, onun la bü tün leş tir mez; ama

ba na gö re, bir Al man eşit tir Al man dev le ti dir. Ak si hal de so rum suz

bir in san olur. Ba na gö re, ya Ba tı yan lı sı dev le tin le mü ca de le eder -

sin, ya da ye nil miş sin dir. Onun için, du ru mu nu zu acı na cak dü zey de

bu lu yo rum bu yön den. İn şal lah güç le nir si niz. Ben he nüz ye nil me -

dim. De dim ya, Tür ki ye li an ti-em per ya list sa vaş çı la rın va si yet le ri ni

ve ba zı bek len ti le ri ni de tem sil edi yo rum. Ye nil me mi şim, ba na ne

ya par lar sa yap sın lar, ben şim di ye ka dar ya şı yo rum.

“PKK halk la rın çı kar la rı na uy gun

den ge le ri oluş tur mak is ti yor”

– Ben, ateş kes ten son ra Tür ki ye li bir Kürt li der le gö rüş -

tüm. O, ba na –be nim şah sı ma de ğil de, be nim şah sım da ka -

mu o yu na– ay nen şu nu söy le di: “Kar de şim kork ma yın; Ame -

ri ka, Ba tı si zi, Tür ki ye’yi böl mek is te mi yor. Ame ri ka Tür ki -

200 201

ye’nin, İran’a kar şı mü ca de le ede bil me si için is tik rar için de

ol ma sı nı is ti yor. Kürt prob le mi de bir is tik rar sız lık un su ru -

dur. Bu nu o bi çim de si ya si çö züm yo lu na sok mak is ti yor ki,

Tür ki ye is tik rar ka zan sın ve İran’a kar şı mü ca de le et sin.” Siz

bu yo ru mun için de var mı sı nız? Tür ki ye ni ye İran’a kar şı

mü ca de le et sin ki?

– İran’ı ken di siy le an laş tır mak is te ye cek. Ame ri ka lı lar, bi zi de

bu ko nu da bi raz dü zen le mek is te ye bi lir ler. Fa kat biz de, hem Tür -

kü, hem de İran’ı dü zelt mek is ti yo ruz. Bu, da ha doğ ru ola nı dır. Ni -

ye baş ka la rı, İran’a ka şı Tür ki ye’yi bu ka dar yö nelt sin? Yi ne İran

ken di ni bu ka dar ni ye sı kış mış his set sin? Biz di yo ruz ki, bi zim te -

mel ta ri hi ve böl ge sel ger çek le ri miz var dır; biz ön ce bun la rı kav ra -

ya lım ve ge rek le ri ni ya pa lım. Ok ya nus öte sin de ki Ame ri ka’ya ne

ge rek var? Git sin o, ken di si nin suç la rı nı or ta dan kal dır sın.

– Ben, önü müz de ki gün ler de, dö nem ler de İran Kürt ha re ke ti ne

de Ba tı’nın bü yük des tek en jek te ede ce ği ni dü şü nü yo rum. Ya nı lı -

yor mu yum?

– Ede bi lir. Fa kat biz onu da hal le de riz.

– Si zin tu tu mu nuz ne dir?

– PKK, bu ko nu da hay li id di a lı bir ko num da dır. Ba tı da, za ten

bu nun için bi zi 1992’de im ha et tir mek is te di. Ba tı çok iyi bi li yor ki,

var olan bir PKK, her tür lü pla nı bo za cak ni te lik te dir.

– İş te böy le bir du rum da si zin ro lü nüz ne ola cak?

– Biz, iş le ri halk la rın le hi ne en iyi çe vi re bi le cek bir ha re ke tiz. Si -

zin o sol cu la rı nı zın akıl la rı na bi le ge ti re me di ği ka dar, olu şum la rı

halk lar le hi ne dö nüş tür me kıv rak lı ğı na sa hi biz.

– Tah ran’a kar şı mü ca de le de siz rol al ma ya cak mı sı nız?

– Bı rak Tah ran’a kar şı mü ca de le yi, Tah ran’ın da bir çok yan lış lık la -

rı nı dü zelt me, mev cut iliş ki le ri ge liş tir me ve Ba tı yak la şım la rı nı halk -

la rın çı kar la rı na dö nüş tür me, bü tün bun la rı halk la rın le hi ne dü zen le me

ve uy gun ha le ge tir me bi zim gö re vi miz dir. Bü tün bu ko nu lar da da

epey us ta yız, ge liş me le ri ar tan bir et kiy le sür dü re bi li riz. Bu ko nu da

ye te nek le ri miz var, hay li iş ler ya pa bi le ce ği mi ze ina na bi lir si niz.

– Ya ni İran Kürt ha re ke ti si lah lı bir şe ye baş lar sa biz des tek le -

riz de mi yor su nuz.

– En iyi si ni ger çek leş tir me ye ça lı şı rız.

– Ba tı’nın İran’ı par ça la mak is te di ği ni bi li yor mu su nuz?

– Da ha gü zel bir İran or ta ya çı kar tı rız.

– Siz be nim so ru ma ce vap ver me di niz. Öy le ni yet le ri ol du ğu...

– Hep si ni he sap lı yo ruz ve hep si ne en iyi kar şı lık la rı ve re ce ğiz.

– Pe ki bi raz ön ce ki soh be ti miz de de di niz ki, “bi zim ateş kes ilan

et me mi zi İran ve Er me nis tan pek hoş kar şı la ma dı.” Ne den?

– As lın da hoş kar şı la yıp kar şı la ma dık la rı nı ne ye da yan dır dık la rı nı,

ay rı ca bi zim sa vaş ma mı zı ger çek ten is te dik le ri ni de ben pek bi le mi yo -

rum. Dar mil li yak la şım la rı nın dı şı na çı ka bil se ler di, ateş ke si de sa va şı

da iyi an lar lar dı. Bu ko nu da on la rın muğ lak ol duk la rı nı söy le ye bi li rim.

PKK, ol duk ça ha yır lı iş ler yap mak is ti yor; halk la rın çı kar la rı na uy gun

den ge le ri, dü zey le ri oluş tur mak is ti yor. Bü tün bu ge liş me ler için de

bun la rı bi raz da ha ka nıt la ya ca ğız. Bu şan sı mız da var. Ya ni şun dan hiç

kim se nin en di şe si ol ma sın ki, PKK, ba ğım sız lık, öz gür lük ve eşit lik

için de ve her tür lü gü zel lik için, sa de ce bir ulu sun ha re ke ti de ğil, Or ta -

do ğu halk la rı nın ve gi de rek dün ya halk la rı nın soy lu bir tem sil ci si ve

her ke sin gu rur du ya ca ğı bir in san lık de ğe ri dir. Böy le ol du ğu nu şim di

da ha çok ka nıt la ya bi le cek tir. Bun dan da mut lu ol ma lı sı nız.

– Pe ki si ze bir şey söy le ye yim. Azer bay can’da, La çin böl ge sin de

epey Kürt ya şı yor. Siz de ora da ol say dı nız, ne ya par dı nız? Er me -

ni ler si lah lı gel di...

– Bu iş ler bi raz da ha kı zı şa ca ğa ben zi yor. Kı zış sın, on dan da faz -

la çe kin me mek la zım. Ta ri hi so run lar bi raz kan la hal le di lir. Bu nu,

Er me ni le rin her yap tı ğı nı be nim onay la dı ğım gi bi yo rum la ma ma lı -

sı nız. Er me ni ler de ha re ket len sin, Aze ri ler de ha re ket len sin. Ora da

re el sos ya lizm den kal ma sah te lik ler var, on lar aşıl sın.

– Bu sa vaş iyi bir şey mi dir?

– As lın da faz la sa vaş tık la rı nı da san mı yo rum, sa vaş oyu nu nu oy -

nu yor lar. Fa kat Kaf kas lar, Or ta do ğu ve İran ha re ket len sin; biz, on -

lar dan da ha ye ni sen tez ler or ta ya çı ka ra bi li riz. Halk la rın ener ji si

bo ğul muş. Özel lik le Ba tı ve Ba tı yan lı sı sta tü ko lar, halk la rın gör -

kem li ta ri hi ni bo ğun tu ya ge tir miş tir.

– Ba kü, Er me ni le rin top ra ğı mı?

– Er me ni le rin me se le si de il ginç me se le ler den bi ri si dir. On la rın

202 203

top rak ta lep le rin den zi ya de, bu top rak lar da ya şa ma yı is te yip is te -

me dik le ri çok önem li. Er me ni le ri ka zan mak la zım. Er me ni le ri top -

ra ğa bi zim bağ la ma mız ge re ki yor. Kat li a ma uğ ra mış bir halk ol du -

ğu için bel ki de den ge si ni yi tir miş tir; tek rar den ge si ni oturt ma mız

ge re kir.

– Şim di git ti, baş ka bir ül ke nin top ra ğı nı iş gal et ti.

– Mev cut den ge siz lik ler söz ko nu su. Er me ni le ri den ge ye ka vuş -

tur mak önem li dir. Bu nu ba şa rır sak çok iyi olur.

– Bu nun yo lu ne re den ge çi yor?

– Ya nı mı za çek me li yiz. Ame ri ka’ya, Av ru pa’ya sav rul mak tan

alı ko yup, ya nı mı za çek me li yiz. Sür ya ni ler de öy le. Es ki den kal dık -

la rı köy le re gi dip yer leş me le ri ne bi le yar dım cı ol ma lı yız. Ge lir ler -

se, so nu na ka dar des tek le me li yiz.

– Ama Er me nis tan’ın şu an da ki ha kim mo ti fi İs ra il’miş.

– İs ra il leş me! O ko nu da faz la iler le ye mez ler, aleyh le ri ne olur.

Ben ce dost luk la hal le de bi lir ler. Dost luk dı şı bir yak la şım, Er me ni -

le ri ke sin lik le bed baht eder. Biz, Er me ni ler le dost luk te me lin de ge -

liş me yi uy gun gö rü yo ruz.

– Şim di Tür ki ye bir bi çim de Er me nis tan’la sa va şa gir se, si zin

dağ da ki adam la rı nı zın tav rı ne olur?

– Soy lu he def ler var dır; biz is ter sa vaş ta, is ter ba rış ta ol sun, bu

he def ler den vaz geç me ye ce ğiz. Biz, hiç bir za man baş ka bir gü cün

ucuz pi yo nu gi bi ha re ket et me dik; o bi zim ma ya mız da yok tu. İyi ve

doğ ru gör dü ğü müz şey le ri yap tık. PKK’yi öy le dış ge liş me ler den

et ki le nip po li ti ka de ğiş ti ren bir güç ola rak gör me mek ge re kir.

– Ama siz, ya şa dı ğı nız coğ raf ya ya bağ lı sı nız, bu et ki le ye cek.

Ka çı nıl maz bir şey dir bu.

– Et ki le se de, doğ rult ma sı nı bi li riz.

– Çok açık söy le ye yim, bu son ateş ke si ni zi ben, as ke ri sı kışk lı -

ğı nız dan do la yı de ğil de, da ha çok dip lo ma tik sı kış ma ya, Ame ri -

ka’nın bir ku şat ma ha re ke ti yap ma sı na bağ lı yo rum. Bu bü yük

oran da si zi et ki le di ve bir po li ti ka de ği şik li ği ne git ti niz. Do la yı sıy -

la coğ raf ya da si zi çok et ki li yor.

– Yok, po li ti ka de ği şik li ği de ğil de, po li ti ka yı da ha iyi uy gu la ma ya ça -

lı şı yor ve uy gu la ma da ki tı ka nık lı ğı gi de ri yo ruz. Po li ti ka de ği şik li ği yok.

204 205

“Sosyalizm insanlığın bir umudu ve tutkusudur.”

– İs ra il’in ko nu mu mü na se be tiy le, Kürt ha re ke ti İs ra il’le iliş ki

ku rar mı?

– İs ra il’in ken di si iliş ki ku ra bi lir mi?

– İs ti yor, çok açık.

– Ni ye bi ze ge lip ku ra mı yor?

– Kur sa söy ler mi si niz?

– Ku ra maz; bi zim le iliş ki kur mak çok zor dur. Yal nız on lar de ğil,

Arap lar da iliş ki kur mak ta zor la nı yor. Ül ke le rin de yiz ve Arap la ra di yo -

ruz, ge lin bi zim le iliş ki ku run; kur mu yor lar. İş te Su ri ye, iliş ki kur mu yor.

– Siz 14 yıl dır bu top rak lar da ka lı yor sa nız, Su ri ye ile –han gi

dü zey de bi le mi yo rum– kur du ğu nuz iliş ki sa ye sin de dir.

– Sos yal ve iyim ser lik dü ze yin de dir, si ya si dü zey de de ğil.

– Ka tıl mı yo rum. Tür ki ye ile iliş ki le ri ni bu ka dar ger gin leş tir me

pa ha sı na si zi bu ra da tut tu.

– De ğil. Ha len bu ra da bir yı ğın baş ka güç var, Türk grup la rı da

du ru yor lar. Su ri ye’nin de bir onur me se le si var dır. Ya ni Tür ki ye is -

te di ği için ve “şu ada mı bi ze tes lim et” de mek le, tes lim et mez. Ya ni

Su ri ye şu nu söy lü yor: “On bin ler ce PKK’li Av ru pa’da var, ni ye on -

la rın bir ta ne si ni is te mi yor su nuz da, be nim ül kem de ki bir PKK’li yi

is ti yor su nuz.” Hak lı dır ya ni, onu ru ze de let me mek la zım.

– “Bu nu sen mi yap tın, baş ka sı mı yap tı” de me sin ler di ye.

– Böy le bel ge ler faz la ol ma dı ğı için, bu Tür ki ye so lu için de ki

tas fi ye ci lik zin dan dan çı kış lar da na sıl ger çek leş ti ril di, bi le mi yo rum.

Yal nız ken di pra ti ği mi zi or ta ya koy duk. Bi lin me si ni is te di ğim en

önem li hu sus, is ter do lay lı, is ter di rekt bir tas fi ye ci ti pin bu ra da or -

ta ya çık tı ğı ve bu tas fi ye ci ti pin, ya şam tar zı ile, ör gü te gel me me,

par ti leş me ye gel me me ve mev cut di ri öğe le ri de çö kert me yön tem -

le riy le so nu ca git mek is te di ği dir.

“ Türk hal kıy la iliş ki le ri

gü zel ce dü zen le mek is ti yo ruz”

– Türk so lu ile il gi li de ğer len dir me le ri niz de ba na ters ge len,

ga rip ge len bir yön var, izah ede bi lir mi si niz? Siz, Türk so lun da

olum lu ne var sa 1971’de ki si lah lı ha re ket ler de gö rü yor su nuz;

baş ka her şey olum suz lu ğun ke fe si ne ko nu lu yor. 1965’te or ta ya

çı kan bir TİP ola yı var ve Tür ki ye’de ki çok ge niş bir halk ön der -

le ri ke si mi ni ku cak la yan bir de ney di; bu nu ni çin inc le me ge re ği ni

duy ma dı nız?

– Hep si ni az çok bi ri kim ola rak de ğer len dir dik. Ben, Tür ki ye’nin

bü tün dev rim ci-de mok ra tik bi ri kim le ri nin PKK va sı ta sıy la gü nü -

mü ze ka dar ta şı rıl dı ğı na emi nim. Ve PKK’nin bu ge liş me sin den pa -

yı nı zı ala bi lir si niz. Sa da kat le bağ lı ka lın mış ve de ğer ler çar çur edil -

me miş tir. Halk la ra he di ye ola rak şim di su nul mak ta dır. He pi ni zin,

hep si nin ey lem le ri ne ve ça ba la rı na bi çil me si ge re ken de ğe ri biç tik,

ko ru duk ve bu ra ya ka dar ge tir dik. PKK’yi bir de bu yö nüy le de ğer -

len dir mek ge re kir. O, bü yük mü ca de le bay ra ğı nı, yal nız Kürt ulu sal

kur tu lu şu için de ğil, Türk hal kı nın öz gür lük sa va şı mı için de iyi

dal ga lan dır dı. Ve eğer şim di sa hip çı kı lır sa çok se vi nir. Türk hal kı,

bu nu da ha po li tik, da ha ör güt lü ve da ha bir le şik bir bi çim de dal ga -

lan dır sın. Biz den is te di ği ni çok açık or ta ya koy sun: Kar deş lik is ti -

yor sa kar deş lik, da ya nış ma is ti yor sa da ya nış ma, cep he or tak lı ğı is -

ti yor sa cep he or tak lı ğı, dev let or tak lı ğı is ti yor sa dev let or tak lı ğı.

Ye ter ki bu ko nu lar da açık ve net ol sun. Biz yi ne eli miz den ge len

des te ği su na rız. On la rın do lay lı da ol sa biz den et ki len me le ri ne de -

ğer biç tik. Ken di le ri nin de biz den et ki len me le ri ne de ğer biç me le ri -

ni, bu ko nu da şo ven de ğil, say gı de ğer ve al çak gö nül lü ol ma la rı nı

di li yo rum.

– Tür ki ye so lu ile bir cep he ye git me ih ti ma li niz var mı?

– Cep he nin ola bil me si için, si ya set yap ma ya ce sa ret et mek la -

zım. Türk sol güç le ri, si ya set yap ma nın tak tik us ta lı ğı na bi raz ulaş -

ma lı dır lar. İlk gün den gü nü mü ze ka dar biz, her za man cep he or tak -

lı ğı nı ge liş tir me ye ke sin lik le açı ğız. Ben THKP-C ge le ne ği nin için -

de bu işe baş la dım. Ya ni 1970’ler de on la rın ör güt üye si bi le ol mak

is te dim. 1982’ler de Fa şiz me Kar şı Bir le şik Di re niş Cep he si-

FKBDC’ni yir mi ye ya kın Türk ör gü tüy le ge liş tir mek is te dik; ken -

di le ri ye ter li ol ma dı lar ve de vam et me di ler. Yi ne bir çok di re niş çi

bir lik ara yı şı mız da ha var dı, fa kat güç le ri yet me di ve de vam ede -

me di ler. Ya ni biz de ku sur yok. Her tür lü it ti fak ve da ya nış ma bi -

çim le ri ne yi ne ha zı rız. Ba na gö re, Tür ki ye’de halk se çe ne ği he nüz

206 207

si ya sal an lam da oluş muş de ğil dir. Biz ba zı grup la rın or ta ya çık ma -

sı na bi raz yar dım cı ol ma ya ça lı şı yo ruz.

– Dev rim ci Halk Par ti si’ni kur du nuz ama, bir şey ya pa ma dı.

– Yok yok, on lar ide o lo jik bir grup ola rak ge liş me ye ça lı şı yor lar.

– Ağa bey lik le dev rim ol maz.

– On lar ağa bey fi lan de ğil as lın da...

– Ha yır, siz on la rın ağa be yi si niz. Ya ni geç miş te Türk so lu nun

Kürt so lu na yap tı ğı nı, siz şim di Türk so lu na yap mak is ti yor su nuz.

– Yok yok, PKK’nin hiç öy le bir özel li ği yok. Ağa bey lik biz den

uzak bir yak la şım dır. Sa nı yo rum on lar ken di ko şul la rın da ol duk ça

ge li şe cek ler dir. Ya ni bi zim o tip yak la şım la ra ih ti ya cı mız da yok,

biz ne di ye ağa bey lik tas la ya lım ki? Biz dev let le boy öl çü şü yo ruz.

Bu ka dar üst dü zey de po li ti ka ya pan bir güç, ni ye ağa bey lik yap ma -

yı tas la sın ki? Ama Tür ki ye li genç ler...

– Bu dö nem de ki si ya sal ça lış ma nız da...

– Bu nu na sıl İs lam lık ya pa cak sı nız ki? Var mı siz de İs lam lık

yap mak is te yen?

– Şim di ben ge nel söy le mek is te mi yo rum. Gü ney do ğu’da ma -

lum İs la mi par ti nin, ya ni İs lam cı ol du ğu nu söy le yen par ti nin yüz -

de yir mi beş ci va rın da bir oyu var; Tür ki ye met ro pol le rin de de

yüz de on beş ile yir mi beş ara sın da bir oy po tan si ye li ne ulaş tı.

Önü müz de ki ye rel se çim ler bu nun ger çek se vi ye si ni bi ze gös te re -

cek. Bu nok ta da si zin ge liş tir di ği niz bir ge nel İs la mi söy lem var.

Türk so lun dan da ha fark lı yak la şı yor su nuz bu ko nu ya.

– Kür dis tan’da İs la mi par ti bu ha liy le ol maz. Hat ta onu bi raz çö -

züm le me ler de aç mış tım. Bu bi çi miy le İs lam lık adı na ha re ket et -

mek, mü na fık lı ğın ta ken di si dir. Bun la rın faz la Müs lü man cı ol duk -

la rı nı da san mı yo rum. Ba na gö re, şo ve niz min de ği şik bir bi çi mi.

Ya ni ko mü nist lik adı na bir şey ler ya pıl mak is te nil di ği za man da, as -

lın da ya pı lan şo ve nizm di; Türk lük şo ve niz mi ni bi raz giz le yen bir

ci lay dı. Bu Müs lü man lık da ay nı böy le dir. Söy le dik le ri gi bi faz la

İs lam lık yok, Türk şo ve niz mi nin di ğer bir kı lı fı dır. Pa ray la ba zı tip -

ler tu tu lu yor; eğer pa ra ol maz sa, dev let kuv ve ti ol maz sa, tek bir

gen ci bi le tu ta bi le cek le ri ni san mı yo rum. Bu ne den le ben, bun la ra

ha re ket adı nı ya kış tır ma yı İs la mi ye te de ha ka ret ola rak de ğer len di -

208 209

“Türkü ritmiyle bu işe başladık, öyle sürdürüyoruz. Türkülü

bir savaştır bizimkisi.”

ri yo rum. Ger çek Müs lü man lı ğın içe ri ğiy le iliş ki li ba zı kı sım la rı biz

ih ti va edi yo ruz. Ya ni na mus lu ve onur lu olan, bi raz ta ri hi özel li ği

olan, bi raz öz gül lü ğü olan, ol ma sı ge re ken ba zı İs la mi içe rik ve bi -

çim le niş le ri PKK mü kem mel ko yu yor.

– Ön ce ki gö rüş me miz de siz, Hiz bul lah’la il gi li bir ta nım la ma

yap tı nız, iş te “ge le nek sel iş bir lik çi li ğin de va mı” ola rak gör dü nüz.

Ama böy le de di ği niz Hiz bul lah’ı, son ra dan öğ ren dik ki, oluş tur -

ma ya ça lış tı ğı nız cep he ye da vet et ti niz siz. Çok çe liş ki li bir tu tum

de ğil mi?

– Yok, on la rı doğ ru ya çek me ha re ke ti dir. Sap tı rıl mış lık lar var;

ken di le ri ne ol duk ça an la yış lı ge le bi le cek bir bi çim de doğ ru ya çek -

mek is ti yo ruz.

– Ya red de der ler se! Ge le cek ler mi?

– Ken di le ri bi lir. Biz de ku sur ol ma sın da, ne ya par lar sa yap sın -

lar. Çün kü on lar, iş te “bun lar ka fir dir, Müs lü man la rı öl dü rü yor lar”

fi lan di yor lar. Ka fir ol ma dı ğı mı zı ve Müs lü man la rı da ca nı mız gi bi

ko ru du ğu mu zu ka nıt lar sak, faz la kar şı id di a la rı kal maz.

– Na sıl ol sa gel mez ler di ye dü şü nü yor su nuz.

– Ha ki ki Müs lü man lar ge lir ler ve sah te le ri de or ta ya çı kar. Ya ni

doğ ru olan lar bi zim le iyi ge çi nir ler, sah te le ri ni de her kes ta nır. Gü -

zel bir şey bu. Ta bii her şe ye tak tik di ye kulp tak ma mak la zım. Tak -

tik, iyi bir şe ye hiz met edi yor sa, bu iyi dir ve böy le tak tik ge rek li dir.

Tak tik yap ma mız ya dır gan ma ma lı dır. Za ten po li ti ka de mek tak tik

yap mak de mek tir. Ya ni çok do ğal bir şey. Bu Tür ki ye’de ki Müs lü -

man laş ma yı ger çek ten çok an lam sız bu lu yo rum ve Müs lü man lı ğı

pek an la dık la rı nı da san mı yo rum.

– Pe ki her han gi bir Hiz bul lah tem sil ci si gel di mi bu ra ya?

– Ha yır. Ge rek de yok tur. Fa kat ge lir ler se ka pı mız her ke se açık tır.

– Si zin bu çağ rı nız da İran’ın bir ro lü var mı?

– Ona da açık tır. İran da ba zı id di a la rın sa hi bi dir; ona da açık ol -

du ğu mu zu, it ti fak la ra ka dar gi de bi le ce ği mi zi za ten söy lü yo ruz. Ya -

ni Ba tı yan lı sı ay dın la ra da çağ rı yap tık, İran yan lı sı Hiz bul lah’a da

çağ rı yap tık. “Öz gür lük çü yüz” di yor lar, “dü rüst Müs lü ma nız” di -

yor lar; o hal de hep si halk tan dır ve hep si nin halk için de ye ri var dır.

Onur sa va şı mı, öz gür lük sa va şı mı, hak ve ada let sa va şı mı hep si nin

sa va şı mı dır. Ba tı’dan bu nu öğ ren miş ler, İs lam’dan bu nu öğ ren miş -

ler; o hal de gel sin ler uy gu la ya lım. PKK, iş te bu ka dar es nek bir ha -

re ket tir, in sa ni özel lik le re çok dik kat eden bir ha re ket tir. PKK’nin

bu yö nü iyi an la şı lır ve esas alı nır sa, o za man en ge niş öz gür lük ler

te me lin de halk lar iyi bir le şir, iyi or ga ni ze olur ve ge liş me sağ lar.

Bu, bi zim Or ta do ğu halk la rı na yö ne lik bir çağ rı mız dır da. Biz,

mev cut şe kil len me le ri Or ta do ğu halk la rı nın çı kar la rı na ay kı rı bu lu -

yo ruz ve bun la rın dü zel til me si için de eli miz den ge le ni ya pı yo ruz.

Her bü yük ha re ket, ön ce lik le bir ki şiy le baş la mış tır. İsa or ta ya

çık tı ğın da ya lı na yak tı, oni ki ha va riy le çı kı şa baş la dı. Ha ke za Hz.

Mu ham med Mek ke’den git ti ğin de ya nın da bir kaç dos tu var dı. Ama

bun la rın et ki le ri ha len de ev ren sel çap ta dır. Biz de o ge le ne ği tem sil

edi yo ruz. Bu açı dan mut lu ol ma lı sı nız. Ya ni ta ma mıy la bo ğul muş

bu po li tik at mos fer le in san lı ğın te mel özel lik le ri ne yak laş ma ma lı -

yız. PKK, in san lı ğın te mel özel lik le ri ni esas alı yor. Eğer ba zı la rı

iha net et mez ve sap tır maz sa, en az o ta ri hi ör nek ler ka dar an lam lı

bir yer tu tar.

– Bu ra dan Sa yın Özal’a ve Sa yın De mi rel’e bir me saj gön de re -

bi lir mi si niz? Son ola rak ger çek ten...

– Bi zim me sa jı cid di ye al ma dık la rı na gö re, be nim böy le bir de -

ğer len dir me de bu lun ma ma ge rek ol du ğu nu san mı yo rum. Mu ha tap,

“gör me dim, duy ma dım, bil mi yo rum” di yor, ya ni “ne ko nu şur san

du va ra ko nu şur sun” di yor. Da ha me sa ja ge rek var mı?

– Türk hal kı na ne söy le ye cek si niz?

– Evet, Türk hal kı na sev giy le yak la şı yo ruz ve kir li sa va şı dik kat -

le de ğer len dir me si ni is ti yo ruz. Ger çek ten bu sa va şın için de o Ana -

do lu lu ço cuk la rı gör mek is te mi yo ruz, he le hiç vur mak is te mi yo ruz.

On lar la iliş ki le ri çok gü zel ce dü zen le mek is ti yo ruz. Ya ni in sa ni te -

mel de ol sa, de ni le bi lir ki en gü zel iliş ki le ri biz Türk hal kıy la sağ la -

rız. Bun da da id di a lı yız. Türk hal kı, sa nı yo rum son za man lar da bi zi

da ha iyi an la ma ya ça lı şı yor. Onun dev rim ci-de mok ra tik tem sil ci le ri

var, yi ne sos ya list tem sil ci le ri var. On la rın da bun dan son ra bi zi çok

da ha iyi gö re cek le ri ni ve ol duk ça da güç ala cak la rı nı sa nı yo ruz.

Türk hal kı ve onun tem sil ci le riy le iliş ki le ri miz iyi ge li şe ce ğe ben zi -

yor. İd dia edil di ği gi bi, bi zi dar bir ay rı lık çı, mil li yet çi bir ha re ket

210 211

ola rak gör me sin ler. Tam ter si ne biz, Türk re a li te si ile en an lam lı

mo dern iliş ki le ri ge liş ti re ce ğiz. Bu na gü ven le bak sın lar ve bi raz da

üzer le ri ne dü şe ni yap ma ya ça lış sın lar. Faz la te dir gin ol ma sın lar ve

mev cut res mi si ya si le ri ne de bel bağ la ma sın lar. Ya ra tı cı se çe nek ler

or ta ya çı kar sın lar ve ye ni olu şum la ra, po li tik ala na dik kat et sin ler.

O yan lış ve stan dart laş mış ya pı dan, “bü yük le ri miz ne söy ler se doğ -

ru söy ler, ne ya par sa doğ ru ya par” bas ma ka lıp çı lı ğın dan kur tul sun -

lar. Öz ye te nek le ri ne da ya na rak ken di le ri de po li ti ka yap sın lar, ku -

rum laş sın lar. Ve biz den ne is te dik le ri ni, bi zim le na sıl ya şa mak is te -

dik le ri ni be lir le sin ler. Biz bu nun ge re ği ni yap ma ya son de re ce ha zı -

rız ve Türk hal kıy la da ha iyi iliş ki ler ge liş tir me de her za man kin den

da ha umut lu ve da ha id di a lı yız. Bu na çok muh taç ol du ğu muz dan

de ğil de, bu nu çok ge rek li gör dü ğü müz ve çok doğ ru bul du ğu muz

için bun da ıs rar lı ol du ğu mu zu be lir te bi li rim.

Yi ne si zin de, halk lar ger çe ği ne öz lü yak la şım ça ba la rı nız var ve

bir kaç ke re dir gös ter di ği niz bu ça ba ya de ğer bi çi yo rum. Ben de

elim den gel di ğin ce yar dım cı ol ma ya ça lış tım. Ve te şek kür edi yo rum.

– Ben te şek kür edi yo rum.

15 Ni san 1993

İtal yan ga ze te ci An to nio Fer ra ri’nin 15 Ni san 1993

ta ri hin de Baş kan APO'yla yap tı ğı rö por taj:

ÖRGÜ TE, HALKA VE SÖZÜ MÜ ZE

NE KADAR BAĞLI VE EGE MEN

OLDU ĞU MUZ ANLA ŞIL DI

Antonio Ferrari: Sa yın Baş kan, ya rın bir ba sın top lan tı sı ya pa -

cak sı nız. Bir ateş kes sü re ci var ama, bi zim gör dü ğü müz ka da rıy la

An ka ra’da iki ay rı yak la şım var. Bir bö lü mü sa va şın de va mın dan

çı kar umar gi bi gö rü nür ken, bir bö lü mü de sa va şın ba rış çıl çö -

züm le so na er di ril me si için ça ba lar gi bi gö rü nü yor. Bu ko nu da

ge nel gö rü şü nü zü ala bi lir mi yim?

Abdullah Öcalan: Ol duk ça kar ma şık bir aşa ma ya gir dik. İçin de

bu lun du ğu muz gün ler, ba rı şa bir şans ver mek açı sın dan önem liy di.

Biz bu ko nu da iyi ni yet gi ri şi mi ni yap tık. Bu, ulu sal ve ulus la ra ra sı

dü zey de ge niş bir sem pa tiy le kar şı lan dı. Sa yın Ta la ba ni’nin de An -

ka ra’da yap tı ğı gö rüş me le rin so nu cun da bel li bir yu mu şa ma nın ol -

du ğu nu göz lem le dik. Fa kat ol duk ça te red düt lü bir ha va nın ha kim

ol du ğu ve net bir gö rü şe ulaş mak tan uzak bu lu nul du ğu da açık.

Res mi ve de mok ra tik ku rum lar dan çe şit li söz cü ler, bu du ru mun bi -

raz da ha sür dü rül me si ge rek ti ği ni be lir ti yor lar. Yi ne bi zim ken di

çev re le ri miz de sü re cin de rin leş ti ril me si ni uy gun bu lu yor lar. Fa kat

so run, ta bii yal nız bi zim le bit mi yor. Be lir til di ği üze re, Tür ki ye’de

so ru nun as ke ri yan la hal le dil me si ni ıs rar la sa vu nan ke sim ler var.

212 213

“As ke ri çö züm yön te mi nin so ru nu da ha da

kar ma şık laş tır ma ma sı için so rum lu dav ran ma ya

ça lı şı yo ruz. Si ya si se çe ne ğe im kan ver dir mek

için ini si ya ti fi mi zi da ha da güç len dir me ye

ça lı şı yo ruz. Ta bii bi ze da yatıl dı ğı gi bi bu bir

tes li mi yet bi çi min de de ğil dir; bu nun öz gür

ko şul lar da bir ba rış, si ya si çö züm ara yı şı

ol du ğu na özen gös te ri yo ruz.”

Bu, yet miş yıl lık cum hu ri yet ta ri hi ne ha kim olan ten kil, bas tır ma

yak la şı mı dır. Ağır lık lı bir ke sim bu po li ti ka dan me det umu yor. Ta -

bii bu na özel lik le or du için de çı kar la rı ge re ği yak la şan lar var. Bu nu

bir pres tij me se le si ya pan lar ve ya ken di güç le ri nin ayak ta kal ma sı

açı sın dan zo run lu gö ren ler var. Yi ne bü rok ra si için de otur muş bir

sta tü ko cu ke sim var. Bun lar bir yan olu yor.

Ama tüm bun la ra rağ men, fi i li bir du rum da oluş muş tur. Biz bu -

na, ana ya sa yı aşan, ge ri de bı ra kan bir du rum da di ye bi li riz. Mev cut

te laf fuz la rı as lın da ana ya sa ya gö re ya sak tır. Za ten bu açı dan ana ya -

sal ve ya sal so run lar ken di ni ol duk ça his set ti ri yor. Ye ni po li ti ka lar

ve ya pı lan ma lar bir zo run lu luk ola rak ken di ni da ya tı yor. Bu na bir

de ulus la ra ra sı bas kı yı ek le mek ge re kir. Biz, bü tün bun la rı göz önü -

ne ge ti re rek, salt as ke ri çö züm yön te mi nin so ru nu da ha da kar ma -

şık laş tır ma ma sı için so rum lu dav ran ma ya ça lı şı yo ruz. Si ya si se çe -

ne ğe im kan ver dir mek için ini si ya ti fi mi zi da ha da güç len dir me ye

ça lı şı yo ruz. Ta bii bi ze da yat tıl dı ğı gi bi bu bir tes li mi yet bi çi min de

de ğil dir; bu nun öz gür ko şul lar da bir ba rış, si ya si çö züm ara yı şı ol -

du ğu na özen gös te ri yo ruz. Tür ki ye’de de bi raz de mok ra si nin güç -

len di ril me si için bu na ih ti yaç var di ye dü şü nü yo ruz. Bun dan son ra -

sı için, eğer üze ri mi ze im ha ama cıy la ope ras yon lar ge liş ti ril mez se

ve ya si ya sal çö züm öne ri le ri ge liş ti ri lir se, biz sü re ci bi raz da ha yay -

mak, uzat mak is ti yo ruz.

– Ne ka dar sü rey le?

– Bu nu, ya rın ya pa ca ğı mız da nış ma lar la be lir le me ye ça lı şa ca -

ğız. Ba zı dost çev re le ri miz var, on la rın gö rüş le ri ne de baş vur mak

ge re ki yor.

– Şa yet An ka ra’da ki ha kim un sur lar, en güç lü un sur lar bu

ateş kes tek li fi ne men fi şe kil de ce vap ve rir ve si la ha sa rı lır lar sa,

si zin bu ko nu da ki re ak si yo nu nuz ne ola cak?

– Bü tün si lah lı bir lik ler le gö rüş tüm ve mev cut ha zır lık la rı göz -

den ge çir dik. Mev sim ko şul la rı nın da ol duk ça uy gun ha le gel di ği ni

göz önü ne ge ti rir sek, ken di le ri ni ol duk ça ba şa rıy la sa vu na bi le cek

du rum da dır lar. Eğer çok ıs rar lı im ha ope ras yon la rı gün de me so ku -

lur sa, o za man sa vaş tır ma nır. Şu an da yal nız ge ril la iti ba riy le on bi -

ne yak la şan bir güç var dır ve ol duk ça de ne yim de ka zan mış tı. Ya ni

ger çek bir sa vaş bun dan son ra ge li şe bi lir. Ay nı za man da bu, eğer si -

ya si yön tem de rin leş mez se, ta raf la rın kar şı lık lı as ke ri yön tem le ri nin

de rin leş me si an la mı na ge le cek tir. Za ten, biz New roz do la yı sıy la bu -

nun önü ne geç mek için bu iyi ni yet gös te ri si ni yap tık. Eğer ger çek -

ten ege men gö rüş ola rak as ke ri se çe nek bun dan son ra ken di ni ko -

nuş tu rur sa, şim di ye ka dar akı tı lan dan da ha faz la kan, yal nız bu

önü müz de ki yıl da akar. Bu ko nu da ha len ol duk ça so rum lu dav ran -

ma ya ça lı şı yo ruz. Fa kat ke sin bir şey söy le ye cek du rum da de ği lim.

– Tür ki ye’de de mok ra si ağır bas ma yıp as ke ri yön ağır bas mış

ol say dı, si zin, tu rizm da hil, Tür ki ye’nin önem li nok ta la rı nı vur ma

yö nün de bir pla nı nız ol du ğu doğ ru muy du?

– Eğer geç miş te ol du ğu gi bi si vil he def le re yö nel me ler de vam

eder se, köy ler bo şal tı lır sa, şe hir ler ol duk ça sert uy gu la ma la ra ma -

ruz ka lır sa, o za man bü tün bun lar ola bi lir. As ke ri yol da ıs rar lı olun -

ma sı du ru mun da, ke sin lik le bü tün eko no mik, sos yal ve si ya sal he -

def le rin kap sa ma gir me si ve ka o sun de rin leş ti ril me si bek le ne bi lir.

– Sa yın Baş kan, as lın da bu ateş ke sin uza tı la bi le ce ği yo lun da

Türk le rin de bir ka nı sı var. Siz bu sü re için de po li tik çö züm tek li -

fi ni ze kar şı her han gi bir şe kil de, di rekt ya da en di rekt ola rak bir

ce vap ya da bir din le yi ci bu la bil di niz mi?

– Din le yi ci top lu lu ğu ol duk ça ge liş ti. Fa kat öne ri ler ge liş me di

ve ya çok muğ lak kal dı. Sağ lam dü şün me ve öne ri ge liş tir me de tu -

tu cu luk var. Sa nı rım tam bir ge çiş du ru mu gi bi bir şey ya şa nı yor.

Ye ni ge liş me ler var ta bii. Fa kat çö züm öne ri le ri ol mak tan hay li

uzak, sa de ce so ru nu bü tü nüy le sa hip len me du ru mu var.

– Ya rın ki ba sın top lan tı sı na Ke mal Bur kay ve Ta la ba ni’nin ge -

le bi le cek le ri doğ ru mu?

– Evet, al dı ğı mız son ha ber le re gö re ge le cek ler. Yi ne HEP’ten

beş mil let ve ki lin den olu şan bir he yet ge le cek.

– Sa yın Baş kan, İçiş le ri Ba ka nı’nın bir ga ze te ye, da ha doğ ru su

İs met’e yap tı ğı “Ke mal Bur kay eli ni ko lu nu sal la ya sal la ya ge le -

bi lir” açık la ma sın dan bil mem ha be ri niz var mı? Bu açık la ma yı

na sıl de ğer len di ri yor su nuz? Siz ce bu, si ze gön de ri len bir sin yal

mi dir? Yok sa, aca ba Bur kay si zin le ara cı ol sun di ye kul lan mak

mı is ti yor lar şim di? Ya ni ara cı lık mı yap sın is ti yor lar?

214 215

– Ben ce ne o, ne di ğe ri. Bir lik ge li şi yor; bel ki de ya nı na çe ke rek

bu nu ön le mek is ti yor.

– Bu ra dan yo la çı ka rak, ya rın dan iti ba ren, po li tik an lam da ön -

cü lü ğü nüz de Kürt bir li ği nin ge li şe ce ği ne ina nı yor mu su nuz?

Her hal de o pro to kol ler den ha be ri yok.

– Ta bii yo ğun ge liş me ler var. Bu ko nu da gö rüş me ler yap tık bir -

çok çev rey le. Cep he sel bir bir li ğe git me ira de le ri mev cut. Bü yük

bir ih ti mal le önü müz de ki ay cep he ila nı ger çek leş ti ri le bi lir.

– Bu nu ilk de fa söy lü yor su nuz.

– Evet, ilk de fa söy lü yo rum.

– Geç miş te, ta bii bel ki şim di de, An ka ra ta ra fın dan si ze te rö rist

de ni li yor du. Oy sa biz bi li yo ruz ki, öz gür lük ve hak lar için mü ca de -

le ile te rö rizm fark lı şey ler dir. Çün kü, bi ri nin ar ka sın da halk var -

dır. Ama si ze te rö rist den me si, ki şi sel an lam da si zi ra hat sız et ti mi?

– Ha yır. Bu, be nim ken di me olan gü ve ni mi as la sars ma dı. Fa kat

bir kav ram çar pıt ma sı ol du ğu için ra hat sız lık duy dum. Ger çek ten

te rö rizm var; fa kat o, da ha çok dev le tin po li ti ka la rın da içe ril mek te -

dir. Be nim tüm is te mim, te rö rizm ta nı mı na uy gun fi il le rin sa hi bi nin

kim ol du ğu nun an la şıl ma sı dır. Ger çek te rö rist be lir len sey di, bun dan

çok mem nun olur dum. Bu ko nu da sı kın tı la rım var.

– Şim di özel bir so ru so ra ca ğım. Bir ta raf tan bu ra da ya şı yor su -

nuz, bir ta raf tan baş ka yer le re gi di yor su nuz. Sü rek li bir ha re ket

var. Bu Ara fat’ın es ki den ya şa dı ğı or ta ma ben zi yor. Siz ken di ni zi

na sıl his se di yor su nuz, bu or ta mın için de? Ya ni bir ra hat sız lık ya

da ne his se di yor su nuz?

– Be nim bu ra da ki ya şa mım tam 14 yı lı dol du ru yor. Bu nun bü yük

bir kıs mı, çok kü çük bir dağ par ça sın da geç ti; di ğe ri de böy le ev ler

ara sın da son de re ce ha re ket li geç ti. Bu, çok yo ğun bir ya şam an la -

mı na ge li yor. Bu nu aş ma ya ça lı şı yo rum, fa kat ade ta bir şey gi bi

için de yiz de. Bu na kı sır dön gü de me ye yim, çün kü çok önem li so -

nuç lar do ğu ru yor. Fa kat kur tul mak ve alan de ğiş tir mek de is ti yo -

rum. Sa vaş ya da ba rış ön der li ği ni da ha da ye rin de yü rüt mek is ti yo -

rum.

– Su ri ye ve Lüb nan hü kü met le riy le iliş ki le ri niz ko nu sun da bir

şey söy le ye bi lir mi si niz?

216 217

“Sosyalist insanı yaratmak, devleti kurmaktan daha zor.”

– Her şey bü yük oran da gay ri res mi gi di yor. Ya ni duy ma dım,

gör me dim, bil mi yo rum!

– Ya ni her hal de bir gün Tür ki ye’ye git me yi, dön me yi is ti yor su -

nuz. Pe ki ge le cek te, bu po li tik ça lış ma la rı da göz önü ne ala rak

Tür ki ye’ye dö nü şü, ya ni ken di ro lü nü zü ve ken di ni zi na sıl gör -

mek is ter si niz? Çok uzun bir za man dır dı şa rı da ol du ğu nuz için,

dön dü ğü nüz de hiç ta nı ma dı ğı nız bir ül key le kar şı laş mak si zi kor -

kut mu yor mu?

– As lın da mev cut ça lış ma la rı mız ade ta iki Tür ki ye or ta ya çı kar -

dı: Bir be nim le olan Tür ki ye, bir de ka lan lar la olan Tür ki ye. Bu iki -

si nin kar şı laş ma sı hay li il ginç olur. Za ten An ka ra’nın da için de bu -

lun du ğu du rum ol duk ça bu nu his set ti ri yor. Bu du rum bir ga ze te ye

de es pi ri ko nu su ol muş tu; “bu adam gel se biz ne ya pa ca ğız”, hat ta

“ce za e vi ne gir se biz na sıl al tın dan çı ka ca ğız” de nil miş ti. Şu na emi -

nim; Mardin'den gi riş yap sam ve Di yar ba kır’a doğ ru bir yü rü yüş

var de sem, bir haf ta için de ra hat lık la bir kaç mil yon in san bir le şir.

Çok bü yük bir bek le yiş var, çok yük sek bir il gi var. Bu du rum

önem li al tüst oluş la ra yol aça bi lir.

– Sa yın Baş kan, si zi kaç de fa öl dür me ye ça lış tı lar? Ya ni su i -

kast te şeb bü sü ol du mu? Kaç de fa?

– Ba sı na yan sı dı ğı ka da rıy la, sa nı yo rum Hür ri yet’e yan sı dı,

bu ko nu da on se fer den bah se dil di. Gü ya su i kast le rin üç ka nal dan

yö nel di ği, fa kat hep si nin be ce rik siz çık tı ğı be lir ti li yor. Bu ko nu -

da ol duk ça şans lı ol du ğu mu söy le ye bi li rim. Et ra fı ma ka dar ge -

len bir çok su i kast çı, bü yük ih ti mal le el le ri ni bi le kal dı ra ma dı.

Bun da be nim ted bir li li ği min önem li bir ro lü ola bi lir. Özel lik le

ha re ket tar zım bu na faz la fır sat ver mi yor. Bir çok gi ri şim plan -

lan dı ğı gi bi ge li şe mi yor. Ha re ket tar zı mın çok de ğiş ken ol ma sı

sa nı rım bun da önem li rol oy nu yor. Bu nu Özal da be lirt ti; “sü rek -

li bir gö zü kü yor, bir kay bo lu yor” di yor. Epey gi ri şim dü şü nül -

müş tür.

– Bu ra da, Lüb nan’da bir gi ri şim ol du mu?

– Bir çok yer de dü şü nü le bi lir. Di ğer bir yön tem de şuy du: Ör güt

için de pro vo kas yon ge liş ti re rek do lay lı yol dan et ki siz leş tir mek.

Yak la şım la rı nın en esas lı ola nı buy du, bu na da ha faz la bel bağ la -

mış lar dı. Ya ni “Apo’yu kont rol al tı na al mak ve ör gü tü onun elin den

çek mek.” Bu ko nu da ki de ne me ler çok yay gın dır. Ve en çok bel

bağ la nı lan yön te min de bu ol du ğu ka nı sın da yım.

– Dün ya da bu ka dar de ği şim var ken, mark siz min de kay bol du -

ğu bir dö nem de ken di ni zi ha len mark siz me ya kın his se di yor mu -

su nuz? Ya ni mark sist mi si niz?

– Nos tal ji ye aşı rı bağ lı yım. Sos ya lizm adı na epey nos tal ji ler var.

Fa kat ben, geç miş te ger çek le şen o sos ya list le re pek ben ze me di ği mi

be lir te bi li rim. Re el sos ya list lik le be nim yıl dı zım hiç bir za man ba rı -

şık de ğil di. Za ten çık tı ğım dan be ri mü ca de le ha lin dey dim. Ken di mi

ve ör güt ya pı sı nı bu te mel de şe kil len dir dim. Bu na ol duk ça dik kat

et mek ge re ki yor. Ken di me gö re fel se fem, sos ya list an la yı şım var.

Fa kat an lat mak uzun sü rer. Kap sam lı bir dü şün ce sis te miy le bir lik te

ey le mi yü rü tü yo rum. Ve ben, mev cut re el sos ya liz me da ya na rak

po li ti ka yap ma dım, bi la kis re el sos ya lizm den epey en gel gör düm.

Be nim için, dü şün ce le rim çer çe ve sin de iş le ri ge liş tir mek şim di da -

ha ko lay.

– Ya ni ge le cek te şu ya da bu şek liy le sos ya liz min dö ne ce ği ne mi

ina nı yor su nuz?

– Mev cut du ru mun ağır bu na lım lı bir du rum ol du ğu ka nı sın da -

yım. Me se la, an la ya bil di ğim ka da rıy la İtal ya’da bu na lım kap sam lı -

dır. Ve sı ra dan yak la şım lar la, hü kü met de ği şik lik le riy le aşı la mı yor.

Sa nı rım bu du rum gi de rek yay gın la şı yor. Ba na gö re, 2000 yıl la rı na

doğ ru in san lık için ye ni te mel yak la şım la ra ih ti yaç var. Sa de ce sos -

yal ye ni den dü zen le me ler açı sın dan de ğil, do ğa nın ko run ma sı da

bü yük bir so run ar ze di yor. Yi ne nük le er teh di din kal dı rıl ma sı, ah lak

de ni len ola yın dev re ye gir me si, nü fus ço ğal ma sı nın önü ne ke sin ge -

çil me si, bu mil li yet çi lik le rin bir hal yo lu na ko nul ma sı, aşı rı tü ke ti ci

top lum an la yış la rı nın fren len me si ve ya aşıl ma sı bü yük önem ta şı -

yor. Bun la ra ben zer so run lar da ha da ge li şi yor. Bü tün bun lar bi zi

ye ni sis tem ara yış la rı na, uy gu la ma la ra gö tü rür. Bu nun adı na is ter

ye ni len miş sos ya lizm di ye lim, is ter ye ni din le rin or ta ya çı kı şı di ye -

lim, is ter se baş ka bir şey di ye lim. İn san lık ya şa dık ça mut la ka kap -

sam lı yak la şım la rın da ge liş ti ril me si ge re kir di yo rum.

– Bu son du rum ge le cek le il gi li. Siz ge le cek te öz gür bir Kür dis -

218 219

tan mı, bir fe de ras yon mu, ya ni Tür ki ye ve bü tün böl gey le be ra ber

bir bir lik te ya şa ma yı mı gö rü yor su nuz? Ge le cek te ne gö rü yor su -

nuz?

– Aşı rı ba ğım sız lık çı lık hem zor dur, hem de sa kın ca la rı ne de niy -

le faz la ya rar lı de ğil dir. Ama mev cut bir lik an la yış la rı da on dan da -

ha teh li ke li dir. Bü tün ve ri ler, bir fe de ras yon laş ma dö ne mi nin da ha

pra tik ola ca ğı nı gös te ri yor. Kür dis tan’ın Or ta do ğu’da üç te mel ulus

ara sın da pay la şıl mış ol ma sı da, mev cut fe de ras yon laş ma nın Or ta -

do ğu çer çe ve sin de ge li şe ce ği ni gös te ri yor. Ay nı za man da bu nun,

Or ta do ğu’da ge niş bir de mok ra tik leş me dö ne mi an la mı na gel di ği ni

de söy le ye bi li riz. Kür dis tan’ın böy le bir dö ne me gir me si, Or ta do -

ğu’nun da böy le bir de mok ra tik leş me dö ne mi ne gir me si an la mı na

ge li yor. Bu önem li dir as lın da. Me se la Av ru pa’da da ge li şen bir lik

an la yış la rı var. Bel ki onun ka dar ol maz ama, Or ta do ğu’nun öz gür

ko şul lar da ve de mok ra tik te mel de bir li ği ne Kür dis tan çok bü yük

kat kı su na bi lir. Kür dis tan bü yük bir de mok ra si kal dı ra cı dır. Bu an -

lam da ben, PKK ey le mi nin, Or ta do ğu’nun en bü yük de mok ra si ey -

le mi ol du ğu nu söy lü yo rum. Mev cut ulu sal bas kı ya ve or ta çağ ka -

lın tı la rı na kar şıt lı ğı bu nu ol duk ça güç len di ri yor. Bu an lam da bü yük

bir ulus la ra ra sı et ki ye sa hip ol du ğu da ha şim di den an la şı lı yor.

– Pa pa ko nu sun da bir so ru sor mak is ti yo rum. Ta bii bu, bü tün

ka to lik le rin dün ya sı nı sar san bir olay. Bu ko nu da çok fark lı gö -

rüş ler var. Siz bu ko nu da her han gi bir şey bi li yor mu su nuz?

– Be nim iki te zim var. 12 Ey lül re ji mi Av ru pa’da iki bü yük pro -

vo kas yon ge liş tir di. Bi ri si Pa pa pro vo kas yo nu, ya ni ci na yet gi ri şi -

mi, di ğe ri ise Olof Pal me ci na ye ti dir. Bu gi ri şim le rin ulus la ra ra sı

bo yut lu yön le ri de var. Özel lik le Re a gan ve Thatc her dö ne mi nin

çok kul lan mak is te di ği iki olay dır. 12 Ey lül re ji mi ne bun lar onay

ver miş ler di. O za man Tür ki ye’nin sol çev re le ri Av ru pa’ya akı yor -

du. 12 Ey lül re ji mi nin, Av ru pa’da bun la rın te rö rist ola rak dam ga -

lan ma sı na ih ti ya cı var dı. Unut ma ya lım ki, bun lar on bin ler ce mül te -

ciy di ve yü rü te cek le ri de mok ra si mü ca de le si de 12 Ey lül re ji mi ni

çok zor la ya cak tı. Do la yı sıy la bü tün de mok ra tik çev re le rin te rö rist

ilan edil me si, 12 Ey lül re ji mi nin işi ni hay li ko lay laş tı ra cak tı. M. Ali

Ağ ca, Ab di İpek çi’yi öl dü ren ki şi dir. Onun la Tür ki ye’nin de mok ra -

tik or ta mı bu lan dı rıl dı ve bir dö nem böy le ce ka o sa sü rük len di. O

olay, 12 Ey lül re ji mi ne ge lin me sin de bir ki lo met re ta şı dır. Tür keş

içe ri dey ken, Ağ ca için bir id di a da bu lu nu lur ve “bu si zin ada mı nız”

fi lan de ni lir. Tür keş de, “O bi zim ada mı mız de ğil, Nu ret tin Er sin

Pa şa’nın ada mı dır” der.

– As ker ler mi böy le bir id di a da bu lu nu yor? Ya ni sav cı mı?

– Evet sav cı, id dia ma ka mı. Nu ret tin Er sin 12 Ey lül’ün ikin ci

ada mı dır; Ka ra Kuv vet le ri Komutanı'dır ve en ge ri ci si dir. Yi ne

unut ma ya lım ki, Ağ ca, sı kı yö ne tim dö ne min de Mal te pe As ke ri Ce -

za e vi’ nden ta ma men ser bet çe bı ra kı lı yor. Ki Mal te pe, kuş uçur tul -

ma yan bir ce za e vi dir. Ke sin emir-ko mu ta zin ci ri da hi lin de bı ra kıl dı.

Bı ra kı lır bı ra kıl maz da Bul gar lar la iliş ki ye geç ti. Sa nı yo rum bu, o

dö ne min Sov yet sis te mi ni bu pro vo kas yo na da hil et mek için di. Ya -

ni pro vo kas yo nu bu sis te min ba şı na yık mak için, özel ola rak Bul -

gar lar la iliş ki ye yön len di ril di. MİT ile Bul gar şir ket le ri nin ka çak çı -

lık ola yın da iç içe geç miş iliş ki le ri de var dı; özel lik le si lah ve af yon

ti ca re tin de. Ağ ca Bul ga ris tan’a ger çek ten git ti ve Bul gar is tih ba ra -

tıy la iliş ki len di. Sanıyorum Pa pa’nın Po lon ya kö ken li ol ma sı ne de -

niy le, on la rın da Pa pa’yı he def le me si müm kün dür; bu eği lim se zil di.

Ağ ca aşı rı İs lam cı ge çi nir, yi ne Hı ris ti yan düş man lı ğı da on da et ki li -

dir; onun bu yö nü de gö rül dü. Bul gar lar, vur ma öne ri si ne ye şil ışık

yak mış ola bi lir ler. Ama işin al tın da MİT’in yön len dir me si var.

– Bu tez le ri niz den bi rin ci si, as ke ri re ji min böy le bir şe yi dü zen -

le di ği yo lun da. Pe ki ikin ci te zi niz ne ola bi lir? Çün kü iki tez den

bah set ti niz.

– İkin ci te zim, Bul gar iliş ki le ri nin kul la nıl ma ya ça lı şıl ma sıy dı.

– Me se la ba zı ha ber ler ve dek la ras yon lar var ki, CIA'dan bi le

kay nak lan dı ğı nı...

– Ona da ge le ce ğim. Bü tün bu pla nın mi ma rı nın CIA ol ma sı ak la

uy gun dur. Ba na gö re, CIA’nın yön len dir me ih ti ma li son de re ce

güç lü. Bu, Türk MİT’ inin tek ba şı na yön len di re ce ği bir olay de ğil -

dir; ama ke sin için de dir. Pa pa ci na ye ti ni plan la mak la as lın da ne he -

def le ne cek? Bu nun so nuç la rı ne ola cak? Şim di ona ge le lim. Bu nun -

la, Hı ris ti yan lık ale min de de rin bir in fi a le yol açı la cak, yi ne Sov yet

sis te mi ne kar şı bü yük bir kin ve öf ke ge liş ti ri le cek ti. Ki o dö nem de

220 221

Sov yet sis te mi nin çö zül me si işi ne epey ağır lık ve ri li yor. Bu alan da

yo ğun bir sa va şım söz ko nu su. Do la yı sıy la çok et ki li bir rol oy na -

ya cak tı. Ağ ca, Türk kö ken li bir Müs lü man. Yi ne o dö nem de Av ru -

pa’ya yo ğun bir Türk akı nı var. Bu olay la Hı ris ti yan lık ale min de “ -

Türk kö ken li te rö rist” ima jı ya yı la cak ve böy le ce Av ru pa’ya gi den -

le rin bü yük bir kıs mı te rö rist ola rak de ğer len di ri le cek ve bun la rın

yü rü te cek le ri mü ca de le da ha ba şın dan iti ba ren ya ra lan mış ola cak tı.

Ya ni Tür ki ye’de ki de mok ra tik çev re ler kuş ku lu ola rak de ğer len di ri -

le cek ve böy le lik le 12 Ey lül re ji mi ne yö ne lik kam pan ya faz la ba şa -

rı lı ol ma ya cak tı. Kı sa ca be nim var sa yı mım bu dur.

– Pe ki bun la rın dı şın da eli ni ze her han gi bir de lil geç ti mi bu

ko nu da? Ya ni bir de lil ve re bi lir mi si niz?

– Ben, Ağ ca’nın ye tiş ti ği top rak la rı çok iyi bi li yo rum. Ke sin

dev let yön len dir me si al tın da olan bir ki şi lik tir, kont rge ril la nın çok

iyi ye tiş tir di ği bir ele man dır. Böy le le ri ge nel de mu ha lif le ri sin dir -

mek te kul la nı lır. Me se la, Ab di İpek çi ci na ye tiy le Tür ki ye’de ki de -

mok ra tik ka mu o yu nu yer le bir et ti. Dı şa rı da ise, Pa pa’ya yö nel mek -

le yi ne ay nı iş le vi gör dü. Ben ce, CIA’nın dün ya ça pın da ki amaç la -

rıy la Türk re ji mi nin amaç la rı ça kış tı ve bu olay ger çek leş ti.

Pal me ola yı na ge lin ce, o da ha kar ma şık ve da ha çar pı cı dır. Pa pa

ola yıy la bü tün sol-de mok ra tik çev re ler ve sos ya list sis tem he def le nir -

ken, Pal me ola yıy la PKK’nin ön cü lük et ti ği Kürt ha re ke ti he def len -

mek is te nil di. Öl dü rül me sin den ön ce Pal me’nin bir de me ci ni ha tır lı -

yo rum; şi ka yet edi yor çev re si ni, “Be ni ni ye bu PKK işi ne bu laş tır -

mak is ti yor lar” di ye. Ona ıs rar la “PKK’yi İs veç’te te rö rist ilan et” da -

yat ma sın da bu lu nu lu yor. O da bu nu ya pa ma ya ca ğı nı söy lü yor. Ve o

dö ne me ka dar Pal me’nin ağ zın dan “PKK’nin te rö rist ol du ğu na” da ir

bir söz çık mı yor ve bü tü nüy le İs veç’te de PKK aleyh ta rı her han gi bir

ha va yok tur. Bu ne den le onun, öl dü rül me den az ön ce söy le di ği bu

sö zü önem li dir. Şim di Pal me ki şi li ği ni iyi ta nı ya lım. Vi et nam Sa va -

şı’nda Ame ri ka’ya kar şı çık mış tır, bir çok ulu sal kur tu luş ha re ke ti ne

açık des tek ver miş tir, bir çok yurt se ver gü cün mül te ci ola rak İsveç'e

git me sin de bü yük bir rol oy na mış tır. De ni le bi lir ki, İs veç bir mül te ci

cen ne ti ha li ne ge ti ril miş tir; As ya’dan, Af ri ka’dan, La tin Ame ri ka’dan

bü tün ulu sal kur tu luş ha re ket le ri nin ade ta en ra hat ya şa dık la rı bir

alan dır. Bel li ki Ame ri ka ve yi ne NA TO’nun ge ri ci çev re le ri bu po li -

ti ka dan ra hat sız dır. He le Re a gan yö ne ti mi ke sin lik le an ti-Pal me ci dir.

Bi li yo ruz ki, Av ru pa’yı Re a ga niz min pe şi ne tak mak is ter ler. Tür -

ki ye’de 12 Ey lül re ji mi ger çek leş ti ril miş, İn gil te re’de Thatc he rizm

ve Al man ya’da Kohl yö ne ti mi ge liş ti ril miş tir. Bun la ra ben zer bir -

çok hü kü met de ği şik lik le ri sağ lan mış tır. Fa kat İs veç’te Pal me yö ne -

ti mi bu po li ti ka nın önün de ki en cid di en gel dir. Bun lar ob jek tif ger -

çek ler dir. Bi ze iliş kin yö nü ise şu: İs veç, en çok Kürt mül te ci yi çe -

ken bir ül ke dir. Yi ne İs veç re ji mi, Kürt le re en çok ar ka çı kan bir re -

jim dir. Ger çek ten Kürt le rin ne fes al ma la rı na ol duk ça fır sat ve ri yor.

Bu ne den le, 12 Ey lül re jim için Av ru pa’da ki bir no lu he def tir. Ya ni

12 Ey lül re ji mi nin bir no lu he de fi olan PKK bu ül ke de hay li fa al dir

ve bu yüz den o da Türk re ji mi nin bir no lu he de fi olu yor. Do la yı sıy -

la, Ame ri ka ve Tür ki ye açı sın dan yi ne bir ça kış ma var.

Ame ri ka açı sın dan, Pal me’nin vu rul ma sıy la çok önem li bir sos yal

de mok rat mu ha lif tas fi ye edi le cek tir. Za ten o İs veç de ne yi mi o gün -

den son ra ya ra al dı ve so na er di. Ve şim di İs veç NA TO ka pı sı na da -

hil edi li yor. As lın da o olay la İs veç çiz gi si so na er di. Yi ne meş hur -

dur, Pal me ci na ye ti bi zim üze ri mi ze yı kıl mak is ten di. Stock holm gü -

ven lik yet ki li si var dı, adı nı ha tır la ya ma ya ca ğım, o çok faz la uğ raş tı

bu nun la. Son ra onun CIA ile bağ lan tı la rı tar tı şıl dı. “PKK izi” di ye

bir te o ri de ge liş tir di, fa kat bu özel bir uğ raş tı. Ta bii PKK ya ra al dı

bun dan. Çün kü epey in sa nı mız sor gu dan ge çi ril di. Yi ne Pal me’den

son ra ge len çev re ler PKK’yi te rö rist ilan et ti ve da ha son ra bü tün

Av ru pa’da bu yay gın laş tır ma ya ça lı şıl dı. Bi zim bu “te rö rizm” hi ka -

ye miz Pal me’nin öl dü rül me siy le baş lar ve Av ru pa’da ka bul gör me si

de bu nun la bağ lan tı lı dır. Ger çek ten bu te mel de Kürt ha re ke ti ne de

epey le ke sü rül mek is ten di. Ya ni bu pro vo kas yon la rın böy le bir an -

la mı var dır.

– Ateş kes le il gi li bir so ru sor mak is ti yo rum. Bu ateş ke si ilan et -

ti ği niz den be ri, bil di ği miz ka da rıy la el li ye ya kın ge ril la öl dü rül dü.

Ama si zin tav rı nız de ğiş me di. Bu öl dü rül me ler le il gi li de ğer len -

dir me niz ne dir?

– Ga yet ta bii; tu tar lı lı ğı ka nıt la mak du ru mun day dık. Ör gü te, hal -

ka ve sö zü mü ze ne ka dar bağ lı ve ege men ol du ğu mu zu gös ter mek

222 223

zo run day dık. Ben ce bu an la şıl dı. Fa kat bun dan son ra eğer ope ras -

yon lar yo ğun laş tı rı lır sa, o za man kar şı lık da ha şid det li ola cak tır.

Bu ra da özel ola rak an la mak is te di ği niz bir hu sus var mı?

– Ha yır, çok açık tı. Te şek kür ede rim. Si zin le sa at ler ce ko nuş -

mak is ter dim, fa kat si zin çok meş gul ol du ğu nu zu bi li yo rum.

– Çok sa ğo lun. Te şek kür edi yo rum.

– Ben de te şek kür ede rim.

15 Ni san 1993

İkin ci basın top lan tı sı

ONBİN LER CE İNSAN ÖLME SİN

Değer li basın men sup la rı, önce lik le hoş gel di niz diyo rum. Başta

Tür ki ye ve Kür dis tan kamu o yu olmak üzere bir çok ulus la ra ra sı ve

Kür dis tan lı yurt se ver güç le rin yoğun ilgi si, daya nış ma sı altın da,

bun dan yak la şık bir ay önce ilan etti ği miz ateş soru nu na iliş kin,

tek rar sizin le kar şı laş mak tan, bazı açık la ma lar yap mak tan mem nun -

luk duyu yo rum.

Her şey den önce bu ateş kes giri şi mi önem li tari hi sonuç la ra yol

açmış bulun mak ta dır. İlan etti ği miz ateş kes, yeni bir süre ci baş lat -

mış tır. Biz den iste ni len, bu süre cin biraz daha derin leş ti ril me si dir.

Hiç şüp he siz sorum lu luk la rı mız ağır dır. Kürt halkı tari hin en zor

döne min den geç mek te dir. Kürt halkı, tek taraf lı ola rak ağır baskı

altın da dır ve soy kı rı ma dek bu bas kı lar sürüp git mek te dir. Bizim

öyle ken di li ğin den ateş etme gibi bir duru mu muz yoktu. Tüm yap tı -

ğı mız ulu sal var lı ğı mız için özgür geliş me yol la rı nı açmak tı. Bu

konu da imkan elde etmek ti. Bu anlam da, bize başka bir yol bıra kıl -

ma dı ğı için, biz silah lı müca de le yi baş lat tık ve bu aşa ma ya kadar

getir dik. Kürt mese le si esas iti ba riy le bir Kür-Türk mese le si dir.

Müca de le miz, Türk kamu o yu na ve Türk resmi çev re le ri ne Kürt kim -

224 225

“Biz süre cin daha da derin leş ti ril me sin den

yana yız. Bazı koşul lar la ateş ke sin ikin ci bir

açık la ma ya kadar süre siz uza tı la bi le ce ği ni

belir ti yo ruz. Bunun koşul la rı nı belir ti yo rum.

Ateş kes her şey den önce tek taraf lı ola maz.

Bunun için imha amaç lı ope ras yon lar

dur du rul ma lı dır. Halk üze rin de ki yoğun

bas kı ya, tutuk la ma la ra ve faili meç hul

cina yet le re son veril me li dir.”

li ği ni kabul ettir me nok ta sı na gel miş tir. Kürt var lı ğı nı tanı mak ta ve

ken di si ni soru nu çöz me ye zorun lu gör mek te dir. Bu anlam da, biz den

de orta mın sakin leş ti ril me si ni iste mek te dir. Özel lik le kamu o yu bu

konu da çok daha artan bir istek le bek le mek te dir. Biz iyi niye ti mi zi

gös ter dik ve bu başa rı lı oldu. Özel lik le New roz süre cin de tek bir

fişek atıl ma dı ve bu bir aylık süre de tek bir asker bile vurul ma dı.

Fakat Türk özel savaş bir lik le ri ope ras yon la rı kesin ti siz sür dür dü ler.

30 geril la ve 11 kişi de halk tan olmak üzere, top lam 41 kişi yi kat let -

ti ler. Buna rağ men biz ateş ke se mükem mel kar şı lık ver dik.

Şim di ki görü şü mü zü açık lı yo ruz: Biz süre cin daha da derin leş ti -

ril me sin den yana yız. Bazı koşul lar la ateş ke sin ikin ci bir açık la ma ya

kadar süre siz uza tı la bi le ce ği ni belir ti yo ruz. Bunun koşul la rı nı belir -

ti yo rum. Ateş kes her şey den önce tek taraf lı ola maz. Bunun için

imha amaç lı ope ras yon lar dur du rul ma lı dır. Halk üze rin de ki yoğun

bas kı ya, tutuk la ma la ra ve faili meç hul cina yet le re son veril me li dir.

Ateş kes için kısa ca bun la rı belir ti yo rum. Eğer ope ras yon la ra sınır -

sız devam edi lir se –tabii ister üç günde olur, ister üç ayda olur–, biz

de kendi savun ma hak kı mı zı en etki li bir biçim de kul la na ca ğız.

Birin ci ola rak bu husu su belir ti yo rum. Dağ da ki geril la nın indi ril -

me si ne iliş kin, hükü me tin bazı istem le ri var dır. Dağ da ki kuv vet ler,

siya si amaç lar için her şey le ri ni orta ya koya rak dağda dur mak ta dır -

lar. Ulu sal var lık ve özgür çözüm yolu için ora da dır lar. Eğer bu

amaç lar yeri ne geti ri lir se, inan dı rı cı bir biçim de bunun gerek le ri

yeri ne geti ri lir ve koşul la rı hazır la nır sa, dağ da ki silah lı güç ler

mese le si hal yolu na rahat lık la gire bi lir. Bu açı dan, dağ da ki le re iliş -

kin her han gi bir sorun yok tur. İkin ci ola rak, bu ateş kes süre si

boyun ca bazı acil talep le ri miz var dır. En başta ope ras yon la rın dur -

du rul ma sın dan bah set tim. Yal nız geril la ya yöne lik değil, halka

yöne lik ola rak da ope ras yon lar dur du rul ma lı dır. Üçün cü sü genel bir

af çıka rıl ma lı dır. Biz ken di mi zi suçlu ola rak kabul etmi yo ruz, ama

tutuk lu la rın ser best bıra kıl ma sı nı bek le mek te yiz. Yine kül tü rel bazı

hak la rın uygu la ma ya geçi ril me si ni de bek li yo ruz. Bun lar özgür

basın-yayın hak la rı dır, Kürt çe radyo, tele viz yon, gaze te, kitap

çıkar ma vb. Kısa ca, Kürt dili ne ser best lik tanın ma lı dır. Köy le rin den

kopar tı lan hal kın tek rar gelip köy le ri ne yer leş ti ril me si ni ve zarar la -

rı nın öden me si ni isti yo ruz. Bu arada Ola ğa nüs tü Hal yöne ti mi nin

kal dı rıl ma sı nı bek li yo ruz. Köy koru cu lu ğu nun lağ ve dil me si ni isti -

yo ruz. Köy koru cu la rı na, biz de çözü me katkı olsun diye bir af ilan

edi yo ruz. Yani eğer silah la rı nı bıra kır lar sa onla ra dokun ma ya ca ğız.

Kürt örgüt le ri ne lega li te tanın ma sı nı isti yo ruz. Ser best örgüt len me

ve poli ti ka yapma hak kı nın veril me si şart tır. Kısa ca, acil ola rak

bun lar, yeri ne geti ril me si gere ken ve orta mı daha da yumu şa ta cak

olan bek len ti ler dir.

Bun dan sonra atıl ma sı gere ken ikin ci bir adım ise, kabul edi len

Kürt kim li ği nin yasal laş tı rıl ma sı dır. Bu hem ana ya sa ya ve hem de

yasa la ra gerek ti ği biçim de yan sı ma lı dır. Yine bütün bun lar, demok -

ra tik bir fede ras yon yolun da adım lar anla mı na da gel mek te dir. Bu

tip tar tış ma la ra da say gı lı olun ma sı nı, orta mın açık tutul ma sı nı isti -

yo ruz.

Kısa ca, benim dile getir mek iste di ğim husus lar bun lar dır. İna nı -

yo rum ki, Kürt-Türk iliş ki le rin de baskı döne mi nin yeri ne, ulu sal

ger çe ğe, kim li ğe say gı lı ve özgür tar tış may la bir lik te çözüm yol la rı -

na barış çıl bir biçim de, yine demok ra tik bir yön tem le çıkış imka nı

doğ muş tur veya en azın dan buna inan mak iste riz. Bin yıl lık ortak

bir tarih var dır. Kürt ler, Türk le re çok hiz met etmiş ler dir. Ve hatta

iliş ki le ri ni kar deş ola rak değer len dir di ler. Fakat ger çek ten biz, bu

ortak lık tan çok zarar gör müş bir hal kız. Bu zarar dan dönül me si ni

isti yo ruz. Kar deş le re yara şır bir düze nin geliş ti ril me si ni isti yo ruz.

Bu neden le, ne paha sı na olur sa olsun biz, ayrı lık diye bir koşul

dayat mı yo ruz. Ama özgür ve eşit koşul lar da bir li ğe de ger çek ten

ortam açıl ma lı dır. Bunu hem dev let kesim le rin den bek le mek te yiz

ve hem de daha çok Tür ki ye hal kı nın bu konu da demok ra tik yak la -

şı mı nı ve bas kı sı nı geliş tir me si ni bek li yo ruz. Esas iti ba riy le çözüm

gücü hal kın ken di si dir. Türk hal kı na da ve onun demok ra tik tem sil -

ci le ri ne de çok görev ler düş mek te dir. Ayrı ca seç kin bir demok ra tik

işle vi gören bası na da önem li görev ler düş mek te dir. Ben bu geçen

bir aylık dönem için de bası nın olduk ça yarar lı bir işlev gör dü ğü ne

ina nı yo rum ve huzu ru nuz da siz le re teşek kür edi yo rum. Bu süre cin

derin leş ti ril me si ne de hepi ni zin kat kı la rı nı bek le mek te yiz. Yeni den

hepi ni ze teşek kür le ri mi zi belir ti yo rum.

226 227

Misa fir le ri mi zi tanış tı ra lım. Sanı yo rum tanı dı ğı nız için başta

tanış tır ma dım. Kar de şi miz Ahmet Türk, HEP Genel Başkanı'dır.

Bizi bu barış süre ci ne iliş kin ola rak ziya ret etmek iste miş ler dir.

Amaç la rı, ger çek ten bu ateş kes le bir lik te barış süre ci nin ve yine

siya si çözüm yol la rı nın araş tı rıl ma sı ve bu konu da kat kı la rı nın

sunul ma sı teme lin de dir. Ben bu vesi ley le huzu ru nuz da ken di le ri ne

tek rar bu dost adım dır diyo rum, ayrı ca bu süre ce iliş kin kat kı la rı nı

bek li yo rum.

Top lan tı mı za katı lan Kür dis tan Sos ya list Partisi'nin değer li

Genel Sek re te ri Kemal Bur kay yol daş tır. Ken di le ri ne de huzu ru -

nuz da hoş gel di niz diyo rum ve süre ce iliş kin kat kı la rı nın çok değer -

li oldu ğu nu belir ti yo rum.

Mam Celal Talabani'yi zaten tanı yor su nuz.

Ham reş Reşo yol daş, Kür dis tan Demok ra tik Par ti si –Hev gır tın–

Genel Başkanı'dır. O da bizim bir lik çalış ma la rı mı za katıl mış tır. Bu

süre ce iliş kin onla rın da kat kı sı nı olduk ça değer li bul mak ta yız ve

ken di le ri ne teşek kür etmek te yiz.

Celal Tala ba ni: (İngi liz ce konuş tu.)

Ahmet Türk: Değer li basın men sup la rı!

Ülke miz de ki geliş me ler hepi mi zi çok yakın dan ilgi len dir mek te -

dir. Kürt halkı tarih boyun ca şid det ve bas kıy la karşı kar şı ya kal -

mış tır. Bas kı nın ve şid de tin olma dı ğı bir dünya isti yo ruz. Kürt hal -

kı nın ken di ni özgür ce ifade ede bi le ce ği bir Tür ki ye isti yo ruz. Bizim

siya si parti ola rak hal kı mı za karşı çok önem li sorum lu lu ğu muz var -

dır. Hem siya si parti ola rak ve hem de bu hal kın bir unsu ru ola rak

bizim ama cı mız, özle mi miz, Kürt hal kı nı, tüm demok ra tik hak la rı nı

kul la na bi le ce ği say gın bir nok ta ya getir mek tir. Baskı ve şid de ten

arın dı rıl mış bir dünya isti yo ruz. O özgür dünya için de Kürt hal kı nın

özgür lü ğü nü isti yo ruz. Bu özgür lük anla yı şı mı zın kar şı sı olan anla -

yı şın bit me si ni temen ni edi yor ve dili yo ruz.

Bugün barış çıl anla yış la rın öne çık tı ğı bir döne mi yaşı yo ruz.

Ama cı mız barı şın sürek li olma sı dır. Çünkü, ina nı yo ruz ki, barış

ege men oldu ğu zaman Türk halkı da, Kürt halkı da daha mutlu ola -

cak tır. Bu Kürt-Türk hal kı nın yara rı na ola cak, Türkiye'yi de say gın

bir nok ta ya geti re cek tir. Biz bu dönem de böyle bir anla yı şın orta ya

228 229

“Gerçek terörist belirlenseydi bundan çok memnun olurdum.”

çık ma sı için ola bil di ğin ce çaba gös ter dik. Ama cı mız bu orta mın

sürek li olma sı dır. Tüm ilgi li le re ses le ni yo ruz! Hem dev le te, hem

PKK'ye: Barı şı öne çıka ra lım, barış için eli mi zi uza ta lım, barış için -

de bir dünya kura lım diyo rum. Sayın Öcalan'a bir kalem hedi ye

ettim. Bunun bir amacı var: Silah lar sus sun, kalem ler konuş sun

diye. Barış insa nı mı zı, hal kı mı zı mutlu edi yor, bu mut lu lu ğu hak

etmiş tir. İna nı yo rum her kes duyar lı lık gös te re cek tir.

Kemal Bur kay: Çok değer li basın men sup la rı!

Ben, Sayın Öcalan'ın ateş ke si yeni den uzat ma sı nı mem nu ni yet le

kar şı lı yo rum ve bu konu da ki cesa re tin den dola yı ken di le ri ni des tek -

li yo ruz.

Geliş me le re iliş kin görüş le ri mi ben son gün ler de zaman zaman

aktar dım kamu o yu na. Bu top lan tı nede niy le kısa ca bir kaç söz daha

söy le mek isti yo rum: Bana göre bu tari hi bir fır sat tır. Kürt halkı ve

Türk halkı bakı mın dan bir barış döne mi baş la ya bi lir ve yüz yıl dan

fazla bir süre dir devam eden bu yara ger çek ten sarı la bi lir. Her iki

taraf açı sın dan da böy le si ne olum lu bir fır sat orta ya çık mış tır ve

bunun kaçı rıl ma ma sı gere kir. Bize göre, bu konu da en önem li

sorum lu luk lar Türk dev le ti ne düşer. Yine bize göre her iki halk eşit -

lik teme lin de bir arada yaşa ya bi lir. Bunun için ülke nin ger çe ği ne

uygun ola rak, ülke nin poli tik yaşa mı, kül tü rel yaşa mı ve yönet selidari

yaşa mı yeni den düzen len me li dir. Bunun esas la rı nı Sayın Öca -

lan ile bir lik te daha önce yayın la dı ğı mız pro to kol de orta ya koy duk.

Önce lik le barış çıl ve demok ra tik bir çözüm için yolun açıl ma sı

gere ki yor. Bunun için acil istem le ri miz üç ana nok ta da top la nı yor.

Şid de tin kar şı lık lı ola rak dur ma sı gere ki yor. Ki bir taraf ateş kes ti -

ği ne göre, şimdi şid de tin tama men dur ma sı için Türk tara fı nın da

adım atma sı gere ki yor. Çünkü tek taraf lı ola rak çok uzun zaman

ateş kes ola nak sız dır. Gerek li, zorun lu demok ra tik adım la rın atıl ma -

sı gere ki yor. Bunun için her ke si kap sa ya cak bir genel af, tüm siya si

par ti le rin ser best olma sı, tüm Kürt par ti le ri nin, –yani bizim par ti mi -

zin, PKK'nin ve öteki kar deş par ti le ri nin tümü nün– ser best ola ca ğı

bir demok ra tik orta mın ger çek leş ti ril me si ve Kürt dili, kül tü rü üze -

rin de bugün kü ağır bas kı la rın kal dı rıl ma sı, Kürtçe'nin eği tim ala -

nın da, yayın pla nın da, resmi işlem ler de özgür leş me si şart tır. Bu acil

istem ler çağı mı zın ve günü mü zün geliş me le ri göz önüne alın dı ğı

zaman çok azami istem ler değil dir, ger çek çi istem ler dir. Bu bakım -

dan biz, Türk hükü me ti ni de ger çek çi olma ya, cesa ret li olma ya ve

çağ daş adım lar atma ya çağı rı yo ruz. Barış ve demok ra si için bu fır -

sa tı kaçır ma ya lım. Son ola rak söy le mek iste di ğim bu. Teşek kür

ede rim.

Ham reş Reşo: Uzun yıl lar Türkiye'den ayrıl dı ğım için Türk çem

yeter li olma ya bi lir.

Sayın basın men sup la rı!

Gör dü ğü nüz gibi, PKK Genel Sek re te ri Sayın Abdul lah Öca lan,

bu barış süre ci nin daha iyi yeri ne geti ri le bil me si için, Türk dev le ti -

ne fır sat tanı ya bil me si için, bu barış süre ci ni bir kez daha uzat mış

bulun mak ta dır. Biz, Hev gır tın –Kür dis tan Demok ra tik Par ti si– ola -

rak, bu barış süre ci ne eli miz den gel di ği kadar des tek te bulun mak

isti yo ruz. Par ti mi zin amaç la rın dan biri si de budur. Par ti miz demok -

ra tik çalış ma lar yürüt mek için kurul muş tur. Barış çıl ve demok ra tik

yol dan Kürt hal kı nın ulu sal ve demok ra tik hak la rı nı elde etmek için

çalış mak ta dır. Ama bunun tek taraf lı olma ya ca ğı da bel li dir. Biz,

hiç bi ri miz, diğer Kürt par ti le ri nin hiç bi ri kendi istek le riy le ille ga li -

te ye çekil me miş tir. Mev cut ana ya sa, kanun lar, hatta siya si parti

kanu nu buna yol açmak ta dır. Türkiye'de demok ra si nin ger çek le şe -

bil me si için, Kürt ulu sal ve demok ra tik hak la rı nın tanın ma sı gere ki -

yor. Bunun tüm Tür ki ye halk la rı na daha iyi gün ler geti re ce ği ne ina -

nı yo ruz. Özel lik le Türk hal kı nın, demok ra si nin gel me si ne yar dım cı

ola ca ğı na ina nı yo ruz. Arka daş la rın da belirt ti ği gibi, bu ana ya sal

deği şik lik le rin olma sı ve Kürt kim li ği nin bu ana ya sa ya götü rül me si

gere ki yor. Bu aslın da, Lozan'da İsmet İnönü'nün söy le di ği gibi,

Kürt ve Türk halkı, Türkiye'deki iki asli unsur dur. Demi rel hükü -

me ti nin başa geç me sin den sonra açık la dı ğı Kürt rea li te si ni tanı ma

sözü şim di ye kadar yeri ne geti ril me miş tir. Bence Türk par la men to -

su 500 gün lük hesap laş ma da bunu da naza ri iti ba ra ala rak, üze rin de

müna ka şa etme li dir. Biz açı lan bu süre ci can dan des tek li yo ruz.

Bası nın büyük rolü nün oldu ğu nu bili yo ruz. Hepi ni ze teşek kür ler.

Abdul lah Öca lan: Şimdi kısa soru la rı nı zı bek li yo ruz, iste di ği niz

kişi ye sora bi lir si niz.

230 231

(Soru lar, ses kayıt cihaz la rın dan uzak sorul du ğu için anla şıl -

ma dı. Bu yüz den soru la rı atla ya rak sade ce cevap la rı yayın lı yo -

ruz.)

– Soru: ...

Abdul lah Öca lan: Kesin bir tarih yok. Barış koşul la rı az çok

belir gin bir biçim de söy len miş tir. Eğer bu koşul la ra uyu lur sa bir

süre daha devam eder. Yok eğer bu süreç suis ti mal edi lir se, yani

kötü kul la nı lır sa kamu o yu nun ve hatta bir çok hükü met çev re le ri nin

de bek le me di ği anor mal bir biçim de kat li am lar, her türlü ope ras -

yon lar, tutuk la ma lar geliş ti ri lir se, tabii ki bu işle mez, atıl kalır,

süreç anla mı nı yiti rir ve biz de nor mal müca de le süre ci mi zi daha da

geliş ti re rek, hatta daha çok yoğun laş tı ra rak devam etti re ce ğiz. Bu

vesi ley le şunu belir te yim: Bizim geril la epey hazır lık yap mış tır. 10

bin civa rın da geril la fedai gibi her türlü göre ve hazır bek le mek te dir.

Ben bu basın top lan tı sı na gir me den önce bütün karar gah lar la

konuş tum tama men emir le ri bek le mek te dir ler. Barış iste ni yor sa bu

çer çe ve de, savaş iste ni yor sa yine bu çer çe ve de geli şe cek tir. Süre ce

tama men uyu yor lar, onu belirt mek isti yo rum. Ve hepsi de özel lik le

sava şı geliş ti re bi le cek düzey de dir. Hatta mev cut hazır lık düze yi miz

şim di ye kadar yürüt tü ğü müz dokuz yıl lık sava şın bilan ço su nu bir

yılda orta ya çıka ra bi le cek düzey de dir. Bunu bir teh dit ola rak söy le -

mi yo rum. PKK'nin zayıf la dı ğı, işte son Güney Savaşı'nda, ope ras -

yon lar da önem li gücü nü yitir di ği, dola yı sıy la bu neden le ateş ke si

kabul etti ği tar zın da ki değer len dir me ler kesin lik le doğru değil dir.

İlk defa derli-toplu bir sava şa hazır lı ğı, biz bu sene nin bahar döne -

min de başar mış bulu nu yo ruz. Bunu özen le belir ti yo rum. Bunu,

kamu o yu nun da ve siz bası nın da özen le bil me si ni isti yo rum. Ger -

çek ten bu sava şı daha da derin leş ti rir ler se, şim di ye kadar 5.000 kişi

mi gitti, bu yılki bilan ço 10.000'den aşağı olma ya cak. Bunun da

özen le bilin me si ni isti yo rum. Ateş kes, ger çek ten bir yıl sonra da

gün de me gire bi lir. Fakat o zaman onbin ler ce insan boşu na ölmüş

olur. Biz bu onbin ler ce insa nın boşa ölme si ni önle mek isti yo ruz. İki

yıl sonra gele cek barış yeri ne, şim di den bu barış süre ci ni, bir bir le ri -

ne fazla zarar ver me den, “biz aske ri ola rak çok güç lü yüz” teh dit le -

ri ne ve sal dı rı la rı na baş vur ma dan ger çek leş tir mek isti yo ruz. Bütün

iyi niye ti miz bunun için dir. Uma rız hükü met anlar, kamu o yu anlar,

her kes üze ri ne düşe ni yapar.

– Soru: ...

Abdul lah Öca lan: Birin ci si ateş ke sin olum lu geç ti ği ne ina nı yo -

rum. Özel lik le Tür ki ye kamu o yu başta olmak üzere, Kür dis tan

halkı, ulus la ra ra sı hükü met çev re le ri, çeşit li demok ra tik çev re ler, bu

süre cin devam etti ril me si ni, fır sat tanın ma sı nı ve bir de çözüm için

biraz daha koşul la rın olgun laş tı rıl ma sı nı iste di ler. Hatta hükü met de

bu konu da dolay lı da olsa, biraz daha devam eder se hayır lı geliş me -

le rin ola bi le ce ği ne dair bazı işa ret ler verdi. Biz bun la rı yeter li gör -

dük, olum lu bul duk. Dola yı sıy la bu biçim de uzat ma ya karar ver dik.

– Soru: ...

Abdul lah Öca lan: Dik kat edi lir se ken di le ri bası na çeşit li açık la -

ma lar yap tı lar. Sayın Mam Celal'in Anka ra ziya re ti var dır.

Ankara'da başta Sayın Özal olmak üzere, bütün hükü met ileri

gelen le ri, par la men to baş ka nı, bütün siya si parti baş kan la rı, yine

dışiş le ri nin geniş çev re le ri, hatta bazı emni yet ve aske ri çev re ler ile

görüş me ler yap mış tır. Bu görüş me le ri biz önem li bir sin yal ola rak

değer len dir dik. Özel lik le içe ri ği ni fazla açmak iste mi yo rum. Bun lar

Türkiye'nin hemen hemen ağır lık lı siya sal tem sil ci le ri dir. İti mat

etmek isti yo ruz, yani bu söz le rin boş söz ler olma dı ğı na inan mak

isti yo ruz. Bunu cid di ye alı rız tabii. Bazı hükü met çev re le ri gaze te -

ci le ri davet etmiş ler dir, bazı röpor taj lar yap mış lar dır. Bu vesi ley le

kendi dilek ve temen ni le ri ni belirt miş ler dir. Biz bun la ra da değer

veri yo ruz. Ve bizim açı mız dan buna ben zer işa ret ler daha var. Dola -

yı sıy la şim di lik doyu ru cu dur diyo ruz.

– Soru: ...

Abdul lah Öca lan: Geril la lar tari hi ulu sal amaç lar için dağda

bulun mak ta dır lar. Onla rın tari hi ve siya sal amaç la rı ulu sal ve top -

lum sal nite lik li dir. Bu istem ler yeri ne geti ri lin ce ye, bu konu da ciddi

adım lar ve koşul lar inan dı rı cı bir biçim de orta ya çıkın ca ya kadar

orada kala cak lar dır. Geril la disip li ne uyan, olduk ça eği til miş olan

bir güç tür. Sade ce savaş ta değil, barış ta da ve hatta daha da güçlü

bir biçim de ken di ni ayak ta tut ma sı nı bile cek bir güç tür. Yani savaş

olma dı diye geril la çözül mez, yoz laş maz. Tam ter si ne kendi eği tim -

232 233

le ri ni, örgüt len me le ri ni daha da geliş ti rir ler. Ve siya si amaç la rın

yeri ne geti ri lip geti ril me di ği ne göz kulak olur lar, izler ler. Yeri ne

geti ri lir se güven ce olur lar. Yeri ne geti ril mez se savaş la rı na devam

eder ler.

– Soru: ...

Abdul lah Öca lan: Hayır hayır, ne müna se bet! Kuzey

Irak'takiler (Güney Kürdistan'dakiler) Kuzey Kürdistan'a gide cek -

ler dir. Yol ardı na kadar açıl mış tır. Sade ce denet çi değil, onlar yürüt -

me kuv ve ti dir. Yani emni yet ve yürüt me kuv vet le ri dir

– Soru: ...

Abdul lah Öca lan: Gerilla içer de değil ki, onlar için af çıka rıl -

sın. Onlar özgür kuv vet ler dir. Affe di le cek bir durum la rı yok tur.

Ayrı ca affın sağ lan ma sı nın sağ lam güven ce le ri dir.

– Soru: ...

Celal Tala ba ni: (İngi liz ce konuş tu.)

– Soru: ...

Kemal Bur kay: Sorun, benim dönme soru num değil tek başı na.

Ben bir par ti nin başın da yım. Yani dönün ce ser best poli ti ka yapa bi -

le cek miyim? Benim par tim ser best çalış ma yapa bi le cek mi? Var sa -

ya lım ki, bir res sa mım ben. Türkiye'ye döne ce ğim ama, resim yap -

ma ya ca ğım. Bu özgür ola rak bir dönme değil dir. Ben poli ti ka cı yım.

Dola yı sıy la bu kanal lar açıl ma lı dır. Bu kanal lar açıl ma dı ğı süre ce,

benim dön mem bir şey kay det mez. Fakat onu bile olum lu bulu yo -

rum. Ger çek ten hükü met legal kanal la rı açma lı dır. Eğer bizim

özgür insan lar ola rak dön me mi zi isti yor sa... Tabii üç ay sonra tek rar

hapse gir mek veya yurt dışı na çık mak zorun da kala cak sam böyle

bir istem yet mez tek başı na. Bizim de güve ni miz de belli zayıf la ma -

lar var dır, geç mi şi bili yo ruz. Türk lider le ri nin nasıl böyle “iyi” çağ -

rı lar la aldan dık la rı nı bili yo ruz. Ciddi adım lar atıl ma lı dır. İyi niyet li

söz ler yet mi yor. Eğer ger çek ten iyi niyet varsa, bu pra ti ğe yan sı ma -

lı, yasa la ra yan sı ma lı dır. Tek başı na bir Kemal Bur kay soru nu

değil dir.

– Soru: ...

Abdul lah Öca lan: Nor mal siya si faa li yet ler devam ede cek. Bu

arada belir te yim; bizim bir lik çalış ma la rı mız iler li yor. Muh te me len

yakın da Kuzey Kür dis tan için bir cephe ilanı da ger çek le şe bi lir.

Ağır lık lı örgüt ler siya si irade bir li ğiy le müş te re ke vara bil miş ler dir.

Kür dis tan Ulu sal Mec li si konu sun da da öne ri ler geliş ti ril mek te dir.

Nor mal çalış ma lar sür dü rül mek te dir. Yine yasal parti, örne ğin HEP

faa li yet le ri ni sür dür mek te dir. Zaten her türlü siya si çalış ma mız,

legal veya ille gal olur yapa rız. Legal koşul la rı olan legal yapar, ille -

gal koşul la rı olan ille gal yapar. Yani ateş kes çalış ma mı za engel

değil dir. Bu ateş kes ten anla ma nız gere ken tek husus, biz bir sal dı rı

kuv ve ti deği liz. Özel lik le geçen yıl lar da kamu o yu nu da biraz zor

duru ma düşü ren, bizi de zor duru ma düşü ren sal dı rı la ra giriş me ye -

ce ğiz. Amaç lar için gere kir se 40 yıl da olsa dağda dura bi le ce ğiz.

Ama aci len diyo ruz ki, çok önem li siya si amaç la rı mız var dır. Haklı,

bütün dün ya nın uygun gör dü ğü, Türk hal kı nın da çok uygun gör dü -

ğü bir kar deş lik için hak isti yo ruz. Bunu özel lik le basın iyi anla ma -

lı dır. Öyle bir kar deş lik düşü nün ki, biri nin 300 tane rad yo su var,

diğe ri nin bir tane rad yo su yok. Ken di le ri nin mil yon lar ca kita bı var,

bu kar de şin tek bir kita bı yok. Bu kar deş bir tür kü yü rad yo da söy le -

ye mi yor. Böyle kar deş li ğe siz ina nı yor musu nuz? Vic da nı nız bunu

nasıl kabul edi yor? Bu açı dan üze ri ne git me li yiz. Bu çok müte va zi,

asga ri istem le ri bir an önce bu hükü met yeri ne getir me li. Yeri ne

getir mez ler se çok iyi bili yor su nuz ki, zor duru ma düşen ken di le ri

olur. Yani biraz insa ni ola rak dav ran sın lar. Israr la “gücü müz var,

kuv ve ti miz var, ne yapar sa nız sizi bas tı rı rız” deme me le ri gere ki yor.

Kar deş li ğin biraz gerek le ri ne say gı lı olun ma sı nı isti yo ruz. Bun lar

sanı yo rum, son dere ce açık husus lar dır.

– Soru: ...

Abdul lah Öca lan: İyi değil dir. Yakın da akta rır lar. İnşal lah bir -

lik te rad yo la rı aça rız. Bir lik te açıl ma sı nı isti yo rum.

– Soru: ...

Abdul lah Öca lan: Ken di le ri, sade ce bura da bizi ziya ret etme ye

gel miş ler. Hatta şunu da söy le di ler; onu belirt mem de mazur yok.

Söy len miş tir, “Onlar ille gal dir, acaba bir lik te masa da otu rur sa nız

bir şey olur mu?” Bir Türk elçi si söy le miş tir. Bence anlam sız dır.

Yani Kürt ler eğer bir bir le riy le otur ma ya cak lar sa, bu onlar için say -

gı sız lık olur. Madem hükü met iyi niye ti ni gös ter mek isti yor, bütün

234 235

Kürt le rin bir araya gel me sin den sevinç duy ma lı dır, buna say gı lı

olma lı dır. Ken di le ri bize pro to kol getir me miş ler dir. Fakat dost güç

ola rak görü yo ruz. Uygun değil, yani bir legal örgüt le ille gal örgüt

ara sın da pro to kol olmaz. Ama dost luk ola bi lir. Siz le rin de büyük

bir kısmı bize dost tur. Bera ber fotoğ raf çeki yo ruz, bera ber top lan tı

halin de yiz. Her han gi bir sakın ca sı nın ola ca ğı nı san mı yo ruz.

– Soru: ...

Abdul lah Öca lan: Açık lık geti re yim; soru nu zu anla dım. Köy

koru cu lu ğu mese le si ne Sayın İsmet İmset doku nu yor. Diyor ki,

“Güney Kürdistan'da 1991 yılın da ger çek le şen ayak lan ma ya

'cahşlar', yani bir anlam da köy koru cu la rı baş lan gıç yaptı. Büyük

bir ayak lan ma ya giriş ti ler. Acaba Türkiye'nin koru cu ola rak bes le -

dik le ri de teh li ke arze der ler mi?” Belir te yim, bun la rın önem li bir

kıs mıy la zaten iliş ki ler var dır. Ver dik le ri para ve silah da biraz bize

gel mek te dir. Yani bunu hükü met de bili yor. Sayın Celal Talabani'ye

“Bizim de habe ri miz var” demiş hükü met yet ki li le ri. Evet, “7.000

tane si PKK'ye çalı şı yor” denil miş. Şimdi bu insan la rı fazla zor la -

ma ma lı yız. Tek rar söy lü yo rum; bun lar için tama men bir affet me

pro se dü rü nü bir kez daha baş lat mı şız. Bu ateş kes süre si için de

bunun da değer len di ril me si gere kir. Hükü me tin de, köy koru cu lu -

ğu nu bir an önce kal dır ma sı ve bun la rı üze ri mi ze sür me me si gere -

ki yor. Her iki taraf böyle kolay lık sağ lar sa, bun lar da o zor durum -

dan kur tul muş ola cak lar. Nite kim bun lar çok zor durum da dır lar,

çok tra jik olay la ra yol açmak ta dır lar. Ayrı ca asa yiş ger çek ten bun -

lar la sağ la na mı yor, ter si ne çok çok bozu lu yor. Büyük aşi ret kav ga -

la rı na, yani top lum sal huzur suz luk la ra da yol açı yor lar. Ağır bir

maddi kül fet tir, veri len para boşa gidi yor. Bu para lar la bir eş almış -

lar sa ikin ci, üçün cü eşe har cı yor lar. Bun lar top lum sal yara la rın

geliş ti ril me si dir. Bütün bun la ra son ver mek açı sın dan, hükü met bir

an önce bun la rı kal dır ma lı dır. Dedi ğim gibi, biz de böyle kolay lık

sağ lı yo ruz. Sanı yo rum bu da acil bir talep tir. Ola ğa nüs tü Hal'in kal -

dı rıl ma sıy la bir lik te, her hal de onlar da kal dı rı lır, temen ni miz budur.

– Soru: ...

Abdul lah Öca lan: Gayet tabii. Yani çok kötü bir durum la rı var -

dır. Bun la rın dev let ten aldı ğı para yı böyle kul lan dık la rı açık tır.

– Soru: ...

Celal Tala ba ni: (Arap ça cevap la dı.)

– Soru: ...

Abdul lah Öca lan: Kuzey Kür dis tan cep he si eğer teşek kül olur -

sa, san mı yo rum Güney'dekine ben zer anlaş maz lık la ra düş sün.

Gerek ulu sal, gerek se demok ra tik talep ler de büyük ben zer lik var.

Eğer geç miş te buna ben zer atı lan adım lar başa rı ya ulaş ma dıy sa,

bunun bazı neden le ri var dır. Objek tif koşul lar fazla daya tı cı değil di.

Yine sub jek tif düzey de yanıl gı lar, yan lış lık lar ileri düzey dey di.

Ama bu kadar büyük geliş me ler den sonra geli nen nokta artık böy le -

si ne bir bir li ğin yürü ye bi le ce ği ne dair çok kuv vet li neden ler orta ya

çık mak ta dır. Her kes bu konu la rı çok açık ola rak vur gu la mak ta dır.

Çok kısa bir görüş mey le bir lik te bu ihti ya cı belirt mek te dir ler. Yani

siya si ira de le ri ni orta ya koy mak ta dır lar. Adeta ken di li ğin den fii li -

yat ta ger çek leş miş bir husus tur. Biz bunun altı na sade ce imza mı zı

attık. İna nı yo rum yakın da ger çek le şir. Çaba lar yoğun la şa rak devam

edi yor. Güney'deki Kür dis ta ni Cephe ile iliş ki le re gelin ce, dos ta ne

geli şe cek. Biz onlar la ulu sal kong re düze yin de bir bir lik öne ri si ni

geliş tir mek isti yo ruz. Yani bütün Kür dis tan çapın da, bir li ğin yasalresmi

ifa de si ulu sal kong re plat for mu ola bi lir. Bu konu da görüş me -

ler var, öne ri ler geliş ti ri li yor. İkin ci bir adım ola rak bu düşü nü lü yor.

Birin ci adım Kuzey Kürdistan'dır, ikin ci adım Güney Kür dis tan

veya Kürdistan'ın diğer par ça la rı dır. Uma rım o da yakın bir süre

için de iler ler ve başar ma yolu na girer.

– Soru: ...

Abdul lah Öca lan: İstem değil de, biraz önce li ği buna ver mek

iste di. Fakat bunun başın da ele alı na cak bir mese le olma dı ğı nı, bir -

lik te otur du ğu muz değer li yol daş lar da ifade etti ler. Bu ancak süre -

cin sonun da ola bi lir. Böyle bir mese le tar tı şı la bi lir. Yani her zaman

söy lü yo rum; geril la siya si amaç lar için, orada bulu nan özgür lük

kuv ve ti dir. Siya si amaç lar yeri ne geti ril me ye çalı şı lır çalı şıl maz,

geril la ken di ni barış koşul la rı na göre yeni den düzen le ye bi le cek tir.

Hükü me tin böyle bir tale bi başın dan beri dayat ma sı işle ri çık maz

soka ğa sür mek tir. Bu süre cin baş lan gı cın da değil, süre cin olum lu

geliş me siy le bir lik te gün de me gele bi le cek bir mese le dir. Şart, siya si

236 237

238 239

talep le rin haya ta geçi ril me si dir. Bu siya si talep ler asga ri talep ler dir.

Yeri ne geti ri lir geti ril mez geril la nın yeni den düzen len me si ne baş la -

na bi lir veya bir tar tış ma geliş ti ri le bi lir.

– Soru: ...

Kemal Bur kay: Biz, ulu sal kur tu luş hare ket le ri bakı mın dan sila -

hı, günah say mı yo ruz. Zulüm altın da ki, baskı altın da ki her halk

silah kul la na bi lir. Bizim görü şü müz de ki fark, silah kul lan ma nın

zama nı nın olma dı ğıy dı. Ama diğer örgüt le rin görüş le ri fark lı olur.

Dola yı sıy la bizim bir araya gel me miz salt o nok tay la sınır lı değil -

dir. Biz ateş kes olsun veya olma sın, ondan önce diğer örgüt ler le ve

başta PKK'yle iliş ki le ri mi zi iyi leş tir mek isti yor duk. Çağ rı la rı mız

var dır. Onlar dan da olum lu cevap gelin ce, böy le ce ara da ki engel

kalk tı.

Biz hangi nok ta lar da anla şa bi lir sek, o nok ta lar da anla şı rız ve bir -

lik te yürü rüz. Biz bugün de bu barış fır sa tı nın iyi kul la nıl ma sı nı

isti yo ruz. Yani öyle ki bir daha savaş olma sın. Bu sorun çözül sün.

Biz bunu ger çek ten isti yo ruz. Ama Türk tara fı eğer bu asga ri istem -

le ri kar şı la maz sa, bu demek tir ki, savaş devam eder. Bu demek tir

ki, savaş dur maz. Bu, “soru nu sırf polis-ordu gücüy le çöze ce ğim”

demek tir. Böyle bir durum da biz de eski poli ti ka yı sür dü re me yiz.

Ben bunu kaç kez söy le dim. 18 yıl dır sür dür dü ğü müz barış çıl poli -

ti ka yı sür dü re me yiz. Dola yı sıy la bu fır sat kaçı rıl ma sın diyo ruz.

Bizim bun dan daha fazla yapa bi le ce ği miz bir şey yok tur.

– Soru: ...

Ahmet Türk: Sorun şu: Orta da bir Kürt soru nu var. Kürt hal kı -

nın iste mi beni de ilgi len di rir...

Demok ra tik legal zemin de poli ti ka yapan bir siya si parti, demok -

ra tik legal bir orta mın sağ lan ma sı nın müca de le si ni verir. Bugün bu

açı dan olum lu geliş me ler var. Hal kın Emek Par ti si ola rak, bu olum -

lu geliş me le re katkı sun mak, barış çıl anla yış la rı öne çıkar mak, bu

konu da ki duyar lı lı ğı orta ya koy mak gibi çalış ma la rı mız da ola cak,

bu zemin de çaba gös te re ce ğiz.

– Soru: ...

Abdul lah Öca lan: Sayın Mam Celal zaten söy le di. “Şu anda

ateş kes koşul la rı var; ser best siya si faa li yet ler de bulu na bi lir ler”

“PKK sadece bir ulusun hareketi değil,

Ortadoğu halklarının ve giderek dünya halklarının soylu bir

temsilcisi ve herkesin gurur duyacağı bir insanlık değeridir.”

diyor. Güney'de de, Kuzey'de de. Önle ri ni tuta cak her han gi bir

durum söz konu su değil. Doğ ru dur bu görüş. Ger çek ten siya sal

müca de le döne mi ne ağır lık veri li yor. Ateş kes döne mi dir. Bunu da

vesi le bile rek, biz 2.000 civa rın da insa nı her hal de ömür boyu

Güney'de tuta cak deği liz. Büyük bir kısmı bayan dır. Söy le ye yim;

600 civa rın da bayan var. Onlar orada ne yapa cak lar? Tabii ki ülke

koşul la rı na gide cek ler dir. Bun lar siya si faa li yet için gide cek ler.

Süreç baş la mış tır. Uygun yol lar la gide cek ler. Yani kori dor açma

filan değil, dağ yol la rı var. Bun lar İran üzeri de ola bi lir, ora dan zik -

zak çizer ler, girer ler. Bunun Mam Celal ile de iliş ki si yok tur. Hükü -

me tin bunu fark lı yorum la ma sı da bence anlam sız dır. Bizim bir

sürü dağ yolu muz var, aske ri yolu muz var.

– Soru: ...

Kemal Bur kay: Umut lu olmak isti yo ruz. İyim ser li ği mi zi koru -

mak isti yo ruz.

Abdul lah Öca lan: Doğ ru dur, katı lı yo rum.

Kemal Bur kay: Biraz da şuna bağlı, yani Türkiye'deki aydın la -

rın, sağ du yu sahi bi güç le rin, sorum lu poli ti ka cı la rın, sanat çı la rın,

her ke sin tutu mu na bağlı.

Celal Tala ba ni: ...

Abdul lah Öca lan: Mam Celal şunu söy lü yor: “Umut lu olun

hayır lı işler için, bu hayır lar yeri ne gelir.” Bu, pey gam be rin hadi si -

dir. Katı lı yo ruz.

Başka soru la rı nız yoksa, tek rar bütün ark daş lar adına hepi ni ze

teşek kür edi yo rum.

Biraz siz le ri sıkın tı ya sok tum. İna nı yo rum siz ler de belli bir

sorum lu luk duya rak gel di niz. Bu bizi mem nun etmiş tir, sağo lun.

ARGK Eya let Ko mu tan la rı ile 16 Ni san 1993 ta ri hin de ya pı lan

tel siz ko nuş ma ları:

BAŞA RI DIŞIN DA HİC BİR YOL

TARİH KAR ŞI SIN DA BİZİ AFFET Tİ RE -

MEZ

Kısa ola rak he pi niz den son ge liş me le ri din le ye lim. Biz, ba sın

top lan tı sı nın so nuç la rı nı özet ola rak ve re ce ğiz. Si ze da ha son ra kap -

sam lı ola rak ile ti lir. Evet, ön ce son ge liş me le ri din le ye lim ve ak tar -

mak is te di ği niz hu sus la rı ak tar ma ya ça lı şın. Der ya An duk, ön ce si zi

din le ye lim. Son du rum ne dir?

Der ya An duk: İyi gün ler, se lam lar, say gı lar Baş ka nım. Son du -

rum ola rak cep he ci ar ka daş lar bir köy de komp lo ya ge ti ril di ve iki

ar ka daş şe hit düş tü. Bun lar si lah sız dı. Öğ le yin bu lun duk la rı ev de

ku şa tı lı yor lar. Ve ev bom ba la nı yor, öy le şe hit dü şü yor lar. Bun lar

C. ve Y. ar ka daş lar dır. Bir bu olay var. Bir de bu gü ney de bir di zi

bom ba la ma ol du. Fa kat he nüz ha ber ala ma dık. Al dı ğı mız da so -

nuç la rı ile ti riz.

– Bu Genç'teki ki mdi? Cep he ci mi de di niz.

Derya An duk: Evet, cep he ci iki ar ka daş tı.

– Ne ge zi yor lar köy de? On lar köy de mi ça lı şı yor? Köy lü ler mi,

mi lis ler mi?

240 241

“Anlaşılması gereken husus, eğer karşı taraf bu

ateşkes koşullarına riayet etmezse ve özellikle

gerillaya ve halka yönelik operasyonları

geliştirirse, imha, baskı ve işkenceyi eskisi gibi

sürdürürse, o zaman bizim de eskisinden daha

kapsamlı ve hazırlıklı olarak buna misliyle

karşılık vereceğimizdir.”

Derya An duk: Ar ka daş tır. Bir kö ye uğ ru yor lar, ora da iş le ri ni

bi ti rip bir li ğe gi de cek ler. O an da düş man bil gi al mış. İh bar ola yı

var. Ya ni bir komp lo ya ge tir me ola yı var.

– O Genç'te olan lar a sü rek li böy le komp lo ola yı di yor su nuz. Fa -

kat ora da öy le ev le re da lıp gi di yor lar. Cep he ci de ol sa öy le ev le re

gi dip ka lın maz. Bu şekilde ka çın cı ka yıp tır bu? Komp lo cu lu ğun

yön tem le ri bel li. Bun lar o ev le re gi dip kal ma sa lar, san ki öle cek ler.

Eğer bu nu çok sa yı da ya pı yor lar sa, ke sin ön le yin. Bir de bu komp -

lo cu lar kim se, ay nı şe kil de kar şı lık ve ri lir on la ra. Ha len bu key fi tu -

tum lar az de ğil, ça lış ma la rı nız dan o çı kı yor. Ya ni ade ta ba yı lı yor lar.

Bu na ke sin kar şı du ru lur, “ça lış mak is ti yor san, adam gi bi ça lış” de -

ni lir. Sa nı yo rum şim di bi raz or tam gev şe yin ce ken di ni bu tip ha va -

la ra kap tı ran lar çok olur. Ta bii bu tü müy le yan lış. Ço ğu ha len mü -

ca de le ger çe ği nin bi lin cin de de ğil. Söy le ye yim, bu tip bir li-iki li ça -

lı şan la rı vah şi ce kat le di yor lar ve bu nu daha da ya par lar. O ça lı şan -

la ra da bu nu sı kı sı kı ya söy le yin. Bu nun dı şın da baş ka ge liş me ler

var mı?

Derya An duk: Baş ka nım, baş ka önem li ge liş me yok tur. Ça lış -

ma la rı mız de vam edi yor. Ka tı lım lar da yo ğun dur.

– Katılımlar yo ğun la şa rak de vam edi yor...

Derya An duk: Evet, or ta la ma gün de bir man ga düzeyinde ka tı -

lım var.

“Bu si ya si ham le yi iyi yön len dir mek ge re ki yor”

– Belirtmeye ge rek yok ki, ger çek eği tim ve ku ral lar la bu ge -

len le ri ha zır la mak bü yük öne me ha iz dir. Fa kat bir çok key fi adam

da çı kar. Da ha kap sam lı yö nel me fır sa tı ve im ka nı var. Bir de sü -

re ci bi raz ol gun laş tı rı yo ruz. Bu sü re ci kim se kö tü de ğer len dir me -

sin, pro vo kas yon la ra düş me sin. Or tam sa nıl dı ğın dan da ha faz la

si ya sal laş ma ya uy gun. Bu nu faz la uzat ma ya lım, bi li nen şey ler dir.

Bu nun dı şın da, da ha ön ce söy le nen çer çe ve de ki fa a li yet le ri niz sa -

nı rım ge li şi yor. Ku ze ye ve gü ne ye yö ne lik ça lış ma lar ge li şir. Ye ni

sü reç le bir lik te ala nı nız hay li dik ka te de ğer ha le gel miş tir. Bi le -

me yiz, yan sı ma lar na sıl ge li şir. Özel lik le bu si ya si ham le yi bi raz

iyi yön len dir mek ge re ke cek. Bi li nen o ci na yet ler var dı; on la rın da

kök lü hal le dil me si ge re ki yor ve sa nı rım faz la da ge liş mez. En

önem li si de, ateş kes sü re ci de ni len bu sü reç, bir çok iş bir lik çi yi

ken di ne ge tir me de kul la nı la bi lir. Ay rı ca o böl ge de sa nı rım bun lar

bun dan son ra da ha yat kın ha le ge lir ler. O ula şıl ma yan bir çok ala -

na da ra hat lık la ula şı la bi lir. Bun lar bi li nen ge nel hu sus lar dır. Ay rı -

ca be lirt mek is te di ği niz baş ka hu sus var mı? Di ğer Der ya la ra iliş -

kin ol sun ge nel ge liş me le re iliş kin ol sun, be lir te ce ği niz bir şey var

mı? Ta bii biz ba sın açık la ma sı nı söy le riz. Şim di lik be lirt mek is te -

di ği niz bir hu sus var mı?

Derya An duk: Yok, Baş ka nım. Bir çok şey or ta ya ko nul muş tur.

Bi zim be li rte ce ği miz ye ni bir şey yok.

Çiyayê Si pan, siz na sıl sı nız? Ye ni bir du rum var mı?

Çiyayê Si pan: Se lam lar, say gı lar Baş ka nım. Ses an la şı lı yor mu?

–Sesiniz iyi, net ge li yor. Bu yu run, si zi din li yo ruz. Ye ni bir du -

rum var mı?

Çiyayê Si pan: Biz de ye ni bir du rum yok. Böl ge güç le riy le top -

lan tı yap tık; Par ti Önderliği'nin son ta li mat la rı nı bil dir dik ve yi ne

ateş ke se iliş kin de ğer len dir me le ri tar tış tık. Çe şit li alan la ra iliş kin

gö rev len dir me ve ça lış ma tar zı nı be lir le dik. Alan da düş ma nın bel -

li ke şif le ri var. Baş ka her han gi bir du rum yok. Kı sa ca bun la rı be -

lir te bi li rim.

– Operasyonlar yok di yor su nuz. Ka tı lım lar ge li şi yor mu?

Çiyayê Si pan: Ka tı lım lar ge liş me ye baş la dı. Git tik çe de ar ta -

cak.

– Oldu. Ben açık la ma yı ge nel ola rak ya pa ca ğım, din ler si niz.

Zağros'la ir ti bat kur du nuz ve ih ti yaç la rı be lir le di niz. Sa nı yo rum ra -

hat lık la kar şı lık lı bir bi ri ni ze ula şa bi le cek si niz. Şim di ora da ko şul lar

hay li ol gun dur. Önem li ola rak bir ko ru cu me se le si var. Bu ko ru cu -

lar için biz şim di bir çağ rı ya pa ca ğız. Sa nı rım epey olum lu so nuç

ve re cek. Baş ka be lir te ce ği niz bir şey var mı?

Çiyayê Si pan: Şu an da be lir te ce ği miz her han gi bir hu sus yok

Baş ka nım. Zağros'la o alan üze rin de bir bi ri mi ze ulaş ma ya ça lı şa -

ca ğız. Za man za man iliş ki ve te mas la rı mız de vam ede cek.

242 243

– Bir de, Siirt'e ve Batman'a yö ne lik söy le di ği miz şey ler var.

Bi raz da ha den ge ye ka vuş tu ru lur. Mev cut de ne yim ler göz önü ne

ge ti ri le rek, bun dan son ra ora nın ça lış ma tar zı na da iş ler lik ka zan -

dı rı lır. Geç miş yıl lar da ol du ğu gi bi, ora yı yan lış kul lan mak epey

ka yıp la ra yol açı yor. Sa nı yo rum ora nın ko şul la rı na uy gun bir tar zı

bun dan son ra da ha ra hat ge liş ti re bi lir si niz. Ay nı şey ova lık ke sim

için de, yi ne Van Gölükı yı la rı için de ge çer li dir. Ora ya öz gü yak -

la şım lar önem ta şı yor. Bah se dil di ği gi bi, bu cep he ça lış ma sı adı

al tın da ba zen ol duk ça zor du rum la ra düş me ye yol açı yor lar. Ta bii

ora nın önem li po tan si ye li var ve o po tan si ye li çek mek müm kün -

dür. Sa nı rım bun dan son ra epey hız la na bi lir. Ova nın genç lik ke si -

min den de epey ala bi lir si niz. Ol du, siz de din le me ye ça lı şın.

Zağ ros, si ze ses ge li yor mu?

Der ya Zağ ros: Evet Baş ka nım, ses ge li yor, din li yo ruz.

– Sizin son du rum la rı nız na sıl? İla ve ten be lir te ce ği niz bir şey var

mı?

Derya Zağ ros: Önem li bir şey yok bu ra da... Nor mal fa a li yet le -

ri miz de vam edi yor.

– Operasyonlar fi lan na sıl?

Derya Zağ ros: Her han gi bir du rum yok. Sa nı rım ke şi fe yö ne lik

ba zı uçuş lar var. Baş ka ye ni bir şey yok tur.

Der ya Şin, siz na sıl sı nız?

Der ya Şin: Se lam lar, say gı lar Baş ka nım. Bi zim de du ru mu muz

iyi dir...

– Anlayamadım. Bir ar ka daş şe hit ol du mu di yor su nuz? Ney di o

du rum?

Derya Şin: Ha yır Baş ka nım, ... ya ra lan dı.

– Or ada ma yın l a r ın yay gın ol du ğu nu bi l i yor su nuz .

Güney'le iliş ki ku ra bi li yor mu su nuz? O güç al ma me se le sin de

bir zor luk çe ki le bi lir mi?

Derya Şin: An la şıl ma dı Baş ka nım.

– Güney'den güç al ma da ka nal la rı nız na sıl?

Derya Şin: Baş ka nım, ge çen ler de si zin de say dı ğı nız ba zı

244 245

“Sağlam iradelere, sağlam planlara, sağlam ölçülere dayalı bir

yaşamı müthiş istedim.”

ar ka daş lar gel miş ti. O yön lü ba zı ça lış ma la rı mız gelişti.

– Biz, ora da çok faz la ka lan gü cün içe ri ye gir me si ge rek ti -

ği ni söy le dik. Şim di Ha. ar ka da şa da öne re ce ğiz. Ha. 'giller

ora da epey kal dı. Bi ze gö re, kap sam lı bir güç le bir lik te

Serhad'a ve ya Garzan'a yö nel me si uy gun dur. Ya ni o de ney ve

tec rü be yi ak tar mak açı sın dan da ha uy gun ge li yor. Bu öne ri ye

ne di yor su nuz?

Derya Şin: Bi zim açı mız dan so run ol maz, Baş ka nım. Uy -

gun dur.

– Uygun mu dur di yor su nuz?

Derya Şin: Evet Baş ka nım, faz la so run ol maz.

– Yine sa nı yo rum bu A. ar ka daş, dev rim ci eği li min tem si li

açı sın dan ve ya kın iliş ki için de Gü ney için bi raz de ğer len di -

mek müm kün dür. Za ten Kuz ey iliş ki le ri için eli niz de ye te rin -

ce ele man var. Yi ne Ha. ar ka da şın ora sı için de gö rev üst le ne -

bi le cek epey ar ka daş var. Za ten sa nı yo rum bir lik te yo ğun la şı -

la cak. Yi ne de di ğim gi bi, ar tık ki şi lik so run la rı yok, on lar

aşı la cak. Böy le bir dü zen le me yi siz ler ge liş ti re bi lir si niz. Bu

ko nu da ila ve ten söy le mek is te di ği niz bir şey var mı?

Derya Şin: Ha yır Baş ka nım, be lir te ce ği miz bir şey yok.

Der ya Sor, si zin du ru mu nuz na sıl?

Der ya Sor: Se lam lar, say gı lar Baş ka nım. Son ge liş me ler

üze ri ne ar ka daş ya pı sı nın tü müy le top lan tı lar ger çek leş ti ri -

li yor. Bu ra da her han gi ye ni bir du rum yok tur.

– Ha. siz olu yor su nuz...

Derya Sor: Doğ ru dur Baş ka nım.

– Bu Güney'deki du ru mun faz la iş lev sel ol ma dı ğı nı bi li yor su -

nuz. Ya ni içe ri ye ta şı rıl ma işi ne bi raz ağır lık ve ri yo ruz. Sa nı rım

44 'ten ya nı nı za ya kın da bir güç ge le cek. Bun lar dan ve ya nı nız da

olan lar dan bir bö lük ka dar bir güç ala rak (bun lar bi raz tar tı şı la rak

be lir le ne bi lir) Serhad'a ve ya Garzan'a ha re ket et me niz biz ce da ha

uy gun ola cak. Alı na cak güç, iş le ri içe ri de bi raz ge liş ti re cek ni te lik -

te ayar la na bi lir. Şim di he men ha re ket edil me ye bi lir, fa kat ko şul lar

ev le rir el ver mez böy le bir ha re ket uy gun ola bi lir. Ya ni ora da faz la

güç tut ma yı uy gun bul mu yo ruz. Bu öne ri ye ne di yor su nuz? An la -

şıl dı mı?

Derya Sor: An la şıl dı Baş ka nım. Biz ce de böy le bir şey uy gun -

dur.

– Yalnız iki yer ara sın da se çim ya pa mı yo rum. Özel lik le ko or -

di ne yi bi raz güç len dir mek açı sın dan iki ye rin de ih ti ya cı var. Siz

bi raz tar tı şın, biz de bi raz ko nu şu ruz. Önü müz de ki bir kaç haf ta

için de böy le bir ha zır lı ğı us ta lık lı bir bi çim de ge liş tir mek müm -

kün dür. Her iki ala na gi de cek güç se çi mi ni de ya pa bi lir si niz.

Ora lar için uy gun güç var dır. Sa nı yo rum epey ve rim li ola bi le cek -

tir. Bu nu söy le ye bi li rim. Siz de her han gi ye ni bir du rum yok di -

yor su nuz.

Derya Sor: Ha yır Baş ka nım, ye ni bir du rum yok tur.

– A. için ne di yor su nuz? A... ar ka daş her han gi bir şey be lir ti yo r

mu?

Derya Sor: Ha yır Baş ka nım, ...

– Olur. Ya nı na Ku zey li bir ar ka daş da ve ri le bi lir. İyi bir uyum

için de ko lek ti vi te yi sağ la ya bi le ce ği bir ar ka daş la bir lik te Gü ney fa -

a li ye ti ne ne za ret ede bi lir. Bi raz po li ti ka dan an la yan, Güney'i bi raz

da ha ya kın dan ta nı yan bir bi rim bi çi min de ve Derya Şin'in ne za re -

tin de bu fa a li yet bi raz da ha ge liş ti ri le bi lir. Uy gun dur di yo ruz.

44, se si miz ge li yor mu?

44: Ses za yıf tır, an la şıl mı yor Baş ka nım.

– Sizde ne var ne yok? Si zi din le ye lim.

44: Ses an la şıl mı yor. Bi zim bu ra da ye ni bir du rum yok.

– H. 'gilin Gar zan ko or di na tör lü ğü ne git me si ni bi raz uy gun bu lu -

yo ruz. Or adan Garzan'a yö ne lik en az bö lük se vi ye sin de bir güç le

ha re ke ti ni uy gun gö rü yo ruz. Ne di yor su nuz?

44: ...

– İyi. Ora ya kat kı su na bi le cek bir güç uy gun dur. Önü müz de ki

haf ta lar içe ri sin de bu ha zır lık ge liş ti ri lir. Bu nun ya nın da, eğer

Derya Şin'e ge re ki yor sa o da ayar la nır. An cak san mı yo rum bir boş -

luk doğ sun. Za ten ya pıl ma sı ge re ke ni ya par sı nız. Baş ka bir şey, bu

Gü ney li güç le rin du ru mun da her han gi ye ni bir şey var mı?

246 247

44: Bun lar bi raz so run çı ka rı yor. Özel lik le KDP sı nır da ba zı

so run lar çı ka rı yor... ge lip gö rüş me yi is ti yor lar. Bu ra da bu hü kü -

met de arı yor. Biz, bu dö nem de git me yi faz la uy gun bul mu yo ruz.

Ya ni bi raz... var. Bu nu be lir te bi li rim.

- “Arkadaş” der ken, si zi mi kas te di yor?

- 44: Evet evet.

– En üst dü zey de gö rü şü lü yor, ön der lik le gö rü şü lü yor de ni lir. Ta -

bii mev cut si ya sal ge liş me ler le el le rin den du rum lar ka yı yor. Sa nı -

rım bi raz ikin ci pla na düş tü ler. Bu ne den le bi raz o emel le ri var, bu -

nun için ge le bi lir ler. “Bu aşa ma da iş le ri miz yo ğun dur. Za ten ar ka -

daş lar Mam'la bir lik te yü rü tü yor lar. Be nim bu ko nu da oy na ya ca ğım

faz la bir fonk si yon kal ma mış tır. Ben ro lü mü oy na dım” der si niz.

Bu nun ya nın da, “Tem sil ci le ri miz or ada dır, za ten açık la ma lar ge li -

yor; dos tuz, iyi ge çi ne lim” der si niz. Bel ki sı kın tı la rı ar ta bi lir. Çün -

kü, Türkiye'nin nez din de faz la iti bar la rı kal mı yor. Ya ni bi raz da

bun dan ola bi lir. Bu KDP'nin ya ra ta ca ğı ra hat sız lık la rın da faz la an -

la mı yok. Ya ni bi zi öy le zo ra so ka cak hiç bir du rum la rı yok. Fa kat

komp lo gi ri şim le ri ne, hat ta bas kı sta tü sü ne bi raz baş vu ra bi lir ler. Bu

ko nu da uya nık ol mak ge re kir. O di ğer ikin ci ça lış ma ne za man baş -

lar? Bü tün ha zır lık lar ta mam mı dır?

44: Han gi ça lış ma?

– Kadın Kong re si ça lış ma la rı.

44: Bi zim bur ada ki ha zır lık lar sür dü rü lü yor.

– Biz, su na ca ğı mız her şe yi sun duk. O ko nu da bi leşi min ni te li ği,

ha zır la nan ra por lar, bel ge ler bir an ön ce bi ze ulaş ma lı. Ar tık her hal -

de kong re son ra sı na ka lır. Bir de si zin bel ge ler de bi ze ulaş ma lıy dı,

ya ni yap tı ğı nız o kon fe ran sın so nuç la rı da bi ze gel me liy di. On lar

bi raz ge ci ki yor. Sa nı yo rum o kur ye yi iş let mi yor su nuz. Bi raz en gel -

le me var. Bu ra dan da dost la rı gön der mek is ti yo ruz, ka bul et mi yor -

lar, bi raz ge cik ti ri yor lar. Sa nı yo rum bur ada ki gö rüş me ler le oran tı lı -

dır. Ama her hal de yü rür di ye dü şü nü yo ruz. Kı sa ca, kur ye sis te mi

ge liş me li. Doğu'ya da bi raz güç ve ri le bi lir, ar ka daş lar Doğu'da iliş -

ki le ri bi raz da ha ge liş ti re bi lir ler. Sa de ce on la ra bağ lı kal mak uy gun

ol ma ya bi lir. De di ğim gi bi, bu ka nal lar açık tu tul ma lı, her iki ta ra fın

ka nal la rı da açık tu tul ma lı. Hu du da gi diş de uy gun ka nal lar la sağ -

lan ma lı. O be lir le di ği niz gü cü ya vaş ya vaş çı ka rı yor su nuz, o güç

ha re ke te gi ri yor. Di ğer güç ise Ka dın Kongresi'nden son ra. Za ten

bi ze ra por ge lir, ra por ge le ne ka dar o gü cü da ğıt ma ya ge rek yok.

Kong re so nu cu bi ze ula şın ca, on la rın gö rev len di ril me si ne iliş kin bir

tu tum be lir le me ye ça lı şa ca ğız. An la şıl dı mı 44?

44: Evet, iyi an la şıl dı.

Çiyayê Sor, siz na sıl sı nız?

Çiyayê Sor: Se lam lar, say gı lar Baş ka nım.

– Ye ni bir du ru m var mı?

Çiyayê Sor ....

– Bu ça tış ma lar da her han gi bir kay bı mız var mı?

Çiyayê Sor: Ha yır Baş ka nım, her han gi bir kay bı mız yok.

– Bu ka nal lar için müm kün se bir ki şi yi bü yük şe h re gön de rin. O

te mel ba zı şe hir ler var dı; siz bu çer çe ve de bir kur ye sis te mi ge liş ti -

rin. Bu do na nım için de kur ye sis te mi bun dan son ra ça lı şa bi lir. Bi raz

akıl lı ve ted bir li olur sa, ih ti yaç la rı nız önem li oran da gi de ri le bi lir

Sa nı yo rum ope ras yon lar böy le et ki li de ol maz, bi raz ya vaş la ma sı

da ge re kir. Ya ni si zin için bun dan son ra epey el ve riş li bir or tam var.

Yal nız bu kö ye da ya lı ucuz ya şam şe kil le ri ne aman ver me yin. Bu -

nun çok sa kın ca lı ol du ğu nu ve her za man ka yıp la ra yol aça bi le ce ği -

ni unut ma ya lım. Ya ni diz gin le ri el den bı rak ma ya lım. Ol duk ça so -

nuç ala bi le cek bir dö nem de si niz. İh ti yaç la rı nız her ba kım dan gi de -

ri le bi lir, ka tı lım la rı nız ke sin lik le ge li şir. Siz de din le me ye ça lı şın

bi zi. Baş ka be lirt mek is te di ği niz bir hu sus var mı?

Çiyayê Sor: ...

Oldu. Der ya Ser had, siz de ye ni bir ge liş me var mı? O son ope -

ras yon ne ol du?

Der ya Ser had: Se lam lar, say gı lar Baş ka nım. (...) Ha va dan

bom ba la ma var. Ha va ope ras yo nu var...

– Bu ope ras yon da her han gi bir kay bı mız ol du mu?

Derya Ser had: Ha yır Baş ka nım ...

– Pe ki bu Tendürek'teki du rum ne ola bi lir?

Derya Ser had: Tendürek'teki du ru ma iliş kin ke sin ha ber ala -

248 249

ma dık.

– Bugün de de vam et ti mi?

Derya Ser had: Evet, bu gün yo ğun ola rak de vam edi yor.

– Kara ope ras yo nu da var mı?

Derya Ser had: Tendürek'te ka ra ope ras yo nu nun olup ol ma dı -

ğı nı bil mi yo ruz. Fa kat ha va dan var.

– Yani si ze yö ne lik mi ge li şi yor?

Derya Ser had: Evet, doğ ru dur.

– Bu 3. Ordu'nun hu du da yer leş me sin den mi kay nak la nı yor?

Derya Ser had: Hem odur, hem de bi ze yö ne lik tir.

– Ciddi bir du ru ma gi re bi lir mi si niz, du ru mu nuz cid di le şir mi?

Ken di ni zi ko ru ma du ru mu nuz na sıl?

Derya Ser had: Biz de ki du rum olum lu dur. An cak Tendürek'teki

ar ka daş lar dan şu an da ha be ri miz yok.

– Tahminen her han gi cid di bir ka yıp ola bi lir mi?

Derya Ser had: ...

– Gereken ha re ket li lik sağ la nır. Ge re kir se Doğu'yu kul lan -

ma yı de ne ye bi lir si niz. Çok sı kış tı nız mı, ola bi lir. Ta bii dik -

kat li bir bi çim de. Tah min edi yo rum, araç-ge reç sı kın tı nız

yok. Ar ka daş lar Doğu'da ya kın sü re için de si zin le iliş ki ku -

rar lar. Sa nı yo rum siz de de ka tı lım lar kap sam lı ola rak de vam

edi yor. O 3. Bölge'deki ka tı lım la rı da al ma ya ça lı şır sı nız. An -

la şıl dı mı?

Derya Ser had: An la şıl dı Baş ka nım. Her hal de bu bir-iki gün

içe ri sin de on la rı alı rız.

– Zaten si zin met ro pol le iliş ki le ri niz var.

Derya Ser had: Evet Baş ka nım, var dır.

– Oldu. Baş ka her han gi bir du rum var mı?

Derya Ser had: Ha yır Baş ka nım. Bu ra da ki ar ka daş lar son ta li -

mat üze rin de tar tı şı yor lar.

– Oldu.

Or ta Der ya, ses ge li yor mu?

Der ya. Or ta...

250 251

“Benim anlayışımda bağımsızlık; bir ruhsal olaydır, bir

düşünsel olaydır, bir ulus veya milli topluluk için de

orijinalitelerini özgürce kullanma ifadesidir.”

Der ya Kesk, siz na sıl sı nız?

Der ya Kesk: Se lam lar, say gı lar Baş ka nım.

– Sizde ye ni bir ge liş me var mı?

Derya Kesk: Ha yır Baş ka nım, önem li bir ge liş me yok. Düş man

bi raz ha va ope ras yo nu ya pı yor...

– Bu yurt se ver le rin kat le dil me si ne ile il gi li ola bi lir?

Derya Kesk: ...

– Bu Hiz bul lah kay nak lı mı?

Derya Kesk: Doğ ru dur Baş ka nım...

– Buna dik kat edin. Ol ma ma sı ge re ki yor, uya rın. “Dur dur maz sa -

nız, biz de yö ne li riz” der si niz. Ya ni on lar bi linç li yü rü tür ler se, on la -

ra kar şı da za man za man mi sil le me dü şü nü le bi lir. Tek ta raf lı ci na -

yet le re mü sa a de et me mek ge re ki yor. Ora da ope ras yon la rın bi raz

dur ma sı ge re ke cek. Halk üze rin de de ha ke za. Bi raz dik kat le göz -

lem le mek ge re ki yor. Ora da hal ka epey za rar ve ril di. Özel ola rak

hal kın üze rin de ki bu du ru mu aş tır mak çok önem li dir. Halk ora da

epey sin di ril me ye ça lı şıl dı. Sa nı yo rum bun dan son ra bu psi ko lo jik

sa vaş ha va sı bi raz da ğı lır. Fa kat pro vo kas yon lar la bu nu kes mek is -

ti yor lar. Dik ka t le de ğer len di ril me si ge re ken bir sü reç tir bu. GAP'tan

her han gi bir ha ber al dı nız mı?

Derya Kesk: GAP'tan ha ber al dık...

– Anlaşıldı.

Der ya Ze lal, tiş te kî dibên?

Derya Ze lal: Si lav, hür met Serokê min. Tiş tek em bêjin nîne.

– Yeni bir şey yok mu?

Derya Ze lal: Ha yır Baş ka nım, ye ni bir şey yok tur.

– Kendinizi Per va ri ta ra fın dan Garzan'la bir leş ti re mez mi si niz?

Derya Ze lal: Sa nı rım müm kün dür Baş ka nım.

– Bunun üze rin de iyi du run. Ken di ni zi bir leş ti rin. Çiyayê

Sipan'la ko nu şun ve üze rin de du run. Bir leş me niz la zım, gün lük ir ti -

bat la rı nız ol ma lı.

Derya Ze lal: Ta mam Baş ka nım.

– Der ya Dic le, siz na sıl sı ız?

Der ya Dic le: Se lam lar, say gı lar Baş ka nım.

– Yeni bir şey var mı?

Derya Dic le: Ha yır yok tur, Baş ka nım.

– Sizin için bir gru bun yo la çık ma sı ge re ki yor du. Bi raz zor luk lar

ol du ğu için ge le mi yor. Siz de her dört ta raf la ir ti bat la rı nı zı ku run.

La kin KDP'nin oyun la rı na dik kat edin. Her za man ve her yer de

uya nık olun. Siz de de ye ni ge liş me ler ola cak. Bu ti ca ret, ir ti bat ve

ko ru cu lar so ru nun da çok ye ni ge liş me ler ola cak. Bu ne den le üze -

rin de ta ma men ha ki mi yet kur ma nız la zım. Halk la iliş ki ler de (şe hir li

kit ley le de) bek len me dik ge liş me ler ola bi lir. Bu ko nu lar da ya nıl ma -

ya sı nız. Sü rek li uya nık olun ve bi raz güç lü so nuç lar alın. Ko ru cu

so ru nu üze ri ne de gi di le bi lir. O so run da bi raz çö zü le cek. Bu ne -

den le Ulu de re so ru nu nu ön ce kin den da ha iyi hal le de bi lir si niz. Bü -

tün ir ti bat lar eli niz de ol sun, bir çok yön den iliş ki ge liş ti rin. Ya ni ha -

ki mi yet ta ma men ve so nu na ka dar siz de ol sun. Pa ra fi lan la zım sa

alın. An la dı nız mı Derya Dic le?

Derya Dic le: An la dık Baş ka nım. Be lir ti len le ri uy gu la ya ca ğız.

Bizi din le yen baş ka Der ya var mı? Or ta Der ya, si ze ses ge li yor

mu?

Derya Or ta: Ge li yor Baş ka nım.

Şimdi bü tün Der ya la ra or tak me sa jı mı zı su nu yo rum. Al ma ya ça -

lı şın.

“Be lirt ti ği miz şart la ra bağ lı ola rak ateş kes

sü re ci ni de vam et ti re ce ğiz”

Tek rar bü tün Der ya la ra ses le ni yo rum. Tüm de ğer li yol daş lar,

tüm ko mu tan lar ve sa vaş çı lar!

(...) Yak la şık bun dan bir ay ön ce, bir iyi ni yet gös te ri si ola rak

ve ken di mi ze gü ve nin bir so nu cu ola rak ateş ke se iliş kin bir de ne -

me yap tık. Bu de ne me nin, ulu sal ve ulus la ra ra sı çap ta bü yük yan -

kı la ra yol aç tı ğı, ta ri hi bir ge liş me adı mı ola rak de ğer len di ril di ği,

252 253

bü yük des tek top la dı ğı ve bü yük ini si ya tif sağ la dı ğı açık ça gö rül -

mek te dir. Kit le sel ta ba nı kap la dı ğı gi bi, ulus la ra ra sı dip lo ma tik

sa ha yı da kap la mış tır. Yi ne ulu sal dü zey de cep he sel bir lik için

önem li ge liş me adım la rı nın atıl ma sı na ve si le teş kil et miş tir. Kı sa -

ca bu geç miş bir ay lık pra tik, par ti mi zin ve ulu sal kur tu luş sa va şı -

mı zın en önem li bir ham le si ola rak ta rih te ye ri ni bul muş tur. Her

ba kım dan ka zanç yö nü faz la, ka yıp yö nü ise son de re ce az bir ça -

lış ma dır. Bu gün bu sü re cin da ha da de rin leş ti ril me si ne iliş kin

yenive ge liş kin bir adı mı da ha atı yo ruz. Siz le re bu adı mın kı sa bir

öze ti ni yap ma ya ça lı şa ca ğım.

He men be lir te lim ki, ya pı lan lar bi lin me yen ve bek len me yen hu -

sus lar de ğil dir. Çiz gi mi zin ba şa rı yo lun da da ha da zen gin bir pra tik

ça bay la de rin leş ti ri le rek ha ya ta ge çi ril me si dir. Ge nel de par ti hat tı -

nın si ya sal ve as ke ri ge liş me si ni sür dür me si dir. Par ti miz ba şın dan

be ri ide o lo jik ve si ya si mü ca de le yi esas al dı. Fa kat ne za man ki bü -

tün si ya si ge liş me yol la rı ke sil mek is ten di, bü tü nüy le im ha sü re ci ne

alın mak is ten di, iş te o za man si lah lı di re ni şi ge liş tir mek te de bir an

bi le te red düt et me di. Ve uzun bir sü re dir de rin le şen si lah lı mü ca de -

le nin çok önem li so nuç la ra ula şa bi le ce ği ni de gös ter di.

1993 ham le yı lı na gir di ği miz de, her ba kım dan za fer ka za nan bir

dev rim ci çiz gi ve onun si lah lı sa va şım bo yutu var dı. Bu aşa ma da

ken di mi ze gü ve ni mi zin bir so nu cu ola rak bir ateş kes de ne me sin de

bu lun duk. Şim di kar şı ta ra fın, çok hak sız ve hiç bir ge rek çey le ka -

bul edi le mez kir li sa va şı na son ver me si, özel sa vaş bir lik le ri ni,

kont ra yı ve bu im ha ope ras yon la rı nı dur dur ma sı, bun lar la bir lik te

as ga ri ba zı acil ta lep le rin ha ya ta ge çi ril me si sü re ci ni ka bul et me si

ve ya en azın dan bu ko nu da iyi ni ye ti ni gös ter me si kay dıy la bu ateş -

ke sin da ha da de rin leş ti ri le rek sür dü rü le bi le ce ği ni be lir ti yo ruz.

Eğer ola ğa nüs tü hal, onun yön len dir di ği özel sa vaş bir lik le ri, ko ru -

cu sal dı rı la rı, özel tim sal dı rı la rı ve her tür lü or du ope ras yon la rı

dur du ru lur sa ve bun lar la bir lik te bir ge nel af, her tür lü le gal si ya si

ça lış ma ya ser best lik, köy le rin den ko par tıl mış in san la rın bel li taz mi -

nat lar kar şı lı ğın da ye ni den köy le ri ne dönmesi kül tür ve dil üze rin -

de ki ya sak la rın kal dı rıl ma sı, ba sın-ya yın öz gür lü ğü ve ben zer er te -

le ne mez ta lep ler gün de me ge ti ri lir se, kı sa ca si ya sal yön te min de -

mok ra tik bir tarz da iş le yi şi üze rin de bas kıy la en gel teş kil edil mez -

se, bu şart la ra bağ lı ola rak bi zim de bu ateş kes sü re ci ni de vam et ti -

re bi le ce ği mi zi be lir ti yo ruz.

Bu se fer bir sü re koy mu yo ruz. An la şıl ma sı ge re ken hu sus, eğer

kar şı ta raf bu ko şul la ra ri a yet et mez se ve özel lik le ge ril la ya ve hal -

ka yö ne lik ope ras yon la rı ge liş ti rir se, im ha, bas kı ve iş ken ce yi es ki si

gi bi sür dü rür se, o za man bi zim de es ki sin den da ha kap sam lı ve ha -

zır lık lı ola rak bu na mis liy le kar şı lık ve re ce ği miz dir. Ya ni sa de ce

ken di mi zi sa vun mak de ğil, sal dı rı la rı na sal dı rı ile kar şı lık ver mek -

tir. Bu nun sü re si de yok tur. Ya ni on lar bu üç gün bo yun ca sal dı rı la -

rı nı bu bi çim de sür dü rür ler se, biz de bu üç gün için de, hat ta bir gün

için de mis liy le kar şı lık ve re ce ğiz. Bu nun önem le an la şıl ma sı ge re -

kir. Ya ni biz den sü re yok, sü re on la ra bağ lı dır. Ko şul la ra ken di le ri

uyar sa, bu iş bu çer çe ve de yü rür. Ama bu ko şul la rı çiğ ner ler se, biz

de sa va şı da ha kap sam lı ve da ha plan lı bir bi çim de ge liş ti re ce ğiz.

Ateş ke sin en önem li an la mı bu dur. Ta bii say dı ğı mız bu di ğer si ya si

ta lep ler le bir lik te bu ge liş me le ri gö zet le ye ce ğiz. Olum lu yön de ge -

liş ti rir ler ve iyi ni yet le ri ni pra tik te ka nıt lar larsa, biz de ta bii ki eli -

miz den gel di ğin ce bu sü re ce yar dım cı ola ca ğız. Bu ko nu da ola sı

pro vo kas yon la ra mey dan ver me ye ce ğiz. Bu nun dı şın da ge nel fa a li -

yet ler de vam ede cek tir.

Ço cuk ça bir yak la şım la “ge ril la yı dağ dan na sıl in di ri riz” he -

sap la rı ge liş ti ril mek is te ni yor. Ge ril la da ğa bo şu na çık ma dı;

aman sız ko şul la rı ve ölüm ka lım sü re ci ni, ulu sal im ha yı ön le -

mek ve hal kı öz gür ge liş me yo lu na sok mak için çık mış tır. Bu

kut sal amaç ger çek leş me ye yüz tu tun ca ya ka dar, bu si ya sal

amaç, eko no mik ve sos yal te mel le riy le bir lik te hal yo lu na gi rin -

ce ye ka dar ge ril la, ulu sun te mel var lık gü ven ce si ni, onun ko ru -

yu cu su ve ge liş ti ri ci si ro lü nü oy na ma ya de vam ede cek tir. Bu -

nun için ken di ni eği tip do na ta cak tır. Her yol ve yön tem le güç -

len di re cek tir. Ne za man ki ana ya sal ve si ya sal tüm ko şul lar eşit

ve öz gür te mel ler de iliş ki le re uy gun ha le ge ti ril di, bu ko nu da

inan dı rı cı pra tik adım lar atıl dı ve par ti, ge ril la ve bü tün halk

tat min ol ma ya baş la dı, o za man ge ril la nın –ki bu ye ni den dü -

zen le me si vil leş me an la mı na gel mez–, halk gü ven lik kuv vet le ri

254 255

ola rak yeniden dü zen len me si gün de me ge le bi lir. Ki bu da acil

bir so run de ğil dir. Çok önem li ge liş me le rin so nu cu ola bi lir an -

cak. Bu sü reç olum lu ge li şin ce ye ka dar ge ril la nın ro lü ve an la -

mı böy le dir. Da ha ön ce de be lir til di ği gi bi, hal kı si ya sal laş tı rı cı,

ör güt le yi ci ve ko ru yu cu ro lü nü sür dü re cek tir. Yi ne par ti yi ko ru -

yu cu ve ge liş ti ri ci ro lü nü sür dü re cek tir. Hal kın te mel gü ven ce si

ol ma ya, ulu sal var lı ğı ko ru ma ve öz gür leş tir me ro lü nü oy na ma -

ya de vam ede cek tir.

Gö rü lü yor ki, ile ri sür dü ğü müz bu ta lep ler hak lı dır ve so ru na si -

ya si, de mok ra tik, ba rış çıl çö züm ge tir mek te id di a lı yım di yen her ke -

sin, bu ara da eğer Türk hü kü me ti de bu id di a day sa bu hü kü me tin

ye ri ne ge tir me si ge re ken ta lep ler dir. Biz, bir kez da ha, eli miz den

ge len iyi ni ye ti bu bi çim de ser gi le miş olu yo ruz. Do la yı sıy la baş ta

hal kı mız ol mak üze re Tür ki ye hal kı ve ulus la ra ra sı ka mu o yu ki min

te rör den me det um du ğu nu ve ki min barış çıl, de mok ra tik ve si ya si

yön tem ler le so nuç al mak tan ya na ol du ğu nu iyi ce gör müş tür ve da -

ha da gö re cek tir. Sı kı şan kör şid det po li ti ka sı da ha da sı kı şa cak ve

iş le mez ha le ge le cek tir. Yi ne açık tır ki, çok hak lı olan po li ti ka mı zı

yal nız hal kı mı za de ğil, bü tün dost güç le re ve ulus la ra ra sı ka mu o yu -

na çok açık bir bi çim de gös ter miş bu lun mak ta yız. Ulu sal bir lik ve

de mok ra si ne dir, na sıl sağ la nır? Onu da gös ter mi şiz. Bu te mel de

bü yük hak lı lık için de ol du ğu mu zu gös ter mi şiz.

Hiç şüp he siz, ha yal pe rest de ği liz. Kar şı ta ra fın du ru mu nu iyi bi -

li yo ruz. Bü tün bu iyi ni yet le ri mi zi bel ki tak tik ola rak de ğer len dir -

mek is te ye bi lir. O da tak tik ya pı yor, şüp he siz biz de tak tik ya pa rız.

Her tak tik kö tü de ğil dir. Bu, iyi bir tak tik tir. Eğer tak tik ten öte ye

stra te ji ye dö nüş tür mek is ti yor sa, o da ken di ne kal mış bir iş tir. Dost -

luk için, kar deş lik için, bir lik için en iyi ve en doğ ru tu tum bi zim ki -

dir. Dost güç ler için de bi ze çok çe şit li eleş ti ri le ri olan la ra, en kap -

sam lı bir li ğin na sıl ol du ğu nu böy le lik le gös ter miş bu lu nu yo ruz.

On la ra yap tı ğı mız bir lik çağ rı sı da ge çer li dir ve bu ve si ley le ha ya ta

ge çi ril me nin en ol gun dö ne mi ne gir miş tir.

Gü ney li güç le rin ve bü tün Kür dis tan güç le ri nin ge nel bir ça tı

al tın da bir ara ya gel me si ne iliş kin öner di ği miz hu sus lar ol gun -

laş mış tır. Ulu sal bir lik için, de mok ra si için, tüm de mok ra tik

256 257

“Ben özgürlük peşindeyim, güzellik peşindeyim, onun sosyalist

ve demokratik biçimlerinin müthiş arayıcısıyım.”

güç le rin bir li ği için ya pıl ma sı ge re ken ler an cak bu ka dar açık -

lık la ile ri sü rü lür ve ya pı lır. So nu na ka dar hak lı ve ken di ne gü -

ve nen tu tu mun sa hi bi olan par ti miz, bu ger çek le ri bir kez da ha

böy le vur gu la mak la, sa de ce doğ ru yol da ol du ğu nu ve doğ ru

yap tı ğı nı gös ter mek le kal mı yor, ay nı za man da ağır so run la rın

çö zü mün de de so rum lu ve ol gun tu tu mu nu ser gi le miş olu yor.

Uma rız bü tün dost güç ler bu nu la yı kıy la de ğer len di rir. Çık maz

yol la rı da ha da de rin leş tir mez. Ak lın yo lu nu, ba rı şın yo lu nu, si -

ya se tin yü ce li ği nin yo lu nu esas alır. Da ha az acı ve kan la halk -

la rın eşit lik ve öz gür lü ğü ne or tam ha zır lar. Yi ne ha yal pe rest de -

ği liz ama, iyim ser ol mak da is te riz. Çok ger çek çi yiz. Fa kat sü -

rek li iyim ser li ği mi zi ko ru ma yı da bi li yo ruz. Bu nu di li yor, bu nu

bek li yo ruz.

“Kür dis tan so ru nun da uğur suz rol le rin sa hi bi

olan lar bun dan vaz geç me li”

Bu nun dı şın da, bu ko ru cu la ra ve di ğer iş bir lik çi le re iliş kin de kı -

sa bir çağ rı yap mak is ti yo ruz.

Da ha ön ce he pi ni ze söy le dik, özel bir af ge ti re lim di ye. Bu ba -

sın açık la ma sın da biz bun la rı da be lirt tik. Ya kın dö nem de ola ğa -

nüs tü hal ile bir lik te ko ru cu lu ğun lağ ve dil me si de müm kün dür.

Zor du rum da kal ma ma la rı için, on la ra ye ni bir af çı kar ma yı dü -

şü nü yo ruz. Çe şit li çağ rı lar la bu ye ni af du ru mu on la ra ile ti le bi lir.

Si lah la rı nı bı ra ka rak, ev le ri ne ve köy le ri ne dö ne bi lir ler. Bu ko nu -

da dost luk la rı nı ka nıt lar lar sa, ke sin lik le biz ken di le ri ne do kun -

ma ya ca ğız. Uma rız hü kü met de on la rı zor la maz ve üze ri mi ze

sür mez. Böy le ce, bir ya ra yı da ha da ağır laş tır ma dan hal let miş

olu ruz. Ay rı ca bu nu, bü tün di ğer iş bir lik çi le re de söy lü yo ruz. Çe -

şit li ne den ler le ulu sal so run da ki uğur suz rol le ri ni sür dür mek te ıs -

rar eden ler bun dan vaz geç me li. Ar tık hü kü met de, on la rın bu iş -

bir lik çi lik le ri ni çı ka rı na faz la uy gun bul mu yor. On la rı sır tüs tü bı -

rak ma dan, on lar, bir an ön ce ken di le ri ni af fet tir me yo lu na gir me -

li dir ler. Par ti ye doğ ru yak la şım gös ter me li ve ulu sal bir lik po li ti -

ka sı na uy gun ola rak du rum la rı nı tek rar ka bul edi le bi lir ha le ge tir -

me li dir ler. Bu çağ rı mız on la ra da yö ne lik tir ve bu nun ge rek le ri ni

ye ri ne ge tir me le ri ken di çı kar la rı ge re ği dir. Ak si hal de, ta rih kar -

şı sın da la net li ol mak tan ve çok kö tü bir so nu cu ya şa mak tan kur -

tu la maz lar.

“Amaç la ra ve gö rev le re sım sı kı bağ lı ka la lım”

Tüm de ğer li yol daş lar!

Kı sa ca, bu gün kü açık la ma mı zın özü böy le dir. Ba sın açık la ma mı -

zın öze ti ni böy le ce si ze ver miş ol duk. Sa nı rım bü tü nü de, ya zı ya

çev ri le rek, in ce le me niz açı sın dan ya kın da si ze su nu lur. Ama özü

böy le dir. Ya ni so nuç çı kar mak ta güç lük çek me ye cek si niz. Bü tü nüy -

le in ce le di ği niz de, onu en ve rim li bir bi çim de ha ya ta na sıl ge çi re ce -

ği ni zi ra hat lık la be lir le ye bi le cek si niz. Tek rar söy lü yo rum, bu sü reç,

an la şıl ma yan bir sü reç de ğil dir. Gö rev le riy le, ça lış ma tar zıy la, tem -

po suy la açık ve ilk de fa der li top lu, bü tün ül ke ça pın da ve ge niş bir

ulus la ra ra sı il giy le sür dü rü le cek olan bir dö nem dir. Çok yük sek bir

so rum lu luk la yak laş mak ve bu ka dar aman sız bir mü ca de le so nu -

cun da da ha da in ce bir tarz da sür dü rü le cek bir mü ca de le nin hak kı nı

ar tık bun dan son ra iyi ver mek ge re ki yor. Bu ra ya ko lay ge lin me di

ve bun lar ko lay el de edil mi yor. Bu açı dan, kıy me ti ni çok çok iyi

bil mek la zım.

Ge nel de yap tı ğı mız eleş ti ri ler bi li ni yor ve eleş ti ri le rin ge rek le ri -

nin na sıl ye ri ne ge ti ri le ce ği de bi li ni yor. Ol gun bir dö ne me gi ril miş -

tir ve üs tün hiz met le ri he pi niz ye ri ne ge ti re bi lir si niz. Her kes için iyi

ça lış ma im kan la rı var dır. Sı ra dan sa vaş çı dan tu ta lım en üst dü zey -

de ki gö rev li ye ka dar he pi niz, ol duk ça ve rim li ve ya ra tı cı bir ça lış -

ma ve gö rev an la yı şıy la bun dan son ra ki ça lış ma la rı nı za an lam ve ri -

yor su nuz. Ça ba har can dı ğı sü re ce ge liş me ye cek in san yok tur. Ül ke -

ye ve hal ka ya rar lı ol ma nın sı nır sız yol la rı ve ola nak la rı var dır.

Dev rim ci si ya set bu nu önü nü ze koy muş tur. Siz ler, ken di li ğin den ve

öy le ucuz ca bu ko nu ma gel me di niz. Do la yı sıy la bin ler ce yıl lık bir

biri kim ve en son biz zat bi zim yir mi yıl lık fa a li ye ti miz le bir lik te bir

ta rih mi ra sı, bir dev rim ci ça lış ma mi ra sı bi çi min de yo ğun la şı yor su -

258 259

nü her dü zey de sağ lam laş tı rır sı nız. Or du laş ma yı her yö nüy le sağ -

lam laş tı rır sı nız. Bü yü me, de rin leş me ve her tür lü so ru nun çö züm -

len me si te me lin de iler ler. Bi le nen ta li mat ve yö net me lik esas la rı -

na uy gun ola rak önem li ba şa rı lar şüp he siz ka za nı lır. Ye ni bir cep -

he sel bir lik le hal kın cep he si atı lım ka za na cak, le gal ve il le gal dü -

zey de iş le ye cek tir. Ulu sal bir lik cep he si da ha da ge niş le miş ola rak

bun dan son ra da ha faz la ağır lı ğı nı ko ya cak tır. Ulus la ra ra sı ka mu -

o yu, bu te mel de yü rü yen bir Kür dis tan ulu sal kur tu luş ha re ke ti ni

ve onun hak lı ta lep le ri ni ağır lık lı ola rak des tek le me yo lu na gi re -

cek tir.

Amaç la ra ve gö rev le re sım sı kı bağ lı ka la lım. Çok ça eleş tir di ği -

miz tu tum lar, bi rey ci lik ve key fi lik, ku ral dı şı ya şam son bul sun,

ha ta lı ve yan lış ya şam tar zı aşıl sın. Biz ken di miz için de ğil, soy lu

amaç lar için ya şa ma yı, bi raz da ta ri he ya ra şır ya şa ma yı hak et miş

bir par ti yiz. Her kes bu na la yık ol ma yı bil me li dir. Bu amaç la ra la yı -

kıy la bağ lı ka lan lar yü ce dir, soy lu dur, kut sal dır. Bu da bi zim için en

bü yük mü ka fat tır. Biz bu te mel de eme ği mi zin kar şı lı ğı nı bek li yo -

ruz. Ya ni soy lu luk ta, kut sa lık ta, yü ce lik te me sa fe alır sak, ge re ken

ka za nıl mış tır. Bu nun dı şın da bir ta le bi miz ola maz. Par ti nin seç kin

ön cü le ri nin bu nun dı şın da hiç bir ya şa ma il gi gös ter me ye cek le ri ke -

sin dir. Hiç şüp he siz yi ne ha ta lar ola bi lir, yan lış lık lar ola bi lir, ama

geç miş te ki gi bi ol maz. Gö rev ler de zor lan ma olur, ama geç miş te ki

gi bi ol maz. Bun dan son ra her şey, da ha az yan lış lık la ve ek sik lik le,

da ha çok doğ ru lar la ve ba şa rıy la ye ri ne ge ti ri le cek tir.

Uzun bir sü re dir siz ler le yap tı ğı mız kap sam lı eleş ti ri, öze leş -

ti ri ve yar gı la ma te me lin de ki dö ne me ha zır lık, böy le ce yep ye ni

bir aşa ma ya gi re rek an lam bul muş tur. Bu sü reç, her ba kım dan

iler le ti ci, çö züm le yi ci ve so nuç alı cı bir sü reç ola cak tır. Her kes,

bu nun hak kı nı ver mek için, üs tün bir ça ba ve ağır bir so rum lu -

luk duy gu suy la yet ki le ri ni çok iyi kul la na rak, gö re vin ba şa rı sı

dı şın da hiç bir ya şa ma il gi gös ter me ye rek, her şe yi gö rev ada mı

ol mak ve gö rev de ba şa rı için gö re rek so rum lu luk la rı nın ge re ği ni

ya pa cak tır. Biz bu te mel de yü rü dü ğü müz de, so run is ter da ha

kız gın bir sa vaş la çö züm len me ye ça lı şıl sın, is ter se ba rış çıl-si ya -

sal yön tem le çö zül sün, hiç umu ru muz da ol ma ya cak tır. Me se le

260 261

nuz. Bu bi ri ki me kat kı ya pa cak sı nız; onu iler le te cek ve biz zat ya şa -

ma dö nüş tü recek si niz. Gün, sa de ce ken di ni ko ru ma de ğil, bu an -

lam da bir kat kı sun ma gü nü dür. Şim di ye ka dar der li top lu ye ri ne

ge ti re me di ği niz gö rev le ri ni zi bun dan son ra da ha an lam lı ve ba şa rı lı

bir bi çim de ye ri ne ge ti re bi lir si niz.

Unut ma yın ki, da ha iş le rin ba şın da yız. Sa de ce kar şı ta ra fın en -

gel le ri ni yık mak de ğil, ay nı za man da ulu sal gö rev le ri in şa et me nin

de için de yiz. Eko no mik, sos yal, si ya sal, kül tü rel her dü ze yin in şa -

sıy la kar şı kar şı ya yız. Bü tün bun lar, he pi miz den aza mi ça ba is ti yor.

Şim di ye ka dar gö rev le re dar yak la şıl dı, gü nü kur tar ma lık yak la şıl -

dı. Bu nun la bel ki ba zı la rı ken di ni kur tar dı ama, me se le ken di mi zi

kur tar mak de ğil, ulu sal gö rev le ri kur tar mak ve dev rim ci si ya si fa a -

li yet ler de ba şa rı yı sağ la mak tır. Bu önem li dir. Za ten bun ca zor luk da

bu nun için çe kil miş tir. Yi ne söy lü yo rum, bu ra ya ko lay ge lin me di.

Yal nız bi zim ör güt ça ba mız de ğil, sa yı sız ki şi ve ör gü tün olum lu

ve ya olum suz ça ba la rıy la bu nok ta ya ge lin di. Yi ne bin yıl lık çok

kö tü iniş li bir ta rih le he sap la şa rak bu ra ya gel dik. Bu nu mut la ka an -

la ya ca ğız; doğ ru an la ya ca ğız, ye ter li an la ya ca ğız ve sa de ce an la -

mak la ye tin me ye ce ğiz, bir de ge re ke ni ya pa ca ğız. Ya ni ne ka dar

zor da olur sak ola lım, ma dem böy le si ne şe ref li bir gö rev bi zi bul -

muş tur, o za man ge re ke ni biz de şe ref le ye ri ne ge ti ri riz. Bu, boş bir

ça ba de ğil dir, al tın de ğe rin de bir ça ba dır, en ge rek li bir ça ba dır. An -

cak bu nun la in san olu na bi lir ve an cak bu nun la ya şa na bi lir. Şim di ye

ka dar bu ya pıl dı ve bun dan son ra da ha iyi ya pı la cak tır.

El bet te yi ne zor luk lar var. Yi ne düş man lar çok yön lü bo şa çı kar -

ma ya ve tas fi ye et me ye ça lı şa cak lar. Fa kat biz de en der li-top lu bir -

le şen ve ör güt le şen bir par ti yiz, böy le bir par ti nin ön cü lük et ti ği bir

ulu sal kur tu luş ha re ke ti yiz. Ve ulus la ra ra sı alan da da id di a lı bir in -

sa ni ha re ke tiz. Do la yı sıy la za ten bun ca şe hi din de anı sı na an cak

böy le ba şa rı lı bir mü ca de ley le kar şı lık ve ri lir se in san ken di ni vic da -

nen ra hat his se de bi lir. Baş ka hiç bir şey, ba şa rı yo lu dı şın da hiç bir

yol, bi zi ta rih kar şı sın da af fet ti re mez. Bu nu da bi le ce ğiz ve af fet ti ri -

ci ça lış ma yı mut la ka ba şa rıy la ye ri ne ge ti re ce ğiz.

Ben, bu te mel de önü müz de ki dö ne me yük le ne ce ği ni ze ve ba şa -

rı sağ la ya ca ğı nı za da ir inan cı mı tek rar be lir ti rim. Par ti ön cü lü ğü -

amaç la rın za fe ri dir. PKK, ta rih sah ne si ne yü zü nün akıy la çık tı ğı

gi bi, ta ri hi ro lü nü de ba şa rıy la bu ra ya ka dar ge tir miş tir. Hiç şüp -

he siz bun dan son ra sı nı ba şar ma yı da bi le cek tir. Biz bu te mel de

tek rar he pi ni ze üs tün bir ba şa rı; ba şa rı için iyi bir ko run ma, yo -

ğun laş ma ve eği tim, gün lük ya ra tı cı ça ba lar la bu nun ge re ği ni

ye ri ne ge tir me, her tür lü en ge li aşan sağ lam bir pra tik, ba şa rı yı

müm kün kı la cak her şe yi ser gi le me ve böy le ce so nu ca git me yi

di li yo ruz.

“Ar tan ba şa rı lar la sü re ci iler le te lim”

Be nim söy le ye cek le rim şim di lik bun lar dır. Tek rar si zi din le ye -

lim. Bu söy le dik le ri miz an la şıl dı mı? Bel ki uzun bir sü re son ra tek -

rar gö rü şü rüz. De di ğim gi bi, ba sın açık la ma sı da ha kap sam lı ola rak

si ze ak ta rı la cak. Sa nı yo rum dost bir gaze te ci, ba zı ka rar gah la rı mı -

zın gö rüş le ri ni al mak is te ye bi lir. Böy le bir du rum do ğar sa, son bir

ay lık ateş kes sü re ci nin bi zim ta ra fı mız dan na sıl uy gu lan dı ğı nı, biz -

de ta li mat la ra na sıl uyul du ğu nu, kar şı ta ra fın ope ras yon la rı nın ne

ol du ğu nu ve bun dan son ra sı nın da na sıl ge li şe ce ği ne da ir gö rüş ve

te men ni le ri ni zi be lir te bi lir si niz. Ya ni bu te mel de siz ler de ba sı na

yö ne lik ba zı açık la ma la rı uy gun bir bi çim de ya pa bi lir si niz. Za ten

bu nu da ha ön ce de be lirt miş tik.

An la şıl dı mı Derya An duk? Ne di yor su nuz?

Derya An duk: Evet, an la şıl dı Baş ka nım ...

– İyi an la şıl dı, de ğil mi? Ya ni ol duk ça uy gun dur. En ve rim li bir

bi çim de so nuç al ma ya ça lı şır sı nız. An la şı lı yor mu?

Derya An duk: An la şı lı yor Baş ka nım.

Çiyayê Si pan, siz de an layabil di niz mi?

Çiyayê Si pan: Bi zim ta ra fı mız dan an la şıl dı Baş ka nım...

Derya Zağ ros, siz na sıl bul du nuz? Ye te rin ce an la şıl dı mı?

Derya Zağ ros: An la şıl dı Baş ka nım. Ye rin de ve olum lu bu lu yo -

ruz.

–Yani ol duk ça kap sam lı ve uy gun dur di yor su nuz.

Derya Zağ ros: Doğ ru dur Baş ka nım.

Derya Şin, siz na sıl bu lu yor su nuz?

Derya Şin: Baş ka nım, an la ya bil di ği miz ka da rıy la uy gun ve

olum lu dur...

Derya Sor, siz...

Derya Sor: Ta ra fı mız dan da an la şıl dı Baş ka nım.

44, siz...

44: Başkanım, ses an la şıl mı yor.

–– Siz ar tık di ğer yer den alır sı nız.

Çiyayê Sor, siz din le di niz mi?

Çiyayê Sor: Baş ka nım, ses an la şıl mı yor, bo zuk ge li yor du.

– Siz de al ma ya ça lı şır sı nız. Si ze da ha kap sam lı ile tir ler. Da ha

ön ce an lat tı ğı mız çer çe ve de dir. Ya ni si zin de öne ri ve bek len ti le ri -

ni ze uy gun dur. Son ra kap sam lı ola rak alır sı nız. An la şıl dı mı?

Çiyayê Sor: An la şıl dı Baş ka nım.

Derya Ser had, siz al dı nız mı?

Derya Ser had: Evet, al dık Baş ka nım. Kap sam lı dır. Ça lış ma la -

rı mı zı bu te mel de sür dü re ce ğiz.

Derya Kesk, siz....

Derya Kesk: Ala ma dık Baş ka nım, an la şıl mı yor du.

Derya Ze lal, siz al dı nız mı?

Derya Ze lal: ...

Derya Dic le, we girt?

Derya Dic le: Me girt, Serokê min.

Orta Der ya, siz...

Derya Or ta: ...

262 263

Derya Si pi, siz...

Derya Si pi: Baş ka nım, hep si ni ala ma dık. Ala bil di ği miz ka da -

rıy la olum lu dur, önem li dir.

– Sizin de ila ve ten söy le ye bi le ce ği niz ye ni bir şey var mı?

Derya Si pi: Ak ta ra ca ğı mız ye ni bir şey yok, Baş ka nım. Yal nız

ko nuş ma nı zın hep si ni ala ma dık.

– Sonra alır sı nız. Za ten ba sın top lan tı sı nın bü tün içe ri ği, ya zı lı

ola rak ya kın da si ze ile ti le cek tir. Bu nun dı şın da, o grup si ze gel di

mi?

(...)

Derya Si pi: An la şı lı yor Baş ka nım. Ye ni grup he nüz bi ze ulaş -

ma dı.

– Yeni bir du rum var mı? Si zde bi raz o şe hir le il gi le ne cek si niz.

Derya Si pi: Evet Baş ka nım il gi le ni yo ruz.

– Ye ni bir du rum var mı di yo rum, her han gi bir olum suz luk?

Derya Si pi: Şu an da her han gi bir olum suz luk yok, Baş ka nım.

İş le ri miz iyi dir.

– Oldu.

Bü tün Der ya lar, be nim ko nuş mam bu ra da so na eri yor. De di ğim

gi bi, yap tı ğı mız değerlendirme kap sam lıy dı. So nuç, ba sın-ya yı na

yan sır. Fa kat tek rar vur gu lu yo rum; her ba kım dan da ha da kap sam lı

bir ça lış ma dö ne mi ne gir dik. Ke sin lik le bu, bir gev şe me, ra hat la ma

an la mı na gel me me li dir; da ha faz la so rum lu luk, da ha faz la ça ba, da -

ha faz la dik kat, da ha faz la ba şa rı an la mı na gel me li dir. Bu ve si ley le

hiç kim se, mev cut ça ba la rı sağ yo rum la ya cak ve ya sek ter bir bi çim -

de yo rum la ya cak du rum la ra düş me me li dir. Ger çek ten sü reç çok zor

yaka lan mış tır. Bü tü nüy le iyi de ğer len dir mek, her ke sin baş ta ge len

so rum lu dev rim ci gö re vi dir. Yi ne el bet te ko run ma ya da dik kat edi -

lir. Böy le dö nem ler ga fil ce de kul la nı la bi lir. Ba zı la rı bu nu gev şe me

ne de ni ya pa bi lir. Ke sin lik le bun la ra mü sa a de edil mez. Tam ter si ne,

da ha aza mi ça lış ma, da ha aza mi so rum lu luk, da ha aza mi di sip lin ve

her cep he de da ha aza mi güç len me ola rak al gı lan ma lı ve or du laş ma,

par ti leş me ve cep he leş me de güç len me ola rak ele alın ma lı dır. Fa kat

so ru nu ba rı şa, si ya si çö zü me ve de mok ra tik ge liş me ye açık tut tu ğu -

mu zun da bir oyun ol ma dı ğı nı, ba şın dan be ri uğ run da sa vaş tı ğı mız

bir hu sus ol du ğu nu dos ta da düş ma na da gös ter miş olu yo ruz. Par ti -

mi zin çiz gi si, ilk de fa ve der li top lu bir bi çim de ulu sal ve ulus la ra -

ra sı ka mu o yu na mal ol muş tur. De di ğim gi bi, bu aşa ma ya ko lay ge -

lin me miş tir. Ve da ha da ar tan ba şa rı lar la bu nu sür dü re ce ğiz.

Ben, tek rar bu te mel de he pi ni ze üs tün ba şa rı lar di li yor, se lam ve

sev gi le ri mi su nu yo rum.

16 Ni san 1993

264 265

Öz gür Gün dem ga ze te si nin 20 Ni san 1993 ta ri hin de yap tı ğı rö por taj:

ATEŞ KES SİYA Sİ ÇÖZÜM DE

TEMEL BİR DÖNE MEÇ OLDU

Öz gür Gün dem: Ön ce bu iki ba sın top lan tı sı nın ta rih sel öne -

min den baş la ya lım. Bu iki top lan tı sü rat lı bir bi çim de ulu sal ve

ulus la ra ra sı ka mu o yu nun gün de mi ne gir di. Ge liş me ler üze ri ne

tüm si ya si çev re ler ye ni po zis yon lar tut ma ya, spe kü las yon lar ge -

liş tir me ye ve pro je ler kur gu la ma ya baş la dı lar. Bu ba kım dan ön -

ce lik le si ya si mü ca de le ile si lah lı mü ca de le iliş ki si ve ateş kes ile

si lah bı rak ma kav ram la rı ara sın da ki ay rım la ra de ği nir mi si niz?

Ab dul lah Öca lan: Her şey den ön ce, Öz gür Gün dem’in ye ni den

ya yın ha ya tı na baş la ma sın dan se vinç du yu yo rum. Ve ça lış ma la rın -

da ba şa rı lı ol ma sı nı di li yo rum. Bu önem li aşa ma nın ba zı so nuç la rı -

nı bu ge li şi niz vesi le siy le iş le mek çok önem li dir. Ve biz, du rum la rı

olan ca açık lı ğıy la bir kez da ha siz ler va sı ta sıy la il gi li ka mu o yu na

açık la ma yı bir gö rev bi li yo ruz.

Ger çek ten iki ba sın top lan tı sıy la baş lat tı ğı mız ve gi de rek yo ğun -

la şan sü reç, her ba kım dan Tür ki ye’nin gün de mi ni be lir le me de ve

ye ni si ya si pro je ler ge liş tir me de te mel bir dö ne meç teş kil edi yor. Bu,

266 267

“Pa ris Ko mü nü’nde ba şa rı la ma ya nı,

Sov yet dev ri min de ba şa rı la ma ya nı ne den

ba şa ra ma ya yım di ye be nim ken dim den

emin id di a la rım da var dır. Hat ta İs lam

dev ri min de bi le or ta ya çı kan du rum la ra

Or ta do ğu ça pın da bir ye ni si ni ek le mek

açı sın dan id di a la rım var dır. ”

“Silahlar susturulsun, çözüm önerileri sunulsun diyorum.”

dev let için ol du ğu ka dar, top lu mun çok çe şit li ke sim le ri için de böy -

le dir. Bu, yal nız Kürt so ru nu açı sın dan de ğil Tür ki ye’nin de mok ra si

so ru nu açı sın dan da ye ni bir dö ne meç an la mı na ge li yor. Fa kat ya nıl -

gı lar ve açık la ma la rı fark lı gös ter me ça ba la rı da az ge li şim gös ter mi -

yor. Bu açı dan, kap sam lı ol ma ya ve açık la ma la rı mı zı da ha de tay lı

de ğer len dir me ler le net leş tir me ye ça lış ma ge re ği ni duy duk.

Si lah lı mü ca de le ile si ya si mü ca de le ara sın da ki bağ lan tı yı kav ra -

mak zor ol ma dı ğı gi bi, özel lik le ba sın da bu nu yan lış de ğer len dir -

me le re ta bi tut mak biz ce amaç lıy dı. Ateş kes, her şey den ön ce si lah

bı rak mak an la mı na gel mez. Ve hat ta or du laş ma fa a li yet le ri ni ya vaş -

lat ma an la mı na bi le gel mez. An la mı çok açık tır ama, bir kez da ha

vur gu la ya lım. Çok ça söy len di ği gi bi, de mok ra si nin yo lu nu aç mak

ve ba rı şı ge liş tir mek için yap tı ğı mız bir dü zen le me dir. Ge niş kit le -

le ri, de mok rat ke sim le ri mü ca de le at mos fe ri ne çek mek tir. Bu na di -

zayn et me de ni lir. Bu na ben zer bir du rum ya rat mak tır. Ge niş ke sim -

le rin eleş ti ri le ri ni de göz önü ne ge ti re rek ye ni du rum lar ya rat mak

ve güç le ri kap sam lı ha re ke te ge çir mek için dir.

He men be lir te lim ki, Tür ki ye so lun dan da an lam sız eleş ti ri ler ge -

li yor. Si lah bı ra kıl ma dı ğı hal de, si lah bı rak ma nın ne ka dar va him

ol du ğu be lir ti li yor. Bu nu söy le yen ler, san mı yo rum si lah lı mü ca de -

le de ne yi ya şa dı ğı mı zı akıl la rı na ge tir sin ler ve ger çek du ru mun ne

ol du ğu nu an la sın lar. Ama ya zıp çi zi yor lar. Re for mizm ne dir, dev -

rim ne dir? Bu nun sağ lık lı bir de ğer len dir me si için de ol duk la rı nı

san mı yo rum. Eleş ti ri ler, gö rüş ler hay li yü zey sel. Tek rar vur gu la ya -

yım; at tı ğı mız adım, dev rim için de çok ge liş me va at eden bir adım -

dır. Res mi çev re le rin ta vır la rı na ba ka lım. Es nek ve çok as ga ri müş -

te rek ler da hi lin de ta lep ler ile ri sür me mi ze ve ateş ke si de bu te mel de

ge liş tir me mi ze rağ men, res mi çev re le rin ya naş ma dık la rı ve en ufa -

cık bir po li ti ka üre te me dik le ri gö rül müş tür. Ma dem ki biz re for miz -

me kay dık, uz la şı yo ruz; o za man kar şı ta raf ne den adım at mı yor?

İs ter adım at sın is ter at ma sın, po zis yo nu mu zun sa ğa çark et me ve

re for miz me kay ma ol ma dı ğı, ter si ne der di mi zi ol duk ça us ta lık lı bir

bi çim de gün dem leş tir me ile il gi li ol du ğu açık tı. Hat ta Tür ki ye’nin

gün de mi ne dev rim ci-de mok ra si yi ve çok göz den dü şen sos ya liz mi

tek rar oturt mak ve ona güç kat mak tır. Kal dı ki, her re form da kö tü

de ğil dir. Kar şı mız da en ge ri ci-tu tu cu hü kü met de ol sa, mev cut as -

ga ri ta le bin ye ri ne ge ti ril me si, ol duk ça önem li so nuç lar do ğu ran ve

dev ri me de hiz met eden bir tu tum dur. Bir çok ül ke de bu nun ör nek -

le ri var dır. Yi ne ta rih te bu na ben zer bir çok ge liş me söz ko nu su dur.

Ateş kes, ger çek ten tam ce vap bul muş ol ma sa da, ope ras yon lar

hı zın dan ek sik ol ma sa da, yi ne de an lam bul muş tur. Önem li si ya sal

so nuç lar or ta ya çı kar mış tır. Ba zı çar pıt ma la rı, kav ram kar ga şa la rı nı,

ters yüz et me le ri ön le miş tir. Ör ne ğin, te rö rizm ol gu su na açık lık ka -

zan dır mış tır. Te rör den ki min me det um du ğu, so run la rın si ya si çö zü -

mün den ki min sü rek li uzak kal dı ğı, de mok ra tik leş me ye ki min ka -

pa lı ol du ğu, ba rış çıl yön te me ki min eli nin ter siy le kar şı lık ver di ği

or ta ya çık mış tır. Bu nu sa de ce Tür ki ye ka mu o yu de ğil, ulus la ra ra sı

ka mu o yu da iyi gör müş tür. Hat ta bir çok hü kü met, bu te mel de po li -

ti ka sı nı göz den ge çi re rek kap sam lı iliş ki le re yö nel me sü re ci ne gir -

miş tir. TC’nin res mi po li ti ka la rı çok da ral mış tır. Tür ki ye ka mu o -

yun da ki, PKK’yi ay rı lık çı gös ter me, “şid det ten baş ka bir şey den

an la mı yor” pro pa gan da sı yer le bir ol muş tur. Ya ni iç te de ade ta kö -

şe ye sı kış tı rıl mış tır. Bun lar önem siz ge liş me ler de ğil dir. Özel lik le

bir lik po li ti ka mı zın da çok ger çek çi gös te ril me si, Tür ki ye hal kı nın

da bu na ol duk ça il gi ve sem pa tiy le bak ma sı na yol aç mış tır. Ba sın -

da ki şart lan ma lar da epey kı rıl mış tır. Bu yön lü ge liş me ler da ha da

sa yı la bi lir. Kürt so ru nu nun öy le gös te ril di ği gi bi “öcü” bir so run ol -

ma dı ğı, yi ne Tür ki ye’nin önü ne taş koy mak için ya ban cı çev re ler ce

ya ra tıl mış bir so run ol ma dı ğı, ter si ne en önem li de mok ra si so ru nu

ol du ğu, Türkiye'nin bu so ru nu çöz mek le da ha sağ lık lı ge li şe bi le ce -

ği ve bu nun da müm kün ol du ğu or ta ya çık mış tır. Bu ko nu da her za -

man kin den da ha faz la olum lu yön de an la yış lar ge li şi yor.

Ay rı ca tek rar be lir te yim ki, dağ da ki le rin in me si so ru nu şek lin de

bir so run yok. Dağ da ki le rin var lı ğı, ba zı si ya si amaç lar ye ri ne ge ti -

ri lin ce ye ka dar hem bü yü ye cek ve hem de da ha ni te lik li ha le ge le -

cek tir. Yi ne çar pı tıl mak is te nen bir ko nu, fe de ras yon me se le si dir.

Ba ğım sız lı ğa ay kı rı mı dır, on dan vaz geç mek mi dir? Ha yır. De mok -

ra tik tarz da ge liş ti ri le cek bir fe de ras yon laş ma, ba ğım sız lı ğa ay kı rı -

lı ğı ya da on dan vaz geç me yi de ğil, onun ger çek leş tir me bi çi mi ni

ifa de et mek te dir. Bu da çok so mut an la şı lı yor. Bu na ben zer ba zı ge -

268 269

liş me le ri gör me miz müm kün dür di yo rum. Do la yı sıy la bu atı lan

adım lar, en az si lah lı sa va şı mı mı zın yol aç tı ğı et ki ler ka dar de rin dir.

Ba zı la rı bu na ba rış ya da si ya si hü cum di yor lar. As lın da bu ta nı ma

ben zer bir atak tır. Ve ben ce, et ki le ri ni halk üze rin de ve özel lik le de -

mok ra tik-dev rim ci ör güt ler üze rin de gös te re cek tir. Bu bir sü reç tir

ve baş la mış tır. So nu cun dan da umut lu yuz.

“Gü ney Sa va şı’ ndan son ra gü cü müz iki ye kat lan dı”

– Açık la ma ya ça lış tı ğı nız ya nıl sa ma la rı top lum da ye ni den üre -

ten te mel ger çek ler den bi ri si Gü ney Sa va şı’nın de ğer len di ril me si -

dir. De ni li yor ki, bu sa vaş ta “PKK, as ke ri an lam da, fi zi ki, mo ral

ve si ya si ola rak ye nil di.” Bu an lam da da bü yü me nin de ğil, kü çül -

me nin tak ti ği ni gün de me ge tir di. Oy sa si zin her iki ba sın top lan tı -

sın da an lat tı ğı nız ye ni du ru mun, iler le me nin tak ti ği ol du ğu şek -

lin de dir. As ke ri an lam da or du laş ma nın ve si ya si an lam da ye ni

ka na la rın açıl ma sı nın gün de me ge tir di ği bi çi min de dir. Ya ni PKK

da ha bü yük pro je le re ve ka nal la ra yö nel di di yor su nuz. Pe ki Gü -

ney Sa va şı’nda ne ler ol du?

-– So ru nu zu an lı yo rum. Bu id di a ya, bu ge liş me le re da yan dı rıl -

mak is te ni yor. “Gü ney Sa va şı’nda PKK’nin be li ni kır dık, kış bo -

yun ca da epey bas tır dık, ör güt ne fes ala maz du ru ma gel di. Dış des -

tek ler le de PKK’nin ya pa cak bir şe yi yok tur. Tes lim ol mak için bir

çağ rı ya ih ti yaç la rı var dı ve hü kü met de bu çağ rı yı yap tı. Bi raz utan -

gaç bir bi çim de bu na ba sın top lan tı la rıy la kar şı lık ver mek is te di”

de ni li yor. Bu, hü kü me tin gön lün den ge çen ve bi raz da süs le ye rek

ka mu o yu na su nul mak is te nen bir yak la şım dır. Ben ise ol duk ça ka -

nıt lı bir bi çim de gös ter dim ki, du rum ter sin den iba ret tir. Gü ney Sa -

va şı, Kür dis tan ça pın da ça tış ma lar dö ne mi ni ni hai ola rak so nuç lan -

dır ma ve ge niş bir it ti fak lar sis te mi ne yol aç ma sa va şı da ol du. Çok

iyi gör dü nüz ki, Sa yın Ta la ba ni ya nı ba şım day dı ve bir çok so ru ya da

ce vap ver di. Gü ney’de ki ko nu mu mu zun şu an da da ha iyi ol du ğu nu,

hem as ke ri ve si ya si yön den ve hem de ör güt ler ve halk dü ze yin de

güç lü bir po zis yo nu el de et ti ği mi zi ve hat ta “fe de re dev let” de ni len

olu şu mun PKK’nin ge nel po li ti ka sı çer çe ve sin de ge liş ti ği ni Tür ki -

ye’de de po li tik çev re ler bi li yor lar. Bu nu hü kü me tin ken di si de bi li -

yor.

Kı sa ca, Gü ney Sa va şı’nda biz güç kay bet me dik, ter si ne güç ka -

zan dık. Ver di ği miz şe hit le ri de be lirt tik, yü zo tuz ci va rın da dır. İki -

bin di ye ba na mal edil di; oy sa ben, bu ko nu da, bir gö rüş mem de “ -

Eğer ted bir ler ol ma say dı iki bin ola bi lir di” de dim. On lar “ola bi lir -

di”yi “ol du” bi çi min de de ğer len dir di ler. Bu bir çar pıt ma dır ta bii.

Bi lan ço su var, tüm isim ler bel li dir. Ki, bi ze gö re bir kıs mı da ba zı

yan lış lık lar dan kay nak lan dı. Yok sa biz şa ha det sa yı sı nı bu sa vaş ta

yüz ci va rın da sı nır lan dı rır dık. En önem li si, bu sa vaş bi ze çok bü yük

tec rü be ka zan dır dı. Özel lik le Gü ney li halk üze rin de bu sa vaş çok

bü yük pres tij bı rak mış tır. İşin ma ne vi yö nü de önem li bir ka za nım -

dır. Gü ney kam pı mü kem mel iş li yor; bu da önem li bir ge liş me dir.

Ha len yü rüt tü ğü müz ça lış ma lar var ve bun lar önem li ge liş me ler dir.

Bun la ra ba ka rak, bi zim “be li mi zi kır dı ğı nı” hü kü met na sıl açık la -

ya cak ya da ken di si ni bu na na sıl inan dı ra cak tır di ye so ru yo rum.

Ope ras yon lar için de yan lış bir de ğer len dir me söz ko nu su. Bu

ope ras yon lar ger çek ten et ki siz ol muş tur. Bir elin par mak sa yı sı ka -

dar ge ril la yı im ha et me miş tir. Der sim, Ağ rı, Amed, Bo tan, Gar zan,

Mar din baş ta ol mak üze re he men her böl ge ye kap sam lı ope ras yon -

lar dü zen len miş tir. Tril yon la ra va ran bir mas raf ya pıl dı. Ama, ger -

çek ten alı nan so nuç lar de ve de ku lak bi le de ğil dir. Gü ney Sa va şı’ndan

son ra saf la rı mız bir kat da ha bü yü dü. Ya ni iki ye kat lan ma var.

Bu na bir de si lah lan ma yı ek le, kit le iliş ki le ri ni ek le! Ben bü yü me

gö rü yo rum ve bu nu da çok açık ça söy le dim. Do la yı sıy la hü kü me -

tin, “ge ril la bü yük güç kay bet ti, da ya na ma ya cak du ru ma gel di,

onun için böy le ya pı yor lar” de me si ni ger çek dı şı bu lu yo rum.

Ulus la ra ra sı des tek açı sın dan da ter si söz ko nu su. Bir de fa Or ta -

do ğu ül ke le ri da hil, Av ru pa’da, Ame ri ka’da ba şa rı lı dip lo ma si yü -

rü te bi le cek bir aşa ma ya ge lin miş tir. Bu na Kaf kas ya’yı da da hil ede -

bi lir si niz. He men her ül ke de en az Türk el çi lik le ri ka dar ağır lı ğı mız

var. Ulus la ra ra sı sa ha da ne re si bi ze kı sıl mış tır, biz ne re de ça lı şa mı -

yo ruz. Hü kü me tin bu nu ka nıt la ma sı la zım. De mek is te di ğim, hü kü -

me tin beş yü zün cü gün do la yı sıy la ba zı açık la ma la ra ih ti ya cı var dı

ve özel lik le te rör di ye bah set ti ği ko nu da ba şa rı sü sü ver mek is ti yor -

270 271

du: Dev- Sol'la yö ne lik dü zen le nen ope ras yon lar da ken din ce ba şa rı lı

ol du ğu söy le ne bi lir. Bi zim ateş kes çağ rı la rı mı zı, “te rö rü sus tur dum,

en azın dan bo yun eğ dir dim” bi çi min de kul la na rak mü kem mel bir

bi lan ço ya va sı ta yap mak is te ye bi lir. An cak ger çek ler be nim be lir ti -

ğim gi bi dir. Biz, ger çek ten çok der li top lu bir as ke ri leş me ve si ya -

sal laş ma po zis yo nu nu ya ka la dık. Ve et ki si, dal ga dal ga, sa de ce

Kür dis tan’da ve Or ta do ğu’da de ğil, dün ya da da ya yı lı yor. En

önem li si de, Tür ki ye’yi de bu kap sa mın içi ne çe ki yor.

“Ku zey’de ki mec lis de mok ra tik ve halk çı ola cak tır”

– Ye ni si ya sal atı lı mın ya da ku rum laş ma nın bir ta ne si de, tar -

tış ma ya açı lan ve ge liş me ler kay de den Kür dis tan Ulu sal Mec lis

me se le si. Bu han gi ge rek si nim üze ri ne şe kil len di ve önü müz de ki

gün ler de na sıl bir iş lev gö re cek?

– Bu ko nu da da da ha ön ce ba zı de ğer len dir me ler yap tım. Ben ce

faz la me rak edi le cek bir ya nı da yok. As lın da son önem li ge liş me,

bu cep he bir li ği ko nu sun da ki ge liş me ler dir. Özel lik le Kür dis tan

Sos ya list Par ti si (PSK) Ge nel Sek re te ri Sa yın Ke mal Bur kay ile

yap tı ğı mız bir lik pro to ko lü böy le bir cep he bir li ği nin te me li ni at mış

sa yı lır. Ve ya kın da böy le bir di zayn da ger çek le şe bi lir. Bu nun ger -

çek leş me si ile bir lik te sa nı yo rum Ulu sal Kong re me se le si da ha da

so mut luk ka za nır.

Kong re, ta ri hi bir ih ti yaç tan doğ du. Her ulu sal ha re ke tin bir

kong re so ru nu var dır. Ya baş lar ken, ya or ta sın da, ya da so nu ca

gi der ken gün de me ge lir. Türk ulu sal kur tu luş sa va şı na bak mak

la zım. TBMM kap sam lı ola rak sa vaş tan ön ce in şa edil miş tir ve

cid di bir dev ri me de da yan ma mış tır. Ve hat ta, iş te eş raf de di ği -

miz ve Mü da fa-i Hu kuk Ce mi yet le ri de ni len der nek le rin tem sil -

ci le rin den oluş muş tur. Ağır lık lı ola rak, cid di bir halk ha re ke ti ne

da yan ma mış tır. Ama önem li bir mec lis tir ve Tür ki ye ta ri hin de

çok önem li bir ro le de sa hip tir. Baş ka ör nek ler de var; Af ri ka

Ulu sal Kong re si, Hin dis tan’da ki Kong re Par ti si gi bi bir çok ör güt

böy le ku rul muş tur. Bi zim ki de ay nen böy le dir de me ye ce ğiz; biz -

de ba şın dan iti ba ren par ti ku ru lu şu var dır. İde o lo jik-si ya si ça lış -

272 273

“Bir küçük aşiret de olsa halkların varlıklarına ve inançlarına

saygı göstermek kutsaldır.”

ma la rı çok sı kı ge liş ti ren bir par ti var dır. Par ti ulu sal ha re ke ti

epey ge liş tir miş ve ser hil dan lar la da yep ye ni bir aşa ma ya var dır -

mış tır. Ya ni ger çek bir halk ha re ke ti doğ muş tur. Bu açı dan da,

kong re te me li mü kem mel dir di ye be lir ti yo ruz. Bir çok sı nıf ve ta -

ba ka işin içi ne çe kil miş tir. Bir ek si ği, di ğer grup ve ör güt le rin

du ru muy du. On la rın da az çok bir li ği ne doğ ru gi di li yor. O hal de

bu ko şul lar dan son ra Kürt ha re ke ti nin kong re leş me si hem ger -

çek çi dir, hem de ta ri hi bir ih ti ya cı gi de re bi lir. Bir çok ör gü tün de

ken di ni bu na ol duk ça ha zır his se de ce ği ni dü şü nü yo rum. Le gal

par ti de as lın da bu ko nu da en gel de ğil, ona des tek ve rir bir araç

ola rak dü şü nü lü yor. Önü müz de ki gün ler de, ay lar da bu kong re leş -

me bi raz da ha ge li şim gös te re bi lir. Bun la ra ar tık Cep he Kong re si

di ye bi li riz. Kür dis tan ge ne lin de bir kong re ye her za man ih ti yaç

var dır. Ama ağır lık lı ola rak pra tik te ger çek le şe cek olan Ku zey

Kür dis tan’da ki kong re leş me dir. Bi rin ci adım ola rak bu nu gö rü -

yo ruz. Bu nun da ilan edi le cek bir cep he nin kong re si bi çi min de

ge liş me si ne an lam lı ba ka ca ğız.

– Ka mu o yun da özel lik le me rak edi len bir şey de, Kür dis tan

Ulu sal Mec li si’nin ni te li ği. Bu Kür dis tan Ulu sal Mec li si ya sa ma,

yü rüt me ba kı mın dan na sıl iş le ye cek? Ay rı ca bir emek çi mec li si mi

ola cak? Sos ya list bir mec lis ol ma ya ca ğı bel li. Ulu sal-de mok ra tik

bir mec lis ola rak, bur ju va de mok ra tik mec lis ler den far kı ne ola -

cak? Şim di den bir ta nım la ma ya pı la bi lir mi?

– Şüphesiz, bu na bir ör nek Gü ney’de ki mec li si ve re bi li riz. Bu

mec lis, fe o dal-bur ju va bir mec lis tir. Emek çi ini si ya ti fi sı nır lı dır.

Ku zey’de ki mec lis -–çok açık söy le ye yim– demokratik ve halk çı

bir mec lis ola cak tır. Hat ta dev rim ci ve de mok ra tik-halk çı bir mec -

lis ola cak tır. Şüp he siz ge le nek sel eş raf, ağa ke sim ler den de yer

alan olur ama, bun la rın pa yı ben ce çok sı nır lı ola cak tır. Bun la rın

ön cü lü ğü sağ la ma la rı şu ra da kal sın, yan sı ma la rı bi le bir şans tır.

Ezi ci bir bi çim de mev cut ha re ket li li ğe omuz ve ren yok sul kır

emek çi le ri ve kent kü çük-bur ju va emek çi le ri ola cak tır. Ku zey’de ki

ha re ke tin sos yal da ya nak la rı bun lar dır. Do la yı sıy la on la rın par la -

men to ya da yan sı ma la rı ka çı nıl maz dır. Ör güt ba zın da so run faz la

ol maz di ye dü şü nü yo rum. Ya ni her ör güt da ha çok se si ni du yur ma -

lı, de mok ra tik ol ma lı, çok ses li ol ma lı. Bu ko nu da ol duk ça to le -

rans lı ol ma ya ça lı şa ca ğız.

–Ya ni ulu sal-de mok ra tik te mel de bir ço ğul cu luk amaç la nı yor.

– Evet. Kit le te me li ezi ci ola rak biz de dir. Bu nu oy gü cü ne dö -

nüş tü re rek di ğer le ri nin se si ni kıs ma yı doğ ru bir yak la şım ola rak

gör mü yo ruz. Si lah lı gü cü müz var; bu nun la, di ğer le ri nin üze rin de

bas kı oluş tur ma yı dü şün mü yo ruz. Bu ra da gö ze te ce ği miz te mel un -

sur lar var. Ku zey’de ki ulu sal ha re ket bir halk ha re ke ti dir ve ol duk -

ça de mok ra tik tir. Eğer bu ger çek le re say gı lı olu nur sa, o za man çok

ses li lik ke sin dir. Çok çe şit li gö rüş le rin ba rı na bil me şan sı var dır. Fa -

kat şu he sa bı yap ma ya cak lar: “Fır sat doğ du, mü ca de le yi göz ar dı

ede lim, emek çi le rin ini si ya ti fi ni kıs tı ra lım. Hak et ti ği miz den çok

da ha faz la mev zi ler tu ta lım. Ent ri ka la ra gi ri şe lim.” Bu kö tü bir he -

sap tır ve ters te per. Ama yer le ri ni iyi ta yin eder ler se, ke sin an lam lı

bir ka tı lım gös te re bi lir ler. Biz bu nu Gü ney Kür dis tan’da ki güç ler

için de söy lü yo ruz. On la rın var lı ğı nı yad sı mı yo ruz ama, eğer halk

ini si ya ti fi nin önü nü ke ser ler se, ya ni an ti-de mok ra tik li ği sür dü rür -

ler se, o za man bi zim de tep ki le ri miz ge li şir. Za ten bu sa va şın bir

ne de ni de buy du. Halk ini si ya ti fi ne bi raz açık ol ma la rı ge re ki yor.

Ser best ça lış ma ya, si ya set yap ma ya rı za gös ter me le ri ge re ki yor.

To par lar sak; Kür dis tan ge ne lin de mec lis, ne salt fe o dal-komp ra -

dor bur ju va mec lis olur, ne de sos ya list olur. Her iki si de, ben ce

mev cut ger çek le re faz la ce vap ver mi yor. Kür dis tan’da fe o da liz min

ve komp ra dor ka pi ta liz min böy le si bir dev rim ci ha re ke te dam ga sı -

nı vur ma sı müm kün de ğil dir. Bu ça ba lar bey hu de olur. Ama sos ya -

list mec li se de yol aç maz. Kal dı ki sos ya list bir mec lis bi le ol sa,

bi ze gö re sos ya list de mok ra si de çok ses li dir. Ama böy le ol sa bi le

bu nu bir sos ya list-de mok ra tik mec lis bi çi min de ilan et mek er ken -

dir ve mev cut ger çek le re faz la uy gun de ğil dir. Ya ni ana hat la rıy la

Kür dis tan mec li si bir halk mec li si dir. Azın lık lar da bu na da hil dir.

Dev ri me kar şı fa a li yet le ri ol ma mak, de mok ra si ye açık ol mak ve

an ti-sos ya list ol ma mak kay dıy la bü tün sı nıf ve ta ba ka la rın ge niş

bir ka tı lı mı ola bi lir.

– Bi raz ön ce soh bet te sö zü nü et miş tim; bu ra da kri tik bir nok ta

var. Dev rim ci bir ze min üze rin de ki ka za nım la rın ye ni bi çim ler le

274 275

kay be dil me si gi bi bir risk söz ko nu su ola bi lir mi? Bu, be ce rik siz -

lik le rin ya nı sı ra, ye ni bi çim le rin do ğa sı ile de il gi li. Ta rih te ör nek -

le ri de çok. Kür dis tan Ulu sal Mec li si, ken di ni var eden güç le re

ya ban cı la şa maz mı? Ta rih sel bir risk na sıl ön le ne bi lir?

– Dev ri min esas kay na ğı na doğ ru yak la şım gös ter mez ler se on lar

mı dev ri mi yer, dev rim mi on la rı yer tar tış ma sın da, dev ri mi gö tü ren

güç eğer dev ri me iha net et mez se, bu tip ku rum la rın ya ban cı laş ma sı,

ke mik leş me si zor dur ve ye ni bir si ya sal ham le ile de ra hat lık la aşı -

la bi lir ler. Bu, HEP için de ge çer li dir. HEP da yan dı ğı kay na ğı ters

de ğer len di rir se, çok ba sit ki şi sel yak la şım lar (ki, bi ze gö re bu hay li

yay gın) ve dar va de li amaç lar la ne ka dar ko pa rır sam kârdır tu tum -

la rı nı sür dü rür ler se, çok ra hat aşı lır lar. Kay nak çok coş ku lu ve bu

tür kir li lik le ri faz la ken di kay na ğı için de tut maz. Kay nak gü rül gü -

rül akı yor; bu pas lan mış tor tu yu sö küp atar. Du rum bi raz böy le dir.

Do la yı sıy la uya rı yo rum. Hü kü met bi le bi zi kul lan mak is ti yor. Ta bii

ki, kul lan mak is ter; bir çok güç kul lan mak is ter. Ama dev ri min de

kul lan ma hak kı ol du ğu nu hiç kim se unut ma ma lı dır. Ve en hak lı

kul lan ma yı da dev rim ya par. Bu na her kes ten faz la da hak kı var dır.

Her kes ten, bun la rı gör me le ri ni bek le rim. Sık sık da bu ko nu da uya -

rı yo rum... Dev rim bit miş de ğil dir ve ku ral la rı var dır. Tür ki ye üze -

rin de de dev ri min id di a sı bit miş de ğil dir. Her çev re nin bu na dik kat

et me sin de ha ya ti ya rar var dır. Ak si hal de tek rar şid det li ça tış ma la ra

dö nü şe bi lir. Bir Gü ney Sa va şı Ku zey’de de ge li şe bi lir. Biz bu nu di -

le me mek le bir lik te, eğer ıs rar la dev ri min kay nak la rı ku ru tul mak is -

te nir se, çar pı tıl mak is te nir se, bel li bir ke mik leş me ile özü ne ters bir

bi çim de bü rok rat laş tı rıl mak ve ağa lık ben ze ri tu tum la ra in dir gen -

mek is te nir se, o za man ça tış ma ya yol açar. Ve kay be den ta ra fın

dev rim ta ra fı ol ma ma sı biz ce da ha faz la müm kün dür ve ol ma ya ca ğı

da ha da ke sin dir.

– Böy le bir mec lis kar şı sın da si zin ki şi sel ko nu mu nuz ne ola -

cak? Ma ne vi bir ön der ola rak mı ko num la na cak sı nız?

– Benim açım dan bu ra da hiz met önem li dir. Za ten ba şın dan so nu -

na ka dar yo lu nu açı yo rum ve yü rü tü yo rum. Ama ge re kir se ve fır sa -

tım olur sa bir ko nuş ma da ya pa rım. Ben ze ri kat kı la rı sür dü rü rüm

ama, on la rın ro lü fark lı dır, bir mec lis üye si nin ro lü fark lı dır. On lar

öy le ku rum la şır lar. Ama bir ide o lo jik ha re ke tin, bir dev rim ci ha re -

ke tin ken di si ni bir mec li sin içi ne ka pat ma sı dü şü nü le mez. Yo lu açık

tut ma, yü rüt me şan sı nı güç len dir me ay rı bir şey dir. Fa kat ön der lik

ku rum la rı var dır; ide o lo jik ön der lik, yi ne sı nıf sal, sos yal ön der lik

önem li dir. Bun lar her hal de da ha faz la is te nen gö rev ler dir.

“Or ta do ğu’da fe de ras yon laş ma çok ide al dir”

– Bir de fe de ras yon me se le si var. Bir ko nuş ma nız da, “Or ta do -

ğu’da fe de ras yon, ge rek li ör güt len me bi çi mi dir” gi bi bir sav söy -

le miş ti niz.

– Be nim fe de ras yon dan kas tet ti ğim, is ter ulu sal bi rim ler dü ze -

yin de ol sun, is ter par ça lan mış ulus la rın bi rim le ri ol sun ve hat ta kül -

tü rel fark lı lık la rı ba rın dı ran ulus la rın ba zı ke sim le ri ol sun, bun la rı,

öz gür ce ör güt le me (ki, bun la ra si ya sal ör güt len me ve hat ta dev let

ör güt len me si de da hil dir) ve ki şi lik li po li tik çı kar sa hip le ri yap mak -

tır. Ken di le ri ni, “her dü zey de çı ka rı mız böy le dir ve bu çı ka rı mı za

gö re hem si ya si ve hem de as ke ri an lam da ör güt lü yüz. Ama bu nu,

öy le çok ay rı lık çı ve hep sin den ko puk ge liş tir mek is te mi yo ruz. Di -

ğer le riy le de bir lik is ti yo ruz. Bu, di ğer kül tür grup la rıy la, di ğer ulu -

sun par ça la rıy la ve di ğer ulus lar la ola bi lir” bi çi min de bir an la yış ta

ve güç te gör sün ler. Fe de ras yon laş ma nın al tın da ya tan fi kir böy le dir.

Ne re den ba kı lır sa ba kıl sın, mev cut üni ter dev let ya pı la rı çok mil li -

yet çi dir. Ör ne ğin, Tür ki ye’de kül tü rel kim lik le rin, ulu sal azın lık la -

rın, ulus la rın ve hat ta Türk ulu su nun bi le ba zı mez hep sel ve böl ge -

sel fark lı lık la rı var dır. Ör ne ğin bir Ka ra de niz için, Av ru pa’da, Al -

man ya’da, Ame ri ka’da gö rül dü ğü gi bi eya let ler olu şa bi lir. Ve bu

An ka ra’da yo ğun la şan bü rok ra si bü yük bir tı kan ma ya yol aç mış tır.

Ye rin de mec lis, ye rin de yö ne tim ler den bah se di yo ruz. Biz bu na eya -

let sis te mi di ye lim; ay nı ulus için de bu gün bir çok ül ke de uy gu lan -

mak ta dır bu. Şim di bu ka dar azın lık var, bu ka dar böl ge re a li te le ri

var; bun lar için eya let sis te mi ge re kir. Ko ca man bir Kür dis tan var;

ba zı azın lık lar da da hil, ke sin bir eya let ten da ha ile ri de bir ida ri bi -

rim ola rak, si ya si bi rim ola rak bu na ba ka bi li riz. Ve biz bu na fe de -

ras yon di ye bi li riz.

276 277

Do la yı sıy la fe de ras yon laş mak ol duk ça ger çek çi bir yak la şım dır

ve bir çok alan da uy gu la nı yor da. Bu gün ne ka dar par ça la nı yor de -

ni lir se de nil sin, Sov yet ler’de yi ne böy le bir dü zen le me var. Av ru -

pa’da olu şan ye ni bir lik ler var; bu da bir tür fe de ras yon laş mak tır.

Da ha da ge li şe bi lir. Ya ni bir lik bi çim le ri ge rek li dir. Tür ki ye’de bu

çok da ha ge rek li dir. Ulu sal so run açı sın dan da ya nıl maz bir ih ti yaç

ola rak ken di ni gös te ri yor. Or ta do ğu’da da ge rek li dir. Bir İran an cak

fe de ras yon laş ma ile ken di bir li ği ni ko ru ya bi lir. Arap lar za ten az

çok ken di fe de ras yon laş ma la rı nı ya şı yor lar. Kürt ola yı da üç ulus

için de yer alan bir ger çek lik. İran’da fe de ras yon, Irak’ta fe de ras -

yon, Tür ki ye’de fe de ras yon, eşit tir Or ta do ğu’da fe de ras yon! Üç ta -

ne te mel ulus la Kürt le rin ku ra ca ğı fe de ras yon laş ma Or ta do ğu’nun

fe de ras yon laş ma sı dır ki, ben ce çok ide al dir. Bu na bir de Kür dis -

tan’ın coğ raf ya sı nı, su gi bi bir kay na ğı ve pet rol gi bi ba zı kay nak la -

rı ek ler sek du rum da ha iyi an la şı lır. Her kes bun lar dan ya rar lan mak

is ter. Kür dis tan’ın coğ raf ya sı, Or ta do ğu’da ade ta tüm ulus la rı bir -

leş ti ren bir ge çit tir. Bü tün bun lar, Kür dis tan’ın böy le si ne bir fe de -

ras yon laş ma da ki lit rol oy na ya ca ğı nı gös te rir. Bir de dev ri me da ya lı

bir fe de ras yon laş ma, de mok ra tik ka rak ter de ge li şen bir fe de ras yon -

laş ma ay nı za man da Or ta do ğu’da de mok ra si nin dev bir adı mı olur.

De mok ra tik fe de ras yon laş ma, Bi rin ci Dün ya Sa va şı’ ndan son ra çok

cı lız ve mil li yet çi te mel ler de ku ru lan ve de mok ra si yi bir tür lü ya şa -

ya ma yan bu böl ge dev let le ri nin tu tar lı de mok ra tik leş me le rin de de

dev bir adım teş kil ede bi lir. Hem ba ğım sız laş ma yo lun da, hem de

de mok ra tik leş me yo lun da çok önem li bir adım dır. Biz Kür dis -

tan’da ki dev ri mi as lın da bu te mel de ge liş ti ri yo ruz. Es ki den be ri

“Or ta do ğu fe de ras yo nu için bir te mel ola bi lir” der ken, bu önem li

ger çek ler den bah se di yor duk.

“ Eşit ve öz gür ira de li bir çö züm ka bul edi le bi lir”

– İkin ci ba sın top lan tı sın da, “İkin ci bir açık la ma ya ka dar ba zı

ko şul lar la ateş ke si sü rek li kı lı yo ruz” de di niz. Ve ko şul la rı açık la -

dı nız. Bun lar için de Kürt di li ne ser best lik ve her ko nu da ana ya -

sal, ya sal çer çe ve nin oluş tu rul ma sı ta le bi var dı. Bu ra da iki kri tik

so ru var. Bir, ulu sal so ru nun çö zü mü nü dil ve kül tür so ru nu na

in dir ge mek gi bi bir eği lim ka za na bi lir mi? İkin ci so ru, sa de ce ya -

sal dü zen le me so ru nu ola rak al gı la na bi lir. Bu acil ta lep ler le fe de -

ras yo na gi den yol ara sın da si zin te mel gö rü şü nüz açı sın dan risk li

ola bi le cek bu tür şey ler na sıl aşı la bi lir?

– Bu ra da hü kü met, so ru nu ge ri ci bir tarz da ka pat mak is ti yor. Ta -

ma men hal kın dev rim ci-de mok ra tik ini si ya ti fin de ken di ka de ri ni ta -

yin et me sin den uzak, sa de ce bir rad yo, te le viz yon ve ri riz ve Kürt

kim li ği ni de so kuş tu ru ruz, böy le ce bir-iki ya say la olur bi ter miş gö -

züy le bak mak is ti yor. Bu hü kü me tin yo ru mu dur. Ba zı bur ju va li be -

ral çev re ler de bu nu böy le so nuç lan dır mak is ter. Ama bi zim yak la -

şım la rı mız, bi çim ola rak da, içe rik ola rak da epey fark lı dır. Tek rar

söy le ye yim, bir kül tü rün üze rin de ki bas kı nın kalk ma sı cid di bir re -

form bi le de ğil dir. Do ğal bir hak tır, ge liş me yo lu nun açık tu tul ma sı -

dır. Kürt kim li ği nin ya sa la ra ko nul ma sı da öy le bü yük bir re form

sa yıl maz. Ken di çir kin lik le ri ni ve ulus la ra ra sı alan da ka bul edil -

mez lik le ri ni or ta dan kal dır mak için, bu nu ya pa bi lir ler. Bi zi mu ha -

tap ka bul et me den de ya pa bi lir ler, fa kat bu, so ru nun çö zü mü ol maz.

Ka bul edi le bi lir bir çö züm, ger çek ten hem eşit, hem öz gür ira de li

bir çö züm dür.

Kürt re a li te si nin, ger çek çi li ği iti raz gö tür me ye cek kı sa va de de ki

çö zü mü, Türk si ya si sis te miy le bir lik te de ğil, bir de fa öz gür ira de si -

ne da ya lı, bir de öz gür ve de mok ra tik muh te va da halk ini si ya ti fi ne

da ya lı ge liş mek te dir. Fa kat bir de si ya si, as ke ri eşit li ği de ek le mek

ge re kir. Ya ni “dağ da ki ler in sin, hiç bir gü ven lik gü cü ol ma sın” de ni -

li yor. Ya ni “hiç bir si ya si Kürt gü cü ol ma sın, sa de ce bi raz kül tür le ri -

ni ser best ge liş ti ri yor lar, ya sa lar da adı var ve her şey da ha ön ce

Tür ki ye’de hal le dil miş, gel sin ler içi ne gir sin ler” gi bi bir şey. Bu na

üni ter dev let yak la şı mı de ni lir ki, bu ba şın dan be ri çö zü mü yo ku şa

sür mek tir. Ör ne ğin Kürt ler de bir ge ril la, gü ven lik kuv ve ti ola rak

dü zen le ne cek tir. Si ya sal par ti le ri ve par la men to su olu şa cak tır. Ye rel

hü kü met ya da fe de ras yon olu şa cak tır; ya ni yü rüt me gü cü. Ama

bun la rın Tür ki ye ile bir leş me ye de açık ol du ğu nu söy lü yo ruz. Bir

fe de ral par la men to dü şü nü le bi lir. Bir fe de ral hü kü met dü şü nü le bi -

lir, bir or du dü şü nü le bi lir. İki ulus tan ve azın lık lar dan mü te şek kil

278 279

bu na ben zer or tak ku rum laş ma lar ye ni esas lar üze rin de ve de mok -

ra tik yol ile ge liş ti ri le bi lir. Bu nu sağ la ma alan bir ya sal laş tır ma dan

bah se di yo ruz. Hat ta ana ya sa yı da bu te mel de ye ni den dü zen ler sin;

ya sal laş mak tan kas tet ti ğim bu dur. Bu, Tür ki ye’de ya sa lar da re form

ile, ada let te re form ile müm kün dür. Kök lü re form la ra açı ğız, bu nu

vur gu la mak is te dim. Bu ko nu da so ru nu or ta ya ko yuş tar zım çok

açık tır. Bu nu baş ka tür lü gös ter mek ya da bü tü nüy le “dev rim bı ra -

kıl dı, re for miz me sap lan dı” de mek (bu eleş ti ri ler sol da ya pı lı yor),

mev cut de ğer len dir me le ri an la ma mak de mek tir. Ya ni ba na gö re hü -

kü met bir ağız dan söy lü yor ve sol as lın da onu tek rar lı yor. Sol, hü -

kü me tin söy le min den da ha faz la bir şey ge liş tir miş de ğil dir. İşin de -

rin li ği ni, ol duk ça ge liş me ye açık yön le ri ni gör me ye ne Tür ki ye’nin

so lu ya na şı yor (hep si ni ge nel leş tir me ye lim), ne de hü kü met.

“Ge ril la bü yü ye rek de vam ede cek tir”

– Yi ne ba sın top lan tı nız da ve ba zı ko nuş ma la rı nız da or du laş -

ma nın de vam ede ce ği ni söy le di niz. An la dı ğı mız ka da rıy la ni cel ve

ni tel ge liş me baş ka bir bi çi me, üst nok ta ya sıç ra ma yı ge rek ti ri yor

gi bi. On bi nin üze rin de ge ril la ol du ğu ve bu nun yüz de otu zu nun

ka dın ge ril la ol du ğu açık la nı yor. Av ru pa’dan, di ğer Kürt böl ge le -

rin den ve di ğer ulus ve azın lık lar dan olu şan bir mo za yik ola rak

ta rif edi li yor. Or du da bu gün kü du rum ile ya rın ki du rum ara sın da

fark ne ola cak?

– Ge ril la, ger çek ten, bir öz gür leş me ve de mok ra tik leş me ala nı dır.

Bir eği tim, ör güt len me ve gü ven lik ala nı dır. Bir ki şi lik bul ma ala nı -

dır. Ge ril la yı bir as ke ri kuv vet ola rak de ğer len dir mek de dar bir yak -

la şım dır. Ge ril la biz de (baş ta da söy le dim) tam bir si ya sal ör güt len -

me dir. İn sa nı mı zın ger çek ten ken di ni bul du ğu, de mok rat laş tı ğı bir

alan dır. Bu na ta bii ka dın da gi rer, azın lık lar da gi rer, Tür ki ye kö ken -

li ler de gi rer. Hep si ade ta bu ra ya gel dik le rin de sa hip siz di. Ar tık öz -

le dik le ri ya şam mı di ye lim. “Sı kı bir as ke ri ör güt için de yiz” de me yi

as lın da hiç akıl la rı na bi le ge tir mi yor lar. Bir ne vi do ğal de mok rat laş -

ma var, do ğal ki şi li ği ni bul ma ala nı ola rak ge niş de ğer len dir me söz

ko nu su. İs te nir se, bu olu şu ma ka tı lan lar la bun lar ko nu şu la bi lir.

280 281

“Bizde ordulaşma, müthiş bir demokratikleşme ocağıdır.”

Biz, dü zen öl çü le ri da hi lin de ki ya şa mın ger çek ten bo ğun tu ya

ge ti ri len bir ya şam ol du ğu nu sü rek li çö züm le me ler de iş li yo ruz.

Ye ni ya şa ma ih ti yaç var di yo ruz. Ye ni ki şi lik oluş ma dan ge liş me -

ler ol maz di yo ruz. İş te onun so mut bir ifa de si ge ril la olu yor, adı -

na ge ril la di yo ruz. Ama or du, ge ril la dan baş ka bir çok şe ye de

ben zi yor; onu da he men be lir te lim. Ki mi si ora yı bir tar tış ma oca -

ğı gi bi gö rü yor, ki mi si ken di ni ağa ola rak gör mek is ti yor. Ya ni

her kes ken di hül ya sı nı ger çek leş tir me ala nı ola rak de ğer len di ri -

yor. Ama bil mi yor ki, bu ra sı bi raz da as ke ri alan dır, ta bii ona ge -

lin ce sı kı lı yor. Hız la ko mu tan lık lar olu şu yor; ko mu tan olan, ken -

di si ni bir den bi re bir ağa gi bi gör mek is ti yor. Ya ni her kes, hül ya -

sın da ne var sa, um du ğu ney se ken di ni, bir den bi re için de bul dum

der ce si ne ya şat ma ya ça lı şı yor. Şim di böy le ge niş muh te va lı-kap -

sam lı bir ku rum ola rak tut mak is ti yo ruz. Türk hal kı nın da (bu gün

Tür ki ye’de de bir ge ril la ol ma dı ğı için) ge ril la ih ti ya cı nı, bu an -

lam da da de mok rat laş ma, öz gür leş me ih ti ya cı nı gi de ren bir ku -

rum ola rak oluş tu ru yo ruz. Ta bii bu ge li şe cek tir ve bu nun an ti-de -

mok rat lık la da, te rör le de bir ala ka sı yok tur. Bir ne vi Sov yet gi bi

bir olay dır. Bir ne vi halk mec li si miz de olu yor; hal kı ki şi lik sa hi -

bi ya pı yor, bi linç len di ri yor, ör güt len di ri yor. Bu na ben zer çok da -

ha an lam lı rol le ri var dır.

Şu an da, de di ğim gi bi, ge ril la yı salt bir as ke ri kuv vet ola rak dü -

şün mek, çok dar bir yak la şım olur. Bü tün bun la rın so nu cu ola rak

biz de ge ril la bü yü ye rek de vam ede cek tir. Hal kı önem li oran da et ki -

le miş tir, da ha da et ki le ye cek tir. Hat ta Tür ki ye’ye bi le sark ma du ru -

mu ola bi le cek tir. Ke sin lik le asa yiş siz lik le iliş ki si yok tur; tam ter si -

ne asa yiş ve em ni yet kuv ve ti dir. Şim di o ol maz sa, Kür dis tan’da es -

ki sin den da ha faz la kav ga lar çı kar. Ge ril la nın var lı ğı, kav ga la rı, kan

da va la rı nı ve bir çok su çu şim di den ön le miş tir. Ya ni sos yal, hu ku ki

bir is tik rar için bi le ge ril la çok önem li bir kuv vet tir. Bu nu hü kü met

bi le ka bul ede bi lir, gö re bi lir. Ol du ğu yer de hu kuk da va la rı yok de -

ne cek ka dar azal mış tır. Bir çok sos yal so ru nu çö züm le miş tir. Bu ko -

nu da et ki si var. Bu, şu nu gös ter miş tir: İle ri de de sos yal ve hu ku ki

ya şam üze rin de hay li et ki le ri ola cak bir ku rum dur. Ye ni den dü zen -

le mek de bu açı dan bü yük önem ta şır.

Kı sa ca de mek is te di ğim, dar bak ma mak ge re ki yor. De mok ra tik -

leş me açı sın dan ol sun, em ni yet açı sın dan ol sun, is tik rar açı sın dan

ol sun ge ril la nın ye ri ne ge ti re ce ği gö rev ler var dır. Biz bu na bü yük

özen gös te re ce ğiz. Bu açı dan, eği ti mi ni, ör güt len me si ni ve bü yü me -

si ni çok kı sa ola rak aç tım. Ama ba zı la rı ıs rar la iş te “dağ dan in me ler

na sıl ola cak, dağ da ki le rin so ru nu ne dir?” diye so ru yor lar. Dağ da ki -

le rin so ru nu iyi eği tim, iyi ör güt len me ve bü yü me dir. Bun lar asıl

pren sip ler dir. Bu nun dı şın da her han gi bir so run la rı yok tur. Tam ter -

si ne, so run la rın çö zü mün de dev bir mo ral gü cü dür.

– Pe ki or du laş ma ol du ğu za man, öz de ay nı an lat tı ğı nız iş le vi ni

gö re cek, ama bi çim de ne gi bi fark lı lık lar ola cak tır?

– Bazıları halk or du su der. Biz bu or du yu, öy le kla sik or du lar

gi bi, sa de ce bir güç gös te ri si ola rak tu ta ma yız. Ama ke sin lik le si -

ya si çer çe ve nin dı şı na da, bu na kar şıt bir ko nu ma da ge le mez.

Hal kın çı ka rı na bağ lı si ya set le rin için de dir. Pra tik te hal kın üs tün -

de bir güç de ğil, onun la iç içe bir güç tür. Üre tim den çok ko puk,

onun üs tün de bir güç de ğil, onun la iç içe bir güç tür. Ya ni bir an -

lam da, as lın da or du nun aşıl ma sı or du su dur da. Ha ni der ler ya

sos ya lizm de dev let siz leş me baş lar, bi zim or du laş ma mız da da or -

du suz laş ma baş lı yor. Or du laş ma nın bir çok cid di ye ti or ta dan kal -

kı yor. Bu, bir an lam da ge le nek sel or du yak la şı mı nın çiğ nen me si -

dir. Hiç bir cid di or du (bur ju va an lam da, fe o dal an lam da söy lü yo -

rum), böy le kur gu lan maz. Bi zim an la yı şı mız, kla sik or du laş ma ya

al ter na tif ve onu aşan-aşın dı ran bir tu tum dur. Çok ge niş bir de -

mok ra si var. Gö nül lü lük esas tır. Ya ni is te di ği için her kes bu işin

için de dir. Zo ra ki bir di sip lin yok tur.

– Ya ni kla sik or du nun bi çim ve öz de tam ter si. Top lu mun dı şın -

da ve üs tün de, ona ya ban cı la şan de ğil, onun em rin de ve gi de rek

ken di ni de yok eden bir kur gu ve pra tik.

– Ga yet ta bii. Biz, hem oluş tu ra ca ğı mız si ya si ya pı laş ma da ol -

sun, hem or du ya pı sın da ol sun, “si ya si gü cü eli ne al, ya pı için de ve

top lum için de bü rok rat bir züm re oluş tur” an la yı şı na şid det le kar şı -

yız. PKK’de bu ko nu da şid det li bir sa va şım da ve ril miş tir. Bir or du

ko mu ta nı nın, ge rek ti ğin de ala şa ğı edil di ğin de ya nın da tek bir as ke ri

bi le bu la ma ya ca ğı bir sis tem ola rak ge liş ti ri yo ruz. As lın da bir ki şi

282 283

bir kaç ki şi yi al da ta bi lir. Bu ne den le top lu mun üs tün de bir güç ol -

ma ma sı, si ya se te ya ban cı laş ma ma sı çok önem li dir. Sa nı yo rum biz

bu nu ol duk ça iler let miş bir du rum da yız. He le de sa vaş ağa lı ğı bi çi -

min de bir ku ru ma dö nüş me me si çok önem li dir. Çok kök lü bir de -

mok ra tik ku rum bi çi min de ge liş tir me ye ve kla sik or du laş ma yı da

tü ke ni şe gö tü re cek bir araç ola rak gör me ye önem ve ri yo ruz.

– Bu açık la ma la rı nız da ki te mel re fe rans la rı nı zı, ör ne ğin sos ya -

list ko num la nı şı nız dan, Pa ris Ko mü nü’nde ki ya ban cı laş ma eleş ti -

ri sin den, gö re ve ge tir me ve ge ri ye ça ğır ma ol gu la rın dan al dı ğı nız

söy le ne bi lir mi?

– Ke li me si ke li me si ne al ma ya ge rek yok. Fa kat öz de ay nı du -

rum lar ya şa nı yor. Bel ki Kür dis tan’ın so mut ko şul la rı bi raz de ği -

şik tir. Fa kat bu mi li tan güç, çok an lam lı bir dev rim ku ru mu ola rak

ge li şi yor. Ör ne ğin, her sı nıf ve ta ba ka dan in sa nın, özel lik le ka dın -

la rın eli ne böy le si lah al ma sı, bü yük bir de mok ra tik leş me ola yı dır.

Bu ka dar ka dı nın eli ne hiç bir dev rim si lah ver me miş tir. Bi ri nin

eli ne si lah al ma sı, ken di gü cü nü bul ma sı dır. Sı ra dan bir köy lü nün

em ri ne iki ke çi ve ril mez. Ama şim di eli ne si lah ve hat ta ço ğu

man ga ko mu ta nı, ta kım ko mu ta nı gi bi sı fat lar la ve akıl la rın dan

bi le ge çir me dik le ri bir yet kiy le do la şıp dur mak ta dır lar. Bu, on la ra

mu az zam bir yük se liş, yü cel me im ka nı ve ri yor. Bu, Kürt yok su lu -

nun de mok ra tik leş me si olu yor. Şim di dik kat edi lir se, bu an lam da

biz de or du laş ma, müt hiş bir de mok ra tik leş me oca ğı dır. Fa kat bu

ça tış ma lı yü rü yor. Ağa lık or du içi ne de yan sı mak ta dır. Ama ona

kar şı da be nim çok kap sam lı yü rüt tü ğüm fa a li yet ler var. Ya ni her

tür lü öğe yi yer le bir ede cek, ne fes al dır ma ya cak ted bir le rim var -

dır. “Pa ris Ko mü nü’nde ba şa rı la ma ya nı, Sov yet dev ri min de ba şa -

rı la ma ya nı ne den ba şa ra ma ya yım” di ye be nim ken dim den emin

id di a la rım da var dır. Hat ta İs lam dev ri min de bi le or ta ya çı kan du -

rum la ra Or ta do ğu ça pın da bir ye ni si ni ek le mek açı sın dan id di a la -

rım var dır. Bu, di na mik ve sü rek li bir dev rim an la yı şı ile de bağ -

lan tı lı dır. Bir de bu yö nüy le bi zim bu dev rim kuv ve ti ni in ce le -

mek te bü yük ya rar var dır. Sa de ce ça tış ma lar, ateş kes ler bi çi min de

bir olay de ğil. Bu, bel ki de işin çok sı nır lı bir kıs mı dır. Asıl çer çe -

ve be nim söy le di ğim bi çim de dir ve ani den ge li şe ce ğe ben zi yor.

“Ka dın so ru nu dev ri min te mel so ru nu dur”

– He men bu ra da, or du ve or du nun öz gür leş me sü re ci ne kat kı -

la rı için de Ka dın Kong re si’ne ve ka dın la rın bu alan lar da öz gür -

lü ğü me se le si ne ge çe lim. Ya ni top lan ma ya ça lı şı lan Ulu sal Ka dın

Kong re si...

– Ka dın Kong re si bi raz sem bo lik bir an la ma sa hip ol mak la bir -

lik te, ka dın ça lış ma la rı biz de çok kök lü bir ge liş me sü re ci ne alın dı.

As lın da biz, ba zı la rı na gö re çok teh li ke li sü reç ler baş lat mı şız. Öy le

bir ka dın öz gür leş me sü re ci or ta ya çı kar dım ki, işin ne re ye gi de ce ği

bel li de ğil! Bir öz gür leş me adı mı atıl dı; fa kat bu ne re de bi ter? Her -

kes şu nu söy lü yor: “Bu işin için de ev li lik ler na sıl ola cak, iki li iliş -

ki ler na sıl ola cak?” Or ta ya dev gi bi so run lar çık mış... Ve biz sa de ce

muh te va yı de rin leş tir dik; ka dın şöy le öz gür leş me li, er kek yak la şım -

la rı şöy le ge li şim gös ter me li de dik. De rin ve ye ni iliş ki le ri na sıl ge -

liş ti re cek si niz? Ya çok iki yüz lü iliş ki ler ge li şi yor (ta bii bu he men

yar gı lan ma lık ko nu ha li ne ge li yor) ve ya aşı rı in kar cı yak la şım lar

gö rü lü yor. Vel ha sıl şu an da çok iyi bir so ru na dö nüş tü. Ya ni top lu -

mun bağ rın da ki bir so run, şu an da PKK ola yı so mu tun da mu az zam

ifa de ye ka vuş tu rul du, so run ha li ne ge ti ril di ve önem li çö züm yol la -

rı na yö nel til di.

Bel ki oku yor su nuz dur; bi zim dev rim le ri ka dın dev rim le ri ha li ne

ge tir me yö nün de ba zı fark lı ça ba la rı mız söz ko nu su. Ya ni ulu sal

dev ri mi top lum sal dev ri me dö nüş tür me, top lum sal dev ri mi de ka -

dın dev ri mi ne ya da ka dın la rın kur tu lu şun da çok önem li bir dev rim

ha li ne ge tir me ye yö ne li şi miz var. Bu önem li. Bir çok dev rim de, sos -

ya list dev rim ler de bi le bu, ak la da hi gel me miş tir ve ya dev rim son -

ra sı na er te len miş tir. Bir kaç ka dın çık mış tır; aşk üze ri ne, ka dın öz -

gür lü ğü üze ri ne bir-iki şey söy le miş tir. Ama ba na gö re, bal gi bi, ko -

ca sı bi raz fe o dal dır, ka rı sı da bur ju va dır. Yar gı la mak is te mi yo rum

ama, bir çok sos ya list ön de rin de, bu ko nu da önem li oran da bur ju va -

zi yi, fe o da liz mi ve ka pi ta liz mi ya şa dı ğı ka nı sın da yım. Bir ha ta nın

ol ma sı ih ti ma li ba na gö re yük sek. Ya ni ben, yi ne suç la ma ya da kü -

çüm se me an la mın da söy le mi yo rum ama, han gi li der li ği ele alır san

284 285

al, ka dın ko nu sun da iliş ki da ğar cı ğın da fe o dal ge le nek ler le, bi raz

ka pi ta liz min ve bur ju va zi nin ge liş tir di ği mak yaj la ma lar la ve bi raz

da sos ya list ci la çe ke rek so ru na söz de çö züm ge tir me id di a la rı var -

dır. Be nim yap tı ğım bi raz fark lı dır.

Ben bu nu çok fark lı ele al dım. Bu ko nu da, son ola rak ana mın

anı sı üze rin de de bir de ğer len dir me yap tım; Serxwebûn’dan ol du ğu

gi bi ala bi lir si niz. Ço cuk lu ğum dan be ri bir mü ca de lem var dır; ana -

mın ko nu mu nu ana er kil bir ko num ola rak de ğer len dir miş tim. Ay rı -

ca ai le de ken di ni çok güç lü gö ren bir ko num du. Ai le de çe liş ki le ri -

miz ol muş tu. Da ha son ra, par ti mi zin ku ru lu şun da baş ka bir ka dın la

da iliş ki le ri miz ol muş tu. Onun la da müt hiş bir sa va şı mı mız ol du.

Si ya sal, sos yal ve hat ta cin sel li ğe ka dar fark lı yak la şım la rı, fark lı

ça tış ma la rı gün dem leş ti ren bir sa va şım dı. Da ha son ra ka dı nı, kap -

sam lı gö rev ler ala nı na, eği tim, ör güt len me ve sa va şı ma çek me fa a -

li yet le ri var dı. Ve şu an da gel di ği miz nok ta da da, ka dın la na sıl ya -

şa nı lır so ru su na ce vap ver me ye ça lı şı yo ruz. Bel ki Tür ki ye’de ki le rin

ak lı na gel mez bu. Ka dın la na sıl ya şa nı lır, bel li dir; “böy le baş bağ la -

nı lır, böy le ni şan la nı lır, böy le ev le ni lir, bu iş olur bi ter.” Şim di biz

so ru nu böy le ucuz gör mü yo ruz. El ele tu tuş mak la, bir öpüş mek le

bu so ru nun çö züm le ne bil di ği ni id dia et mi yo rum. Şu an da bi li yor su -

nuz, ya şım kırk be şe doğ ru ge li yor. Ha len bu iliş ki de ye ni yak la şım -

lar, ye ni bi çim ler üze ri ne ge ce-gün düz dü şü nü yo ruz. Ba na gö re top -

lum bu yüz den çok şey kay bet miş tir. Ka dın kay bol muş tur. İliş ki le -

rin an lam lı lı ğı, çe ki ci li ği du mu ra uğ ra mış tır. Do la yı sıy la ka dı nın yi -

ti ri li şi, ka dın iliş ki le rin de ki eşit li ğin ve öz gür lü ğün yi ti ri li şi, top -

lum da er kek ege men li ği ne, bas kı ya, sö mü rü ye yol aç mış tır. Bu da

sa vaş la ra yol aç mış tır. Bu du rum top lu mu zin cir le me ye, ka pi ta listem

per ya list dö ne min ya şan maz çev re so run la rıy la, nü fus oran la rıy -

la bo ğun tu ya ge ti ri yor.

İş te ka dın so ru nu bü tün bun lar la bağ lı du ru yor. Bi ze gö re dev ri -

min te mel so ru nu dur. Me se le öy le, ba sit bir cin sel so run dan kur tul -

ma, an la yış lı iliş ki ler ge liş tir me so ru nu de ğil dir; bu ka dar dar yak -

laş mı yo ruz. So ru nun önü nü çok açık tut ma ya, ta rih sel te mel ler de

ele al ma ya, top lu mun tüm sı nıf ve ta ba ka, sos yal-kül tü rel ger çek le -

riy le ba ğı nı kur ma ya, hat ta ah lak, sa vaş, ba rış so run la rıy la bağ lan tı -

sı nı kur ma ya, yi ne gü zel lik-çir kin lik ol gu suy la ba ğı nı kur ma ya, ka -

bul edi le bi lir bir ya şam la ka bul edi le mez bir ya şam ara sın da ki ba ğı -

nı kur ma ya ça lı şı yo ruz. Ko nu bu ka dar kap sam lı ele alı nı yor. Fa kat

tam al tın dan çı ka mı yo ruz. Bi zim sı ra dan Hak ka ri köy lü sü, bu ka dar

kar ma şık so run la ra na sıl çö züm ge ti re cek? Sı nır lı bir kaç ki tap oku -

muş ye ni genç, so ru nu na sıl an la ya cak? Ta bii bun lar da so ru nu da ha

da ağır laş tı rı yor.

Bu na rağ men, biz şun da da id di a lı yız: Kür dis tan top lu mu bi raz

da ana er kil li ğe yat kın bir top lum; bu, çok kök lü bir çö züm de ola bi -

lir. Bu ko nu da umu du mu zu mu ha fa za edi yo ruz. Dev ri mi miz de çok

ra di kal bir dev rim dir. Do la yı sıy la, ana er kil li ğe yat kın lık la çok kök -

lü bir dev ri mi ya şa yan bir top lum ger çek li ği, ka dın so ru nu nun çö -

zü mü ne çok güç lü bir çı kış yap tı ra bi lir. Bi zim bu şan sı çiğ ne me me -

miz, yık ma ma mız ge re ki yor. Bu nun tar tış ma la rı var.

Şim di he men her yer de ka dın la rın ka tı lı mı nın yo ğun ol du ğu fa -

a li yet ler var. Bu nun en önem li par ça sı da Ulu sal Ka dın Kong re -

si’dir. Al tı yü ze ya kın eli si lah lı ba yan la ger çek leş ti ril me ye ça lı şı -

lı yor. Ta bii son de re ce öz gür tar tış ma la rın ya pıl ma sı ge rek ti ği ni

söy le dik. Hat ta hiç bir ki şi ye, er ke ğe, ai le ye, ku ru ma bağ lı ol ma -

dan, ne söy le ye cek ler se söy le sin ler ve na sıl ya şa mak is ter ler se ya -

şa sın lar! Dev ri me iha net et me sin ler, ken di öz gür lük le ri ne iha net

et me sin ler, fa kat doğ ru luk üze ri ne, öz gür lük üze ri ne, doğ ru iliş ki -

ler üze ri ne söy le ye cek le ri en öz gür söz ler ney se söy len sin, ka rar

ney se o ka rar alın sın, tu tum lar ney se o tu tum la ra gi ril sin. Tek bir

sı nır la ma var: Ka dı nın özü ne iha net, dev ri me iha net tir; bu na dü -

şül mez se, öz gür lü ğün sı nır la rı nı çok açık tu tu yo ruz. Bu, ol duk ça

id di a lı bir ge liş me dir. Et ki le ri he nüz sı nır lı ola rak or ta ya çık mış tır.

Tür ki ye’ye çok az yan sı mış tır. Bun dan son ra ka dın cep he sin de de

yet kin ge liş me ler or ta ya çı ka bi lir. Bu du rum yal nız ulu sal kur tu luş

güç le ri ni de ğil, Tür ki ye de mok ra tik ka mu o yu nu da ya kın dan il gi -

len di re cek ve Tür ki ye’yi de bi raz et ki si al tı na ala bi le cek tir.

– Kul lan dı ğı nız kav ram la rın ba zı la rı er kek ege men li ği, ik ti da rı

vs. fe mi niz min kav ram la rı na ben zi yor. Fe mi niz mi na sıl al gı lı yor su -

nuz?

– Benim yak la şım la rım fe mi nist ler den da ha de rin dir. Fe mi nist le -

286 287

rin yak la şım la rın da ben dar lık lar gö rü yo rum. Ken di le ri ni tü müy le

hak sız bir bi çim de suç la mı yo rum ve ça ba la rı nın ge rek siz ol du ğu nu

da söy le mi yo rum, fa kat so ru nu sa de ce ka dın so ru nu ola rak gör me -

le ri ni dar bu lu yo rum. Ka dın so ru nu, cid di bir sos yal, kül tü rel, si ya -

sal ve hat ta as ke ri so run dur. Me se la, hiç bir ka dı nın or du ya alın ma -

ma sı ya da çok az, süs ka bi lin de alın ma sı bir as ke ri so run de ğil de

ne dir? Si ya se te ba ka lım; ne re dey se önem li si ya sal ku ru luş lar da ka -

dın yer al ma mış tır. Bu bir si ya si so run de ğil de ne dir? Ay nı du rum

sos yal-kül tü rel ku rum lar için de ge çer li dir. Top lu mun ya rı sı olan,

ya şa mın ay rıl maz par ça sı ola rak ta hay yül edi len bir ke sim, bir cins

top lum dan bu ka dar dış ta la nır sa, aca ba o top lum ne ka dar sağ lık lı

ola bi lir? Ka rar gü cü, ey lem gü cü ol mak tan bu ka dar çı kar sa, aca ba

o ku rum da ha yır ka lır mı?

Söy le ye yim ya ni, ben er ke ği bu ko nu da çok acı na cak du rum da

gö rü yo rum. He pi ni zin du ru mu nu çok za val lı ca bu lu yo rum. Ben,

ucuz ka dın lı ğa alış mış ka dın la rı çok za val lı ca gö rü yo rum. Be nim

bu ko nu da ger çek ten ken di me has öl çü le rim var. Ha len bü yük bir

be ğen me me nok ta sın da bu lu nu yo rum. Siz le rin ya şa dı ğı iliş ki le ri

ben esef ve ri ci bu lu yo rum. Mev cut yak la şım la rı çok çir kin ce bu lu -

yo rum. Bun lar ben de ah la ki seç kin lik bi çi mi ne ka dar da yan sı mış -

tır. Fe mi nist ler so ru na dik kat çek mek açı sın dan as lın da ba şa ra bi lir -

ler se, da ya na bi lir ler se yü rüt sün ler ama, on la rın da er ke ğin tu za ğın -

dan kur tul du ğu nu san mı yo rum. Ve kı sa bir sü re son ra er kek le re tes -

lim ola bi le cek le ri ni de var sa yı yo rum. So ru na ger çek çi ol ma yan

yak la şım lar tes li mi yet le so nuç la nır. Söy le ye yim, er ke ğe tes lim ol -

muş ka dın dan hoş lan mı yo rum. Ben bir er kek ol ma ma rağ men bu nu

söy lü yo rum, kud ret li bir er kek ol du ğum hal de bu nu söy lü yo rum.

Er ke ğe tes lim ol muş ka dın ger çe ğin den nef ret edi yo rum. En çok

nef ret et ti ğim bir öl çü de, er ke ğin er kek lik nu ma ra la rı dır. Bu bi raz

dik ta tör lü ğü çağ rış tı rır; şid det le kar şı yım.

Sah te er kek lik, ba na gö re bir çok kö tü lü ğün de ne de ni dir. Ay nı

du rum ka dın sı özel lik ler için de ge çer li dir. Mev cut bir çok ka dın sı

özel lik ten nef ret edi yo rum. Ba na so rar san, ede bi yat bu ko nu lar la

bi raz uğ raş ma lı. Sah te ka dın sı özel lik ler ne ler dir? Bir ede bi yat çı bu

ay rı mı ge liş ti ri yor mu? Bir ede bi yat çı gel sey di bu tar tış ma yı ge liş ti -

rir dim. Er kek si özel lik le rin ka rak te ri çir kin dir. Siz bu nu ta sav vur

ede bi li yor mu su nuz? Ede bi ya ta dö ke bi li yor mu su nuz? Çir kin leş ti -

ren iliş ki ler han gi le ri dir; bu ay rım la rı ge liş ti re bi li yor mu su nuz? Gü -

zel leş ti ren, ya ni yü cel til me si ge re ken iliş ki ler han gi le ri dir; bu ay rım

ge liş ti ri le bil miş mi dir? Ha yır! Do la yı sıy la ka dın-er kek iliş ki le ri

üze ri ne çok şey söy len me si ne rağ men, bu can alı cı hu sus lar ko nu -

sun da hiç bir ay rım bi le çi zil me miş tir. Bu an lam da ede bi ya tın iş le vi -

ni gör dü ğü nü hiç san mı yo rum. Bü yük bir aşık lık ede bi ya tı söz ko -

nu su dur. Hat ta ba na gö re çir kin li ğin ede bi ya tı var dır. Ya ni alın ma sı

ge re ken da ha çok me sa fe var. Ben bu nu da söy le ye yim; Kür dis tan

top lu mu da bi raz ka dın laş tı rıl mış tır de dim za man za man. On dan da

öte ye bu bir ev ren sel so run, in san lı ğın bel ki de 21. yüz yıl da en çok

uğ ra şa ca ğı bir so run dur. Çev re dir, ka dın dır; ay rı ca bun lar bir bi riy le

bağ lan tı lı dır. Bir kaç yüz yıl da bel ki böy le ge çer. Ama, hiç ol maz sa

so ru nun ba zı te mel öğe le ri ni or ta ya koy mak la da an lam lı bir yak la -

şım gös ter di ği mi ze ina nı yo rum.

“Gü zel lik ve sev gi mülk leş ti ril mez”

– Bu ko nu da yo ğun laş tı ğı nız bel li ve do lu do lu su nuz. Pe ki bu -

nun par ti ha ya tın da ya şa nış bi çi mi na sıl olu yor? Hoş lan ma, aşk,

sev gi...

– Yaşanan pra tik da ha zor ge çi yor. Me se la ken dim de, öz gür leş -

me nin yo lu nu açı yo rum ama, ha la iliş ki le rin han gi si dü şü re bi lir,

han gi si yü cel te bi lir ara yı şı için de yim. Ben, bu ko nu da tu tu cu yak la -

şım lar dan çe ki ni yo rum. Bir çok la rı, en değ me ka dın ve ya en değ me

er kek, her an bir iliş ki yi “yoz iliş ki” bi çi min de bir suç la ma ko nu su

ya pa bi lir. Bu ko nu ya dik kat et me sem, be nim bi le po li tik ya şa mı mı

bü yük teh li ke ye so ka bi lir ler. Ya ni biz, öz gür lük, aşk, sev gi açı lım -

la rı nı, pra tik yak la şım la rı çok ge liş ti re bi li riz ama, top lum bu na açık

de ğil, ya pı açık de ğil, hiç bi ri niz açık de ğil si niz. Si ze söy le ye yim;

ben iliş ki le rim de gü cü otur tu rum, gü zel li ği otur tu rum, öz gür lü ğü

otur tu rum, iyi ola nı otur tu rum. Oturt tuk tan son ra da iliş ki şa ha ne

ya şan ma lı dır. Ve en güç lü olan, en ken di ni gü zel leş ti ren, en ken di ni

be ğe ni di ye bi le ce ği miz ve gü zel lik öl çü le ri ola rak tas vir ede ce ği -

288 289

miz ko nu ma ge ti ren, sı nır sız ola rak ken di ni or ta ya koy sun, sev sin,

se vil sin! Za ten sev gi nin de kay na ğı böy le dir. Bu or ta ya çı ka rıl sın;

ben ce bu, top lu mu da ha ge liş ti re bi lir ve da ha de mok rat laş tı ra bi lir.

Ha ni ke li me nin ka pi ta list an la mıy la da söy le ye yim, bü yük bir re ka -

be te so ka bi lir. As lın da işin özü sos ya list de mok ra si dir ve bu da ka -

dın ko nu sun da yok tur. Ka dın bi raz ge li şir, ken di ni pa zar la ma ya ça -

lı şır; er kek bi raz güç ka za nır, ken di ni dik ta tör leş tir me ye ça lı şır. Ben

bu du rum lar la mü ca de le ha lin de yim.

Par ti ya pı sı için de de za ten dar yak la şım lar, kör ge le nek ler, yoz

iliş ki ve ya fır sat bul du mu dü şür me, çir kin leş tir me diz bo yu dur. Bu -

nu çok açık ça be lirt me li yim. Ve gün lük ola rak da de net li yo rum. Şu

iliş ki gü zel ce dir, şu iliş ki çir kin ce dir, şu iliş ki şöy le ya şa na bi lir, bu

iliş ki böy le ya şa na maz di yo rum. Ya şa mım bi raz böy le geç miş tir.

An lam lı bir ya şam ol du ğu na ina nı yo rum ve her ke si bi raz da ha uğ -

ra şı ver me ye, mü ca de le et me ye ça ğı rı yo rum. As lın da an la yış lı ol -

ma ya, ucuz ya şa ma ma ya ve ya şat ma ma ya ça ğı rı yo rum. Yi ne an la -

yış lı ol ma ya ça ğı rı yo rum. So ru nu ba sit bir cin sel so run ola rak gör -

me me ye, yi ne salt bir ör güt so ru nu ola rak gör me me ye, bu iş le rin

da ha kap sam lı ol du ğu nu an la ma ya, yi ne ucuz tat min bi çi min de he -

men an laş mak ve yi ne he men red det mek bi çi min de de ğer len dir me -

me ye ça ğı rı yo rum. Çün kü çok eza, çok acı ve rir du rum da dır. Bu

ne den le de rin kav ra ma ya, so ru nu cin sel lik ten öte ye ta şır ma ya, ki şi -

yi bü yük hür met ve say gı bi çi min de ele al ma ya, sev gi yi ger çek ten

dev ri mi ken di ki şi li ğin de ger çek leş tir me ol gu su na bağ lı ola rak ye -

tiş tir me ye ve bu ko nu da ti tiz ol ma ya, ken di ne ve gü dü le ri ne ha kim

ol ma ya ça ğı rı yo rum. Ve böy le ce gü zel bir dün ya ge liş tir me le ri ni,

bu nun için ça ba la rı nı da ha da yo ğun laş tır ma la rı nı öne ri yo rum.

– Dağ da ki ka dın-er kek ge ril la lar bu an lat tı ğı nız çer çe ve yi ya -

şa ma şan sı na sa hip ler mi?

– Çok za yıf. Ob jek tif ola rak as lın da öz gür lü ğe açık lar ama, öz -

gür lü ğü bu aşa ma da ve bu ha liy le ta da bi le cek le ri ni söy le mek çok

zor. Bu çok ça ba is ter, çok mü ca de le is ter. Ya ni bir yer de dev rim de

dev rim is ter. Mev cut hal le riy le öz gür lü ğü ya şa ma la rı çok zor dur ve

bu nu da ya dır ga mı yo rum. Bu bir mü ca de le işi dir, dev rim de dev rim

işi dir. Ya ni iliş ki dev ri mi ni, sev gi dev ri mi ni, say gı dev ri mi ni, dav -

290 291

“Elimden geldiğince tekrar mücadeleyi barışçıl, demokratik,

siyasi platforma dökmeye çaba harcayacağım; ama gerçekten

onurlu bir biçimde, halkların eşitliğini ve özgür birlikteliğini

ifade edecek bir biçimde bunu yapmaya çalışacağım.”

ra nış dev ri mi ya pa cak sın. Bu da ça ba is ter, fel se fe is ter, ör güt is ter,

mü ca de le is ter. Bu ko nu da has sa sım ve kı sa ca doğ ru yap tı ğı ma da

ina nı yo rum.

– Si zin şöy le bir ya nı nız göz le ni yor: Çok ta bu olan ko nu lar da

da ya zı yor, çi zi yor su nuz. Bu ko nu, sis tem için de ğil, sos ya list ler

için de ha len bir ta bu dur. Par ti li mi li tan lar la, kad ro lar la, ge ril la -

lar la, te o rik ya zış ma lar dı şın da bu tür prob lem le ri tek ya da top lu

ola rak tar tı şa bi li yor mu su nuz?

– Bunun or ta mı nı ha zır la ma ya ça lı şı yo rum. Dik kat edi lir se, çok

sa yı da ba yan la da tar tı şı yo rum. Bu tar tış ma la rı mı zın önem li bir kıs -

mı yü cel me ye yol aç mış tır. Çok de ğer li ka dın lar da or ta ya çık mış tır.

Şu nu da söy le ye yim, ka mu o yu ve özel lik le de dev rim ci ke sim bel ki

bi raz me rak ede bi lir; ben sev gi de faz la sı nır ta nı mam. Ben, sev gi sa -

vaş çı sı yım. Şu nun ka rı sı, şu nun sev gi li si ay rı mı nı da faz la cid di ye

al mam. El bet te bun dan yan lış so nu cu da çı kar ma ma lı...

– Ya ni mülk ve ta bu ka bul et mi yor su nuz.

– Kabul et mi yo rum. Gü zel lik mülk leş ti ril mez, sev gi mülk leş ti ril -

mez. Bun lar çok id di a lı slo gan lar dır. Sev gi, hem fel se fi, hem si ya si,

hem ör güt sel, hem de sa vaş pra ti ği açı sın dan, ba na gö re, en hak

ede ne ak ma sı ge re ken bir de ğer dir. Biz, sev gi ye, öz gür lük se vi ye -

sin de yer ver dik. Onun yü cel til me si ni sağ la dık ve ona ulaş ma yı

kut sal bil dik. Bu nun fel se fi bo yut la rı var dır. Bü tün bun la rı bo şu na

söy le mi yo rum. Çok cid di ör güt sel-as ke ri bo yut la rı var dır. Be nim

bir di ğer özel li ğim de, me se le ler kar şı sın da ge le nek sel ol ma mak tır.

Yi ne ge nel yak la şım lar şöy le-böy le dir, ben de bu na bir bo yut ek le -

rim olur-bi ter, de mem. Ha yır, ben so run la rın ar ka sı na çok kök lü

ola rak dü şe rim. Be ni in sa ni ola rak il gi len di ren, şüp he siz ka dın ola -

yı dır. Ka dın ola yın da ben siz ler gi bi ol ma ya ca ğım. Ken di mi yü ce -

leş tir mi yo rum da, ona ka pat ma ya ca ğı mı söy lü yo rum. “Ka dı nı ka -

pat mak” der ler; ben, er kek le rin de ka pa tıl dık la rı nı sa nı yo rum. Ben,

öz gür bir er kek ol mam ne de niy le ka pat ma lık ol ma ya ca ğım. Ben

hiç bir ka dı nı ka pat mak is te me di ğim gi bi hiç bir ka dın da be ni ka pat -

ma ma lı. Bun lar çok id di a lı söz ler dir. Ve id di a lı yım da. As lın da be -

nim kar şım da ki an la yış lar kıt. Ka dın lar faz la açıl mış de ğil. Bel ki

ba zı la rı Tür ki ye’de ken di ni çok öz gür his se de bi lir, böy le tip le me ler

ge li şi yor. De di ğim gi bi, bu ko nu ya an la yış lı yak la şa lım. Bi raz da ha

tar tış ma öz gür lü ğü ta nı ya lım. Dav ra nış la rı da ucuz kıl ma ya lım, ba -

sit tat min le re dü şür me ye lim. Ka dı nın yü ce li ği ne ina na lım, fa kat

mu az zam bir çir kin lik içi ne bat tı ğı nı da gö re lim. Ka dı nı se ve lim

ama, sev gi nin na sıl ve ne ye bağ lı ol du ğu nu çok iyi gö re lim. Bu ko -

nu da ki her tür lü ucuz yak la şı ma eleş ti ri sel yak la şa lım ve bu işi de

ko lay ca, de di ğim gi bi, bir bi ri ni bul ma, an laş ma, ev len me me se le si

ola rak da gör me ye lim. Ke sin lik le say gı sız lık da yap ma ya lım, zor -

ba lık la ra da as la baş vur ma ya lım. Mad di gü cü mü ze, oto ri te gü cü -

mü ze da ya na rak in san la rı et ki le ye lim. Bü tün bu ko nu lar da her kes

üze ri ne dü şe ni ya par sa, o za man çok an lam lı iliş ki ler ve gü zel lik le -

rin boy ver di ği bir dün ya yı ya ka la mak müm kün dür.

– Ka dın so ru nu, as lın da er kek le rin de öz gür leş me so ru nu olu -

yor, öy le mi?

– Bana gö re, da ha faz la bir er kek so ru nu dur. Ay nen ezen-ezi len

iliş ki le rin de ol du ğu gi bi.

“İd di a lı bir dev rim sel yak la şı mı mız var”

– Bi raz da in san lı ğın du ru mu na ve onun için de sos ya liz min

du ru mu na ba ka lım. PKK’nin prog ra mın da sos ya list ol du ğu söy le -

ni yor. Dün ya da sos ya liz min için de bu lun du ğu du rum dan ve bir

sos ya list ola rak ta rih ten na sıl bir ders çı ka rıl ma lı siz ce? Bu, şu -

nun için de ge rek li; son ge liş me ler üze ri ne Tür ki ye’de, “ni ha yet

sos ya lizm den de vaz ge çi li yor, mil li yet çi li ğin va ra ca ğı yer bu ra sı”

gi bi eleş ti ri ler ya pıl ma ya baş lan dı.

– Türkiye sos ya list le ri mi bu nu söy lü yor? Vay ya rab bim!.. Ney -

se, şim di şu id di a mı da ha güç lü bir bi çim de ile ri sür mek le onur

duy du ğu mu be lirt me li yim: Bi zim ha re ke ti mi zin bu ge li şi min de

dev rim de bit me miş tir, sos ya lizm de bit me miş tir; tam ter si ne en bit -

ti de ni len nok ta da biz güç lü çı kış ve yük se li şi sağ la mak la övü nü -

rüz. Re el sos ya liz min bü yük tı ka nık lık la rı nın göz le ri mi zin önün de

ve ha re ke ti mi zin çok an lam lı ge liş ti ği bir dö nem de çö zü lü şü, bi zi

üzün tü ye de ğil, mut lu lu ğa ve ken di ba şa rı mı zın hak lı lı ğı na gö tür -

müş tür. Sağ la dı ğı mız ba şa rı nın hak lı lı ğa da yan dı ğı nı or ta ya çı kar -

292 293

mış tır. Ke sin sos ya list mer ci de ol du ğu mu zu söy le me li yim.

1970’ler de sos ya lizm an la yı şı nın yü zey sel li ği ni bil mek le bir lik te,

sos ya lizm ütop ya sı na bağ lıy dık; şim di ken di mi zi da ha ger çek çi ve

güç lü his se di yo rum.

Tür ki ye’de ki sis tem, ka pi ta liz min, son de yi miy le pi ya sa ka pi ta -

liz mi nin ba şa rı sı bi çi min de yut tu rul ma ya ça lı şı lı yor. Dü zen le sa va -

şan bir ha re ke tin so rum lu su yum. Ya ni tü müy le red det mi yo rum, ka -

pi ta lizm öl dü, hiç ya şa ya maz de mi yo rum, ama, ken di üs tün lü ğü mü -

zün de çok ba riz ol du ğu nu söy le me li yim. Onun ar ka sın da dün ya

var dı, be nim ar kam da ise ken di in san lık an la yı şım var dı. Ka za nan,

be nim in san lık an la yı şım ol du. Bü tün ge ri ci dün ya nın des tek le di ği

re jim ka za na ma dı. Be nim bu ra da sağ la dı ğım za fer, bi re yin in san lık

tut ku la rın da ki za fer dir. Sov yet ler’de ki çö zü len sos ya lizm de da hil,

Av ru pa sı, Ame ri ka sı, Or ta do ğu ge ri ci li ği de da hil, bü tün sta tü ko cu

ve ge ri ci le rin des te ği ne sa hip ve in san lı ğın bü tün so run la rın dan so -

rum lu bir güç tür kar şı mız da ki. Ve 1992’de gö rül dü ğü gi bi, iç ko a -

lis yon, dış ko a lis yon ta mam lan dı ve PKK ger çek ten bi linç li bir bi -

çim de “te rö rist bir ör güt” ola rak ka bul edil di. Bu ka rar alın dı ve hü -

küm em ri de NA TO ta ra fın dan ve ril di. Gü ney Sa va şı’nın di ğer bir

bo yu tu da bu dur. NA TO ge ne ra li, “Ar tık PKK ba rı na ma ya cak tır”

dedi ve o gün sa vaş baş la dı. Ama biz da yan dık. Sos ya liz mi ge nel

ola rak de ğil, bir ya şam bi çi mi ola rak ya şı yo ruz, ge liş ti ri yo ruz. Tür -

ki ye’nin de ka pı la rı na da yan mış du rum da yız. Bu bir yer de şu na

ben zi yor: Tür ki ye bir za man lar na sıl Bi zans ka pı la rı na da yan dıy sa,

biz de sos ya lizm va sı ta sıy la mev cut ka pi ta liz min ka pı la rı na da yan -

mı şız ve ça lıp du ru yo ruz. Böy le si ne id di a lı dev rim sel bir yak la şı mı -

mız var.

Şim di, sos ya lizm de de mok ra si ne dir? Ba na gö re en ge liş miş de -

mok ra si dir. Bü tün in san fark lı lık la rı nın öz gür leş ti ği, da ha üst dü -

zey de çö züm le rin tır man dı ğı bir de mok ra si dir. Yal nız, as lın da bir

bas kı re ji mi de ğil dir, öy le yo rum lan ma ma lı dır. Di ğer grup lar üze -

rin de ha ki mi ye te da ya lı ol mak, ek sik bir tar tış ma dır. Di ğer hak sız,

ge ri ci, an ti-de mok ra tik sı nıf lar üze ri ne ve ya ulu sal ke sim ler üze ri ne

bas kı ola bi lir; bu işin bir bo yu tu dur, bel ki de çok sı nır lı bir bo yu tu -

dur. Top lu mun yüz ler ce yıl lık so run la rı na çok ge niş ve kap sam lı bir

tar tış ma, çok yön lü se çe nek ler, ki şi lik ler, ör güt len me ler, ta vır lar su -

nan bir sis te min adı dır sos ya lizm. Sov yet de ne yi min de ya ra tı lan

ise, bü tün bu özel lik le rin üze ri ne be yaz, ya da si yah bir ren gi vu rup,

“pro le ter de mok ra si si bu dur” de mek bi çi min de ol du. Ve bu, ha tay -

dı. Es ki sı nıf lar üze rin de bas kı, ken di halk yı ğın la rı üze ri ne de be -

ton laş tır ma... Em per ya lizm ku şat mış, ka pi ta liz min ar tık la rı fi lan

var. Dev let as lın da bir du var dır, be ton dur, be to nu yay dı. Yüz de bi ri

dı şa kar şı, yüz de dok san do ku zu hal kın üze ri ne ku rul du. Son ra or ta -

ya bir ucu be çık tı ki şaş tı lar. Ha len kim se nin ina na ma dı ğı bir çö zü -

lüş ya şa nı yor. Ben ce bu nun an la şıl maz bir yö nü de yok. Sos ya lizm -

de bu ola maz. Biz, sos ya liz mi öz gür leş me ide o lo ji si ola rak al dık;

yal nız bas kı lar dan kur tul ma de ğil, bas tı rıl mış ye te nek le ri mi zin ha -

ya ta ge çi ril me si nin adı ola rak de ğer len dir dik. So luk al ma, dev rim,

me se la ka dın ko nu sun da da en öz gür dav ra nı şı or ta ya çı kar ma, en

gü ze li ya ka la ma ve ya dav ra nış gü zel li ği ni or ta ya koy ma. Bun la rın

hep si de mok ra si yi ge rek ti rir. Sos ya list de mok ra si nin de bir re ka bet

an la yı şı var dır. Re ka be te de gi rer. Ama ne ya pıl dı? “sus, ter cih te

bu lun ma” de nil di. Ke sil miş ira de ler, bi çil miş ira de ler, ölü ruh lar,

ölü can lar dan oluş muş bir top lum!

– Go gol’un “Ölü Can lar”ı gi bi bir şey, alı nıp sa tı lan nes ne ler.

- Öy le mi? Ben oku ma dım. Ölü can lar evet, ölü can lar dan oluş -

muş bir top lum. Öl müş bir de mok ra si ve so nuç. Hay ret, de ğil mi?

Bu sos ya lizm çö zü lü yor ama bir ses çık mı yor. Can lar böy le ölür -

se... Ve ger çek ten ya şa nan, bi raz bu na ben zer bir du rum dur. Bi zim

bu ko nu da dav ra nı şı mız çok fark lı dır. Biz sos ya liz mi, en çok ko nu -

şu lan, en çok çö zü mün üre til di ği, hiç şüp he siz iç di sip li ni olan ve

fa kat in san ye te nek le ri ne sı nır sız öz gür lü ğün ol du ğu bir re jim ola -

rak de ğer len di ri yo ruz. Ya ni ka pi ta liz mi de öy le kı lıç gü cüy le kal dır -

mak gi bi bir du ru mu muz yok. Ben ce ka pi ta liz mi aş ma nın en et ki li

yo lu, sos ya list in sa nı ya rat mak tan ge çer. Ve sos ya list in san ya rat -

mak da, bir dev let kur mak tan da ha zor dur. Bu in san ya ra tıl ma mış -

tır. Tam ter si ne, bu in san bo ğun tu ya ge ti ril miş tir. Bu in sa nı sen ya -

rat, mü kem mel sos ya list par ti yi de ya ra tır sın, dev le ti de ya ra tır sın.

O za man ka pi ta liz min faz la ile ri sü re ce ği sav la rı kal maz. Za ten

dün ya yı çöp lü ğe çe vir miş tir ve ar tık faz la id di a lar ile ri ye sü re cek

294 295

du rum da de ğil dir. Ama böy le bir sos ya lizm de na sıl ola cak tır der -

sen, bu, sos ya liz min es ki rü ya sı dır ve ger çek leş ti ril mek zo run da dır.

Bir de ne me, iki de ne me, üç de ne me ba şa rı ya git me miş ola bi lir; ama

in san lı ğın bun dan baş ka se çe ne ği de yok tur. Be nim sos ya list de di -

ğim se çe nek, in san ger çek ten in san ola rak ya şa mak is ti yor sa tek se -

çe nek tir.

Be nim ken di ya şa mım da ge ce-gün düz uğ raş tı ğım in san ti pi, sos -

ya liz me uy gun ol ma sı ge re ken tip tir de. Ger çek ten be nim için çok

önem li dir. Es ki den din ler bu nu ya par dı, iş te kırk yıl çi le çe ki lir di.

Hat ta ra hip ler var dı, iş te aye tul lah lar var dır. Bun lar bir yer de bu

işin ma ne vi cep he si ni oluş tur mak la uğ ra şır lar ve ben bun la ra de ğer

bi çi yo rum. O ya şa ma da bü yük say gım var dır, onu da söy le ye yim.

Sos ya list ler ne yap tı? Ken di le ri ni tü ke tim de po su yap tı lar. Ah lak ta

sı nır ta nı ma dı lar, ka ba me tar ya lizm de sı nır ta nı ma dı lar ve bü yük

ma ne vi boş luk, ah la ki boş luk on la rı gö tür dü. Bir de bu cep he de, ah -

la ki-ma ne vi cep he de sos ya liz min sö zü nün ve ey le mi nin ya pıl ma sı

ge re kir. İran ne den bu ka dar güç lü; bu nu dü şün mek ge re kir. Re el

sos ya liz me kar şı üs tün lük ne den ge li şi yor, hat ta Sov yet ler’de bi le o

ge ri ci bul du ğu muz bi çim ler ne den ge li şi yor? Re el sos ya liz min ba zı

çok cid di ku sur la rı var ki bun lar ge li şi yor. Yok sa sos ya lizm ora da

dev rim yap tı ve baş lan gıç ta çok da güç lüy dü. Ama da ha son ra ku -

sur la rı nı gör me di, ek sik lik le ri ni ta mam la ma dı. Ve bü rok rat laş tı,

kast laş tı, ka pi ta lizm den bi le da ha kö tü bir bi çim ora da ka bul edi le -

mez du ru ma gel di. Ce na ze si ni bi le kim se nin kal dır mak is te me di ği

bir ölü ye dö nüş tü.

–Sos ya list de mok ra si nin kav ra na ma dı ğı nı be lirt ti niz. Bun da

tek par ti ve tek adam lı ğın ge liş ti ril me si nin, par ti için de ve top lum -

da ku rum laş tı rıl ma sı nın ro lü ol ma dı mı?

– Bana so rar sa nız, tek par ti leş me nin de öte sin de, bi raz par ti siz -

leş me yi de ya şa ma sı ge rek li dir. Dev gi bi bir par ti leş me, dev gi bi bir

dev let leş me dir. Ve bu da sos ya liz min özü ne zıt tır. Sos ya lizm de ki

par ti leş me, ka pi ta lizm de ki par ti leş me gi bi ol ma ma lı dır. Le nin’in

par ti öğ re ti si bel ki eleş ti ri li yor. Bir dev rim par ti sin den an la rım, sı kı

ve oto ri ter bir dev rim par ti sin den de an la rım, ama bu par ti nin Sov -

yet dev ri min de-de ne yi min de ol du ğu du ru ma ge ti ril me si ni de hiç

an la mam. Bir par ti nin or tak bir dik ta, bas kı ve te rör bi çi mi ne dö -

nüş tü rül me si ni ve onun dı şın da her şe yin ke tum bir tu tu ma ge ti ril -

me si ni an la mam ve bu nun çok teh li ke li bir sap ma, bir dav ra nış ol -

du ğu nu dü şü nü rüm. Böy le kay be dil di ği ka nı sın da yım. Le nin’in tar -

tış ma cı özel lik le ri meş hur dur ve gö rüş le rin de zor ba lık yok tur; yar -

gı la ma, iş te mah ke me ler le ba zı tar tış ma la rı or ta dan kal dır ma du ru -

mu yok tur. Ajan lık ay rı bir şey. Çok bü yük bir tar tış ma öz gür lü ğü,

grup laş ma öz gür lü ğü var. Ba şa rı ya ulaş tık tan son ra, par ti yi bü yüt -

mek ten de ğil de par ti yi par ti ol mak tan çı kar mak tan çok söz eder.

Par ti ye var mak tan ve so ru nu böy le koy mak tan öte ye, par ti siz leş me

üze rin de du rur. Biz bu na yay gın laş mış de mok ra si di ye bi li riz. Par ti -

siz leş miş, fa kat he men bir çok özel li ğin, fark lı lı ğın ken di ni oluş tur -

du ğu ör güt le di ği bir du rum; de mok ra si nin yay gın laş ma sın dan bu nu

kas te di yo rum. Her ke sin ira de ve gö rüş sa hi bi ol du ğu bir du ru mu

kas te di yo rum. Bu na yı ğın de mok ra si si di yor ba zı la rı. Ba na gö re hiç

ol ma ma sı ge re ken bir bi çim, ya şa nan Sov yet de ne yi mi dir. Ka pi ta -

lizm bu ko nu da de mok ra si den yi ne bir şey ler an lı yor, ama, ba na gö -

re çok dar ve onun da aşıl ma sı ge re ki yor.

Şim di bu na ne ad ve ri le bi lir? Sos ya list de mok ra si di ye bi lir si niz,

yı ğın de mok ra si si di ye bi lir si niz. Yi ne par ti ler de mok ra si si, çev re ler

ve ya grup lar de mok ra si si di ye bi lir si niz. Ba na gö re, par ti ler de mok -

ra si si ni de aş ma lı yız. Ge çen ler de Kad da fi’nin bir sö zü var dı, “Ka -

bi le ler de mok ra si si” di yor du. Bu olur mu, ol maz mı; o ay rı bir me -

se le. Ama grup lar, çev re ler, ce ma at ler de mok ra si si öy le faz la gö zar -

dı edi le cek ve ba si te alı na cak bir du rum de ğil dir. Ne den çok par ti

ol sun da, çok ce ma at ol ma sın? Sos ya lizm ben ce bu ko nu da ka pi ta -

lizm den da ha id di a lı. Ka pi ta lizm çok par ti yi do ğur duy sa, sos ya lizm

on dan yüz kat da ha faz la ce vap do ğu rur. Ya da böy le ol ma sı ge re ki -

yor. Fa kat tüm bun lar anar şi an la mı na gel mez, de mok ra si nin se çim

ol ma dı ğı an la mı na gel mez, de mok ra si nin bir oto ri te ol ma dı ğı an la -

mı na gel mez. Tar tış ma lar ya pı la bi lir. Sos ya lizm şöy le kal sın, ben,

bel ki alı nır sı nız ama, Tür ki ye’de ya şa na na “ba tak lık ya şa mı” di yo -

rum. Bü tün Tür ki ye’yi üze ri me ta pu la sa nız, böy le ya şa mak is te -

mem. Ba na söy le se ler, “Tür ki ye’ye dö ner mi sin ya şa mak için, İs -

tan bul’un, An ka ra’nın ne re si ni be ğe nir sin” di ye, ben bu ha liy le be -

296 297

ğen mem de, dön mem de. Dö nüş tü rü rüm, be ğe ni lir ha le ge ti ri rim,

bel ki o za man ya şa ma ya ge li rim.

– Dev rim par ti le ri nin dev rim ci ol mak tan ge len iş lev le ri ve iş le -

yiş le ri var, di sip lin vs. Baş ka tür lü si ya sal, top lum sal ve sos yal

dev rim ol mu yor. Fa kat dev rim ol duk tan son ra bu or ga ni zas yon -

lar, dev let ten dev let siz li ğe, ai le den ai le siz li ğe, par ti ler den par ti siz -

li ğe, öz ce bir du rum dan di ğe ri ne ge çe me me du ru muy la ma lül ler...

– Orada ye ni dev rim le re ih ti yaç var. Me se la ben dev rim de dev -

rim de dim. Ka dın ko nu sun da şu an da bi le dev ri mi yü rüt me ih ti ya cı -

nı du yu yo ruz. Bir dev rim den de de ğil, çok yo ğun laş tı rıl mış bir dev -

rim ci sü reç ten bah set me li yim. Oto ri ter lik bir yer de ge rek li ama, bir

yer de de çok teh li ke li bir hal ala bi lir. Ya şa nan acı bir ger çek de

odur. Oto ri te ol ma nok ta sı na gel di ğin de di ye lim bir so ru na ce vap

teş kil edi yor. Ama onu öy le ge nel leş ti ri yor ki, en oto ri ter olun ma -

ma sı ge re ken bir alan da bu kor kunç bir ola ya dö nü şü yor. Bu nu gör -

mek ge re ki yor. Sos ya list in san, ben ce bu nu ön le ye cek olan in san dır.

Oto ri te ni çin ve ki min için ge liş ti ri lir? Ne ye kar şı ve han gi sü reç le

ba ğın tı lı dır? O ko şul lar aşıl dıy sa ve ne ye kar şı ol du ğu hal le dil diy se,

o za man bu nu der hal aşa cak sın. Ama Sov yet ler’de ne ol du? Tam

ter si ne, kor kunç üze ri ne çul la nıl dı ve bir dev let ay gı tı ya ra tıl dı. Ta -

nın maz ah lak sız lar, ta nın maz bir kast or ta ya çık tı. Ya ni bu ön le ne -

mez miy di? Bu nu ön le me nin te o ri si ben ce sos ya list te o ri dir. Bu nu

ön le me nin pra ti ği de sos ya liz min dev rim pra ti ği dir, sü rek li dev rim

pra ti ği dir. Ben ce bu ko nu da sos ya lizm iler le ti le bi lir. Ya ni par ti nin

bir dö nem için ge rek li olan bi çi mi ni, da ha son ra da ol du ğu gi bi sür -

dür mek ka der de ğil dir ve sos ya list lik de de ğil dir. Par ti ku rul muş tur

ve kut sal dır; ama par ti nin kut sal lı ğı, an cak ger çek leş tir di ği olum lu

iş ler le öl çü le bi lir. Yok sa bir ah lak sız lar gru bu nu, bu par ti ye da ya na -

rak ve ku ru lan dev le te da ya ta rak ege men kıl mak en bü yük ah lak sız -

lık tır. Kut sal lı ğa kar şı iş len miş suç o za man mey da na ge lir. Bu ko -

nu da bi raz ya ra tı cı ol mak ge re ki yor. Sos ya list de en ya ra tı cı in san -

dır, ken di ni her gün göz den ge çi ren in san dır. İran’da ki aye tul lah bi -

le bu nu ya pı yor sa, bir ra hip bu ko nu da ken di ni her gün yo rum dan

ge çi ri yor sa, bir sos ya list bu nu ne den yap ma sın? Bir sos ya list ni ye

on lar ka dar ma ne vi yat çı ol ma sın, ah la ki de ğer le re ve de mok ra tik

298 299

“Dünyada benden daha çok savaştan nefret eden insan

yoktur.”

de ğer le re bağ lı lık gös ter me sin? Bu ra da bir bit ye ni ği var, ek sik lik

var. Bu nun aşıl ma sı ge re ki yor. Ben ör güt ola yı mı zın sa de ce te o rik

ko num la nı şıy la de ğil, pra ti ğiy le de çok yo ğun uğ ra şı yo rum. Yi ne

he men ve açık lık la be lirt me li yim ki, be nim pra ti ği min çok azı dı şa

yö ne lik sa va şım la il gi li dir; çok ağır lık lı bir bö lü mü ise sos ya list in -

sa nı or ta ya çı kar ma sa va şı dır. Ken di ön der li ği mi, bu aşa ma da, özel -

lik le sos ya list ki şi li ği or ta ya çı kar ma ön der li ği bi çi min de de de ğer -

len di ri yo rum.

“Tür ki ye’de sos ya liz min po li ti ka cı sı kim?”

– Şöy le bir gö rün tü var; PKK ken di ni ku ra rak, bir ev rim için de

bu gü ne ge li yor, bu gün si lah lı mü ca de le nin öte sin de bir şey ler ge -

liş tir me ye ça ba lı yor. Bu nun en gö rü nen ya nı da, Kürt grup la rı nı

bir cep he de to par la ma şek lin de. Ama öte yan dan Tür ki ye sos ya list

ha re ke tiy le bir iliş ki ku ru la mı yor. Hat ta şöy le bir ba kıl dı ğın da

me sa fe nin açıl dı ğın dan bi le sö ze di le bi lir. Bu, Tür ki ye sos ya list

ha re ke ti nin be ce rik siz li ğin den ola bi lir vs. Ama bu so mut bir du -

rum. Bun dan son ra bu du ru mu aş mak ba kı mın dan ne ler ya pı la -

bi lir? Kar şı lık lı eleş ti ri ler ya pa rak, en ter nas yo nal te mel de me sa fe -

yi aç mak de ğil, ka pat mak için na sıl bir pro je ge liş ti ri le bi lir? Son

ge liş me ler bu nun için de bir im kan de ğil mi?

– Doğrudur. Son za man lar da, bi zim es ki den kı ya sı ya eleş tir di -

ği miz ve hoş ol ma yan olay la rın ge liş ti ği grup lar la cep he bir li ği,

ka rar lı lı ğı için de yiz. Ve bel li öl çü ler de de Kürt grup la rı to par la na -

bil di. Hat ta bir cep he sel bir li ğe de ula şa bi lir ler. Bu ko nu da açık la -

ma lar yap tım, za ten top lan tı bu nun da ipuç la rı nı ver di. Bu açı dan

tek rar la ma ya ca ğım. Kal dı ki, bu ko nu da, işin için de yer alan lar la

da gö rüş me ya pa bi lir si niz. Ya ni Kürt cep he sin de ge liş me ler az

çok iyi yol da dır de ni le bi lir. Bü tün ye ter siz lik le ri ne ve geç miş

olum suz luk la rı na rağ men, bu aşa ma da ye ni baş lan gıç lar ve ye ni

bir sü reç müm kün dür.

Ay nı şe yi Tür ki ye so lu ve ya Tür ki ye dev rim ci-de mok ra tik güç le -

ri açı sın dan ni ye ya pa mı yor su nuz ya da bu ko nu da ki et ki le me ler ne

ola cak tır, di ye so ru yor su nuz. Ön ce lik le be lir te yim ki, biz o so lun

için den gel dik. 1970’le rin tar tış ma at mos fe ri için den çık tık. Ve ba zı

ek sik lik le ri eleş ti re rek işe baş la dık. Bi li yor su nuz, bu ulu sal so run

eleş ti ri siy di, ke ma lizm eleş ti ri siy di; de mok ra si de bu na gi re bi lir,

çün kü Tür ki ye so lu bi raz des po tik ti. Şim di bel ki çok aşı rı li be ral -

leş mey le gü na hı nı ödü yor ama, bu çok kö tü bir öde me tar zı dır. Ve

bu se fer ya şa nan li ki das yon dur, li be ras yon bi le de ğil dir. Geç miş te ki

bu çok dik ta tör ce ve ya de di ğim de dik yak la şım la rı, şim di hiç bir ör -

güt ku ra lı ta nı ma ma, hiç bir oto ri te ola yı na gel me me ha li ni al dı. Bu,

li be ra lizm bi le de ğil dir, Le nin’in kul lan dı ğı kav ram la tas fi ye ci lik tir.

El bet te tüm bun la rın ulu sal so ru nu doğ ru koy ma ma, ke ma liz mi

doğ ru koy ma ma iliş ki si ile var dır. De mok ra si ye doğ ru yak la şım

gös ter me me, sos ya list in san ti pi ni or ta ya çı kar ma ma ile iliş ki si var -

dır. Tüm bun lar eleş ti ril di ve PKK’de bir çö zü me ulaş tı. Ger çek ten

PKK, gö rü nüş te bir Kürt ve Kür dis tan ör gü tü dür, hat ta ba zı la rı bu -

na mil li yet çi ör güt de di ye bi lir ler, ama ba na gö re çok en ter nas yo na -

list bir ör güt tür. İçin de ki ki şi ler ken di ni bir mil li yet ten say ma ye ri ne

bir dün ya gö rü şün den say ma yı esas alır lar. Bu nun mil li yet le de çer -

çe ve len me di ği çok açık tır. Ya ni içi ne gi ren ve ya şa yan bi lir.

Şim di bü tün bun la ra rağ men Tür ki ye’de sos ya list çev re ler, dev -

rim ci-de mok ra tik grup lar, ol duk ça da uzun bir geç mi şi olan bu ha re -

ket ye ni den ge li şe bi lir. Bu na yö ne lik en son de ğer len dir me le ri niz

ne dir ve bir çağ rı nız var mı de ni le bi lir. Ben de var de rim. Çok kı sa

da ol sa, ba zı de ğer len dir me ler le bir lik te ba zı çağ rı lar ya pa bi li rim.

Sık sık yap ma ya ça lış tı ğı mız gi bi, bu ha re ket bi raz ken di ni eleş ti re -

bil me li dir. Bu eleş ti ri ler as lın da var ve çok kap sam lı da yü rü yor

ama, bü tün sel lik ten ve so nu cu ge liş tir mek ten uzak. Eleş ti ri ler bi raz

da in ka rı da ha da de rin leş tir me te me lin de ge liş ti ri li yor. Al ter na ti fi

or ta ya çı kar mı yor. Kö tü yü eleş tir din, ek sik li ği eleş tir din, pe ki al ter -

na tif ne re de? Bu ko nu da ke tum dav ra nı lı yor; bil mi yo rum, duy mu yo -

rum, gör mü yo rum bi çi min de. Bu da ta bii, çık ma zı da ha da de rin leş -

ti ri yor. So rum suz eleş ti ri ler var. Ba zı ek sik lik le ri be lirt me ler var,

ama pra tik üre tim, po li tik üre tim de nin ce, hiç bir ge liş me gö re mi yor -

sun. Ya ni bir yer de Tür ki ye so lu alt mış ya şın da ki ba ki re ye ben zi yor;

si ya si üre ti mi yok. Ne den üret mi yor, ne den böy le ol du? Bu ay rı me -

se le. Ama gö rü nüş o ki, po li ti ka üre te me miş tir, sağ lık lı gün dem ve -

300 301

re me miş tir. Şim di bu nun ne de ni ni araş tı rıp bul mak zo run da yız.

Bir Re fah Par ti si ne re dey se İs tan bul’da bi rin ci par ti ol du. Bir

din ci-ge ri ci par ti İs tan bul gi bi mo dern bir yer de bi rin ci par ti olu -

yor da, çok ra di kal, çok çağ daş ve mo dern bir sol par ti ne den bi -

rin ci ol mu yor? Acı dır, ama ger çek tir. Üs tün lük Re fah Par ti si’nde

mi dir, yok sa Re fah’ın ça lış ma tar zın da mı dır? Yok. Bu ko nu da

sol da ger çek ten ken di ter cih le ri ni, ken di tu tum la rı nı çok so rum -

suz ca terk et me, he sa bı nı bi le ver me den çar ket me gi bi du rum lar

ya şa nı yor. Hal bu ki bu ka dar kan dök tü ler, iş ken ce çek ti ler. Bir

da va, bir ha re ket (biz bu na sos ya list ha re ket, de mok ra tik ha re ket

di ye lim) bu ka dar sa hip siz bı ra kıl ma ma lıy dı. Ben bu nu acıy la

söy lü yo rum ama, bir ger çek ola rak da gö rü yo rum. İn sa na bir to -

kat vur sa lar, he sa bı nı so rar. Yüz bin ler ce ki şi ye iş ken ce, on bin ler -

ce ki şi yi kat let me! Pe ki bu nun he sa bı nı kim ve re cek, kim so ra -

cak? Halk lar adı na söy le nen bü yük söz ler, bü yük de mok ra si ve

eşit lik söz cük le ri ne re de kal dı şim di? Sa hi bi ne re de? Bir acı kah -

ve nin bi le kırk yıl ha tı rı var dır de ni lir. Di ni dog ma lar bi le bü yük

tar tış ma la ra yol açı yor Tür ki ye’de. Di ni çev re le rin, İs la mi grup -

la rın tar tış ma la rı var. Bu sos ya lizm na sıl böy le göz den düş tü?

On lar ka dar da mı de ğe ri yok tu? Var dıy sa, o za man sa hip le ni lir.

Özel lik le sos ya list ha re ket, po li tik ha re ket tir. Tür ki ye’de sos ya -

liz min po li ti ka cı la rı kim dir? Şim di, “hep tar tı şı yo ruz ve da ha al -

tın dan çı ka ma dık” di ye bi lir ler. Böy le tar tış ma ol maz. Bu tar tış -

ma lar bir yıl olur, iki yıl olur. Bir de ürün ve rir. Bir lik so ru nu mu

tar tı şı lı yor, al tı ay yet mez mi? De mok ra si so ru nu mu tar tı şı lı yor,

al tı ay yet mez mi? Biz bu ka dar sü per ge ri ci ler mi yiz? Ye ni sos -

ya lizm yak la şım la rı na hiç ol maz sa bir kaç yıl için de bir şe kil ve -

re mez mi yiz? Dün ya da hiç bir ide o lo ji bu ka dar bu la nık lı ğa, muğ -

lak lı ğa terk edi le mez. Ve ya biz, sü per ge ri mi yiz ki, doğ ru-dü rüst

hiç bir çö zü mü bu la mı yo ruz? Bu na ben zer eleş ti ri ler da ha da art -

tı rı la bi lir. Ben ce so run bun lar da de ğil dir. Esas so run, te mel ör -

güt sel ve po li tik gö rev le re doğ ru yak la şım gü cü gös te re me mek tir.

Ve ya te o rik ola rak so run lar an la şı lı yor ama, pra tik te ken di ni ver -

me me var.

– Ya ni bir an lam da ön der lik ve ini si ya tif prob le mi di yor su nuz.

302 303

“Yeni yaşama ihtiyaç var diyoruz.”

– Tabii. Sü rük le yi ci bir ön der kad ro ve bir de ger çek ten ön der

bir kaç ki şi ge re ki yor. Ön der ler beş-on ki şi ol maz, bir kaç ki şi olur.

On la ra ih ti yaç var dır, ben bu nu tek rar söy le ye yim. Kad ro ya da ih ti -

yaç var. Kad ro bir kaç yüz olur, bin ler ce ol maz. Ta raf tar lar bin ler ce

olur, kit le si mil yon lar ca olur; bu ay rı bir şey. Ta bii Tür ki ye’de sü -

rük le yi ci ön der ler yok. Yi ne bu işe ken di ni tam ve ren bir kad ro laş -

ma da yok. So run, bi ri kim ler so ru nu de ğil; Tür ki ye’de ki bi ri kim,

biz de ki bi ri kim den yüz kat faz la dır. En te lek tü el se vi ye biz den kırk

kat iler de dir. Kit le te me li de kü çüm se ne mez. Bun la rın hep si var as -

lın da. So run, mad di prob lem ler, si lah vs. de de ğil dir. So run, çok ka -

rar lı, bu işe ken di ni ya tır mış bir ön der ve ön der kad ro lar top lu lu ğu -

dur. Te mel so run yi ne ör güt sel dir ve po li tik tak tik le ri be lir le mek tir.

Tüm bun la rı ben bir çır pı da da söy le ye bi li rim. Bu na ta lip olan yok.

Var mı?

Bu te mel de Tür ki ye dev rim ci le ri ne, sos ya list le ri ne bir çağ rı ya -

pa ca ğım: Bu işe va rız di yen ar ka daş lar kim se, ba na bir kaç ki şi yi

yol la yın, bir kaç yüz de kad ro ada yı yol la yın. Bi zim kamp la rı mız

var, on la rı eği te lim. Ama iyi ni yet li ce bu işe ta lip ol sun lar. “Biz

ger çek ten Tür ki ye’nin sos ya list-de mok ra tik ha re ke ti ne inan mı şız,

kel le yi de kol tu ğa al mı şız” di yen bir aday lar top lu lu ğu gel sin. Bir

de, “bu ha re ke ti sü rük le mek is ti yo ruz ve ön der lik id di a la rı mız var”

de sin ler. Bi raz bi zim le tar tış ma ya te nez zül eden böy le adam la ra ih -

ti ya cı mız var. Ben yi ne Tür ki ye dev ri miy le il gi li yim. Bi zim dev rim

yi ne Tür ki ye dev ri mi di ye lim. Sos ya list lik yi ne sos ya list lik. Bi raz

bi zi ve ken di le ri ni cid di ye al sın lar. Da ha ne ya pa lım? Ge re kir se yol

pa ra la rı nı da ben ve re yim. Ta bii ye me si iç me si de ben den.

– Ya ni bu, Tür ki ye sos ya list le ri ne, dev rim ci le ri ne bir pro je ge -

liş tir mek için so mut ça bir çağ rı olu yor.

– Sayın HEP’li ler bi zi gör me ye gel di ler ve ken di zor luk la rın dan

bah set me ye ça lı şı yor lar dı. Ne zor lu ğu de dim; ta ba nı sağ la yan biz,

al dı ğı nız ma aş lar da bu te mel den sağ la nı yor, kral gi bi ya şı yor su nuz

ve ha la naz ya pı yor su nuz. Tür ki ye’de ki elit de bi raz bu na ben zi yor.

Her şe yi ha zır sun sak da te mel gö rev le re il gi gös ter mi yor lar. Ka pi -

ta liz min ya şam ku ral la rın da bi le böy le ya şa mak yok. Hat ta ağa la rın

ya şa ma ku ral la rın da da bu yok. Ağa lar da ör güt lü in san lar dır. Ben

bu na laç ka lı ğın ge liş me si, tem bel li ğin mo del teş kil et me si de di ye -

bi li rim. Ön der ler ne ka pi ta lizm de, ne fe o da lizm de ve ne de sos ya -

lizm de as la böy le ola maz. Adım gi bi bi li yo rum ki, bu tip ön der lik -

ler ol sa da ile ri de ba şa rı lı ola maz. Ben, bi zi bi raz an la yış la kar şı la -

ma la rı nı is ti yo rum. Me se la de di niz ki, bu ko nu da bir ça ba nız, çağ rı -

nız ol ma ya cak mı? Bi raz say gı la rı var sa, bi zi an la ma ya ça lış sın lar.

Gör dü ğü nüz gi bi, em rim de sı nır sız bir güç var dır. Mad di ve ma ne vi

ola rak ger çek ten bü yük bir güç tür. Mil yon la ra aya ğa kalk der sek,

kal ka bi lir ler; öl der sek öle bi lir ler. On bin ler ce sa vaş çı var. Tril yon la -

ra ula şan pa ra da te min ede bi li riz. Bi zim dev rim ci ha re ket bu sı nır -

la rı ya ka la dı. Bu, say gı gös te ril me si ge re ken bir de ne yim dir. Bel ki

es ki den bi zi faz la din le mez ler di, ama şim di din le sin ler. Bu işin na -

sıl ya pıl dı ğı nı biz bi raz bi li yo ruz. Di ye bi lir si niz ki, sen ken di ni ta -

nın maz ha le ge tir din, mah vet tin, şöy le et tin, böy le et tin. Ön der ler

bi raz da böy le ol ma sı ge re ken ki şi ler dir.

– Ya ni ön der ler şa şır tır lar ve sü rek li ko şuş ta dır lar.

– Tabii. Ön der ler, ken di le ri ni ola ğa nüs tü du rum dan ola ğa nüs tü du ru -

ma so kan ki şi ler dir. Ba şa rı için çok gö zü pek olur lar. Ya ra tır lar, kri zi

aşar lar. Fa kat bu, çok ça ya pıl dı ğı gi bi, ucuz tar tış ma lar la ol mu yor; ye -

ter siz dav ra nış lar ve ka ra la ma lar la ol mu yor. Biz den ko lek ti vizm is te nir -

se ben ha zı rım, hat ta ba na rol bi çil mek is te nir se gü cüm ora nın da ona da

va rım. Kar şı lık lı eği tim is te ni yor sa, on lar gel sin bu iş için be ni eğit sin,

Tür ki ye dev ri mi için ben de on la rı eği te yim. On lar say gı lı ol du ğu ka dar

ben de say gı lı ola yım. Bu ko nu da ke sin ken di me de bir ay rı ca lık ta nı mı -

yo rum. Ke sin lik le ağa bey lik yap ma ya fi lan ni ye tim yok. Te nez zül de et -

mem. Be nim lü ga tım da ağa bey lik le re yer yok tur. Ama yol daş lı ğın bir

hu ku ku var dır; ona say gı lı yım, onun ge rek le ri ni ya pa rım ve yap tı rı rım.

Son ra de me sin ler ki, “yi ne da ya tı yor.” Ke sin öy le de ğil dir, uya rım ve

uy du ru rum da.

Bu iş ler be leş ten ka za nıl ma mış tır. Ne den peş keş çe ki le cek tir? Ben

ucuz ka zan dı ğı ma, ucuz ya şa dı ğı ma inan mı yo rum. Tür ki ye’de ki in san -

la rın da ucuz ya şa dı ğı na inan mı yo rum. Ön der le rin de, on la rın bi leş ke si

ol ma sı ge rek ti ği ne ina nı yo rum. Ve böy le ha ber le rin or ta ya çık ma sı nı

bek le mi yo rum. Ta lip olan var sa gel sin, yol daş ça yar dı mı so nu na ka dar

ya pa rız. “PKK ba zı ör güt sel du rum la rı bi ze da ya tı yor” de nil me sin, öy le

304 305

bir şey yok tur. Öz gür tar tış ma ya gel sin ler, ken di le ri ka rar laş tır sın lar ve

ben al tı na im za ata yım. Ye ter ki, an la sın lar, bu bir halk hiz me ti dir, halk

ha re ke ti dir. Çok eleş tir dik le ri şöy le an ti-em per ya list, şöy le an ti-ka pi ta -

list, şöy le de mok ra tik, şöy le sos ya list... Yaz sın lar al tı na ben im za mı ata -

yım. Ben bu Kürt Cep he si için de ay nı şe yi söy le dim. Ya zın de dim, il gi -

li git ti yaz dı; bir ke li me yi de ğiş tir me dim ve im za mı at tım. Ben den Tür -

ki ye li grup lar yar dım is te sin; on lar la çok so mut iliş ki ge liş ti re lim, prog -

ram dü ze yin de ol sun, mad di dü zey de ol sun, kit le dü ze yin de ol sun. Mil -

yon lar ca kit le te me li mi zi Tür ki ye sos ya liz mi nin kit le te me li ya pa lım.

Si lah lı gü cü mü zü Tür ki ye’de ki sos ya liz min, de mok ra si nin si lah lı gü cü

ya pa lım. Hat ta mad di gü cü mü zü de ma kul çer çe ve ler da hi lin de ge li şim

için su na lım.

Biz den da ha ne is te nir? “Yi ne PKK’nin ku sur la rı, yi ne PKK ken di ni

şöy le yap sın, böy le yap sın!..” Sen PKK’den doğ ru yön de ya rar lan. İş le ri

iler let me an la mın da onu kul lan. Bun dan da ha fark lı ne is ti yor lar? Gel

sen de bu nu cid di ye al, ken di ne yön ver, ken di ni sağ lam doğ rul tu ya sok.

Bü yük tem bel li ği, bü yük ira de siz li ği aş, halk lar için ey lem gü cü ol!

Bun lar Tür ki ye sol ha re ket le rin de hiç yok tur de mi yo rum. Bü yük ey -

lem ci ler var dı, ce sa ret ve fe da kar lık ör nek le ri var dı. Ön der lik on la rın

sen te zi dir; öy le ol, gel, ba şa rır sın. Şim di tüm bun lar so ru nu doğ ru koy -

mak ta dır. Fark lı ide o lo ji ler me se le si ne, ge lin ce ide o lo jik tar tış ma in san -

lık la baş lar, in san lık la bi ter. Fark lı po li tik, acil, mut la ka sa hip çık ma mız

ge re ken so run lar var dır. Te mel ör güt gö rev le ri ve ça lış ma tar zı na ih ti ya -

cı mız var dır. Ona sa hip çı ka lım di yo rum.

“Ateş kes Türk ve Kürt halk la rı nı

bir li ğe ça ğır ma adı mı dır”

– Ateş kes çağ rı sıy la baş la yan sü reç, Tür ki ye’de ki dev rim ci ler le

iliş ki ler ba kı mın dan so run la rı aş ma ko nu sun da bir ipu cu ola bi lir

di yor su nuz.

– Yaparlarsa iyi olur. Bi zim Kür dis tan’dan da ha faz la Tür ki -

ye’de ki ko şul lar la bağ lan tı mız var dır. Le gal ko şul lar, ba sın-ya yın

ko şul la rı bü tün bu işe hiz met et ti ri le bi lir. Ba na gö re ye ni bir le gal

par ti ola yı na ra hat lık la gi ri şi le bi lir. Çok dev rim ci-de mok ra tik bir

ku ru luş da ola bi lir. He men bu işe so yun sun lar ve biz tüm gü cü müz -

le des tek le ye lim. Ba sın-ya yın ge liş me le ri var dır; on la ra he men so -

yun sun lar, eli miz den gel di ğin ce des tek le ye lim. Or tak cep he is ti yor -

lar sa, or tak cep he ye de va rız. Bü tün bun lar ben ce an la şı lır, ma kul

iş ler dir. Bu nun ta kip çi si ola na, ola cak la ra ben çağ rı ya pı yo rum: Or -

ta ya çı kın! Gö rüş mek is ti yor lar sa, gel sin ler gö rü şe lim. Bu nun için

ya sal bir en gel de yok, onu da be lir te yim. Ar tık Tür ki ye’de ki ko şul -

lar bu na el ve ri yor. Gün, Tür ki ye hal kı na say gı lıy sak bir şey le ri er -

te le mek si zin baş lat ma ve ba şar ma gü nü dür. Gel di niz, tek rar vur gu -

lu yo rum; bu sü re cin ha tı rı na ben den ne is te nir se ya pa rım. Bir grup

ge lir gö rü şü rüz, tar tı şı rız, bir prog ram so ru nu var sa kat kı mı zı ya pa -

rız. De di ğim gi bi, bir kit le te me li çok ge rek li gö rü lü yor sa, bir le gal

par ti ku ru lur em ri ne ve ri riz ve ya ta ba nı ha li ne ge tir me de üze ri mi ze

dü şe ni ya pa rız. Ama on lar da bu işe bi raz te nez zül et sin ler. Bu işin,

çok ça yap tık la rı so mu ta hiz met et me yen ge nel le me ci eleş ti ri ler le

ve ya tar tış ma lar la dü zel me di ği ni gör sün ler. Bu ko nu da bi raz PKK

de ne yi min den ben ce ders al sın lar.

İş ler iler le ye bi lir, ben yi ne de umut lu ol du ğu mu be lirt me li yim.

Bun dan son ra da da ha faz la il gi mi zi ser gi le rim. Yi ne bir ta kım grup -

lar la gö rüş me le ri mi sür dü rür, bu ko nu la ra iliş kin gö rüş le ri mi za man

za man açık la ma ya ça lı şı rım. Ben, is ter ye ni is ter es ki ol sun sos ya -

list-de mok ra tik ki şi lik le re yük sek de ğer biç ti ği mi, ol duk ça an lam lı

ve so rum lu yak laş tı ğı mı be lirt mek is te rim. İs ter ler se da ha faz la des -

tek le ye ce ği mi zi be lir ti yo rum. Bu son al dı ğı mız ka rar ve açı lım la rı

da, iki de bir re for mizm ola rak mah kum et me sin ler. Bel ki de bun lar

da ha çok ken di le ri ne hiz met eder. On la rın dev rim ci se çe ne ği ne güç

ka ta bi lir. Bu ba kım dan, bu nun im ka nı nı da araş tır sın lar. Bu bi raz

Tür ki ye’ye açıl ma adı mı dır, Tür ki ye hal kıy la Kür dis tan hal kı nı bir -

li ğe ça ğır ma adı mı dır. Yi ne şo ve niz mi ge ri let me adı mı dır. Bü tün

bun lar da dev rim için çok önem li adım lar dır. So ru nu bir de bu yö nü

ile de ğer len dir sin ler. Hiç me rak et me sin ler, si lah lar gi de rek or du -

suy la, sa yı la rıy la ar tı yor, ye ter ki is te sin ler.

Hiç ge ri le me yok tur, öy le söy le dik le ri gi bi re for miz me kay ma fi -

lan da yok tur. Hü kü me ti bi le dev ri me say gı lı ol ma ya, onu ez me me -

ye uya rı dır bu yap tı ğı mız ateş kes. Ve si lah lar da ye ni den her an pat -

306 307

la ya bi lir; o za man bi zi eleş tir me sin ler. Ona da dik kat et me le ri ni is -

ti yo rum. Si lah lar pat lar sa da ha faz la pat lar ve çok faz la kan dö kü -

lür. Ama bu nun so rum lu su nun kim ol du ğu nu, Tür ki ye’de yal nız

dev rim ci-de mok rat lar de ğil, Türk hal kı da çok iyi gör me li dir. Kim

si lah tan me det umu yor, kim şo ve niz mi kö rük lü yor, kim so ru nu çık -

ma za sü rü yor? Bu ve si ley le onu iyi gör sün ler. “PKK tes lim olu yor”

de mek ne ka dar yan lış sa, bir den bi re si lah la ra yas la nıl dı ğın da “bu

da iyi de ğil” de me sin ler. Bi raz da ha faz la ger çek çi ol sun lar. Hak -

tan-hu kuk tan ya na ta vır al sın lar; de mok ra si den ya na, yi ne si ya sal

çö züm yol la rın dan ve ba rış tan ya na ta vır al sın lar. Tür ki ye hal kın -

dan da ve onun her tür lü sos ya list-de mok ra tik tem sil ci le rin den de

bek le di ği miz bu dur. Ben, bu ve si ley le ve bu te mel de on la ra say gı la -

rı mı ve sev gi le ri mi ile ti yo rum. Ben bu sa va şı mın ya man bir mi li ta -

nı ola rak çık tım ve bun dan son ra da bu nu böy le sür dü re ce ğim. Bu -

nun da bi lin me si ni is ti yo rum.

“Tür ki ye sos ya list le ri ni

po li ti ka yap ma ya ça ğı rı yo rum”

Ay rı ca siz bir so ru so ru yor su nuz; Tür ki ye’nin dev rim ci-de mok -

ra tik ve sos ya list ha re ket le riy le ne den il gi len mi yor su nuz di ye. As -

lın da ben il gi len me mi çok kap sam lı bir şe kil de sür dür düm. Geç miş -

ten bir-iki ör nek le de açık la ma ya ça lı şa yım: Dev rim ci Yol,

1980’ler de kı sa bir sü re için de ya ka lan mış tı. Çok az bir gü cü kur -

tul muş tu. Onu da Or ta do ğu sa ha sı na çek miş tik ve Ta ner Ak çam’ı

da Av ru pa’dan ça ğır mış tık. Av ru pa’dan bir ta kım eği lim ler ka zan -

mış tı ve bi zi Av ru pa’ya çek me ye ça lı şı yor du. Bu nun bir so nu cu

ola bi lir, tek yap tı ğı, işi yo ku şa sür mek ti. “Dev–Yol ol maz sa siz hiç -

bir şey ya pa maz sı nız, Dev–Yol’a muh taç sı nız, bağ lı ol mak du ru -

mun da sı nız” fi lan di yor du. Ben de o ara da, ona ay nen şöy le de miş -

tim: “Dev rim ci Yol ol maz sa, biz de iş le ri mi zi Ge nel kur may ile hal -

le de riz.” Ay nen bu nu 1982’de söy le dim. Şim di ba kın, ger çek ler ve

ge liş me ler ne yi doğ ru la dı? Biz iş le ri Ge nel kur may dü ze yin de ele

alı yo ruz. Ge nel kur may Baş ka nı Gü reş, ge çen ler de bir yer de, “Bu

adam...” di ye söy lü yor, be nim için bu ke li me yi kul la nı yor. Ya ni

mu ha tap ol mu şuz. Kı sa ca Dev-Yol’cu Ta ner ne re de şim di, bil mem;

adı bi le du yul mu yor. Ama biz, Ge nel kur may ile me se le le ri tar tış ma

dü ze yi ne ge tir dik. Hü kü met le de, do lay lı da ol sa tar tış ma du ru mun -

da yız.

Şim di Tür ki ye so lu ken di ni o ka dar çok bü yük gö rü yor ki, “biz -

siz hiç bir şey ol maz” di yor. Ama Tür ki ye’de bu ka dar ge liş me ler

ol du; bu du rum ne yi gös te ri yor? Tür ki ye so lu (ge nel leş tir me ye lim,

özel lik le ba zı la rı açı sın dan söy lü yo rum) aşı la aşı la, ezi le ezi le Tür -

ki ye’de her şey ol ma dı mı? Şöy le ka pi ta lizm ge li şe mez, şöy le te -

kel ci lik ge li şe mez, şöy le Ame ri ka’nın et ki si ge li şe mez de di ler, ama

her şey müt hiş ge liş me di mi? Bu nu söy le yen ki şi ler şim di ne re de -

ler? Ken di le ri bir hiç ol ma dı mı? Ya ni söy le dik le ri ile yap tık la rı

ara sın da dağ lar ka dar fark var. Ama biz, de di ğim gi bi, sö zü mü ze bi -

raz bağ lı kal dık. Bü tün dün ya em per ya list ko a lis yo nu na kar şı sa vaş

ver dik.

Bir Gü ney Sa va şı, bi zim KDP’yle sa va şı mız de ğil di as lın da. Bu -

nu he men be lirt me den ge çe me ye ce ğim. Sa yın Yal çın Kü çük’de iyi

ko yu yor du ve şu nu söy lü yor du: “1815 bü yük res to ras yo nun dan

son ra Yu na nis tan’da Os man lı İm pa ra tor lu ğu’na kar şı bir is yan ol -

du.” Yi ne bu na ben zer bir-iki ta ri hi ör nek ve ri le bi lir. Bu dö nem de

de, re el sos ya liz min çö zü lü şün den son ra ve dün ya ça pın da res to ras -

yo nun ha kim ol ma sın dan son ra tek so luk al dır ma ha re ke ti bi raz

PKK ha re ke ti ol du. Bu nu sa de ce bir Kür dis tan ola yı ola rak gör mü -

yo ruz. Dün ya nın “ye ni ni zam”ı, Ame ri ka’nın “ye ni ni zam”ı adı al -

tın da sta tü ko, Sov yet ler da hil her ye re ha kim ol du. Sov yet ler’de bi -

le te rö rizm av cı lı ğı ya pıl dı. Ama PKK, ta ri hi ve çok et kin bir çı kı şı

tam da bu yıl lar da sür dür dü. Ha len de id di a lı dır. Bir Pe ru’da Ay dın -

lık Yol ha re ke ti var dır. Ama ben ce, bu ha re ke tin de çok ile ri sin de

bir ko nu ma ulaş mış bu lu nu yo ruz. Bu, ol duk ça an lam lı bir ge liş me -

dir. Kür dis tan dev ri mi şu an da önem li ge liş me po tan si yel le ri ni ta şı -

yor.

Tür ki ye sos ya list le ri dün ya ör nek le ri ni çok tar tı şı yor ama, yan la -

rın da bü yük Kür dis tan de ne yi mi var ve ulus la ra ra sı ge ri ci lik onu

im ha ya ça lı şı yor, onun hak kın da doğ ru-dü rüst bir de ğer len dir me ye

bi le gi ri şe mi yor lar. “Şöy le ay rı lık çı dır, şöy le mil li yet çi dir, şöy le re -

308 309

form cu dur” di ye ele alı nı yor. Çok tu haf bir tar tış ma bi çi mi! Bu ka -

dar en ter nas yo nal bir ha re ke ti sen ne re de gö re bi lir sin? Bel ki bir çok

ha re ke te mil li yet çi de ni le bi lir ama, Kür dis tan’da ge li şen ha re ke te

mil li yet çi de ni le mez. Mil li yet çi le rin ne yap tı ğı nı gör dük, Türk hü -

kü me ti ile bir lik te ler di. Ay rı ca il kel mil li yet çi ler de mek la zım. Ya -

ni, yi ne sağ lık lı bir de ğer len dir me ge liş ti re me di ler. Ta rih te de yan lış

de ğer len dir me ler hay li yük lüy dü. De mek is te di ğim, PKK de ne yi -

min den en çok Tür ki ye li dev rim ci ler ders çı kar ma lı dır. Çün kü bu,

ken di le ri ni bir de pra tik te il gi len di rir. Çün kü, her şey el den git ti.

Sol bi raz üre tim ya pa bil me liy di, bu nu aşa bil me liy di. Da ha gü zel,

da ha öz gür ifa de ler, tu tum lar, hat ta po li ti ka lar üre te bi lir di. Şim di

bu nu ta lep edi yo ruz.

Sa yın Do ğu Pe rin çek de bu ra ya gel di. Biz, “po li ti ka na sıl ya pı -

lır?” de dik. İlk pra tik po li ti ka öne rim, iş te bir HEP de ne yi min de ol -

du ğu gi bi, mil let ve kil le ri oluş tur mak ve par la men to yu et ki le mek ti.

Za ten ken di si de otuz yıl dır bu nun için uğ ra şı yor du. İş te de dim, bir

dev rim mer ke zi var, onun par la men ter söz cü sü ol. Bu gü zel bir şey

ve bir an la mı var. Eğer bir par la men ter söz cü sü ol say dı, Kürt- Türk

bir lik te li ği de çok iyi ge li şe bi lir di. Kim kar deş lik is te mi yor? Bi ze

iki de bir mil li yet çi di yor su nuz; se ni ken di ül ken de ve dev ri min bir

mer ke zin de mil let ve ki li ada yı ola rak öne re cek ka dar en ter nas yo na -

liz me yat kın lık gös te ren bir ha re ket mi mil li yet çi dir, yok sa bu na te -

nez zül et me yen ve ken di ni çok üst te gö ren bir an la yı şın sa hi bi mi

mil li yet çi dir? Ve ben faz la an lam lı bu la ma dım. Or tak lık tan biz kaç -

ma dık, or tak bir par ti ol mak tan da biz kaç ma dık; ge lip yer ala bi lir -

si niz de dik. Her kes için ay rı bir Kürt par ti si ol ma sın. Te nez zül et -

me di ler. Bir çok grup yer al mış tı, baş ka Tür ki ye li grup lar da yer al -

mış tı, ama on lar te nez zül et me di ler. Bak, po li ti ka is ti yor san, iş te

po li ti ka ya pı lı yor. Gir se ler di ya rı ya rı ya da Tür ki ye kö ken li par la -

men ter, par la men to da çok gü zel bir de mok ra si sa va şı mı ve re bi lir di.

Tür ki ye’de ör güt len se ler di, çok iyi bir bir le şik de mok ra tik cep he

ör gü tü ola bi lir di. Te nez zül et me di ler, ya ni “po li ti ka yap mak is te mi -

yo ruz” de me ye ge tir di ler. Ama te kel ler de, be le di ye ler de iş bul ma ya

gel di mi, hep si ne re dey se bü yük bir mev zi ka zan mış gi bi ya rı şa gi -

rer ler. Sen sos ya list sen, de mok rat san, bi raz po li tik mev zi ka zan, bi -

raz po li tik üre tim yap! Te kel ler de, be le di ye ler de sa na bir me mur luk

ver miş ler; ayıp de ğil mi? Bu, sos ya list kim li ğin de, geç mi şin de bir

aşın ma de ğil mi dir? Ta bii aşın dı rır. Hal bu ki de mok ra tik ör gü tü nü

kur, onun la ça tır ça tır po li ti ka yap, mey dan la rı dol dur! Yi ne de yer -

sin, içer sin, is te di ğin gi bi ya şar sın.

Bu nu söy lü yo ruz, adı mız “ay rı lık çı” olu yor. Ya ni “ye rim dar dır,

oy na mak is te mi yo rum” di yen ge li ne ben zi yor. Sen ar ka daş, po li ti ka

yap mak is te mi yor sun. Sen as lın da “bu iş te yo kum” de me ye ge ti ri -

yor sun. O za man doğ ru yu söy le! Ger çek ten gel se ler di, mem nun

olur dum. Ya ni o es ki yir mi yıl lık ar ka daş la rı ma da çağ rı ya pı yo rum.

O. Do ğan’dan bah set miş tim; on lar bi zim Si ya sal Bil gi ler Fa kül te -

si’ nden ar ka daş lar dır. İl ha mi’yi bu ra da da gör düm. Hat ta çok iyi

ha tır lı yo rum, bi zim eve al mış tık. Ar ka daş lar bi raz sar ma dol ma sı

yap mış lar dı, o hep “Bu dol ma lar çok gü zel ol muş” di yor du. İyi, ya -

ni dol ma gü zel ol muş yi ye lim ama, po li ti ka da ha ke za gü zel ya pı lı -

yor du, bi raz da onu ye me niz la zım. Şim di gü zel po li ti ka ya pa sı nız

di ye çağ rı ya pı yo rum. Yi ne Na suh’gil ler var dı. Bun la rı abi gi bi gö -

rü yor duk. Biz abi de ği liz ama, ken di le ri bir abi gi bi gel sin ha tı rı mı -

zı sor sun lar. Ta bii eğer po li ti ka yap mak is ti yor lar sa. So run de ğil ve

Tür ki ye hal kı için de gü zel şey ler dü şü nü le bi lir. Ya ni eğer bi zi “ay -

rı lık çı” yap mak ve Tür ki ye’den dış la mak is te mi yor lar sa, o za man

ya pa ca ğı mız or tak iş ler var dır. Biz de bu ko nu da id di a lı yız; iyi, gü -

zel iş ler ya pa rız ve ya pı yo ruz da!

310 311

8 Ha zi ran 1993 gü nü Bar Elias'ta ya pı lan üçün cü ba sın top lan tı sı:

DAHA BOYUT LU

BİR SAVA ŞA

HAZI RIZ

Sa yın ba sın men sup la rı!

Siz ler le, Tür ki ye’nin uzun sü re dir bi rin ci gün dem mad de si ola -

rak et ki si ni sür dü ren ve gü nü müz de de ol duk ça önem li bir aşa ma ya

ge le rek PKK et ra fın da ge li şen olay la rı ve ye ni sü re ci an lat mak ve

bu te mel de so ru la rı nı zı ce vap lan dır mak için 3. kez dir ve bi raz da

ge nel is tek üze ri ne bu top lan tı yı ger çek leş tir miş bu lu nu yo ruz.

Sa de ce Kürt hal kı nı de ğil, Türk hal kı nı da ya kın dan il gi len di ren

ve ol duk ça da önem li ge liş me le rin ya şa na ca ğı ih ti ma li yük sek olan

bir sü re ci açık lı ğa ka vuş tur mak, ka mu o yu nu de rin den bil gi len dir -

mek, yi ne res mi yet ki li le re ne ol du ğu mu zu, ne ya pa ca ğı mı zı, ne is -

te di ği mi zi açık ça ve bir kez da ha çar pı cı bir bi çim de di le ge tir mek

için siz ler le bu top lan tı yı önem li gö rü yo rum.

312 313

“Ateş kes du ru mu hız la hük mü nü

yi ti ri yor ve ye ri ni çok yo ğun, ça tış ma lı,

sı cak ve ger gin bir or ta ma bı ra kı yor. Bu,

ger çek ten bi zim için de zor dur, halk lar için

de zor dur. Ama so run la ra çö züm gü cü

ola ma ma, be nim so ru num de ğil dir.

Bu, hü kü me tin so ru nu dur.”

“Ankara'nın benim hakkımda hayırlı düşüneceğine inanacak

kadar saf olmamam gerektiğini düşünüyorum.”

Biz, ateş kes di ye ta bir edi len du ru mu önem li si ya si ge liş me le rin

te me li ha li ne ge tir mek is te me mi ze rağ men, bu na hü kü me tin dar be

in dir me tak ti ğiy le ce vap ver me si ve bu na öz gü ba zı ka rar na me ler

ge liş tir me si ta lih siz lik ol muş tur. Bi zim ko nu mu mu zu dik ka te al -

mak tan ve ta lep le ri mi zi baş lat mak tan öte ye, bu na in ce ve hi le li bir

tarz da tas fi yey le kar şı lık ver miş tir. Her ne ka dar ateş kes sü re ci bo -

yun ca bir yu mu şa ma söz ko nu su ol duy sa da, ba zı böl ge ler de ope -

ras yon lar şid de tin den bir şey kay bet me di ve bu da bi ze ta bii ki faz la

inan dı rı cı gel me di. O çok ça sor du ğu nuz Bin göl ola yı bu nun so nu cu

ola rak ge liş ti. Son bir kaç gün dür de yo ğun bir ça tış ma du ru mu ya -

şa nı yor, tam bir sa vaş du ru mu söz ko nu su dur. Bel ki bu sa va şı bü tün

bo yut la rıy la siz iz le me ye bi lir si niz ama, 10-15 cep he yi il gi len di ren

ope ras yon lar ve sık ça vu ku bu lan ça tış ma lar söz ko nu su dur. Bu, ne

Bos na-Her sek ve Azer bay can-Ka ra bağ so ru nu gi bi bir so run ve ne

de o tarz da bir ça tış ma du ru mu dur. Bun la rın kat be kat üs tün de, hat -

ta da ha faz la yo ğun ve ol duk ça da çok sık ça tış ma lar la yü rü yen ve

gi de rek Tür ki ye’nin içi ne ka dar da yan sı ya bi le cek bir ça tış ma du ru -

mu söz ko nu su dur.

Par ti ta ri hi mi zi ya kın dan bi len bir ki şi ola rak, yi ne 15 Ağus tos

ham le si ni gü nü mü ze ka dar ne fes ne fe se ya şa yan bi ri si ola rak, bu

ye ni sü re cin şim di ye ka dar ya şa nan lar dan ol duk ça fark lı ve kap -

sam lı ge li şe ce ği ni be lirt mek is ti yo rum. Bu, özel lik le hü kü met çev -

re le ri nin yan sıt mak is te dik le ri gi bi, ge ril la nın za yıf la ma sı ve

PKK’nin gü cü nü kay bet me si son ra sı bir ateş kes so ru nu de ğil dir. Bi -

zim or ta ya koy mak is te di ği miz ta vır şu: Çok zor ge çe cek bir sü re ci

si ya si ola rak aca ba pe kiş ti re mez mi yiz; as ke ri yan ye ri ne si ya si ya -

nı or ta ya çı ka ra rak, halk la rı mız le hi ne da ha de mok ra tik ve ba rış çıl

bir çö züm yo lu aça maz mı yız? Bu de ğer len di ril di ve “şe ref li piş -

man lık”, “şe ref li tes li mi yet” di ye bir yak la şım la bi zim iyi ni yet tav -

rı mız kar şı lan mak is ten di. “Şe ref li tes li mi yet” di ye bir tes li mi yet

tü rü dün ya da yok tur. Her tes li mi yet aşa ğı lık bir du rum dur. Dev rim -

ci si de, kar şı-dev rim ci si de, sağ cı sı da, sol cu su da tes lim olur sa, bu

al çak lı ğı ifa de eder. Ço cuk la rı bi le bu yön tem le kan dır mak müm -

kün de ğil dir. Ama ba na gö re, hü kü met çev re le ri, kol tuk kav ga sın da

ve yi ne par ti le rin ko a lis yo nu nu sür dür me de bu tak ti ği şart gör dü ler;

yok sa so ru nu çöz me nin bir şar tı ola rak de ğil. Ko a lis yo nu sür dür -

mek ve ba zı la rı da kol tu ğu nu kay bet me mek için “şöy le Kürt so ru -

nu nu çöz dük, en önem li ge liş me yi biz sağ la dık” de yip, bu nu ka mu -

o yun da pu an top la ma ge rek çe si ha li ne ge tir mek is te di ler.

Ta bii bi zim gi bi ol duk ça kap sam lı bir sa va şı yü rü ten bir ha re ket,

bu yak la şı mı tep kiy le kar şı la ya cak tır. Ve hiç is te me di ği miz, ikin ci

plan da tut mak is te di ği miz si lah lı çö züm yo lu nu da ha kap sam lı bir

bi çim de gün de me ge ti re cek tir. Şim di gün de me ge len de tek rar si -

lah lı di ren me ve hat ta bu nu de rin leş ti re rek, ne za man ge lir ve na sıl

ge lir bi le me di ği miz bir si ya si çö züm yo lu nun te me li ha li ne ge tir -

mek tir. Ya ni bir kez da ha ağır ba san yan as ke ri yan ola cak tır, si ya si

yan ikin ci pla na dü şe cek ve an cak ile ri bir sü reç te tek rar ön pla na

çı ka bi lir. Bu na da ya lı ola rak da ateş kes du ru mu hız la hük mü nü yi ti -

ri yor ve ye ri ni çok yo ğun, ça tış ma lı, sı cak ve ger gin bir or ta ma bı -

ra kı yor. Bu, ger çek ten bi zim için de zor dur, halk lar için de zor dur.

Ama so run la ra çö züm gü cü ola ma ma, be nim so ru num de ğil dir. Bu,

hü kü me tin so ru nu dur. Kürt me se le si nin cid di ye ti, aci li ye ti or ta da -

dır. İs ter mu ha le fet, is ter ik ti dar par ti le ri ol sun bir tür lü çö züm ge -

liş tir mek is te mi yor lar.

As lın da şu nu da be lir te lim; biz bu ateş kes du ru mu nu, bi raz da

Sa yın Özal’ın, “Öm rü mün son dö ne min de Kürt me se le si ne çö züm

yo lun da kat kı ge tir mek is ti yo rum. Aca ba PKK bi raz yu mu şa ya maz

mı? Bu ko nu da ba zı adım la rı at maz mı, fır sat ver mez mi?” bi çi min -

de ki bir me sa jı nı dik ka te ala rak ge liş tir dik. De mi rel ve İnö nü’nün

ise so ru nu es ki yön tem ler le, ya ni ba ba la rı nın yön tem le riy le; Er dal

İnö nü ba ba sı nın yön te miy le, Sü ley man De mi rel de 30 yıl lık po li ti -

ka cı lı ğıy la na sıl bu so ru nu hal let miş ler se yi ne öy le hal let mek is te -

dik le ri ni bi li yor duk. Do la yı sıy la ateş ke sin mu ha ta bı ve ya ge li şim

dü ze yi Çan ka ya idi. Yi ne acı ol muş tur ve biz de üzün tüy le kar şı la -

dık. Tam ba sın top lan tı mı zın üs tün den bir gün geç me den Özal’ın

ani ölü mü ve hat ta o gün iş te “Ben öğ le den son ra risk li de ol sa bir -

kaç adım ata ca ğım” de me si var ve bu na fır sat bul ma dan ya şa mı nı

yi tir me si, as lın da bi zim ge liş tir mek is te di ği miz sü re ci bi raz da en -

gel le di. De mi rel ve İnö nü, bu sü re ci de ğer len dir mek ye ri ne, kö tü

kul lan mak is te di ler. Ve bil di ği miz gi bi peş pe şe ope ras yon lar, tu tuk -

314 315

la ma lar ve bi zim de bu na kar şı mi sil le me hak kı mı zı kul lan ma mız,

bu du ru mun böy le ge liş me si ne yol aç tı.

Özal ko nu sun da kı sa ca şu nu söy le mek is ti yo ruz: Bi zim le en kap -

sam lı sa va şı yü rüt tü; onun dip lo ma tik, eko no mik, hat ta si ya si cep -

he si ni ida re et ti; hat ta as ker le re de ol duk ça uy gun tak tik ler gös te re -

rek sa va şı ge liş tir me ye yön ver di. Ama bu na rağ men, so ru nun as ke -

ri ten kil, ya ni bas tır ma yo luy la çö züm le ne me ye ce ği ni en iyi an la -

yan lar dan bi ri siy di ve si ya set le ar tık bu işi gö tür mek ge rek ti ği ni

kav ra mış tı ve ben ce ce sur bir ta kım adım lar da ata cak tı. Bu, kö tü bir

du rum de ğil di. Bu, sa va şın ta raf la rı nın an la yış lı bir ko nu ma gel me -

si dir. Ma a le sef ölü müy le bir lik te bu şans yi ti ril di.

Ye ni par ti ler ne za man böy le bir si ya sal ko nu ma ge lir ler? Şim di -

lik bir şey söy le mek zor dur. Ama mev cut hü kü met, bi ri si Çan ka -

ya’ya ka ça rak, bi ri si par ti sin den, onun baş kan lı ğın dan is ti fa ede rek,

ade ta yap tık la rı nı ve ya olum suz luk la rı nı ört bas edip, bu ko nu da

tek rar be lir siz ve ol duk ça kö tü ge çe cek bir sü re ci baş lat mış bu lu nu -

yor lar. Ben, İnö nü’nün son “Baş kan lık tan ay rı la ca ğım” sö zü nün de

al tın da ya tan ger çe ğin bu ol du ğu nu sa nı yo rum. Ya ni Kürt me se le -

sin de bel ki de dış tan da bas kı lar al tın da dır, biz zat adım at tı rıl mak

is te ni li yor ama bu na kar şı hiç bir ha zır lı ğı yok tur, cid di ye ti de yok -

tur ve ka ça rak kur tul mak is ti yor. De mi rel de ken di ni Çan ka ya’ya

ata rak ve DYP’yi de o es ki tu tu cu-mu ha fa za kar çiz gi de bı ra ka rak,

so ru nu uzun bir sü re da ha ört bas et mek is ti yor. Ve böy le lik le ger -

çek ten so run mu ha ta bı nı bu la mı yor. So ru nun mu ha ta bı hü kü met

mi dir, Çan ka ya mı dır, or du mu dur, şim di bel li de ğil; her kes bir bi ri -

ne to pu ata cak ve or ta da sa va şan güç ler ka la cak; bun lar da ku ral lıku

ral sız, ye ter li-ye ter siz bir bir le ri ne yük le ne cek ler. Ge çen yıl lar da

bin ler ce ki şi öl dü, önü müz de ki sü reç te bel ki on bi ni aş kın ki şi nin

ka nı dö kü le bi lir. Bun lar biz den de ola cak, kar şı ta raf tan da ola cak -

tır. Ve ger çek ten on bi ni aş kın ge ril la gü cü müz le, bir o ka dar mi lis le

ve her gün halk tan ka tı lım lar la bu sa va şı yü rü te ce ğiz. Eğer bi zi bi -

tir mek is ti yor lar sa, –ki hü kü met çev re le ri nin söy le di ği gi bi– kö kü -

mü zü ka zı mak is ti yor lar sa, bu, biz den en az 15-20 bin ki şi nin ölü -

mü de mek tir; kar şı ta raf tan da bir o ka dar, hat ta da ha faz la ölüm de -

mek tir; bu da ra ka mı on bin le re çı ka rı yor. Tür ki ye’nin eko no mi si,

si ya si ya pı sı ne ka dar bu nu kal dı ra bi lir? Yi ne Kür dis tan ha ra be ha -

li ne gel miş; Tür ki ye’ye ta şı rı la cak ey lem ler le Tür ki ye ne ka dar kan,

can, mal kay be der? Bü tün bun la rın mu ha se be si ni, siz ba sın men -

sup la rı nın va sı ta sıy la Tür ki ye ka mu o yu na, onun si ya si tem sil ci le ri -

ne bı ra kı yo rum.

Bun dan biz mi so rum lu yuz? Ha yır! Biz çok mü te va zi olan in san

hak la rı nı, ulu sal hak la rı mı zı is ti yo ruz. Kürt kim li ği ma dem ka bul

edil diy se, ya pı la cak ilk olum lu adım lar dan bi ri si, iş te bir Kürt rad -

yo-te le viz yo nu nu ha ya ta ge çir mek ola bi lir di. Bu yak la şım, son ge -

liş tir dik le ri bu ka rar na me den da ha man tık lı ve hal kın des te ği ni ala -

bi le cek bir yak la şım ola bi lir di. Piş man lık ya sa sı nı ge liş tir me ye ri ne,

Kürt kim li ği nin ta nın ma sı nın do ğal bir ifa de si ola rak, kül tür üze rin -

de ki bas kı yı, dil üze rin de ki bas kı yı kal dır mak ve bir jest ola rak da

rad yo ve te le viz yo nu Kürt çe ye aç mak ben ce çok olum lu bir adım

ola bi lir di. Yi ne, biz bu na af da de me ye ce ğiz, esir al dık la rı bu in san -

la rı bir an ön ce ser best bı ra ka bi lir ler di. Bu nu da piş man lık ya sa sı

bi çi min de de ğiş tir mek is ti yor lar. Bu da ta lih siz bir ge liş me dir. O

ba zı eko no mik se fer ler dü zen le di ler. Me se le eko no mik de ğil, si ya -

si dir. Eko no mi den baş lat ma ye ri ne –ki o ko nu da da faz la ge liş me

yok tur–, ser best si ya si ör güt len me hak kı, si ya se te iş ler lik ka zan dır -

ma ve hat ta ken di le ri ne çok gü ve ni yor lar sa ve il le “gel sin, si ya set

yap ma öz gür lü ğü var” di yor lar sa ba na ser best si ya set yap ma hak kı

ve rir ler di. Bun lar cid di si ya si adım lar ola bi lir di. Fa kat bun la rın hiç -

bi ri sin de olum lu bir adım yok tur. Bu nun ye ri ne, tes lim alıp, ar dın -

dan bi ze ne ya pa cak la rı, bel li ol ma yan bir sü reç da yat mış lar dır. Ta -

bii biz kur ban lık ko yun de ği liz, ba şı mı zı bu na uza ta lım. Çok ki şi -

lik siz bir tes li mi yet or ta mı na çek mek is ti yor lar ve biz bu nu ka bul

et me dik; ve iler de de bu nu ka bul et me ye ce ği mi zi bil me li ler. İn san

hak la rı nı, ulu sal hak la rı, bir hal kın öz gür lük hak kı nı ge re kir se si -

lah la da ol sa sa vun ma hak kı mı zı kul lan ma ka rar lı lı ğı nı bü yük bir

azim le ser gi le me ye ça lış ma yo lu nu ter cih et tik.

Şim di bir kaç gün dür ben, yo ğun ca bu nun üze rin de du ru yo rum.

Güç le ri mi zin mev zi len me si ol duk ça ge liş ti ril miş tir. Ateş kes sü re ci

re ha ve ti ni hız la aş ma la rı ge rek ti ği ni vur gu la dım. Yi ne ül ke nin he -

men bü tün dağ lık alan la rı na ge ril la yı mev zi len dir dik. Önü müz de ki

316 317

dö ne mi kap sam lı bir sa vaş la gö tü re cek ka dar ha zır lık lar söz ko nu -

su dur. Ve za ten gün de 20-30 ki şi nin ha ya tı na mal olan ça tış ma lar

var dır. Bel ki de bi lan ço gün de bir kaç yüz ki şi yi de bu la bi lir önü -

müz de ki gün ler de. Zor bir sü reç tir; fa kat ezil me den, ye nil me den,

ka zan ma yö nü ağır ba san ve ye ni bir si ya si çö zü me de im kan ha zır -

la yan bir tem po da gö tü re bi le ce ği mi zi ve bu ko nu da ken di mi ze gü -

ven di ği mi zi ra hat lık la be lir te bi li rim. Ke sin lik le kim se ham ha ya le

ka pıl ma sın; mev cut gü cün dağ dan in di ril me si, he le im ha sı 2000 yıl -

la rın da –ki biz bü yü mez sek, ge liş mez sek– bi le müm kün de ğil dir.

Ya pı yı iyi ta nı yo rum; yal nız bu ha zır lık lar, bu dağ da ki ler bi le sa va şı

2000 yı lı na ka dar ra hat lık la gö tü re bi lir. Kal dı ki her gün çığ gi bi

ge liş me ler var, tec rü be var, ar tan iç ve dış ola nak lar var; bu sa va şı

ger çek ten 2000 yı lı na ka dar gö tü re bi le ce ği miz gi bi, da ha da tır man -

dı ra bi li riz. Tür ki ye’ye ne ge ti rir, ne gö tü rür bu; onun mu ha se be si ni

de di ğim gi bi ka mu o yu yap sın, Türk dev let yet ki li le ri yap sın. Biz

Ana do lu as ke ri ni ger çek ten vur mak is te mi yo ruz, onu ken di mi ze ya -

kın bu lu yo ruz. Ama onu sa va şa sü ren kim dir? O sa va şı ge liş ti ren ve

bu na yol açan si ya set ki min si ya se ti dir? Kim bun dan çı kar umu yor;

ki min kol tu ğu, ki min men fa a ti söz ko nu su dur? Tür ki ye hal kı bu nu

gör me li dir. Tür ki ye ka mu o yu, de mok ra tım ve sos ya list in sa nım di -

yen ve in san hak la rın dan ya na yım di yen ka mu o yu bu nu gö re bil me li

ve bu na bi raz dur di ye bil me li dir. Bu mev cut çö züm süz lü ğü kim ıs -

rar la da ya tı yor?

Siz sa yın ba sın men sup la rı bir hal kın te mel kim lik so ru nu na

na sıl bir çö züm öne ri yor sa nız, ben onu ka bul edi yo rum. Bir halk

var, ki Kürt kim li ği de nil di ve ka bul edil di. O za man acil ola rak

bu hal ka ne ver me li yiz? Ve bu sa va şı dur dur mak için aci len ne

yap ma lı yız? Ben si zin ba zı in san hak la rı na ve ulus la rın, halk la -

rın kim lik hak la rı na say gı lı ol du ğu nu za ina nı yo rum. Siz de ken -

di öne ri le ri ni zi ge ti rip bu ra da ben den onay bu la bi lir si niz. Ama

ken di hü kü me ti niz den onay bu la maz sı nız. Bu da ki min hak lı

olup ki min ol ma dı ğı nı çok açık ça or ta ya ko yu yor. Bir hal kın adı

bi le res men ta nın ma mış ken, di li üze rin de ki ve kül tü rü üze rin de -

ki bas kı bi le sü rer ken –ki san mı yo rum dün ya da Kürt hal kın dan

baş ka bu du ru mu ya şa yan halk ol sun– ve hat ta ta bi ri ca iz se hay -

318 319

“Ben kuralların, kalıpların mahkumu değilim.”

van lar öz gür ses çı ka ra bi lir ama bi zim halk on dan da mah rum -

ken, pe ki bu ka dar aşa ğı lık bir du ru mu biz na sıl ka bul edip de

tes li mi ye ti ka bul ede ce ğiz? Siz de sa nı yo rum ka bul ede mez si niz.

Do la yı sıy la çö züm den ka çan ta raf biz de ği liz. Yi ne öy le bi linç -

siz, ço cuk gi bi kan dı rı la cak ve im hay la bi ti ri le cek bir ha re ket de

de ği liz. Çö züm süz lük kar şı ta ra fın işi dir; o de rin leş ti ri yor ve on

bin le rin ha ya tı na mal ola bi le cek bir sü re ce sok muş tur sa va şı.

Siz le re bu ka dar ka ram sar bir tab lo çiz mek is te mez dim. Ama

ger çek böy le dir. Elim den gel di ğin ce tek rar mü ca de le yi ba rış çıl, de -

mok ra tik, si ya si plat for ma dök me ye ça ba har ca ya ca ğım; ama ger -

çek ten onur lu bir bi çim de, halk la rın eşit li ği ni ve öz gür bir lik te li ği ni

ifa de ede cek bir bi çim de bu nu yap ma ya ça lı şa ca ğım. Kim se, ağır

bas kı ko şul la rın da yi ne ağır hak sız lık lar te me lin de bir bir lik te lik,

zo ra ki bir bir lik te lik bek le me sin. Biz hız la Tür ki ye’yi bö le lim ve ya

bir ay rı lık çı lı ğa yol aça lım der din de de ği liz. Uzun sü re Tür ki ye ile

bir lik te yol ala bi le ce ği mi ze, da ha öz gür ve da ha ya şa nı la bi lir bir or -

tak lık için de ola bi le ce ği mi ze ina nı yo rum. Ama bu nun da onur lu,

hak eşit li ği ne dik kat eden ve öz gür ira dey le ku rul ma sı na ça lı şı lan

bir bi çim de ge liş me si ge re ki yor. Bu na yol ve yön te min açık tu tul -

ma sı ge re ki yor. Kar şı ta raf bu na ne ka dar to le rans lı olur sa, as ke ri

im ha ye ri ne si ya si çö zü me açık olur sa, ben de de o ka dar açık lık,

PKK’de de o ka dar açık lık ra hat lık la ge li şir. Bun da en ufa cık bir

kuş ku ol ma ma lı dır. Türkiye hal kı na ar tık me se le yi, “PKK’yi bi ti ri -

riz, kı sa bir ope ras yon luk du ru mu kal dı” bi çi min de yan sıt ma mak ge -

re kir. Bun lar çok yan lış şey ler dir. İs ter se niz gi din cep he le ri gö rün.

Ge lin si zi cep he le re de gö tü re lim ve hat ta ge lin tek nik araç lar dan

du ru mu din le te lim. Böy le bir du rum yok tur. Söz ve ri yor lar ve “bu

ope ras yon la kö kü nü ka zı ya ca ğız” di yor lar. Bun lar ke sin doğ ru de ğil

ve da ha faz la kan, can, mal kay bı na gö tü rür her iki ta ra fı da. Po li ti ka

ya pıl ma lı ama açık ve ger çek çi te mel ler de ya pıl ma lı dır. Tür ki ye hal -

kı nın da açık ve net bir şe kil de na sıl po li ti ka ya pıl ma sı ge rek ti ği ni

bil me ye hak kı var dır. Biz bu nun vur gu lan ma sı nı is ti yo ruz.

Ge çen ba sın top lan tı la rı mız da ba zı ger çek le ri or ta ya koy du nuz;

ben de bu nu olum lu ola rak de ğer len dir dim ve si ze te şek kür le ri mi

be lirt tim. Tek rar bu te mel de bu ra ya gel me ni ze de ğer bi çi yo rum.

Ben, Tür ki ye hal kı na ve tüm il gi li yer le re si zin va sı ta nız la bu de -

ğer len dir me le rin ile til me si nin çö züm açı sın dan kat kı sı ola ca ğı na

ina nı yo rum. Bu ve si ley le siz le rin de yo rul du ğu nu za, de ğer li bir hiz -

met ça ba sı için de ol du ğu nu za emi nim. Ve tek rar bu ça ba nı za da te -

şek kür le kar şı lık ve ri yo rum.

Ben şim di lik sa de ce bun la rı be lir te yim. So ru la rı nız la du ru mu

da ha da ay dın lı ğa ka vuş tu ra bi li rim. Evet si zin so ru la rı nı zı bek li -

yo rum.

– Sa yın Öca lan siz bu...

– (Emê ji bo we, em ka rin ni ha axaf ti ne ke nûh çêbikin. Na be?

Emê ji bo we jî ci vi ne ke bi çuk çe bi kin) Evet buy run.

– Sa yın Öca lan, bi rin ci ve ikin ci top lan tı nız da ya nı nız da Ce lal

Ta la ba ni var dı. Da ha son ra Ke mal Bur kay var dı. Şim di yok lar ya -

nı nız da.

– Ya ni sa vaş ta yal nız mı bı ra kıl dım de mek is ti yor su nuz. Be nim

de bü yük le re her za man say gım var dır. Sa yın Ta la ba ni ba rış yo lun -

da ve Tür ki ye ile dost lu ğun da biz den her za man ya rar lan mak is ter.

Tek rar ya rar lan mak is te ye cek, hat ta Tür ki ye’ye de ben ce hiz met et -

mek is te ye cek. Ben de onun is te mi ni kır ma dım, ada let li bir in san

ol du ğum için, so nu na ka dar ba rış sü re ci ni bir lik te gö tü re bi li riz de -

dim. O da bu ve si le ile bu ra ya ka dar gel miş ti. Fa kat şim di onun sa -

vaş la ara sı faz la hoş de ğil, dev rim le ara sı faz la hoş de ğil, Tür ki ye

ile de ara sı nı faz la boz mak is te mez. Ben de onu zor du rum la ra sok -

ma mak için da vet et me dim, hat ta gö rüş me dim. Bu nu ken di ini si ya -

ti fim le ge liş tir dim. Di ğer Kürt ör güt le riy le iliş ki le ri miz var, gö rüş -

me le ri miz var. On lar da, “ateş ke si bo zan, piş man lık ya sa sı nı ge liş ti -

ren, hü kü met tir” de di ler. Do la yı sıy la ya nı nız da yız de di ler.

– Di ğer Kürt ör güt le ri nin de ile ri de sa va şa cep he dü ze yin de ka -

tıl ma la rı söz ko nu su ola bi lir mi?

– Diğer Kürt ör güt le rin den be nim edin di ğim iz le nim, Sa yın Ke -

mal Bur kay’la ge liş tir di ği miz pro to kol de ki ta lep le re ce vap ve ril -

mez se, ope ras yon yön tem le ri ne, bas tır ma yön tem le ri ne de vam edi -

lir se bi zim için si lah lı se çe nek tek yol dur bi çi min de tar tış ma la rı ve

gö rüş le ri var dır. Güç le ri ora nın da ka tı la bi lir ler de.

– Ope ras yon baş la dı. Bin göl olay la rı so nun da as ke ri açık la ma -

320 321

lar da, dev le tin açık la ma la rın da de ni li yor ki, PKK’yi o böl ge de

düm düz et tik, şim di Güney'e ini yo ruz. Dün kü ha ber ler de Gü ney

Kür dis tan’a gir dik le ri yo lun da ha ber ler çık tı. Ya ni bu du rum da si -

zin açık la ma la rı nız la dev le tin açık la ma la rı ara sın da bü yük bir fark

var. On lar “biz PKK’yi yok ede riz, za ten so nu gel miş tir” di yor, siz

de di yor su nuz ki, “biz bü yü yo ruz”. Bu ra da ger çe ği na sıl bu la ca ğız?

– Şim di en bü yük ope ras yo nu Amed di ye ta bir et ti ği miz Di yar -

ba kır, Bin göl, Muş yö re sin de yap tı lar. Bü tün güç le ri ni or ta ya koy -

du lar. Ve bu gün al dı ğı mız tel siz ha ber le ri ne gö re 300 ara ba lık bir

kon voy la ve 7 he li kop ter eş li ğin de ope ras yo na gi riş miş ler. Bi ze

ver dir dik le ri ka yıp lar var dır. El li ci va rın da bir ka yıp ver dir miş ler dir

şim di ye ka dar. Bu nun ya nın da ken di ka yıp la rı da bun dan aşa ğı de -

ğil dir. Sa nı yo rum bu ope ras yon 1 tril yo na pat la mış tır en azın dan.

Amed’te ki ge ril la sa yı mız 1500 ci va rın da dır. El li ki şi nin ya şa mı nı

yi tir me si, yüz ge ril la nın ya şa mı nı yi tir me si özün de hiç bir güç süz -

lük an la mı na gel mi yor. Bu yal nız Amed Eya le ti’nde ki du ru mu ifa -

de edi yor. Ger çek ten bü yük bir ope ras yon dü zen len di. Bel ki da ha

da ge liş tir mek is te ye bi lir ler. Bu yo ğun ope ras yon la ra rağ men ge ril -

la gü cü ol duk ça sağ lam bir şe kil de ora da du ru yor; is ter se niz gi din,

gö rün. Bir kaç bi rim tas fi ye ol du di ye yüz ler ce bi ri min tas fi ye sin den

bah set mek ger çek çi de ğil. On la rın çok kap sam lı ve da ha iyi dar be

vur ma po zis yon la rın da ol duk la rı nı be lir te bi li rim. Yal nız Amed’i

tas fi ye et mek yıl la rı alır, bü tün Türk or du su ora yı sar sa da. Şim di

Der sim’e 5000 as ker le ope ras yon dü zen len di; al dı ğı ne ti ce sı fır dır,

tek bir ki şi vu ra ma mış lar dır. Bi zim bir kaç dar be vur ma mız söz ko -

nu su dur. Gar zan, ya ni bu Bit lis cep he si de di ği miz cep he ye uçak lar -

la ve ka ra gü cüy le sal dı rı lar ya pıl mış tır. Bur da da bi ze 7’si ba yan

ol mak üze re, –ki bun lar ye ni ka tı lan aday lar dır ve çok tec rü be siz -

ler dir–, 15 ki şi lik bir ka yıp ver dir miş ler dir. Ace mi sa vaş çı lar dır, de -

di ğim gi bi ba yan lar dır. Bu nun dı şın da ken di le ri de ora da dar be ye -

miş tir. Su bay lar da da hil en az o ka dar ka yıp la rı var dır. Bu nun dı -

şın da 500’ü aş kın ge ril la, o müt hiş dağ lar da ol duk ça sağ lam bir şe -

kil de üs len miş tir ve gi de rek kök sa lı yor lar. Ağ rı Da ğı’na ope ras yon

dü zen len di. Ağ rı ve Ten dü rek’i kap sa yan bü yük bir ope ras yon du.

Or da ki kay bı mız, bir ölü, bir ya ra lı dır. Söy len di ği gi bi 150 fi lan de -

ğil dir. Ken di ka yıp la rı yi ne 10’u aş kın dır. Biz bir kaç si lah da al mı -

şız. Bo tan cep he si ne kap sam lı bir sal dı rı dü zen len mek is te nil di, bir -

kaç kol dan gir mek is te di ler. Bi zim ki ler kar şı lık ver di ler ve iler le ye -

me di ler. 40'ın üze rin de ölü ve ya ra lı ve re rek ge ri çe kil dik le ri ni ve

bu gün ler de uçak bom bar dı man la rıy la işi gö tür mek is te dik le ri ni

söy le ye bi li rim. Bi zim Bo tan çev re sin de 3000'e ya kın ge ril la mız

var dır. Sa de ce o cep he yi çö kert mek bi le bir kaç yıl alır. Ta bii biz hiç

ge liş me sek du rum böy le dir ve bi li ni yor, her gün on lar ca ki şi ge ril -

la ya ka tı lı yor. Bü tün or du bir lik le ri nin ha re ke ti ne ka dar ka fi olur

bu na? Ge çen 9 yı lın pra ti ği ne bak tı ğı mız da bu nu da ha iyi an la ya bi -

li riz. Bu nun dı şın da Mar din cep he si var; 500'ü aş kın ge ril lay la he -

men her gün ey lem ya pı lı yor, bir kaç ki şi lik ka yıp la rı var dır. Yi ne

GAP böl ge si var ve bu ra da da 250'yi aş kın ge ril la fa a li yet te dir. Cid -

di bir ka yıp la rı yok tur. Ey lem li lik sü re ci ha zır lı ğın da dır lar. Ay rı ca

Gü ney ba tı var, ki bu To ros lar olu yor ve An tep, Adı ya man, Ma lat ya,

Ma raş vi la yet le ri ni kap sı yor. Ge ril la ora da da ha re ke te ge çi ril miş tir.

Bu nun dı şın da Gü ney Kürdistan'da ope ras yon ya pı la cak de ni li yor.

Ya par sa si nek av lar; ar tık bu na ne der se niz de yin. Al mış ol du ğu -

muz ted bir ler le ger çek ten bu se fer bir tek ki şi yi bu la maz lar. Ha re ket

tar zı mız la ve da ha çok da Kuzey'deki du ru mu muz la bu na fır sat ver -

me yiz. Bir kam pı mız var dır, o kamp ta da cid di bir ge ril la gü cü kal -

ma mış tır. Ba yan lar var dır, si ya si ler var dır, ya ra lı lar var dır. Si ze cep -

he le rin du ru mu nu da ha da ge niş an la ta bi li rim. Fa kat öz iti ba riy le

cep he le ri mi zin du ru mu bu dur.

– ...

–Yakında ha zır lık la rı mız et ki si ni gös te re cek. Ve çok çar pı cı bir

ge ril la sa va şı mı nın or ta ya çık ma sı söz ko nu su dur. Bu na Türkiye'nin

ba tı sı nı da bi raz da hil et mek is ti yo ruz. Özel lik le köy bom ba la ma lar

ve yi ne Kürdistan'ın ha ra be ha li ne ge ti ril me si, bi zim Türkiye'nin

ba zı eko no mik he def le ri ne yö nel me mi zi gün de me ge ti re bi lir. Bu

ko nu da sa bo taj lar ge li şe bi lir. Ya köy bom bar dı man la rı nı ve

Kürdistan'ın tah ri ba tı nı dur du rur lar, ya da Türkiye'de ya vaş ya vaş

kar şı lık lı mi sil le me yi ge rek ti rir. On lar her şe yi ile bi zi ha ra be ye çe -

vi re cek ler, eko no mik ge liş me yi du mu ra uğ ra ta cak lar, köy bo şal ta -

cak lar, fa kat biz yö nel me ye ce ğiz! Böy le tek ta raf lı sal dı rı ol maz.

322 323

Biz de Türkiye'ye bi raz yö ne le ce ğiz. Gi de rek ge liş ti re bi li riz de. Ve

böy le lik le de sa vaş yay gın la şa cak.

– Şe hir ler de sa bo taj fa lan mı ya pa cak sı nız?

– Buna her yön tem da hil dir. Kar şı ta raf kim ya sal si lah da hil her

şe yi kul la nı yor, kob ra yı, sü per kob ra yı kul la nı yor. Her gün bom ba -

yı, tan kı, to pu kul la nı yor. Eli mi ze ne ge çer se biz de onun la sa va şa -

rız ta bii ki.

– Pe ki sa vaş gü cü nü zü an la dım da, kar şı nız da dü zen li bir or du

var. Ye ter li gü cü nüz var mı, dü zen li bir or duy la sa va şa gir mek ve -

ya ba şa çık mak için?

– Do na nım ha zır lık la rı en az bir yıl için ya pıl mış tır. Ke sin lik le

bu sa va şı mev cut lo jis tik du ru mu muz la bir yıl gö tü re bi li riz.

Kürdistan'ın dört ta ra fı şim di açıl mış tır, lo jis tik her ta raf tan akı yor

ve biz de ta bii ki boş dur mu yo ruz, sü rek li bu iş le uğ ra şı yo ruz ve ih -

ti yaç la rı te min edi yo ruz. Şim di dü zen li or du nun ol ma sı, çok ba şa rı -

lı olu na ca ğı an la mı na gel mez. Dü zen li or du Kürdistan'da yü rü ye mi -

yor. Bu sü per kob ra lar ni çin alı nı yor. Rus kob ra lar ni çin alı nı yor?

As ker dağ da adım ata mı yor da on dan. Si vil le ri vur mak la sa va şı gö -

tür mek is ti yor lar hal kı sin dir mek is ti yor lar. Biz, dü zen li or du dan

çe kin mi yo ruz. Dü zen li or du çok pe ri şan bir du rum da dır. Kal dı ki

10.000 ge ril lay la mev cut dü zen li or du yu fe na hır pa la mak ve çok

acık lı du rum la ra sok mak iş ten bi le de ğil dir. Ge nel kur may bu nu çok

iyi bi li yor. Ge nel kur ma yın için de bu lun du ğu zor luk la rı bi raz an la -

ma nız ge re kir. As ke rin için de bu lun du ğu zor luk la rı bi raz an la ma nız

ge re kir. Biz ge ril la sa va şı mıy la ve bi raz da ha ku ral la rı or turt mak la,

bel ki si ze fark lı ge le cek ama Türk or du su nu bü yük bir çık ma za so -

ka bi li riz. Ba na gö re, as lın da Türk or du su nun çık ma zı nın bi raz da ha

de rin leş ti ril me siy le si ya si çö züm gün de me ge le cek tir. Ben, si ya si

çö zü mün si vil ler den de ğil, zor la nan or du nun du ru mun dan kay nak -

la na bi le ce ği ni söy lü yo rum. De di ğim gi bi lo jis tik so ru nu muz yok.

Bu nu ra hat lık la kar şı la ya bi li riz. Hat ta or du nun ken di sin den ala bi li -

riz. As ker top la ma so ru nu muz da yok. Gün lük ka tı lım 50 'dir, şim di

bu ka tı lım lar yüz le re doğ ru gi di yor. Ya ni gün de biz den 50 ki şi de

git se, yi ne faz la dan 50 ki şi ka tı lı yor. Bu önem li dir. Bu da or du mu -

zun ke sin bü yü ye ce ği ni gös te ri yor. Bun lar ke sin ra kam lar dır.

– Pe ki so run or du dan kay nak la nı yor der ken ora yı bi raz açar

mı sı nız, ya ni...

– Şim di si ya si le rin ik ti da rıy la, mu ha le fe tiy le çö züm ye te ne ği

yok tur. Faz la si ya si güç le ri de yok tur. Tür ki ye Cum hu ri ye ti ta ri hi,

bir yer de as ke ri de mok ra si dir. As ker sö zü nün ağır lık lı ol du ğu bir

cum hu ri yet tir. Or du ge le nek sel ten kil po li ti ka sıy la uzun sü re li so -

nuç al mak is te di. Şim di Kürdistan'da çok zor lan mış tır. Ger çek ten

çok te dir gin dir ve çok da güç kay be di yor. Bir ope ras yo nu bir tril -

yon luk tur. Bu son 10-15 gün lük ope ras yo nun bi lan ço su nu çı kar sın -

lar. Enf las yon bu ope ras yon lar dan kay nak la nı yor. Ha yat pa ha lı lı ğı -

nın ne de ni ke sin lik le bu ope ras yon lar dır. Si ya set çi ler bu nu çok iyi

bi li yor lar. Or du bu işi ne ka dar gö tü re bi lir? Ben ce bu yak la şım la

sü re ci bi raz da ha de rin li ği ne or du ya his set ti ri riz. O za man or du me -

se le nin kar ma şık lı ğı nı gö rür, ke sin lik le as ke ri çö zü mün çö züm ola -

ma ya ca ğı nı kav rar. Şim di den bu ko nu da ba zı be lir ti ler var dır. Ba zı

tu tu cu, sal dır gan lar da var dır. Ama öy le bir nok ta ya ge li ne bi lir ki,

si ya si çö züm en doğ ru su dur. Ben bu nok ta nın ge li şe bi le ce ği ni dü şü -

nü yo rum ve bu ey lem sü re ci mi zin de bu nu ya kın laş tı ra bi le ce ği ni

dü şü nü yo rum. Bel ki ya nı la bi li rim ama, kap sam lı bir ge ril la nın, or -

du yu si ya si bir çö zü me ye şil ışık yak ma ya gö tü re ce ği ni söy le ye bi li -

rim.

– Bu mü ca de le ler de ör güt le rin hep ar ka sın da bi ri le ri var. Si lah

des te ği var. Siz bu si lah des te ği ni ve ya fi nans man des te ği ni bir

yer den alı yor mu su nuz, yok sa ken di gü cü nüz le mi bu nu ge liş ti ri -

yor su nuz? Ya ni bir Rus ya si ze des tek olu yor mu?

– Ke sin lik le hiç bi ri sin den tek bir fi şek, tek bir ku ruş pa ra des tek

al ma dık. Şim di bu dış güç ler me se le si ne ge lin ce, be nim bu son dip -

lo ma si de ne yi min den al dı ğım ba zı iz le nim ler var. Si ze bu nu açık -

lık la be lir te yim. İs ter ABD, is ter Ba tı, hat ta ba zı ül ke ler ateş ke si is -

te mi yor lar. O çok ça “so ru nun ba rış çıl çö zü mün den ya na yız” di yor -

lar sa da, bu nun bir iki yüz lü lük ol du ğu nu ben bu ra da vur gu la ma lı -

yım. Ba tı şu nu çok iyi far ket miş tir: PKK ta ra fın dan zor la nan Tür ki -

ye, Batı'ya so nu na ka dar bağ la nan Türkiye'dir. ABD ken di Or ta do -

ğu po li ti ka sın da şu nu çok iyi tes pit et miş tir: PKK ta ra fın dan zor lan -

dık ça Tür ki ye da ha çok ABD'ye sa rı la cak tır. Al man ya da bu nu çok

324 325

iyi bi li yor. Ve ke sin lik le güç le ri ni si ya si çö züm yo lu ko nu sun da

kul lan ma mış lar dır. İki yüz lü lük et miş ler dir.

Çün kü on la ra gö re, Tür ki ye PKK'yi sı kış tı rır, PKK Batı'ya muh -

taç olur; PKK Türkiye'yi sı kış tı rır, do la yı sıy la Tür ki ye da ha çok

Batı'ya yal va rır. Bir taş la iki kuş vu ru yor lar. Ni ye ateş ke si des tek -

le sin! Bu nu bi raz Türk yet ki li le ri nin de an la ma sı la zım. Sırf

PKK'ye yö ne lik “te rö rist tir” id di a sı nı sür dür mek için Batı'ya ver -

me dik le ri ta viz yok tur. Sırf Almanya'yı “ PKK' te rö rist tir” ko nu -

mun da tut mak için ver me dik le ri ta viz yok tur. Bu, Türk le re

Almanya'da onur ge tir di mi? Say gı ge tir di mi? Ha yır! Al man hü -

kü me ti bel ki Or ta Asya'da ba zı çı kar lar el de et ti. Bel ki Anadolu'da

ba zı çı kar lar el de et ti. Ama ke sin lik le halk için da ha faz la kan dır,

da ha faz la hor gö rül mek tir, da ha faz la ka ba ran mil li yet çi duy gu lar -

dır. ABD de ke sin bu nun için de dir. ABD'deki lo bi ler PKK'yi de ğil,

ABD'nin Türkiye'yi zo ra so kup ken di le ri ne bi raz ta viz ve ril me si ni

is te ye bi lir ler. Av ru pa iki yüz lü lük yap mak ta dır. Fran sa da böy le dir;

çok sin si bir po li ti ka iz le ye rek, Türkiye'yi ken di ne bağ la ma ve

Türkiye'den ta viz ko par ma ko nu sun da Kürt me se le si ni kul lan dı.

Tür ki ye, Kürt me se le siy le Batı'yı ne ka dar tat min ede cek bi le mi yo -

rum. Batı'ya ta viz ve re ve re Kürt me se le si ni ne ka dar hal le de cek?

Bu nun doğ ru bir yol ol ma dı ğı nı, çok ta viz kar bir po li ti ka ol du ğu -

nu, 19. yüz yıl da ki Os man lı po li ti ka sı ol du ğu nu söy le me li yim. So -

nuç Tür ki ye –Osmanlı– o za man da ğıl mış tır. Bu po li ti ka, ola sı bir

Kürt- Türk kar deş li ği ni de di na mit ler, bo zar. Ve Ba tı bu nu is ti yor.

Bu nu bi raz an la ma nız ge re kir. Ben açık ça söy lü yo rum; Ba tı si yay -

si çö züm dan ya na ol say dı, ağır lı ğı nı ko ya bi lir di. Ba na yan sı yan iz -

le nim ler; PKK'yi bi raz da ha sı kış tı ra lım, Türkiye'nin de “siz bi raz

da ha üze ri ne gi din.” Ni çin? Çün kü, çı kar la rı na bu uy gun dur da on -

dan. Bu nu dik kat le de ğer len dir mek ge re ki yor. Onun için ben, yak -

la şım la rı nı pek faz la say gıy la kar şı la ma dım. Hat ta “sa va şı sür dü -

rün, ge liş ti rin” de mek te ler. Ta bii de di ğim gi bi, Tür ki ye ateş ke si

Av ru pa is te di ği ve da yat tı ğı için de ğil, ken di öz gür ira de siy le si ya -

si amaç lı kul lan say dı, bu çok iyi olur du. Biz bu ko nu da eli miz den

ge le ni yap tık. Fa kat mev cut du rum, ma a le sef iki hal kın da iki ül ke -

nin de çı kar la rı na ol ma yan du rum lar dır. Onun için bu dış güç ler -

den de ğil yar dım al mak il gi le ri ni bi le çek mek ve hat ta gö rüş me ta -

lep le ri ne bi le faz la il giy le kar şı lık ver mek is te mi yo rum. Ben yi ne

öz gü cü mü ze da yan mak is ti yo rum. Ve Tür ki ye ka mu o yu nun bi raz

da ha dev re ye gir me si ni ve hat ta Türk or du su nu biz zat zor la ya rak

çö zü me yö nelt me si ni da ha uy gun bul du ğum ve iti bar et ti ğim bir

yön tem ola rak de ğer len di ri yo rum.

– ...

– Ses le ri çık mı yor. Ve hü kü met le rin den al dık la rı di rek tif ler le bu

tu tum la rı nı ser gi li yor lar. Ke sin on lar işin far kın da. Zor la nan Tür ki -

ye, ken di le ri ne çok bağ la nan Türkiye'dir. Ken di le ri ne bağ la nan Tür -

ki ye de Ortadoğu'daki çı kar la rı için çok iyi bir Türkiye'dir.

– Baş la yan ateş kes sü re ci için de böl ge de ya şa nan ope ras yon -

lar, göç ler ve ölüm le re rağ men, hem bu böl ge de, hem de

Türkiye'de kıs mi bir ra hat la ma ya şan dı. Bu nu siz de ifa de et ti niz.

Özel lik le Kürt in san la rı da kıs mi bir umut içi ne gir miş ti. Türk ka -

mu o yu da ola ya da ha sı cak yak laş ma ya baş la mış tı.

– Türk- Kürt kar deş li ği nin ne ka dar önem li ol du ğu nu vur gu la ma -

ya ça lı şı yor su nuz. Türk hal kı nın olay gör me si, ger çe ği ta nı ma sı ge -

re ki yor. Şim di tar tış ma lar da ha çok şu dü zey de ge li şi yor: Bin göl

ola yın dan yo la çı kıl dı ğın da, aca ba PKK, Türk ka mu o yu nu ne ka dar

gün de mi ne alı yor?

– Bin göl ola yı bu an lam da ta lih siz lik ol muş tur. Ve be nim –öy le

söy len di ği gi bi– özel plan la mam da ol mam şı tır. Fa kat ol du di ye de

ka mu o yu nun içi ne gir di ği du ru mun ger çek çi ol ma dı ğı nı he men be -

lir te yim. Ay nı du rum la rı biz da ha kö tü ya şa dık. Bun dan bir kaç gün

ön ce 15 ge ril la çok kö tü bir ça tış ma da im ha edil miş ti. Ve yi ne her

gün köy ler bo şal tı lı yor. Bu na bir tep ki nin ge li şe ce ği ni ben söy le -

miş tim, mi sil le me nin ge li şe bi le ce ği ni söy le miş tim. Eğer ora da ki

bir lik ler bi raz da ha du yar lı ha re ket et se ler di, bu olay ger çek leş mez -

di. Eğer o bir lik ler –ope ras yon bir lik le ri– ol ma say dı, yi ne bu olay

ger çek leş mez di. O açı dan bi raz da ha ob jek tif ola rak ola yı ele al mak

ge re kir. Ke sin lik le kış kırt ma kar şı ta raf tan ya pıl mış tı. Ama bu bi çi -

miy le ge liş me si ni ben de faz la an lam lı bul ma dım. Ve sü re cin is ter

sa vaş la de rin leş ti ril me si, is ter ateş kes le de rin leş ti ril me si için bi raz

er ken ve bü yük ha cim li ola rak de ğer len dir dim. Fa kat eğer ta raf lar

326 327

kök lü çö züm de ıs rar lı ol sa lar dı, bu olay en gel teş kil et mez di ve

böy le olay lar ile ri de da ha da çok ge li şe bi lir. Ka mu o yu bu ko nu da

tek ta raf lı yar gı ge liş ti re ce ği ne, bil mem şöy le in ti kam di ye ce ği ne,

bi zi de bi raz an la sın. Bi zim de köy ler bo şal tı lı yor, çok sa yı da in sa -

nı mız vu ru lu yor. İş te ken di le ri söy lü yor; şu ra da 150 vur duk, şu ra da

bil mem ne ka dar vur duk. Bun lar da in san. Ve ku şat ma ya alı nı yor -

lar. Me se la son Sil van kay bı tank la rın ku şat ma sı al tın da, ha va dan

yi ne sü per kob ra lar la ar ka daş la rı mız bir va di de li me li me edi li yor -

lar. Ve ce set le ri pa ram par ça dır. Şim di ço ğu yer de de kim ya sal si lah

iz le rin den bah se di yor lar. Ka mu o yu ni ye onu gör mü yor? Şim di açık

ki göz ya şı bir ta ra fın ki için de ğil, her iki ta raf için ol ma lı. Umut,

yal nız bir halk için de ğil her iki halk için ol ma lı dır. Bu na ka mu o yu

böy le tek ta raf lı şo ven bir yak la şım la bak ma ma lı ve ba sın da bu ko -

nu da ben ce abar tı lı ol ma ma lı dır. Her iki ta ra fın da ka yıp la rı nın acı

ver di ği ni, her iki ta ra fın da ka yıp ver me me si ge rek ti ği ni iş le ye bil -

me li dir. Bu da ha iyi bir tu tum olur. Ben ken di pa yı mı za dü şe ni böy -

le ifa de ede bi li rim. Bu olay dan faz la se vinç duy ma dık ve ya faz la

kan dök me hırs lı sı de ği liz. Ke sin lik le ka bul edil me me si ge re ken bir

tes li mi yet du ru mu var, bir piş man lı ğa çek me du ru mu var. Bu bi zim

için ölüm den kö tü dür. Bun dan baş ka, na mus lu lu ğun da, şe re fin de

yo lu yok tur. Bu nu halk an la ma lı, Tür ki ye hal kı da an la ma lı, dev let

yet ki li le ri de bu nu an la ma lı ve bi ze da ha iyi, onur lu bir in sa ni çö -

züm yo lu aç ma lı dır lar. Ben si zin öne ri le ri ni zin bi le bi zim açı mız -

dan önem li ola bi le ce ği ni söy lü yo rum.

– ...

– Bu çı ka rı lan ya sa bi zi güç ten dü şür me ya sa sı dır. Bu nun olum lu

yö nü ne re de? Da ğa çı kan lar, ha yat la rı nı or ta ya ko ya rak çık mış lar dır

ve amaç la rı na ula şın ca ya ka dar da dağ da ka lır lar. Açık söy le ye yim,

her gün bir ta ne si bi le tes lim ol mu yor. Hat ta ba na gö re, im ha ola -

cak la rı na esir ola bi lir ler; ama esir ol ma yı bi le ka bul et mi yor lar.

Kim se in mez dağ dan bu ka rar la rıy la. Bu adım ye ri ne da ha den ge li

adım la rın na sıl ol ma sı ge rek ti ği ni ben ba şın da söy le miş tim. Tek rar -

la mak is te mi yo rum.

– ...

– Ya pıl say dı da ha iyi ola bi lir di. Bu an lam da -de dim ya- ta lih siz -

lik ol muş tur. Be nim de bek len ti le rim as lın da bu yön lü.

– Pe ki siz bil sey di niz böy le bir ope ras yon ola cak ve ha ber gü cü

de ol say dı, “33 as ke ri öl dür mek üze re ha zı rız, sa yın Baş kan. Ope -

ras yo nu ya pı yo ruz” de se ler di, du rum da ha fark lı ola cak mıy dı?

– Tak tik ge re ği...

– Yok, o sı ra da si zin en gel ol ma şan sı nız ol say dı.

– Tak tik ge re ği. Ben bu nu eleş ti ri ola rak ken di le ri ne de yö nelt -

tim. Ma dem ey lem ya pı yor su nuz, ken di ha zır lık la rı nı zı ta mam la -

ya cak tı nız. Al tın dan çı ka ma ya ca ğı nız ey lem le ri ni ye za man sız ve

uy gun ol ma yan bi çim ler de ya pı yor su nuz. Bu be nim eleş ti rim dir.

Bu eleş ti ri mi bu ra da da sür dü rü yo rum. Ben açık po li ti ka ya pa rım.

He men her cep he ye sert eleş ti ri le rim var dır. Laf din le me mez lik

di ye bir so run söz ko nu su de ğil dir. Böy le bir du rum yok tur. Ba zı

isim ler ba sı na yan sı yor. Ce mil Ba yık, bil mem Şem din Sa kık. Ce -

mil Ba yık bu ra da, is te di ği niz gi bi gö rü şe bi lir si niz. Sırf si zin so ru -

la rı nı zı ce vap lan dır mak için gel miş tir. Şem din Sa kık’la da is te di -

ği niz za man siz le ri gö tü rüp tel siz le ko nuş tu ra bi li riz. Or ta da öy le

laf din le me yen tek bir ge ril la bi ri mi yok tur ve hat ta ben den da ha

faz la ta li mat la ra uyu yor lar. Bu nu da bu ve si ley le söy lü yo rum.

Ama ba zı bi rim le rin böy le bi zim, tak tik ola rak sa kın ca lı bul du ğu -

muz dav ra nış la rı olu yor ve bu da ha çok da ken di im ha la rı na yol

açı yor. İle ri bir ge liş me dü ze yi ni de ya ka la dık. Der li-top lu, ilk de -

fa kont rol lü, de ne tim li bir sa va şı bun dan son ra ge liş ti re bi li riz.

– ...

– Dev le tin yak la şım la rı, ke sin lik le po li tik çö züm yo lun da bir

adım de ğil dir. Piş man lık ya sa sıy la, onun ge niş le til me siy le içi ne gi -

ri len ye ni bir adım de ğil dir; ke sin lik le po li tik çö züm ko nu sun da bir

adım ola rak de ğer len dir mi yo rum. Bu po li tik ola rak tes li mi yet, as -

ke ri ola rak da si lip sü pür me adı mı dır. Bu nu da ha da aça bi li rim. Ya -

ni ye ter li de ğil se ce va bım. Es ki den de İnö nü bu yön te mi uy gu la dı.

Der sim’i vur du lar, Ağ rı’yı vur du lar, ar dın dan ko şul lu ba zı af lar çı -

kar dı lar. İdam edi len idam edil di, tes lim olan tes lim ol du ve Kürt

me se le si nin de üs tü be ton lan dı. Ben emi nim ki, di re ni şi miz de vam

et me se, Kürt me se le si nin üze ri bir kez da ha di ril me me ce si ne be ton -

laş tı rı la cak tır. Sırf be ton laş ma yı ön le mek için bu ey lem li li ği sür dü -

328 329

rü yo ruz. Bi zim için bu bir ölüm-ka lım me se le si dir.

– Ne den da ha ön ce yap ma dı lar siz ce?

– Sa va şı ken di leh le ri ne so nuç lan dır mak is ti yor lar dı, onun için

bir tak tik tir. Hü kü met, kont rge ril la dan al dı ğı em re gö re tak tik ya pı -

yor. Öy le hü kü me tin ira de sin den kay nak la nan bir du rum de ğil dir.

Ka rar na me yi MGK’nin çı kar dı ğı nı bi li yor su nuz. As ke ri ye den kay -

nak la nı yor ve as ke ri bir tak tik tir. Si ya si bir adım de ğil dir.

– ...

- Ke sin sü re be lirt mek is te mi yo rum. Bi zim ha zır lık la rı mız bu ha -

liy le bu kı şa ka dar sü re ci yo ğun laş tı ra rak yön ve re bi lir. Ya ni on bin

ge ril la nın lo jis tik do na nı mı da da hil ol mak üze re sa va şı gö tür me

du ru mu muz mev cut tur. İlk de fa ha zır lık bu ka dar kap sam lı, dü zen li

ve uzun bir sü re yi kap sı yor. Biz her gün de sa va şı uzat ma ola nak la -

rı nı ge liş ti ri yo ruz. Ye ni bir ateş kes du ru mu do ğun ca ya ka dar ve ya

si ya si çö züm ola nak la rı açı lın ca ya ka dar bu ham le bü yük bir tem -

poy la sü rüp gi de cek tir. Eğer cid di çö züm işa ret le ri, ya ni si ya si çö -

züm yo lu açı lır sa ve yi ne tek ta raf lı de ğil de iki ta raf lı ateş kes du ru -

mu, im ka nı, ko şu lu çı kar sa, sa nı yo rum bu sa vaş hız kay be de bi lir.

Ya ni biz kar şı ta raf tan Kürt me se le sin de tu tar lı bir çö züm yo lu nun

işa ret le ri ni gö rür sek ve ateş kes de bu bi çim de biz den tek ta raf lı de -

ğil de, on la rın da bir ira de si ola rak or ta ya çı kar sa, sa nı yo rum bu se -

fer sü reç da ha de rin, da ha kap sam lı ve bir de kar şı lık lı gö rüş me ler

yo luy la sa va şın ikin ci pla na düş tü ğü ve ya ar tık ya vaş ya vaş sı nır -

lan dı ğı ve bu nun ye ri ne si ya si yön te min ağır lık ka zan dı ğı bir aşa -

ma ya ge le bi lir. Bu nun için sü re ve re mi yo rum. Aca ba gü ze ka dar

ope ras yon lar so nuç ver mez se, hü kü met ayak ta du ra bi lir mi? Biz da -

ha güç ka za nır sak ve ke sin lik le as ke ri yol la ezi le me ye ce ği miz or ta -

ya çı kar sa, or du ağır lı ğı nı ko ya bi lir mi? Or du için de bir ke sim ta vır

be lir le ye bi lir mi? Eğer öy le bir ge liş me olur sa, bel ki bu sa vaş bi raz

hı zın dan kay be dip si ya si mec ra ya dö kü le bi lir. Tür ki ye’nin eko no -

mi si ağır bir si ya si du ru ma yol açar sa, sa nı yo rum me se le nin si ya si

yol la çö zü mü ken di si ni da ya ta bi lir. Böy le bir du rum or ta ya çı kar sa,

ke sin iyi ni yet li yiz. Ve bu na ken di cep he miz den açık lık ge tir mek

için, yo lu açık tut mak için en iyi ce vap la rı ve re ce ğiz ve hat ta siz bu

sü re ci iz le yin. Çün kü şu an da en çar pı cı me se le dir. Bi zi de zor la yın,

kar şı ta ra fı da zor la yın. Ve ateş ke sin ara bu lu cu su nun şu ve ya bu po -

li tik ör güt ol ma ye ri ne, bu işe en çok ça ba har ca yan, hat ta kan da

ve ren ki şi ler ola rak siz le rin rol oy na ma nı zın da uy gun ola bi le ce ği ni

dü şü nü yo rum. En iyi ara bu lu cu bi raz da ba sın-ya yın ku ru luş la rı dır.

Çün kü ka mu o yu na en ya kın olan lar on lar dır, ka mu o yu nu en çok

du yan lar on lar dır. Be ni de sı kış tı rın, on la rı da sı kış tı rın. Bi zi de

ateş ke se zor la yın on la rı da. Po li tik çö zü me bi zi de zor la yın on la rı

da. Ve sık sık bu ko nu da ta lep le ri ni zi bi ze ile tin. Ben, cid di bir ku -

rum ola rak de ğer ve ril me si ge rek ti ği ka nı sın da yım. Ba zı ba sın men -

sup la rı böy le rol ler üst len mek de is te di ler. Ben ce bu nun da ha da

kap sam lı hal de gö tü rül me si uy gun ola bi lir. Ya ni on lar dan me saj

alıp bi ze, biz den alıp ora ya gö tür me de ğil de, halk lar bu nu is ti yor.

Bu nu iş le yin ha ber le, yo rum la. Za man za man bi ze baş vu run, biz den

ya na olum suz ve ya ka pa lı bir du rum ol ma dı ğı nı gö re cek si niz, bu na

emin ola bi lir si niz.

330 331

Oral Çalışlar'ın yap tı ğı rö por tajı kendi düzenlemesiyle yayınlıyoruz.

ÖCALAN

GERÇEĞİ ANLAŞILMIYOR

Oral Ça lış lar: Ga ze te ler de, Ab dul lah Öca lan, ateş ke si ilan et -

tik ten son ra ken di adam la rı na ku man da ede mi yor, şek lin de ha -

ber ler çık tı. Bin göl ey le mi de Apo'nun kont ro lü dı şın da ger çek leş -

ti de ni li yor. Bu ey le mi ya pan la ra bun dan son ra da söz din le te me -

ye ce ğin şek lin de yo rum lar var.

Ab dul lah Öca lan: Ab dul lah Öca lan ger çe ği, en az an la şı lan ol -

gu lar dan bi ri si. Ben sırf bu yüz den sa de ce ka mu o yu nu de ğil, da ha

çok par ti ya pı mı zı ay dın lat mak için ön der lik ger çe ği üze ri ne bir kaç

cilt lik de ğer len dir me yap tım. Bı ra ka lım ka mu o yu nu, bi zim par ti li

ar ka daş la rı mı zın bi zi tam an la ya bil di ği ni ve yo rum la ya bil di ği ni

san mı yo rum. Ama şu da bir ger çek ki, hiç bir ör güt te gö rül me miş

bir bağ lı lı ğın, hat ta ken di ni ben den da ha faz la ce sa ret ve fe da kar lık -

332 333

“Bağımsızlık her halkın istemidir.

Bağımısızlığı da kalkıp devlet

ayrılıkçılığıyla sınırlandırmak, gerçekçi

değildir. Gün gelecek, uluslar tek bir siyasi

topluluk içinde olacaklar.”

“Şimdiye kadar öldürülmekten korkmadım ve çok özgür

kalabildim.”

la ada ma nın bü tün ar ka daş ya pı sın da mev cut ol du ğu nu söy le ye bi li -

rim. Bu çok il ginç bir olay dır. Ya ni bu ka dar az kav ra, ama bu ka dar

çar pı cı ken di ni ver.

– PKK ateş kes ilan et ti ve de di ki, üze ri mi ze ge lin mez se biz sal -

dır ma ya ca ğız. Türk ka mu o yun da, dev le tin bu çağ rı ya olum lu ce -

vap ve re ce ği inan cı yay gın dı. Fa kat son Bin göl sal dı rı sıy la bir lik -

te adam la rı, Ab dul lah Öcalan'ı din le me di ler. Ab dul lah Öca lan as -

lın da ateş ke si sür dür mek is ti yor du, ama kont ro lü kay bet ti ği bu

olay ger çek leş ti, fa kat son ra dan sa hip çık mak zo run da kal dı.

??????– Bunu mü te ad dit de fa lar sor du lar ve söy le di ler. Olay bi raz da -

ha fark lı. Bi zim ge nel de eğer or du üze ri mi ze sal dı rır sa, mi sil le me

hak kı nı zı kul la na bi lir si niz bi çi min de ge nel bir ta li ma tı mız var. Hat -

ta Amed'e (Di yar ba kır böl ge si) yö ne lik, siz on beş ge ril la kay bet ti -

niz, bu nun mi sil le me si ni yap mak zo run da sı nız de miş tik. Sa nı rım

bun dan et ki len miş ola bi lir ler. Böy le bir uy gu la ma yı or ta ya çı kar dı -

lar. Ama çok özel ola rak, böy le bir ey lem var, ne ya pa lım de se ler di,

ben de da ha de ği şik tar zı nı ge liş ti rin der dim.

– Me se la?

– Zamanlamasını bi raz da ha denk ge ti re bi lir ler di.

– Ben di yo rum ki, Ab dul lah Öca lan şöy le ya pa bi lir di: Kar de -

şim, biz ateş kes sü re si ni uzat mış tık ama Türk dev le ti üze ri mi ze

ge li yor, biz bu nu bu gün den iti ba ren kal dı rı yo ruz der di. Bu nu de -

me den bir ey le me gi riş mek ken di man tı ğı nız için de bi le doğ ru sa -

yı la bi lir mi?

– Aslında aley hi mi ze kul la nıl dı.

– Böy le yap ma nız da ha tu tar lı ol maz mıy dı?

– Resmi bir ila nın ar ka sın da ge liş sey di şüp he siz da ha an lam lı

olur du. Bü tün bun lar tak tik so run lar ola rak ele alı na bi lir. İşin özü

şu dur: Dev let bi zi dağ dan in dir me ye ve piş man lık ya sa sı nı ge liş ti -

re rek tes lim al ma ya ye min li dir. İşin özü bu dur. Bu po li ti ka de ğiş -

me dik ten son ra, ha bu gün ey lem ol muş, ha ya rın, ha bü yük ol muş,

ha kü çük, ha si lah lı, ha si lah sız hiç önem ta şı maz. Ge nel de po li ti ka -

da de ği şik lik yok.

– Türk dev le ti nin tu tu mun da bir de ği şik lik his set me di niz mi?

– Değişiklik, si ya si çö züm açı sın dan teh li ke liy di ve an lam sız dı.

Ka rar na me yi bi raz ön ce rad yo dan bir lik te iz le dik. Ni ye ti şu: Gel sin

dağ da ki ler, ko vuş tur ma ya uğ ra ma dan ev le ri ne gi de cek ler. Ar dın dan

ope ras yon şid det li ge li yor, in me yen ler im ha ola cak. Ar dın dan Kürt

me se le si, ope ras yon lar te me lin de hal lo la cak. Bu ba kış açı sın da Tür -

ki ye Cumhuriyeti'nin 70 yıl lık ten kil po li ti ka sı var dır. Ay nı sı uy gu -

lan mak is te ni yor. Güney'de Irak re ji mi, oto no mi yi bi le ve re rek bu na

ben zer bir sü rü af ya sa sı çı kar dı. İl kel mil li yet çi lik bi le oto no mi yi

ka bul et tik ten son ra, ulu sal so ru nu çöz me de ki ra di kal li ği hi çe sa yıp

şe ref li bir tes li mi yet ten söz edi yor lar. Tes li mi ye tin şe ref li si var mı,

o ay rı bir ko nu. Bu nun la ken di ka mu oy la rı nı tat min et mek is ti yor -

lar. Bu yüz kı zar tı cı bir yak la şım. Ve bi zi tah rik et me ye yö ne lik tir.

– Türk ta ra fın da şöy le bir fi kir var: Apo, ateş kes ilan ede rek,

dev le tin ya pa ca ğı ope ras yon la rı dur dur du. Bu yol la za man ka za -

na rak, ye ni den ey le me le re gi ri şe cek. Bu ope ras yon lar sür dü rül -

me li ve Apo'ya fır sat ve ril me den sa vaş sür dü rül me li. Ka mu o yu,

son ope ras yo nun PKK'yı yok ede ce ği ne ina nı yor ve Bin göl sal dı -

rı sı na tep ki si nin de et ki siy le ope ras yo nu des tek li yor. Böy le bir yok

ol ma teh di di var mı?

– Kamuoyunun böy le bir des te ği var mı di yor su nuz?

– Des tek ol du ğu nu ke sin söy le me ye yim de en azın dan böy le bir

bek len ti var. Bu son ope ras yon la bir lik te, bu gün ha ber ler den din -

le di ği miz ka da rıy la İran'la bir it ti fak olu şu yor. İran'ın da ope ras -

yon la ra gi riş ti ğin den söz edi li yor.

– Kaldı ki öy le bi zim İran'da kam pı mız yok ki.

– İran'ın tu tu mu ne dir si ze kar şı?

– Bizim dış iliş ki le re da ya na rak ge liş me te zi miz abar tı lı dır. Bi -

rin ci so ru yu, ya ni ka mu o yu nun bek len ti si gö rü şü nü ce vap la mak is -

ti yo rum. “Bi zim or du her hal de bu se ne çok ha zır lık lı dır, yaz ope -

ras yo nuy la PKK'yi bi ti rir” de ni yor muş. Ben de di yo rum ki ob jek tif

ga ze te ci ler git sin ler Kürdistan'ı do laş sın lar ve on la rı bü tün cep he -

ler de biz de do laş tı ra lım. He le gi din ba ka lım, bir ope ras yon, beş

ope ras yon la 2000 yı lı na ka dar yı kı la cak güç ler mi dir? Yok sa dev

gi bi bü yü ye cek güç ler mi dir? O za man gö rür, ka mu o yu na doğ ru

ola rak yan sı tır sı nız.

Gi din, en iyi ga ze te ci lik böy le ya pı lır. Şu an da, çok he ye can ve ri -

334 335

“Türk le rin de ba ğım sız lı ğa ih ti ya cı var”

– Ba ğım sız Kür dis tan mı ku ra cak sı nız?

– Bağımsızlık her hal kın is te mi dir. Ba ğım sız lı ğı da kal kıp dev let

ay rı lık çı lı ğıy la sı nır lan dır mak, ger çek çi de ğil dir. Gün ge le cek, ulus -

lar tek bir si ya si top lu luk için de ola cak lar. Ama en ba ğım sız bir sta -

tü yü de ya şar lar.

– Ör ne ğin Türkiye'de di yor lar ki: “Ne var kar de şim bö lü cü lük

ya pı la cak. Kürt le re her tür lü hak ve ri li yor, son ra her şe yi ya pa bi -

li yor lar. Bun lar ha la, bö le ce ğiz bö le ce ğiz di ye Türkiye'nin kar şı sı -

na di ki li yor lar.”

– İnkarcı bir man tık ve si ya si ger çek le ri kav ra mak is te me yen

sığ ka fa lı apo li tik yak la şım lar dır. Türk ger çe ği bi le, ken di ni tam

ba ğım sız laş tı ra ma mış tır. Ba na gö re, Tan zi mat ka fa sı, uy du ka fa sı

ile Batı'nın kar şı sın da ya şı yor lar. On la rın da ba ğım sız lı ğa ih ti ya cı

var dır. Ba ğım sız lık eşit tir dev let sa hi bi ol dum an la mı na gel mi -

yor. Ba ğım sız lık ol du di ye bir lik ten de vaz ge çil me ol mu yor. Ba -

ğım sız halk lar, ba ğım sız in san en iyi bir le şi len in san lar dır, halk -

lar dır. Hat ta ba na gö re ba ğım sız ve öz gür ol ma yan lar, bir leş me

hak kı nı kul lan mak tan da yok sun dur lar. İra de si ol ma yan la rın bir -

leş me si dü şü nü le bi lir mi? Kö le le rin bir li ğin den bah se de bi lir mi -

yiz? Bir kö le nin efen di si ile bir li ği ne, cid di bir bir lik di ye bi lir

mi yiz? Bi raz akıl lı olun, Tür ki ye ay dın la rı bu ko nu da, ger çek ten

ar tık işin ıcı ğı nı cı cı ğı nı çı kar dı lar. Bir lik is ti yor sa nız bu bi raz

öz gür lük ten ge çer. Hak eşit li ğin den ge çer. Kürt ler bi raz ba ğım sız

ol du di ye öd le ri kop ma sın. Ba ğım sız olur lar sa Türk ger çe ğiy le

da ha sağ lık lı, ve rim li, kar şı lık lı çı kar la rı gö ze ten bir lik tu tum la rı

için de olur lar.

– Türk ve Kürt halk la rı çok es ki bir or tak ta ri he sa hip.

Türkiye'nin Ba tı böl ge le rin de de önem li bir Kürt nü fu su ya şı yor.

Ör ne ğin, İstanbul'da, Çukurova'da, Ege'de önem li bir Kürt nü fu -

su var. Ay rı lık olur sa, bu bir lik te lik na sıl çö zü le cek?

– Ben sü rek li ay rıl ma lar dan zi ya de, ba ğım sız lık, öz gür lük, eşit çe

bir lik te rim le ri ne önem ve ri yo rum. Ay rıl sın lar te ri mi ni faz la kul lan -

336 337

ci ga ze te ci lik tir. Ulus la ra ra sı alan dan da çok ge li yor lar. Si zi bü tün

cep he ler de do laş tı ra lım. Ağ rı do ruk la rın da, Mun zur etek le rin de,

Binboğalar'da, Toroslar'ın he men her ala nın da, Bo tan dağ la rın da,

Gar zan dağ la rın da, Bin göl dağ la rın da do laş tı ra lım. O za man ob jek -

tif bir yar gı ya va rır sı nız, ken di iz le nim le ri ni zi ya zar sı nız. Bu nun ce -

va bı da böy le ve ri lir. Türk or du su nun mev zi le ri ni de, yak la şım la rı nı

da gö rün, bi zim ki le ri ni de gö rün, ka mu o yu nu doğ ru bi linç len di rin

de rim. Ve ka mu o yu da ger çek çi bir bek len ti içi ne gir sin. Do la yı sıy -

la ben bu ra da, id dia et mek is te me ye ce ğim. Ama il le öğ ren mek is -

ter se niz 2000 yı lı na ka dar sağ lam bir ge ril la or du su nun te me li atıl -

mış tır di yo rum. Ve gi de rek de bü yü ye cek tir. Si ya si ge liş me le ri yi ne

çok ile ri bo yut lar da ola cak tır. Kit le si ni de ol duk ça ör güt le ye cek tir.

Ey lem ka pa si te si ni de çok çok ge liş ti re cek tir. Dış mev zi le ri ni de

güç len di re cek tir. Er geç, bu iş, si ya sal yol la yap ma mız ge re ken bir

iş ti di ye cek le ri bir nok ta ya ge ti re ce ğiz.

– Bu nun so nun da ye ni den si ya si çö züm ge le cek gün de me di -

yor su nuz.

– Evet o ka çı nıl maz dır. Bu çö züm na sıl en gel le ni yor, onun hi ka -

ye si önem li dir. Ba na gö re cid di si ya si amaç la rı ol ma yan, kol tuk ve

bi rey sel çı kar en di şe sin den öte si ni gör me yen ler bu nun önün de en -

gel dir. Baş ba kan kim ola cak, fi lan par ti nin baş ka nı kim ola cak, ye -

rel se çim le ri kim ka za na cak. Bü tün po li ti ka bu nun et ra fın da dö nü -

yor. Bun lar da güç lü gö zük mek için İçiş le ri Bakanı'nın yap tı ğı gi bi,

iş te “ben bu ka dar kel le ko par dım” di yor. Bir di ğe ri, “ben te rö re

kar şı her tür lü ra di kal ted bir le ri alı rım” di ye or ta ya çı kı yor. Bir baş -

ka sı, “bu me se le de dev let ten, mil li bir lik bü tün lük ten ya na ta vır bi -

zim dir” di yor. Hep si bu ko nu da ya rı şı yor. Ama Türkiye'nin de so -

run la rı böy le si ne ki şi sel, par ti sel çı kar lar la ör tüş me ye cek ka dar

kap sam lı dır. Do la yı sıy la uf ku ge niş, ki şi sel çı kar en di şe le rin den

uzak li der lik le re ih ti yaç var. Türkiye'nin kri zi bi raz bu ra da.

Tür ki ye hal kı nın da bi raz ger çek leş tir mek zo run da ol du ğu bir

gö rev var bu ra da. Ta bii der ler, her halk la yık ol du ğu li de ri, yö ne ti -

mi bu lur. Ama ba na gö re Türk hal kı, bun dan son ra ger çek ten so run -

la rın çö zü mü ne aday li der le re la yık tır. Ve ya o li der le ri ya rat ma lı dır.

mı yo rum.

– Bu nu po li tik bir tak tik ola rak mı kul la nı yor su nuz? Yok sa

ger çek ten böy le bir tes pit yap tı ğı nız için mi böy le söy lü yor su nuz?

– Bağımsızlık, iç içe ya şa yan halk lar için de ge liş ti ri le bi le cek bir

ol gu dur. Ba ğım sız lı ğı, hiç bir in san, hiç bir halk, hiç bir ulus için dü -

şün mek ten kork ma ya lım. Ay nı dev let için de de in san lar ba ğım sız

ola bi lir. Ba ğım sız lı ğı tar tı şa mı yor su nuz. Dü şün ce si ba ğım sız olan,

po li ti ka sı ba ğım sız olan, si ya si bir lik le ri gü zel ya par. Ama

Türkiye'de bu nu an la ya cak ka fa var mı? O, her şe yi ege men lik le,

oto ri te al tı na al mak la hal le de ce ği ni sa nır. Kar şı ta ra fın ira de si ni sı -

fı ra in di rir se, onun an la dı ğı mil li bir lik ve bü tün lük sağ lan mış tır.

Siz bu ka fay la ya şar sa nız da ha çok so run la rı bü yü tür sü nüz. Ve al -

tın dan çı kı la maz bir ha le ge ti rir si niz.

“Po li tik dü ze yi miz

her kes ile iliş ki kur ma ya ye te cek ka dar güç lü dür”

– Ame ri ka ol gu su, bü tün dün ya da ol du ğu gi bi Ortadoğu'da da

önem li bir et ken. PKK'nın son çı kış la rıy la Amerika'nın böl ge de ki

is tik rar ara yı şı ara sın da bir pa ra lel lik ten söz edi li yor. PKK'nın bi -

raz da Amerika'ya ba ka rak böy le dav ran dı ğı tah li li ya pı lı yor. Ne -

dir ABD ile iliş ki le ri niz?

– Amerika'yı an la mış de ği lim. Ba zı Tür ki ye li sol grup lar “PKK

Ba tı lı la şı yor” di yor lar.

– “ Amerika'nın gü dü mü ne gir di” de ni yor.

– Keşke Ame ri ka bi ze yak la şa bil se. En son o bi zim dost lar

Amerika'ya git ti. On la ra ver dik le ri akıl şu: “ PKK'den uzak du run.”

Biz eli mi zi uza tı yo ruz. O, tut mak is te mi yor. Kor ku yor.

– Bu so run bi zim de ğil, Amerika'nın so ru nu mu de mek is ti yor -

su nuz?

– Açık söy le ye yim. Ken di mi ze gü ven di ği miz için, her kes le it ti -

fa ka gir mek ten çe kin me yiz. Ame ri ka gel sin iliş ki ge liş ti ri riz. Onu

açık söy lü yo rum. İliş ki ge liş tir me miz de mek, Ame ri kan em per ya -

liz miy le sa vaş ma yı bı rak tı ğı mız an la mı na gel mez.

– Ame ri ka, dün ya em per ya liz mi nin ba şı. Siz de sos ya list kül tür -

den ve bi ri kim den ge li yor su nuz. Sa nı yo rum sos ya liz mi ha la sa vu -

nu yor su nuz.

– Hala de ğil, ön der dü zey de yim.

– O za man, genç li ği miz den bu ya na mü ca de le et ti ği miz Ame ri -

kan em per ya liz mi ne re ye git ti?

– Çok la fı nı et ti niz, slo gan la rı nı kul lan dı nız, ama ken di si ni yap -

ma dı nız. Biz az slo gan söy le dik ama pra ti ği ni iyi ya pı yo ruz.

– O za man si ze şu so ru yu so ru yo rum: Ne ol du da Ame ri kan

em per ya liz miy le mü ca de le et ti ği ni söy le yen PKK, Amerika'dan

me det um ma ya baş la dı?

– Unutma ki, Ame ri ka dün ya da en teh li ke li ve tek sos ya list ör güt

ola rak PKK'yi gö rü yor. Bu nu da ya yın la mış tır. En ür kü tü cü ör güt,

en or to doks-mark sist ör güt di yor. Tür ki ye sol cu la rı iz le mi yor sa ben

ne ya pa yım. İki de bir PKK yak la şı yor mu, PKK Amerika'ya mı git -

ti gi bi şey ler söy lü yor lar. Bun lar ha cı yat maz la rın de ğer len dir me

tarz la rı dır. Faz la cid di ye alı na maz. PKK, çok ra di kal bir ör güt tür.

İn ce ler se niz, eğer bu ha liy le gö tü rür sek, mev cut bü tün ide o lo jik,

po li tik öl çü le ri al tüst eden bir ha re ket or ta ya çı kı yor. Ba tı bu ko nu -

da çok ih ti yat lı dır. An la mak bi le is te mi yor. Si nir has ta lı ğı na tu tu lu -

yor.

– O za man şöy le bir tab lo or ta ya çı kı yor. Ame ri kan em per ya liz -

mi var. Ba tı var. Türk dev le ti var, Su ri ye var, Irak var. Bü tün bun -

la rın or ta sın da var lı ğı nı zı na sıl sür dü rü yor su nuz ve sür dü re cek si -

niz?

– Yine de ge li şi yo ruz. Bü tün bu bi ze kar şı olan lar, bir ta ra fıy la

bi ze tut kun lar. Biz den vaz ge çe mez ler.

– Suriye'nin son dö nem de Amerika'ya yak laş tı ğı bi li ni yor.

Şam'ın des te ği nin PKK'nın var lı ğın da önem li bir rol oy na dı ğı

da bir çok çev re nin or tak dü şün ce si. Ya rın Su ri ye, Ame ri ka ile

iş bir li ği ya pıp PKK'nın ar ka sın dan çe ki lir se, PKK çok zor du -

ru ma dü şer ve bu işi gö tü re mez. Ne dir bu te ze ce va bı nız?

– Beni ça ğı ra cak çok yer ler var. Po li tik dü ze yi miz her kes le iliş ki

kur ma ya ye te cek ka dar güç lü dür. Ay rı ca ül ke mi zin du ru mu da yer -

leş me ye uy gun dur.

338 339

– Ül ke mi ze gi de rim di yor su nuz?

– Her ta ra fa gi de rim. Biz o kri tik nok ta yı at lat tık. Ben ter cih edi -

yo rum bu sa ha lar dan bi raz uzak dur ma yı.

– Bu gün bir açık la ma nı zı rad yo dan din le dik. Türkiye'ye dö ne -

bi li rim di yor su nuz. Bu na sıl git mek?

– Ruhen, fik ren, si ya si mü ca de le ola rak bir gün dö ne bi li rim. En

güç lü olan, ül kem de be nim. Bir fi zi ğim ek sik. O da bir gün ta şı na -

bi lir.

– Bir gün PKK li de ri ola rak, sa vaş ver miş, ge ril la mü ca de le si -

ne ön der lik et miş bir in san ola rak, Türk par la men to sun da ve ya

Türkiye'de meş ru bir si ya si ki şi ola rak ya şa ya bi le ce ği ni zi dü şü nü -

yor mu su nuz?

– Benim Türkiye'ye dö nü şüm, Türkiye'nin dö nüş tü rül me siy le ya -

kın dan bağ lan tı lı dır. Apo'nun ge le ce ği bir Kürdistan'la Tür ki ye,

ana ya sa sı nı de ğiş tir miş, ya sa la rı nı de ğiş tir miş, te mel ku rum la rın da

çok fark lı de ği şik lik ler yap mış bir Tür ki ye ve Kürdistan'dır. Dö nü -

şüm, dö nü şen Türkiye'ye ve ka bul edi len Kür dis tan sta tü sü ne dö -

nüş tür.

– Bu bir ütop ya. Böy le ola cak di yor su nuz. Siz ce ta ri hi ola rak

böy le bir de ği şim ne ka dar sü re için de olur?

– Ütopya'dan zi ya de gün be gün pra tik le ger çek le şen bir ol gu dur.

– Ya ni kı sa bir za man için de bu ger çek le şe cek mi de mek is ti -

yor su nuz?

– Çalışmamıza bağ lı. Eğer bu tem po da sür dü rür sek, ar ka daş lar

da cid di ha ta yap maz lar sa, öy le ütop ya ve fi ta ri hi ne er te le ne cek bir

hu sus de ğil dir.

– Ku zey Irak'ta, ya ni Gü ney Kürdistan'da du ru mu nuz ne dir?

– Güney Kürdistan'da ger çek ten kar ga şa var. Kürt so ru nu bir bi -

riy le bağ lan tıl dır. İki si bir bi ri ni ya kın dan et ki le ye cek. Sa nı yo rum,

bu kar ga şa lık ta dev rim ci eği lim ler ge li şe cek. Da ya tı lan çö züm süz -

lük, Kürt le ri da ha ra di kal bir dev rim ci ça lış ma ya ite bi lir. Bu da

Kür dis tan dev ri mi nin ge nel leş me si an la mı na ge lir.

– Ku zey Irak'a ya pı lan ope ras yon sı ra sın da Bar za ni ve Ta la ba -

ni Tür ki ye ile iş bir li ği yap tı lar. Şim di siz ora da sı nız. Ya rın ye ni -

den böy le bir du rum la kar şı la şa bi lir mi si niz?

340 341

“Yalnız Kürtlerin değil, Türklerin de çok kişiliksizleştirildiklerini

görüyorum. Ben buna inanıyorum ve hiç kimse beni bu inançtan

alıkoyamaz.”

– Bunun bü tün ted bir le ri alın mış tır. Keş ke Güney'e ope ras yon lar

sık ça ya pıl sa. Bir ki şi yi bi le bu la maz lar.

– Ope ras yon lar sı ra sın da Ab dul lah Öcalan'ın kar de şi Os man

Öcalan'a ne den ora dan düz gün bir çe ki liş yap ma dın, bir za yi a ta

se bep ol dun di ye eleş ti ri yap tı ğı öne sü rül dü.

– Yaptım. Çok kap sam lı...

– Ne dir eleş ti ri nin esa sı?

– Güneyi sa bit kul lan dı lar. Ağır kul lan dı lar. Açık le gal ve he def

ola bi le cek bir tarz da, köy bi çi min de kul lan dı lar. Ge ril la yı gö ğüs le -

ye me di ler. Ge ril la nın zor luk la rı na kat la na ma dı lar. Esas ta, biz bu ra -

ya eleş ti ri yö nelt tik ve hak lıy dık. Bu na Tür ki ye fır sat bul du. Gü -

ney li güç le rin kar şı koy ma sı na yol aç tı ğı için de ğil, esas ta ge ril la -

laş ma mı zı ön le di ği için ben kar şı çık tım. Ve ay lar ca ön ce den kar şı

çık mış tım. Çok sert de eleş ti ri ler yap tım.

– Os man Öcalan'ı eleş tir di niz...

– Yalnız Osman'ı de ğil, o sa ha da yer alan he men her ke si eleş tir -

dim.

– Pe ki ne ce vap ver di ler?

– Bir şey di ye cek hal le ri yok tu ki. Ger çek ler or ta da. Bu tür an la -

yış lar im ha ya gö tü rü yor. Gör dü ler hep si. Bi zim mü da ha le le ri miz

üze rin de dü zel til di. Da ha sağ lam bir çiz gi ye otur tul du. Şim di öy le

bir sa kın ca yok. Ne KDP ile TC'nin iş bir li ği bi zi ye ni den sı kı şık bir

du ru ma ge ti re bi lir, ne de bi zim bu ha ta ya tek rar dü şe cek bir ki şi lik

ya pı mız var. Den ge li dir. Han gi kuv vet ge lir se gel sin, ken di ni sa vu -

na bi lir. Za ten ge nel de ve ri len ta li mat lar, ge ril la nın ha re ket li, ne re den

na sıl sal dı ra ca ğı nın bel li ol ma dı ğı, üs le ri nin ha re ket tar zı na bağ lı ol -

du ğu, gü nün 24 sa a tin de bir ha re ket tar zı için de ola cak tır. Ke sin bir

ta li mat la bu bü yük oran da uy gu la nı yor. Do la yı sıy la PKK'yi es ki si

gi bi bir yer de bul mak, vur mak müm kün ol ma ya cak tır.

– Türk dev le ti nin şim di ki baş lat tı ğı ope ras yon bit ti. Bu nun so -

nu cun da iki al ter na tif var. Bir al ter na tif PKK ye nil di. Di ğer al ter -

na tif PKK ye nil me di. PKK'nın ye nil me di ği or ta ya çık tık tan son ra

Ab dul lah Öca lan, “biz ba rı şa va rız” di ye bi le cek mi?

– Gerçekçi bir ateş kes na sıl ge li şe bi lir? Ya pı lan ope ras yon lar la

ye ni bir ateş ke sin bağ lan tı sı na sıl ku ru la bi lir. Ba na gö re bi zim tek

ta raf lı ge liş tir di ği miz ateş kes, TC dev le ti ni şaş kı na çe vir di. Te la şa

boğ du. Bir şey ler yap mak is te di ler, bu da çok ye ter siz di. Ve bi zi de

böy le teh li ke ye it mek ten öte ye bir so nu ca yol aç ma ya cak tı. Sa vaş

di ren le şe cek. Ke sin. Ge çen se ne, eğer bin ler ce ki şi biz den ve kar şı

ta raf tan git miş se, önü müz de ki dö nem on bin ler den, bah set mek ge -

re kir. Kan lı ola cak. Ama ke sin ra kam ve ri le mez. Bel ki beş yıl da ki

ka yıp lar dan da ha faz la ola bi lir. Al tı ay, bi le me din bir yıl, ama o za -

man ge li ne cek yer bit miş PKK de ğil, tam ter si ne as ke ri ola rak ye -

nil me si im kan sız bir PKK. Ört bas edil me si im kan sız bir ulu sal so -

run ve ar tık kar şı lık lı ta raf la rın bir bir le ri nin meş ru i ye ti ni ka bul et ti -

ği ve işi si ya si plat for ma dök mek ten baş ka ça re le ri nin kal ma dı ğı bir

ger çek lik le yüz yü ze bu lu na bi lir. Ta raf lar sa nı yo rum bu ham le nin

so nu cun da ve ya ye ni ope ras yon la rın ve bu na kar şı bi zim ham le mi -

zin ge li şim dü ze yi ne ba ka rak kuv vet le zan ne di yo rum ki, böy le bir

de ğer len dir me ye ula şa cak lar dır.

– Özal ko nu sun da ba zı ka na at le ri niz ba sı na yan sı mış tı...

– Özal, bi zim le aman sız sa vaş tı yıl lar bo yun ca. Ba na gö re özel

sa va şın da ko or di na tö rüy dü. Fa kat özel lik le 1990 'lardan iti ba ren as -

ke ri ten kil yön te miy le ulu sal so ru nun çö zü le me ye ce ği ni ve

Türkiye'nin çok kan kay be de ce ği ni, ne eko no mi si nin ne si ya si ya pı -

sı nın bu nu kal dır ma ya ca ğı nı, kal dır ma dı ğı nı gör dü ve ye ni ara yış la -

ra yö nel di. O za man dan be ri bi ze de me saj ve ri yor du Özal. Sa yın

Gü ne ri Cı va oğ lu da, ba zı çağ rı şım lar yap tır mış tı. Ha ber gön de ri riz

fa lan.

– Ger çek ten Özal'ın si ze me sa jı ol du mu, açık me saj al dı nız

mı?

– Özal'ın ha re ket tar zın dan, bir kıs mın dan il ginç ce kar şı la dı ğı nı

ve et ki len di ği ni be lir ten me saj lar al dık. Ar tık bu di ğer has ta lık la rı

var. Onun so nu cu mu, yok sa bi zim mü ca de le mi zin onu dü şür dü ğü

bir so nuç mu, pek bi le mi yo rum. Bi zim gi bi tak tik çi ol ma ya ça lı şı -

yor du.

– İkin ci cum hu ri yet ko nu su na ge le lim. Di yor lar ki, “Apo ikin ci

cum hu ri yet çi” ol du.

– İkinci cum hu ri yet çı kı şı nın an lam lı ola bi le ce ği ni biz söy le dik.

Bi rin ci cum hu ri yet tı kan mış tır, bu de ğer len dir me yi çok ön ce yap tık.

342 343

Bi zim bi rin ci cum hu ri ye te iliş kin de ğer len dir me miz 1980 son ra sı

çok kap sam lı dır. “12 Ey lül Fa şiz mi ve PKK Di re ni şi” ki ta bı mız da

bun lar var dır. Do la yı sıy la ikin ci cum hu ri ye tin de ğer len di ri li şi

Özal'dan ön ce bi zim dil len dir mek is te di ği miz bir hu sus tur. Tam ter -

si ne bu tü ke ni şi bi zim mü ca de le miz ne ka dar sağ la dıy sa Özal da

bu nu gö rüp ye ni ham le ye sü rük le di. Ben de bu na olum lu ya nıt ver -

dim. İyi ta nı dı ğı nız bir ga ze te ci ar ka daş eliy le bo yun biç me ha re ke -

ti yap tı.

– Ne an la ma ge li yor bu ha re ket?

– Özal git ti, ma a le sef ger çek ten git ti. Has ta lık tan git ti de ni yor.

Ba na gö re dev let onu göz den çı kar dı. Ve ya bi rin ci cum hu ri yet çi ler

onu göz den çı kar dı. Ölü mün de ki ted bir siz lik ler ile ri dü zey dey di.

Bir de o gün risk li de ol sa Kürt me se le si ko nu sun da ger çek ten bir

şey ler yap mak is ti yor du. Ve bu, dev let için de ba zı güç le ri pa ni ğe

sü rük le di. Ar tık bu nok ta da git ti mi, gö tü rül dü mü tar tış ma sı nın pek

bir an la mı yok. Ama kri tik bir nok ta da Özal, Kürt me se le si ne iliş -

kin ba zı adım lar ata cak tı. Şöy le ve ya böy le ata ma dı.

– İkin ci cum hu ri yet de yin ce şöy le bir tab lo or ta ya çı kı yor:

Türkiye'de bi li yor su nuz ikin ci cum hu ri ye ti sa vu nan la rın dö nek ler

ol du ğu söy le ni yor. Ab dul lah Öca lan da bir mark sist ola rak bu dö -

nek ler le bir lik te ikin ci cum hu ri ye ti mi düş lü yor, na sıl izah edi yor -

su nuz bu be ra ber li ği?

– Benim dü şün dü ğüm ikin ci cum hu ri yet, bir yer de mü ca de ley le

ger çek le şe cek ikin ci cum hu ri yet tir. Tür ki ye te kel ci ka pi ta liz mi nin

te mel teş kil et ti ği bir cum hu ri yet de ğil, hal kın ağır lı ğın da bir cum -

hu ri yet. İkin ci cum hu ri yet, halk cum hu ri ye ti dir.

– Bu gün Türkiye'de ikin ci cum hu ri ye ti sa vu nan lar, bi li yor su -

nuz da ha çok bü yük ser ma ye ye ya kın çev re ler.

– Onların ikin ci cum hu ri yet an la yış la rı da ha çok ken di sı nıf ori -

jin le ri iti ba riy le fark lı dır, bi zim ikin ci cum hu ri ye ti miz hal ka da ya lı,

bil has sa dev ri min ge tir di ği cum hu ri yet ol ma sı fark lı dır.

Sa de ce isim ben zer li ği var dır. Sta tü ko cu la rın bi rin ci cum hu ri ye ti

de pek fark lı de ğil dir. Bu nu da an ti pa ran tez be lir te yim. Tı kan mış,

ya şa ma ema re le ri ni yi tir miş, bık kın lık ge ti ren bir cum hu ri yet. Has -

ta lık tan, bu na lım dan baş ka bir ürü nü yok ar tık. Bir an ön ce tas fi ye -

sin den ya na yım. Bu na gö re te kel ci ler, sta tü ko cu la ra gö re bi raz da ha

ile ri bir iş lev gö rü yor lar. Ama bi zim halk çı çö züm de ta bii ki bir iş -

lev gö re bi lir.

– Ay nı şey de ğil di yor su nuz.

– Değil ta bii. Çok açık tır. Ba zı slo gan la rı kul la nı yo ruz di ye ay nı -

laş tı lar yar gı sı yap mak sap tır ma dır. Hak sız lık tır. İkin ci cum hu ri ye -

tin sı nıf te me li, de mok ra tik ni te li ği ve ulu sal so ru na ge ti re ce ği çö -

züm ol duk ça fark lı bir içe rik te ele alı na bi le ce ği ni gös te ri yor. O açı -

dan dö nek ler de ar tık ikin ci cum hu ri yet çi dir de mek çok sığ yak laş -

mak de mek tir. Ak la ka ra yı sap la sa ma nı bir bi rin den ayırt ede rek

dü şün mek ge re kir. Sığ man tık la dü şün mek ka mu o yu na da ya rar ge -

tir mez.

Gün de lik ya şam üze ri ne...

– Bi raz da si ya si ko nu la rın dı şın da kül tü rel ko nu lar da ve Ab -

dul lah Öcalan'ın gün lük ya şa mı üze ri ne ko nu şa lım. Sa na ne re -

dey se her şe yi sor du lar, se nin le il gi li her şey ya zıl dı.

– Bu ka mu o yu Apo'yu na sıl de ğer len di ri yor?

– Ör ne ğin bir de ğer len dir me: Ab dul lah Öcalan'a gü ve nil mez.

Ateş kes de di, son ra git ti 33 as ke ri öl dür dü.

– Dünyada gü ve ni le cek bir tek in san var sa o da Ab dul lah

Öcalan'dır.

– Ama bu se nin şah si de ğer len dir men.

– Bunu git dost la ra sor. Düş man lar bi le be nim ne ka dar dü rüst

ol du ğu mu bi lir.

– Gü ve nil mez Apo ima jı na ve re ce ğin ce vap ne dir?

– Kül yut maz, oyu na ge ti ri le mez Apo de sen da ha doğ ru olur.

“Çok es ki bir dev let ve po li ti ka ge le ne ği ne sa hi biz. Apo gi bi bir

ada mı, al lem edip kal lem edip oyu na ge ti re ce ğiz” di yor lar sa, Apo

ger çek ten gü ve nil mez ve ko lay ko lay al da tıl maz. Ama so run la rın

te me li ne in me, ger çek ten iyi ni yet li ce say gı te me lin de in san onu ru -

na, öz gür lü ğü ne bağ lı lık te me lin de bu Apo'yla iş ya pı la bi lir mi di -

yor sa nız, so nu na ka dar gü ve ne bi lir si niz.

– Bu nu Türk ka mu o yu nun de ğer len dir me si ne su na ca ğız. Ka -

344 345

mu o yu, dav ra nış la rı iz le ye rek bir ka ra ra va ra cak tır.

– Ben ha zı rım. İn san onu ru na eşit li ği ne uy gun bir çö zü mü Türk

hal kı be nim se sin; bu na uy gun bir çö zü mü Türk hal kı be nim se sin; ba -

na bu na uy de sin, ben bir mi lim sap tıy sam be nim hak kım da ka ra rı nı

ver sin... Ben kel le mi uzat ma ya ha zı rım. Bun dan da ha baş ka ne di ye -

yim ben? Be nim in san onu ru nu çiğ ne me me yi, bi raz öz gür halk ol ma

ta le bi mi kö tü kar şı la ma yın. İn san so yu na bu ya kı şır. Eğer bü tün bun -

lar sah tey se ya ni, mi lim sap tıy sam ya ni, ne ya par sa nız ya pın. Ya ni

cel lat olup boy nu mu za şey yap ma dan ifa de mi zi alın ya ni.

Apo ken di si ni na sıl de ğer len di ri yor?

– 20-25 yıl dır Ab dul lah Öcalan'ı ta nı yo rum. SBF öğ ren ci lik

dö ne min den bu ya na iz li yo rum. Ge ri ye dö nüp bak tı ğın za man ben

şu şu ha ta la rı yap tım di ye hem si ya si ola rak, hem ki şi sel ola rak

ken di ni sor gu lu yor mu sun?

– Gazetecilerle rö por taj la rın ya rı sın da za ten tar tış ma lar ki şi li ği -

me in dir ge ni yor. Ya ni ha ta yap tım mı, piş man mı yım?

– Piş man mı sın de mi yo rum. Piş man ol mak baş ka bir şey. Ya ni

ken di ni de ğer len dir di ğin za man. İn san ken di ni tar tar za man za -

man.

– Korkunç bir bi çim de ken dim le sa va şı yo rum. Bir sö züm var.

Ya ni ken di me en bü yük zul mü ya pan adam olu yo rum. Ken di

ha ta la rım la sa va şı yo rum. Eğer ön yar gı sı na ka pıl ma dan, ön yar -

gı la rı na, ken di be ğe ni si ne sü rek li kar şı çı kan kim dir der se niz, o

da be nim. Ken di mi be ğen mi yo rum. Ken di ni be ğe ni le cek bir

nok ta ya ge ti re bil mek için her şe yi ni or ta ya ko yan kim dir der se -

niz, o da be nim. Ger çe ğin et ra fın da dö nüp do la şı yo rum. Mü -

kem mel li yet çi lik pe şin de yim. Ke sin lik le ob jek tif lik le ala ka mı

kes mem.

– Ör ne ğin ar ka daş la rı nız si zi eleş ti ri yor mu? Me se la Ce mil Ba -

yık.

– Arkadaşlarımın be ni eleş tir me si, ken di yön tem le rin ce dir. Müt -

hiş eleş ti ri yor lar.

– Nasıl eleş ti ri yor lar?

– Çok doğ ru bil di ğim hu sus la rın ter si ni ha ya ta ge çi re rek. Bu bü -

yük bir eleş ti ri dir. “Apo sen ne der sen de, 40 ke re söy le, bi zim de

bir ger çe ği miz var. Biz ye ter siz, ek sik li, bil di ği miz gi bi ya pa rız.”

Bun dan da ha bü yük eleş ti ri ol maz. Ve bu ege men dir. Be nim en bü -

yük tav rım ne dir bi li yor mu su nuz, da ha bü yük hiz met et mek. Bin

de re den su ge ti rip on la rı ik na et mek. Bun dan da ha bü yük de mok -

rat lık ve yol daş lık ol maz.

Apo ne ka dar de mok rat?

– Sos ya list ör güt ler de bir ge le nek var dır. Par ti nin bir li de ri

olur. De mok ra tik mer ke zi yet çi lik di ye bir il ke den söz edi lir. Pra -

tik te mer ke zi yet çi lik iş ler, de mok ra si iş le mez.

– Bizde ter si var. Ma a le sef. Çok çar pı cı bir so ru ya çok çar pı cı bir

ce vap ve re yim. Ge liş me yen mer kez dir. Ge li şen müt hiş de mok ra si -

dir. Na sıl olu yor? Ben bu nu bi raz ken di de mok rat lı ğı ma bağ lı yo -

rum. Bu nu ye ni ye ni far ke di yo rum. Sen na sıl o ka dar oto ri ter bir

adam sın ki, Ce mil ar ka daş da bi lir. Mer ke zi miz ha la olu şa ma dı.

– Ce mil sen ne di yor sun? (Ce mil Ba yık gü lüm se mek le ce vap ve -

ri yor.)

– Ar ka daş la rım ko nuş sun gö rür sü nüz. Ha ni o si zin de ne yi mi niz

var dı ya, (Ay dın lık de ne yi mi ni kas te di yor) ona açık lık ge tir mek için

bi zim de ne yim, ona gö re hay li il ginç. Mer ke zi yet çi lik üze ri ne,

1985'te Mart Çö züm le me le ri baş lık lı de ğer len dir me ler yap tım, bin

de re den su ge tir dim, ne den mer ke zi leş mek zo run da yız, ne den iyi

bir mer kez ol mak zo run da yız, hiç an la şıl ma dı. De rin le şen nok ta şu:

Her kes, ken di ger çe ği ni, ken di bil di ği ni ya par. İş te bu tam de mok -

ra si dir. Bu de mok rat lık tır. Ben de de mok ra si yi kö rük le mi şim.

– Ama bu du rum dan şi ka yet çi gi bi bir ha va nız var. Be nim de di -

ği mi din le mi yor lar di ye şi ka yet edi yor su nuz. Son ra da bu nun de -

mok rat lık ol du ğu nu söy lü yor su nuz. Bu özel li ği ni zi iyi bir özel lik

ola rak mı dü şü nü yor su nuz, yok sa za af ola rak mı gö rü yor su nuz?

Ya ni iyi bir özel lik mi dir bu?

– Aslında ben bu nu is te mi şim. Ya ni ki şi le rin özel lik le ri ni, kim -

lik le ri ni uzun sü re ko ru ma la rı güç lü bir de mok ra tizm ile müm kün -

346 347

dür. De mek ki be nim bir özel li ğim bu nu kö rük lü yor ki, bun lar da

bu nu ya şı yor. Yok sa çok ka tı, çok mer ke zi bir ki şi li ğim ol say dı

müm kün de ğil di bun la rın ko nu şul ma sı. Do la yı sıy la si zin ki ler des -

pot bi raz. Faz la de mok rat de ğil ler. Mer kez ler de çok aşı rı mer ke zi -

le şi yor, de mok ra si gü cü yok, de mok ra si gü cü ol ma dı ğı için de ör güt

ge li şe mi yor. Biz de ter si var. Mu az zam bir oto ri te teş kil et me me

rağ men, çok bü yük mer ke zi leş me ça ba la rı ma rağ men, bu nun güç lü

bir de mok ra tizm le an cak ola bil di ği ve be nim de ger çek ler den ba ğı -

mı ko par mak is te me mem; ge liş me nin ken di si bi raz de mok rat ça ol -

du ğu için, ge liş me bi raz de mok ra si nin ge liş me sin den geç ti ği için,

ben de mec bu ren de mok ra tik ya nı esas alı yo rum. Güç le rin kim lik -

le ri ne, öz gür lük le ri ne dik kat edi yo rum. Bu na ol duk ça to le rans mı

di ye yim, bağ lı ka lı yo rum, so nuç PKK halk la şı yor, PKK sa va şan bir

ör güt ha li ne ge li yor. Ve be nim de oto ri tem bu ara da ge li şe bi li yor.

Sa nı rım ba zı doğ ru lar var ve uy gu lan mış tır. Epey ce çı kar ma mız ge -

re ken ders ler var dır.

Ge ri lim

– Çok şid det li bir sa va şın ön de ri si niz. Bu nun ya nın da sa va şı

gü nü gü nü ne ku man da ede bi le cek ka dar du ru ma ha kim si niz. Bu

du rum gün de lik ha ya tı nı zı na sıl et ki li yor?

– Her şey den ön ce bü yük bir ger gin lik ya ra tı yor. O açı dan bi raz

sağ lı ğı mı zor lu yor. Si nir sel an lam da sağ lı ğı mı zor lu yor. Uy ku uyu -

ya mı yo rum. Ba cak la rım ge ri li yor. Ne fes dar lı ğı çe ki yo rum. Gör me

zor lu ğu çe ki yo rum.

– Gün de ne ka dar uyu yor su nuz?

– Uyuyorum da, bu na tav şan uy ku su de mek ge re kir. Ya rı uyur, ya rı

uya nık. Ne fes ala mı yo rum. Ko ku hiç ala mı yo rum. Bu sa nı rım yo ğun -

laş mak tan ile ri ge li yor. Bu so nuç ta ya şa mı mı bir nok ta ha li ne ge tir di

di ye bi li rim. Ye mek ten-iç mek ten faz la tad ala mı yo rum. Ço ğu nu zun o

do ğal sos yal ya şa mı na ben zer bir şe ye gir mem çok yan lış tır. Fa kat bık -

mı yo rum da. Çok bü yük bir tut kuy la üs tün de yim işin. Ba zı ko nu lar da

bü yük ye te nek ka zan mı şım, ba zı ko nu lar da ço cuk tan da ha za yı fım.

– Na sıl me se la?

– Mesela bir ço cuk ben den da ha iyi ba zı hu sus la rı al gı la ya bi lir.

– Si zin al gı la ma ye te ne ği niz fe na de ğil.

– Bazı ko nu lar da di yo rum. Me se la bir ma te ma tik for mü lü nü

ben den da ha iyi çö ze bi lir. Me se la bir di li ben den kırk kat da ha iyi

öğ re ne bi lir.

Apo: Kürt çe öğ re ne mi yo rum

– Apo Kürt çe öğ ren me ye baş la dı di ye bir ha ber çık mış tı, Kürt çe

öğ re ne bil di niz mi?

– Hiç öğ re ne mi yo rum. Kürt çem çok za yıf. Sı ra dan bir ki şi bu ko -

nu da ben den güç lü dür. Ba zı bil gi bi ri kim le ri var dır. Bu ko nu da ha fı -

zam za yıf tır. Ha fı zam ba zı ko nu lar da ise çok güç lü dür. Özel lik le

kont rol al tı na al dı ğım hu sus lar da, özel lik le in sa ni ko nu lar da çok

güç lü dür, elim den bir şey kur tu la maz. Ya ni ele al dı ğım bir hu su su,

eğer yal nız ya şam hak kı ma bir fır sat ve ri lir se, ke sin so nu ca gi de rim.

Ka dın ve cin sel lik

– Her in sa nın ya şa mın da, gün de lik ha yat için de bu nal dık ça sa -

hi le gi de yim, sev gi li min elin den tu ta yım, bi raz sa kin bir yer de ya -

şa ya yım gi bi öz lem ler olur.

– Aslında be nim öy le sa hil le re git me du ru mum da var. Çok uy -

gun köşk di ye ta bir ede bi le ce ği miz yer ler de var. Bu ko nu da faz la

mad di sı kın tım yok. Fa kat kul la na mı yo rum. Yi ne çok de ğer li ba zı

ark daş lar da var. Kar şı ma al dı ğım tip çok öz gür ol ma lı. Bu işi ele

alı şı mız Türkiye'deki gi bi ha fif de ğil dir.

– Na sıl bir yak la şı mı nız var bu ko nu da?

– Ölçülerim çok öz gür dür. Türkiye'nin ya şa dı ğı yak la şım la rın,

yal nız Tür ki ye de ğil, ulus la ra ra sı ala nın ya şa dı ğı öl çü le rin çok ile ri -

sin de, çok üs tün de.

– Ör ne ğin PKK Mer kez Komitesi'nde ka dın var mı?

– Kadının olup ol ma ma sı bi raz şe kil ci dir. Şu sı ra da ge ril la nın

yüz de 30'u ka dın de sem ga yet bü yük bir ra kam.

– Yö ne ti ci dü ze yin de ka dın var mı? Ta bii ka dın lar her mü ca de -

348 349

le de yer alı yor lar. Bu nu bir ek sik lik ola rak ka bul et mi yor mu su -

nuz?

– Genelde yö ne ti ci yok. Bi zim yö ne tim an la yı şı mız de ği şik. En

yö ne te mez ki şi ler er kek ler dir ba zen. O açı dan ka dın so ru nu nu ele

alı şım çok kap sam lı. Ben bu ko nu da bir ki tap yaz dım. Keş ke oku -

say dı nız. Bi raz in ce le me ni zi tav si ye ede rim. Bu ko nu lar da çok id di -

a lı yım. Çö züm le me ler de ya ka la ya bil di ğim ol duk ça de rin hu sus lar

var.

– Ör ne ğin, ar ka daş lar, PKK'nin Mer kez Komitesi'nde ka dın

yok, bu bir ek sik lik di ye rek fik ri ni zi di le ge ti ri yor mu su nuz?

– Sırf bu ko nu da...

– Bu bir ek sik lik de ğil mi?

– Ben bu ko nu da far kı mı or ta ya koy mak için, kal dı ğım yer le rin

bü yük bir kıs mı nı ka dın lar dan se çi yo rum. Bu ne an la ma ge lir?

– Bu çok önem li bir şey de ğil.

– Hayır, bir par ti ön der li ği nin bir grup ba yan la fa a li yet yü rüt me si

de mek top lu mu muz için dev bir adım dır. Hat ta de ğer ver di ği mi zi

gös te rir. Bi zim top lum da zin cir le me bir et ki ya ra tır. Dev rim ka dın

için bir çı kış yo lu dur. Mer kez Komitesi'ne ge lin ce de min de söy le -

dim, bi zim mer kez üze ri ne her şey söy le ne bi lir.

PKK Mer kez Ko mi te si

– Si zin le her kar şı laş mam da Mer kez Komitesi'nde ka dın var mı

di ye so ra ca ğım.

– Ondan ön ce, mer kez ko mi te si de ni len olay cid di bir olay mı dır

di ye cek sin. Ben Haz re ti İsa'ın ha va ri le ri var, Haz re ti Muhammed'in

ha li fe le ri var de dim. Bun lar po lit bü ro muy du, mer kez ko mi te si

miy di?

– Her hal de po lit bü ro sa yı lır!

– Ha po lit bü roy du, öy le mi? Pe ki mer kez ko mi te de kim ler var dı?

– İs la mın ku ru luş yıl la rın da şûra di ye bir da nış ma mec li si var -

dı. Si zin ki ona mı ben zi yor?

– Bu da nış ma mec li si. Mer kez ko mi te pek yok ama, İs la mi ye tin

et ki si 1400 yıl dır müt hiş de vam edi yor. Ya ni şu mer kez ko mi te, po -

350 351

“Bazı şeyleri sürekli düşürme ve bazı şeyleri de

sürekli yükseltme konusunda büyük tutkularım var.”

lit bü ro me se le le ri ni re el sos ya lizm ka tı laş tır dı. Ben hiç aşık de ği -

lim. Sağ lam bir mer kez ko mi te var mı yok mu!.. Ben oto ri te ye ina -

nı yo rum. İş le rin dü zen len me ka bi li ye ti ne ina nı rım.

– Si zin ba şı nız dan bir ev li lik geç ti.

– Bu açı dan ka dı nın mer kez ko mi e te de olup ol ma ma sın dan zi ya -

de, ka dın öz gür leş ti mi, ka dın çö züm len di mi, ka dın bir yer tu tu yor

mu, de di ği niz gi bi gü cü nü ko nuş tu ru yor mu?

– Sov yet ler Birliği'nde ben zer bir tar tış ma ol muş tu. Par ti yö ne -

ti ci le ri, ba kın top lu mun bir çok ye rin de ka dın lar var, di yor lar dı.

Ama yö ne tim ka de me le ri er kek le rin elin dey di.

– Yönetici ol sa ne ola cak! Al er kek yö ne ti ci nin mis yo nu nu ka dı -

na ver. Bu, ka dı nın yö ne ti ci ol du ğu an la mı na gel mez.

Tan su Çil ler Baş ba kan ol sa

– Ben ce de gel mez.

– Kadının yö ne ti ci ol ma sı de mek, bü tün ta rih sel kim li ği ni bul -

ma sıy la, gü cü nü bul ma sıy la müm kün dür. Ka dı nın bir zen gin li ği

var, bir ger çe ği var. Bu nu hem bi lin ce çı ka rıp hem ör güt lü lü ğe, hem

de ger çek ten ya şa ma ka tıl ma sıy la olu şa cak bir yö ne ti ci lik se, o yö -

ne ti ci li ğin bir an la mı var dır. Ör ne ğin, Tan su Çil ler baş ba ka nı nız

ola cak, Türkiye'de ka dın eşit tir, ka dın bü yük bir üs tün lük ka zan dı

an la mı na ge li yor mu?

– Gel mez ta bii.

– Çiller'in baş ba kan ol ma sı, ka dı nın ken di ni çok kö tü kul lan ma -

sı dır.

– Ben ce yi ne de bir ka dı nın baş ba kan ol ma sı bir adım dır.

– Fazla cid di ye ala mam. Ka dın so ru nu nun çö zü mü nü siz çok

kök lü ele al mak zo run da sı nız. Ka dın la eşit, öz gür ol mak de mek,

çok sar maş do laş ol mak de ğil dir. Be nim ken di du ru mu mu so ru yor -

su nuz. Bi raz da ha an la ma nız için ya rar lı ola bi lir. Sev me ola yı nı bir

sa vaş ola yı gi bi ele alı yo rum. Çok yön lü.

– Son za man lar da aşk anar şist tir di ye bir söz kul la nı lı yor.

– Aşk ola yı nı, sev mek mi de nir, ar tık ne de nir se den sin, o ola yı

tam bir bi lim ti tiz li ği ile...

– Aşk o ka dar ti tiz li ğe gel mez!

– Bana gö re kut sal duy gu la rın da ya nak la rı var dır. Sev gi nin ka -

nun la rı var dır. Ben dü şü nü yo rum. Ger çek ten ka dın üze ri ne dü şün -

mek, ka dı nı tut kuy la ele al mak önem li. Fa kat, ba zen ya rım sa at her -

han gi bir ka dın la ka la mam. Çıl dı rı rım.

– Ne den?

– Kalamam, ba zı dav ra nış la rı ne de niy le.

– Bel ki ka dın da sa na da ya na maz!

– İşte onun için söy lü yo rum. Bir ara da ka lı na maz. Ka dın ko nu -

sun da ya pı la cak iş ler var. Ke sin lik le. Ben ba zı öl çü le ri ni zi cid di ye

al mı yo rum. Ev li lik öl çü le ri ni zi, aşk öl çü le ri ni zi, duy gu öl çü le ri ni zi

ba sit gö rü yo rum açık ça sı.

– Ne den ba sit? Da ha ile ri di ye dü şün dü ğün ka dın-er kek iliş ki si

ne dir sen ce?

– Düşünüyorum, her gün onun yo ru mu nu ya pı yo rum. Aşık ol -

mak, ço ğu mu zun bil me di ği bir hu sus tur. Bir ço ğu aş kı çok bi rey sel

bir duy gu dur di ye ta rif eder. Be nim ki da ha da fark lı. Ka dın dü ze yi -

nin ya ra tıl ma sı gi bi bir so run dur be nim için. Bir aşk ola yı nın ve ya

duy gu ola yı nın ger çek le şe bil me si için ta raf la rın çok ye tiş kin ol ma sı

ge re kir. Me se la çok güç lü ol ma sı ge re kir. Güç lü ol ma yan aşık ola -

maz.

– Pe ki yi, aşık mı sın?

– Kadına aşık ol mak bir güç me se le si. Ben her za man açık ça çö -

züm le me ler de de bu lun dum. Be nim le ya şa ma ya güç ye ti re bi le cek

ka dın var mı?

– Bu bi raz ken di ni ka dın dan üs tün gör dü ğün için ol mu yor

mu?

– Gayet ta bii ki ken di mi üs tün gö re ce ğim. Ben ap tal bir ka dın la

na sıl aşk ya şa ya bi li rim?

– Ze ki bir ka dın...

– Çıksın ken di ne gü ve nen. Öca lan bu ra da kah kah ra ata rak ko nu -

su yor. Ken di ne gü ve nen ka dın gel sin aş kı be nim le ger çek leş tir me ye

ça lış sın. Me se le o ka dar ba sit de ğil. Apo bu ko nu da ken di ni ko lay

ya nıl ta cak adam de ğil. Bu ko nu da ki çö züm le me ler sı ra dan çö züm -

le me ler fa lan da de ğil.

352 353

– Bun lar hep ge nel ce vap lar.

– Neden ge nel ce vap. Biz ka dı nı da ha yü cel ti ci bir tarz da ele al -

ma lı yız. Bu ka dın cin si ezil miş ger çek ten. Pa ram par ça edil miş. Çok

za yıf bı ra kıl mış. Ha ka ret edil miş. Çok ca hil bı ra kıl mış. Biz bu nu

aş mak is ti yo ruz.

– Bun lar ge nel doğ ru lar.

– Genel doğ ru lar ama, ge rek le ri ne ka dar ye ri ne ge ti ri li yor? Kö le

ka dın la aşk ya pıl maz. Kö le ka dın la sev gi bağ la rı ge liş ti ri le mez.

– Sa va şan ka dın öz gür ka dın dır. Bir sa va şın ko mu ta nı sı nız. O

za man kö le ol ma yan ka dın lar la be ra ber si niz.

– Ben de sev gi ye, duy gu ya böy le yük sek ilgi gös ter di ğim için sa -

va şan ka dın ola yı nı or ta ya çı kar ma ya ça lı şı yo rum. Bu be nim ne ka -

dar doğ ru ol du ğu mu gös te ri yor. Hiç bir ge ril la cı, hiç bir dev rim ci bu

ka dar ka dı nı ge ril la ya ka ta bil di mi?

– Bu baş ka bir şey. Bu işi çöz mez.

– Çözmediği bel li de, bir tut ku yu, bir il gi yi be lir ti yor. Ben bu ko -

nu da o ka dar kap sam lı, de ğer li ve tut ku lu, yü ce li ğe bağ lı yım ki...

“Ka dın lar ba na aşık ol duk la rı nı

söy le me ye ce sa ret ede mez”

– Ta bii ki yö ne ti ci sin, ik ti da rın var, güç lü sün, sa na aşık ola bi -

le cek bir sü rü ka dın çı ka bi lir.

– Mümkün de ğil. Ba na kim se ce sa ret ede mez!

– O za man bu ra da bir yan lış lık var. Bir er ke ğe bir ka dın aşık

ol du ğu nu söy le ye bil me li.

– Kimse ce sa ret ede mi yor. Me se la si zin Ata türk için ba zı la rı o

nu ma ra la ra ve o tut ku la ra gir di. Be nim en değ me ba yan ar ka da şım,

ba na bu ko nu da say gı sız lık ya pa maz. Bü yük bağ lı lık la rı var.

– Me se la ben sa na aşı kım di ye mez mi?

–Büyük say gı la rı, çok edep li, çok dü rüst tu tum la rı var.

– Ya ni bir ka dın si ze aşık ola maz mı?

– Aşkın biz de ka nun la rı var dır. Ya ni Türkiye'de çok ça gö rül dü ğü

cins ten hiç bi ri si aşık ola maz.

– Bir ka dın gel se si ze, de se ki, “Ab dul lah Öca lan, ben sa na aşı -

ğım, se ni se vi yo rum bu aş ka siz de or tak olur mu su nuz?”

– O çok iyi bi lir ki, Apo'ya bu sö zü söy le mek bü yük ye te nek is -

ter.

– Yok mu böy le ye te nek li bir ka dın?

– Desin, hiç çe kin me sin. Der hal ken di si ne ko şul la rı mı da ya tı rım.

Be ni sev me nin ABC'si böy le baş lar de rim. De vam eder se, o ka dı na

bra vo de rim.

– Ne dir se ni sev me nin ABC'si?

– Gelsin bir ka dın. Sı ra la rım. Ba na komp lo yap ma sın.

– Ka dın sa na ne den komp lo yap sın?

– Entrika, şan taj yap ma sın di yo rum. Onu da is te di ği gi bi gö tü re -

yim.

– Böy le ka dın ol maz mı. Se ven in san er kek ol sun, ka dın ol sun,

aşk la bağ la nır sa bir bi ri ne şan taj yap mak için de ğil sev mek için

se ver.

– Bravo de rim böy le bir ka dın çı kar sa.

– Yok mu böy le bir ka dın? Çık ma dı mı şim di ye ka dar?

– Böyle bir ka dın çık sa ne mut lu ba na.

– Böy le bir ka dı na rast la ma dın mı?

– Arıyorum. Bu na düş kün de ği lim.

– Bu bir düş kün lük de ğil ki... Bu in sa ni bir özel lik...

– Tam ter si ne de ğer ve ri yo rum. Fa kat bu ko nu da ger çek ten öl çü -

le rim var, se vi ye tut tur mak is ti yo rum.

– Aş kı siz çok so yut lu yor su nuz. Aş kın o ka dar se vi ye si ol maz.

Aşk aşk tır.

– Ben ona ka tı la mam. Kö le bir ka dın la...

– Kö le bir ka dın dan söz et mi yo rum. Ki şi lik li bir ka dın dan söz

edi yo rum.

– Ciddi ki şi lik yet mez lik le ri olan la ben bir sa ni ye ya şa ya mam.

Çıl dı rı rım.

– Siz sü rek li olum suz ka dın ti pi ni çi zi yor su nuz.

– Sana bir özel li ği mi da ha ha tır la ta yım; me se la ço ğu nu zun ra hat -

lık la il gi du ya bi le ce ği bir iliş ki den, –bu na cin sel iliş ki de da hil–,

ben ba zen uta nı yo rum, na sıl böy le olu yor di yo rum.

– Bu nun so nu cu ha ya tın bo yun ca be kar ka lır sın, iliş ki ku ra -

354 355

maz sın. Aşk sız ka lır sın.

– Hayır, ben bu ko nu da tut ku lu olan bi ri si yim.

– Pe ki var mı şim di böy le bir tut kun?

– Var ta bii... Ka dı nın özü ne çok bü yük bir de ğer bi çi yo rum.

– Söy le dik le rin ha ya li şey ler.

– Özgürleştirici ça ba çok bü yük tut ku ya ra tı yor. Bir ka dı nın öz -

gür leş ti ği ni gö rün ce sev me ola yı ge li şi yor. Çok önem li, be nim için

ev li lik ten önem li.

– Be nim so ru ma ce vap ol ma dı bu...

– Sen as la o ce va bı bu la maz sın. Si zin Tür ki ye öl çü le ri ne gö re bir

ce vap bu la ca ğı nı zı da san mı yo rum.

– Be nim so ru la rı mın Tür ki ye öl çü le ri ile bir iliş ki si yok.

– Kendine gü ve nen bi ri si çık sın, kar şı ma gel sin... Bir ka dın çık -

sın gel sin di yor sun, ben de gel sin otur sun di yo rum.

– Di ye lim ki böy le bir ka dın şim di ye ka dar çı kıp ce sa ret ede me -

di. Sen ce sa ret ede mez mi sin? Di ye lim ki bir gü zel ka dın gö rü dün,

duy gu la rı nın tam da sa na uy gun ol du ğu nu his set tin., ce sur, öz -

gür, ki şi lik li... Aş kı nı söy le me ye ce sa ret ede mez mi sin?

– Ben onu müt hiş ya pı yo rum.

– Ben bi ri si ne aşık ol sam gi der ona söy le rim, do ğal ola nı da

bu dur.

– Size söy le ye yim, o si zin ev len di ği niz bü tün ka dın la rı, bu ev li -

lik ler den bo şan dır mak tan tu ta lım, ye ni öz gür bir leş tir me le re ka dar

va rım.

– Bun lar çok id di a lı söz ler. Ka dın-er kek iliş ki sin de sök mez bu

id di a lar.

– İnşallah Türkiye'ye adım adım yak la şı rız, o bey le rin pa şa la rın

ev le rin de ki ka rı la rın, kız la rın hep si ni alıp baş ka tür lü bir leş tir me le -

re sok maz isem ba na da Apo de me sin ler. Ev li lik le rin bü yük bir kıs -

mı sah te kar lık, aşk la rın bü yük bir kıs mı sah te kar lık. Al dat ma ca ve

özel lik le de ka dı nın aley hi ne dir. Bü yük bir iki yüz lü lük tür.

– Bu na bir iti ra zım yok ki...

– Ben bu nu ye ni ka nun lar la, ye ni ku ral lar la hal yo lu na ko ya ca ğı -

ma ina nı yo rum.

– Bu söy le dik le rin te o rik çö züm ler.

– Ne ya pa yım ben? So run te o rik dü zey dey se, ben den na sıl dört

dört lük pra tik is te ye bi lir sin ki... Siz te o ri ye ina nı yor mu su nuz?

– İna nı yo rum.

– Bir so ru nun çö zü mü için te o rik fa a li ye tin öne mi ni de ka bul

edi yor su nuz dur. Ka dın ko nu sun da önem li oran da te o rik kal dı ğım

doğ ru dur. Ben ba zı ar ka daş la ra şöy le de rim: Bu aşa ma da ka dın la

flört ya pı la bi lir di yo rum. Bu ke li me bel ki Türkiye'de yan lış an la şı -

la bi lir.

– Flört be ra ber ol mak, be ra ber yat mak an la mı na da ge lir.

– Hayır dost ça, ya kın lık için de bu lun mak, ya ni ta nış mak. Ben

bu na ta nış mak di ye yim. Flört de me ye yim, yan lış an la şı la bi lir. Ta -

nış ma dü ze yin de ola bi li riz de dim. Ka dın sen kim sin, ne re dey din, ne

is ti yor sun, se nin le ne ya pı la bi lir, biz bir bi ri miz le an cak ta nış ma du -

ru mun da ola bi li riz.

– Bu ah lak çı bir yak la şım.

– Ama araş tı rı yo rum, ger çe ği ne dir. Yal nız ca te o rik de ğil, bü tün

eko no mik, kül tü rel, ta ri hi kap sa mı in ce li yo rum. Ka dı nı özel lik le ai -

le için de ki ko nu muy la çok iyi in ce li yo rum, so nuç ta yi ne de ka dın

için en iyi, öz gür lü ğe ya kın bir çö zü me ulaş ma ya ça lı şı yo rum.

– Ne dir çö züm?

– Şimdi çö züm şu de ğil; çok an la yış lı, çok güç lü, çok müt hiş bir -

bi ri mi zi se vi yo ruz; be nim için böy le çö züm ler yok tur.

– Ama ol maz, bu iş böy le olur.

– Böyle ol maz. Be nim için sa vaş la se viş mek ara sın da çok az fark

var dır.

– Ta mam bu na bir iti ra zım yok.

– Benim bu fel se fe min de bir so nu cu. Hem çok de ğer ve ri rim

hem çok sa va şı rım. Ya pıy la il gi li.

– Aşk da bir sa vaş tır. Kar şı lık lı in san la rın duy gu la rı nın çar pış -

ma sı dır.

– Bir Al man ka dın be nim için şu nu söy le di: “Sen bu işi aşk la ya -

pı yor sun.”

– O baş ka bir şey.

– İşe tut kuy la sa rıl mak an la mın da. Doğ ru dur, her kes “bu ko nu da

te o rik ka lı yor sun” di yor, “pra ti ği ni pek or ta ya koy mu yor sun.” Ben

356 357

pra ti ği ar ka daş la rı ma bı ra kı yo rum, ser best si niz di yo rum. Ka dın la

dağ lar da bir lik te si niz, sa vaş tan si zi alı ko ya cak, dev rim ci gö rev ler -

den si zi alı ko ya cak, si zi onur suz bir tes li mi ye te gö tü re bi le cek iliş ki -

le re gir me yin, bu nun dı şın da ge liş ti re ce ği niz en bü yük aşk la ra, bağ -

lı lık la ra ben al kış tu ta rım.

– Me se la bir ge ril la ka dın ve ya er kek be ra ber ler, fa kat, ka dın

ve ya er kek baş ka bi ri si ni be ğe ni yor ve onun la bir lik te olu yor...

– Ölçüsü şu ba na gö re; gö rev tut ku su, par ti amaç la rı.

– Bu iliş ki on la rın hiç bi ri ne ay kı rı de ğil di ye lim. Sa vaş çı bir

ka dın...

– Başarıya hiz met öl çü sü iyi ise is te di ği ni yap sın. Ben kü çük

bir adam de ği lim, kıs ka na yım. Be nim eşim de ol sa öy le yap sa

ben kıs kan mam be ye fen di. Ben bu nu da çö züm le me ler de di le ge -

tir dim. Git sin ya hu, be ğen di ği ni bul sun. Kal dı ki ben de güç lü bir

er ke ğim. Öy le sa de ce gü cü me, oto ri te me da ya na rak bir ki şi yi ya -

nım da tu tu yor sam al ça ğın ken di si yim. Be nim özel lik le rim çe ki ci

de ğil se ben bir ka dı nı bir sa ni ye bi le ya nım da tut mam. Pa ra ma

da ya na rak, gü cü me da ya na rak ka dın tut mak ah lak sız lık tır. Top lu -

mu nuz bu tip ler le do lu dur. İğ renç bu lu yo rum. Bu ka dı na da, bu

er ke ğe de esef edi yo rum. Ben gü zel ka dın se ve rim.

– Ama bu aşk sız lık de mek de ğil dir.

– Tamam an lı yo rum. Ben aşk sız fi lan de ği lim.

– Ben sen aşk sız sın de me din.

– Benim bu ko nu da bü yük ah la ki öl çü le rim var dır. Bil mi yor sa nız

araş tır ma ya ça lı şın. Cin sel lik açı sın dan hem güç lü yüm, hem de öl -

çü lü yüm. Ha ki mim. Bu ko nu da ken di mi ol duk ça eğit miş bi ri yim.

Kar şı ta ra fın ge liş me si ne ben bü tün gü cüm le ça ba har cı yo rum. Ka -

dın la rın yük sek il gi si var. Ka dın la rın tut ku su bü yük tür. Ben de on -

la ra say gı du yu yo rum. Bu ko nu da faz la şi ka yet le rim ve çö zü le me -

ye cek so run la rım yok. Be nim tut kum, da ha çok ka dın so yu nun, cin -

si nin yü ce li ği ni or ta ya çı kar mak. Ba na gö re ka dın zen gin leş ti ril me -

si ge re ken bir var lık tır.

– Er ke ğin yü cel til me si ge rek mi yor mu?

– Doğru, er kek için de ge çer li. Ka dı nı güç len dir me miz la zım.

Ka dın as lın da tut tu rul ma sı ge re ken se vi ye nin çok ge ri sin de. Ka dın

358 359

“Bağımsızlığı hiçbir insan, hiçbir halk, hiçbir ulus için

düşünmekten korkmayalım.”

bey ni, ka dın fi zi ği ge liş ti ri lir se ya şam çok zen gin olur. Ya şam ger -

çek ten ya şan ma ya de ğe bi lir.

– Bu söz le rin de yi ne er ke ğin ka dı nı ge liş tir me si, ya ni bir üs tün -

lük ifa de si bu lu yo rum.

– Hayır.

– Ba zen de ka dın cin si er ke ği de ğiş ti re rek ve ge liş ti re rek kat kı -

da bu lu nur. Fe mi nist ler, er kek ege men lik li dün ya nın ka dın dün -

ya sı nı mavh vet ti ği ni söy lü yor lar ve bu nun so nu cu ken di le ri ni de

mah vet ti ği ni be lir ti yor lar.

– Bu dü şün ce de de doğ ru lar var. Ka dın dün ya sı nın mah vı er -

ke ğin dün ya sı nın da mah vı dır ve ya ka dı nın ya şam dan so yut la nı -

şı, ya şa mı bü tü nüy le çok olum suz et ki le miş tir. Ama bu so ru nun

çö zü mü yal nız ka dın so ru nu fa lan da de ğil dir. So run da ha çok er -

kek so ru nu dur. Bu açı dan eğer Türkiye'de ile ri bir şey ler ya pıl -

mak is te ni yor sa, her ke sin bu işi böy le şa pır şu pur, aşk de di ko du -

la rıy la, bil mem ya naş ma la rıy la hal let me si ye ri ne ki şi le rin bir bir -

le ri ne say gı lı yak laş ma la rı ge re kir. Aşk her ke sin hak kı de ğil dir.

Her kes aş kı ya şa ya maz. Aşk bir er dem işi dir. Aşık yü ce lik işi dir.

Aşk bü yük lük işi dir.

– Bu ka dar so yut la dı ğın za man faz la bir so mut lu ğu ve pra tik li -

ği kal mı yor.

– Kesinlikle so yut la mı yo rum. Aşk ça ba nın işi dir, eme ğin işi dir.

Adam ce bi ne bil mem ne re den pa ra gir miş, gi di yor en gü zel ka dı nı

alı yor. Elim den gel se o ka dın la rın hep si ni gi der on la rın elin den

kur ta rı rım. Ve in şal lah bir fır sa tım do ğar. Siz o za man Apo'yu gö -

rün. Siz sa nı yor su nuz ki bu Apo sa de ce po li ti kay la uğ ra şır. Es nek -

li ği bil mez, gü zel li ği bil mez sa nı yor su nuz. Tut ku lu yum ve güç sa -

hi bi yim. Ben bir ka dın-er kek ce ma a tin de otur dum mu, ka dın la rın

ak lı na ilk ge len iş ko ca la rın dan bo şan mak olu yor. Bu be nim özel -

li ğim dir.

İs la mi yet

– İs la mi yet ko nu su na ge çe lim.

– Sizin in ce le me le ri ni zi il giy le oku dum. İmam Ali'nin ey le mi ni

ve eği li mi ni sı nıf te me lin de bi raz or ta sı nıf bi çi min de mi de ğer len -

di ri yor su nuz?

– İmam Ali'yi re form cu bir İs lam ön de ri ola rak gö rü yo rum.

– Haricilerin de yok sul ke si me da yan dı ğı nı söy lü yor su nuz.

– Evet, da ha ra di kal ve da ha eşit lik çi.

– Muaviye ise aris tok rat ke si min tem sil ci si.

– Dev let le şen İs lam eği li mi nin söz cü sü.

– İmam Ali ki şi li ği ni bi raz da ha ya kın dan in ce le di niz mi?

– Ben ta ri hi sü re ci in ce le dim. Siz Şa fii kö ken li mi si niz?

– Kökenimi çok tan aş mı şım. İmam Ali'ye ken dim ce ya kın bir bi -

rey sel eği li mim var dır. Ken di ken di mi eği ti yo rum. Na maz kıl dım,

iyi bir Müs lü man ol ma ya ça lış tım.

– Ce mil Bayık'ın da il ginç bir İs la mi geç mi şi var. Geç mi şin de

ko yu ve ra di kal bir Müs lü man ol du ğu nu an lat tı.

– Bilemiyorum. Fa kat İs la mi ye ti tar tış ma lı yız. Türkiye'de ke ma -

list ler te mel so run la rı o ka dar at göz lü ğüy le de ğer len di ri yor lar ki...

Ger çek ten sağ lık lı bir ta ri hi yak la şım, top lum sal yak la şım ba şa rı la -

ma dı. Bir la ik lik icat edil di, Batı'dan kop ya edil di. Kim se de bir şey

an la ma dı. Yü zü nü aç, ba şı nı aç; böy le de ğer len di ril di. Bir yer de ba -

şör tü sü şe ri at tır, ezan oku ma şe ri at tır gi bi de ğer len dir me ler ya pıl dı.

Ne o yap tı ğı nı an la dı, ne di ğer ta raf yap tı ğı nı an la dı. Bu ko nu da

Tür ki ye tam bir ka fa ka rı şık lı ğı na sü rük len di. Ne Müs lü man lı ğa

kar şı olan ne ka dar kar şı ol du ğu nu or ta ya ko ya bil di, ne Müs lü man -

lı ğı sa vu nan ne ka dar Müs lü man lı ğı sa vun du ğu nu an la ta bil di.

Türkiye'deki Müs lü man la rı da ben Müs lü man fa lan gör mü yo rum.

O ka dar ser se ri grup lar var ki. On la rı İs lam lı ğı kav ra yan ki şi ler ola -

rak de ğer len dir mi yo rum. Ne ba şör tü giy mek fa zi let tir, ne de çı kar -

mak fa zi let tir. Bun la rı fa sar ya ola rak gö rü yo rum. Ya sak lar la ol maz.

Eğer ki şi nin er de min den söz edi yor sak, yal nız ör tü sü nü de ğil, her

şe yi ni ge liş ti re bil me li dir. Ben bir ka dın için ne ara rım bi li yor mu su -

nuz? Ru hi gü zel lik ara rım, fi zi ki gü zel lik ara rım, dü şün ce gü cü ara -

rım, ona çok ya kı şan el bi se ara rım. Ben böy le ka dın için sa va şı rım.

Ba şör tü sü var mı yok mu! Bu ka dar kü çük, bu ka dar se vi ye siz tar -

tış ma yı ba na na sıl yap tı ra bi lir sin ki? Ben ap tal mı yım böy le bir tar -

tış ma ya gi re yim? Gir mi yo rum.

360 361

Hiz bul lah

– Hiz bul lah için ne di yor su nuz? Güneydoğu'da önem li bir

prob lem ola rak or ta ya çık tı. Dev le tin kur dur du ğu söy len di. Bu

ara da PKK'nın Hizbullah'la gö rüş me yap tı ğı ve kar şı lık lı bir pro -

to kol im za lan dı ğı söy len di. Bu işin as lı ne dir?

– Hizbullahçılarla bi raz gö rü şü yo rum. Ba zen bun la rı ima na da -

vet ede sim ge li yor. Bun la ra iler de Allah'ı da biz izah ede ce ğiz. O

ço cuk la rın mo ra li ni boz ma mak la zım. Al lah di ye inan dık la rı nın, İs -

lam di ye bel le dik le ri nin içe ri ği ni faz la bil mi yor lar. Bun la rı dev let

kul lan ma ya ça lı şı yor. Dış güç ler bel ki kul lan ma ya ça lı şı yor. Çok da

kö tü kul lan ma ya ça lı şı yor. Bir dö nem de Sov yet ler Bir li ği TKP'yi

böy le kul lan dı. Türkiye'yi de bu na ben zet tim. Al TKP'yi vur

Hizbullah'a, al bi ri ni vur öte ki ne.

– Gö rü şü yo ruz de di niz. Ba sı na bir kı sım şey ler yan sı dı. Da ha

ön ce Hizbullah'la ça tı şı yor du nuz.

– Hizbullah me se le si di ni bir me se le fa lan de ğil. PKK'den bi raz

za rar gö ren fe o dal aşi ret çi ke sim ler var. Bun lar dan güç bu lu yor lar.

Sa nı yo rum İran, Kürdistan'da bir boş luk ol du ğu nu fark et ti. Ke ma -

liz min aşın dı ğı nı gör dü. Ba zı eği lim le ri des tek le mek is te miş ola bi -

lir. Bun dan güç al dı lar. Bir de dev le tin ken di si ke ma liz min ar tık tu -

tu na ma ya ca ğı nı an la yın ca, bu ta ri kat la rı, en son da di ni te mel de

Hizbullah'ı dev re ye sok tu. Bu me se le böy le or ta ya çık tı as lın da. Üç

tür lü Hiz bul lah var. Biz ta bii ki İran'ın et ki si ni ay rı de ğer len dir me -

ye ça lı şı yo ruz. Ger çek ten Allah'ına ina nan ra di kal var sa onu ay rı

de ğer len di ri yo ruz. Aşi ret fe o dal çı kar la rı bu lun du ğu için

Hizbullah'a sı ğı nan var sa onu ay rı de ğer len di ri yo ruz. Bir de dev le -

tin kur du ğu Hiz bul lah var onu ay rı de ğer len di ri yo ruz. Ay rı ca ge nel -

de din ger çe ği ni de ğer len dir me ye ça lı şı yo ruz. Bü tün bun lar bi zim

so ru na kap sam lı yak laş tı ğı mı zı gös te rir. Di ğer le ri nin yap tı ğı gi bi la -

ik mi yiz de ğil mi yiz, han gi ta ri kat ta nız, ra di kal Müs lü man cı mı yız

de ğil mi yiz gi bi tar tış ma ya gir mi yo ruz. Di ni ne bağ lı bir Mel le Ab -

dul lah var dır. Be ni en iyi an la yan ve ger çek ten Kürdistan'ın en say -

gı de ğer, tes lim ol ma mış te miz bir Müs lü ma nı dır. Çok iyi bir bir lik -

te lik doğ du. Çok de ğer li mel le ler var dır. En iyi mi li tan dan da ha de -

ğer li gö rü yo rum on la rı. Di ni Müs lü man lar da ge li yor, on lar la da an -

la şa bi li yo ruz. Ama dev le tin kul lan dı ğı, ba zı sa pık lar da çı ka bi lir.

Bun lar ba na gö re ha MHP fa şis ti, ha böy le fa şist fark et mez. Hep si -

ne hak et ti ği ce va bı ve re bi le cek du rum da yız.

– Ya ni fark lı eği lim le re gö re fark lı ta vır lar al dı ğı nı zı söy lü yor -

su nuz.

– Tabii ta bii... İran'a da ya lı Hiz bul lah var sa, ön ce an ti-em per ya -

list ol mak zo run da, an ti-ke ma list ol mak zo run da. Böy le ol du mu bi -

zim le it ti fak ara mak zo run da.

– İran'ın çiz gi siy le si ze yak la şır mı de mek is ti yor su nuz?

– Gayet ta bii... Yap maz sa de mek sah te kar dır. Biz hep si ne uy gun

yak la şım lar la ce vap ve ri yo ruz da, sa nı yo rum bu tu tu mu muz me se -

le yi çö züm le ye cek tir.

– Bu açık la ma nız dan Hizbullah'ın önü müz de ki dö nem de bu

tür ey lem le ri sür dür me ye ce ğin den söz ede bi lir mi yiz?

– Gayet ta bii. Ken di le ri bi lir. De di ğim öl çü ler de ise ler ba zı la rı

sür dü rür, ba zı la rı sür dür mez. Dev let yan lı sı Hiz bul lah sür dü rür, di -

ni ne bağ lı, İran yan lı sı an ti-em per ya list olan lar sür dür mez. Yurt se -

ver olan ge lir bi zim le it ti fak arar.

– İran yan lı la rıy la iliş ki ler var de mek mi bu?

– Tabii bu çer çe ve de iliş ki ler çö züm le nir. Doğ rul tu muz kap sam -

lı dır. Her ke si ger çek ko nu ma gö re ce vap lan dı ra cak es nek lik te dir.

San mı yo rum bu ko nu da zor la nıp çö züm ha ta sı na dü şe bi le ce ği mi zi.

Kürt cep he si

– Kürt cep he sin de ateş kes le bir lik te bir de ği şik lik ol du. Da ha

ön ce si zin le iliş ki le ri son de re ce bo zuk olan ve si zin hak kı nız da ve

si zin on lar hak kın da çok kö tü şey ler söy le di ği niz ve tu tum lar al dı -

ğı nız in san lar la bir ara ya gel di niz. Ateş kes ise ye ni bir tab lo or ta -

ya çı kar dı. Bu tab lo na sıl or ta ya çık tı, bun dan son ra na sıl ge li şe -

bi lir?

– Biz fi i li du ru mu res mi leş tir me ye ça lış tık. Dik kat edi lir se bir -

çok gö rü şün ara sın da faz la fark yok. Ulu sal so run, Kür dis tan sta -

362 363

tü sü, he def le ri ve hat ta mü ca de le si üze ri ne. Bu var olan bir lik te li -

ği pro to kol le meş ru laş tır dık. Di ğer bir çok ör gü te de ay nı şe yi

söy le dim. Si zin gö rüş le ri ni zin önem li bir kıs mı na ben ka tı lı yo -

rum ve bel ge ye dö kün, im za la rım de dim. Ge len dök tü ben im za -

la dım, ge len dök tü ben im za la dım, so nun da bu bir lik te lik ler me -

se le si or ta ya çık tı. Ya ni ya pay bir ay rı lı ğı gi der dik. Şüp he siz ba zı

ko nu lar da gö rüş fark lı lık la rım çok. Ama ben zer lik le rin oluş ma sı

için son de re ce es nek dav ran dım. Es ki tür o, “şu cüm le şöy le ol -

sun, be nim tem sil dü ze yim şu ol sun” gi bi bu tür ba sit he sap la ra

gi riş me dik. To le rans lı, ol duk ça ya pı cı bir yak la şım la her tür ör -

güt ve ki şi ye kar şı ay nı tav rı sür dür dük. So nuç, şim di her kes bu

tür bir lik te lik le re ka tıl mak du ru mun da. Bun dan son ra da müm -

kün se bir cep he sel bir li ğe gö tür mek için ça ba har cı yo ruz. An la şı -

lı yor ki bu ko nu da ör güt le rin çe şit li li ği ne de niy le bel ki yo ğun ge -

liş mez ama, bir şey ler yap mak is te yen ler, ta vır sız, po li ti ka sız kal -

mak is te me yen ler, böy le bir bir lik te li ği adı na cep he de de nil se,

res mi leş ti rip ka lı cı ve bi raz bu isim al tın da po li ti ka la rı nı da ha ba -

şa rı lı ya pa cak la rı na ina nı yor lar. Önü müz de ki dö nem de de bu ko -

nu da cep he sel bir ilan ger çek le şe cek tir.

– Bin göl ola yın dan son ra cep he için de, iliş ki de bu lun du ğu nuz

Kürt ör güt le ri ara sın da prob lem çık tı mı?

– Hayır ha yır, çık ma dı. Çün kü Türkiye'nin piş man lık tan baş ka

hiç kim se ye bir şey da yat ma dı ğı nı, Kürt me se le si ni tas fi ye et mek

is te di ği ni, ge le nek sel ten kil ve tes lim al ma yön tem le riy le so nu ca

git mek is te di ği ni iyi bi li yor lar. Bu ko nu da ge re ken bi linç dü zey le ri

var. Ol sa ol sa, tak tik açı dan bel ki eleş ti re bi lir ler. Ve bi raz da böy le

ol du. Fa kat on lar da şu nu söy lü yor lar dı; eğer Tür ki ye po li ti ka sı nı

de ğiş tir mez se Sa yın Burkay'la yap tı ğı mız pro to kol de, biz ler de si -

lah lı mü ca de le yi dü şün mek zo run da yız, hat ta bu ko nu da ba zı ha zır -

lık la rı mız var de miş ler dir. Di ğer ör güt ler faz la sıy la öy le dir. Ve hat ta

da ha da olum lu bir or ta ma gir miş ler dir.

– Ya ni Bin göl son ra sı Kürt ör güt le riy le bir so run yok mu di yor -

su nuz?

– Daha olum lu, da ha hız lan dı rı cı bir bir lik ger çek le şe bi lir.

Ta la ba ni

– Ta la ba ni ateş kes sü re ci bo yun ca çok önem li bir rol oy nu yor

gö zü kü yor du, şim di bu ye ni du rum la bir lik te, ör ne ğin bu gün kü

ba sın top lan tı sın da Ta la ba ni ol ma ya cak an la şıl dı ğı ka da rıy la.

Bin göl olay la rın dan son ra Ta la ba ni ile bir te ma sı nız ol du mu?

Onun tu tu mu nu his set ti niz mi?

– Talabani, ge nel de si lah lı mü ca de le den, özel de Bin göl ola yın -

dan ra hat sız lı ğı nı vur gu la dı. O ta ma men Türkiye'den da ha faz la

des tek gör mek için, po li tik tu tu ma gi rer. Bi zim le de gi rer, Tür ki ye

ile de gi rer. Ve bu nu da sü rek li ya par. Bun dan son ra da PKK ko zu -

nu kul lan mak is te ye cek tir. Ko lay ko lay bun dan da vaz geç mez. Ar -

tık ne ka dar ya rar lıy sa ve ne ka dar kul la nı lı yor sa o ka dar ya rar la nıp

kul la na cak tır. Biz de Talabani'yi Kürt me se le sin de eğer olum lu bir

iş lev gö re cek se de ğer len di ri riz. Fa kat fark lı sa ha lar da po li ti ka ya pı -

yo ruz. Me kan far kı var. Prog ram, sos yal ze min far kı var. O da ha

çok dip lo ma si de işi ko tar ma ya ça lı şı yor. Biz hal kı mı zın gü cü ne da -

ya nı yo ruz. Do la yı sıy la za man za man bir ara ya gel me le ri miz olur.

Ama za man za man da fark lı ko num lar da ol du ğu muz için il gi siz lik -

ler ve ters lik ler do ğa bi lir.

– Bin göl ola yın dan son ra bir te ma sı nız ol du mu hiç?

– Her za man te mas olur da ol maz da. Bu nu o ka dar önem li gör -

mü yo rum. İş ler ge rek tir di mi bir ara ya gel me ler faz la zor de ğil. Fa -

kat po li tik ko num lar fark lı ol du mu, o ye rin de ka lır, ben ye rim de

ka lı rım.

Mü zik-sa nat

– Mü zik din le mek ten zevk alır mı sı nız?

– Anlaşılmıştır, vur gu la ma ya ge rek yok. Ha ya tı mı zın ken di si de -

ği şik bir mü zik tü rü ne işa ret eder. Kür dis tan ger çe ği söz ko nu su ol -

du mu, es ki kla sik tür kü le rin ye ni dev ri me uyar la na rak, gi de rek o

yö nü nü de or ta ya çı ka ra rak ge li şen ye ni bir ses, do la yı sıy la ye ni bir

tür kü dür. Za ten o te mel de şim di den o ka dar tür kü nün or ta ya çık ma -

364 365

sı, bi zim mü ca de le nin mü zik sel ge liş me le re ne ka dar yat kın ol du -

ğu nu or ta ya ko yu yor. Ta bii, bi zim için ya şam da bir mü zik tir ay nı

za man da. Be nim ya şa mım, hat ta bir bü tün ola rak PKK'nin ge li şi mi

bir tür kü söy le ni şi ne çok ben zer. Tür kü rit miy le bu işe baş la dık, öy -

le sür dü rü yo ruz. Tür kü lü bir sa vaş tır bi zim ki si.

– Kla sik mü zik din ler mi si niz?

– Dinlerim; ta bii ta bii...

– Bun lar için de han gi tür mü zik se nin için da ha çe ki ci dir?

– Klasik Ba tı mü zi ği ne de ken di mi kap tı rı rım.

– Ör ne ğin bes te ci ler den han gi bes te ci yi da ha çok be ğe nir sin?

Be et ho ven mi, Mo zart mı?

– Hiç önem li de ğil. Be nim için ritm önem li dir. Rit mi ya ka la dım

mı, ken di mi kap tı rı rım. Bu Arap mü zi ği için de ge çer li. Üm mü

Gül süm ga zel le ri ni yüz bin de fa din le sem bık mam. Mü zi ği önem li,

için de ki söz cük ler hiç önem li de ğil. İran'daki ritm çok önem li.

Hindistan'daki, Uzakdoğu'daki, La tin Amerika'daki ritm le ri sa ya bi -

li rim. Bir mü zik se vi yem var. Rit me kap tı rı rım ken di mi. Kürt ola -

yın da da böy le dir, Türk mü zi ği ola yın da da böy le dir. Bir mü zik sel

yan ol duk ça ge liş miş olu yor. Bi zim ya şa mın ken di si her hal de mü -

zik le ya kın dan bağ lan tı lı olan bir ya şam dır.

– İb ra him Tatlıses'i na sıl bu lu yor sun?

– İbrahim'i ta nı yo rum, din li yo rum da. İb ra him yal nız si ya si açı -

dan is tis mar edil mek is ten di. Bi raz PKK'nin çı kı şı na da ya tı la rak,

özel lik le bi zim Ur fa kül tür de ğer le ri nin di le ge ti ri ci si ola rak lan se

edil me ye ça lı şı lı yor. Bu nun meş hur ol ma sı PKK'nin ila nıy la baş lar.

Ba na gö re o, si ya si ola rak kul la nıl mak is ten di. Hal kın he ye ca nı,

ulu sal kur tu luş sü re ci ne tam yan sı ma sın da, iş te ara besk adı al tın da

bir mü zik le içi bo şal tıl sın di ye kul la nıl mak is ten di. Bu na ben zer ar -

tist ler, top lu mun dik ka ti ni çe ke cek ben zer tip ler le halk dev ri me ka -

na li ze edil mek ten alı ko nul mak is ten di.

– Se si ni be ğe ni yor mu sun?

– Ses ola rak ta bii ki din le rim. Ara bes ki ol sun, kla si ği ol sun fe na

bir ses de ğil ta bii. Be nim onun mü zik yap ma sı na bir di ye ce ğim

yok. Si ya si is tis ma rı na kar şı yım.

– Ben sa nat sal de ğer len dir me ni so ru yo rum.

– Bizim top ra ğın ço cu ğu dur.

– Hem şeh ri si niz...

– Daha çok da tür kü, ağıt kar ma şa sın dan or ta ya çı kan bir olay dır.

On da Arap et ki si, Türk et ki si, Kürt et ki si güç lü dür. Tu tul ma sı nın

bir ne de ni de bu dur as lın da. Halk lar kül tü rü nün yo ğun laş tı rıl ma sı nı

ifa de edi yor. Ona ara besk de me nin de faz la bir an la mı yok. Ama

dev rim ci tarz de ğil. Ama kö tü kul la nı lı yor, o ay rı bir me se le. Halk çı

yö nü var dır. Onun sa na tı nın halk çı yö nü var dır.

– Fer di Tayfur'u din li yor mu sun?

– O da sa nı yo rum bu ko nu da, si ze gö re da ha çok ne yi dil len di ri -

yor?

– Fer di Tay fur Ada na lı. Acı te mel te ma sı.

– Evet, sa nı yo rum emek çi le rin ya şa dı ğı acı yı dil len di ri yor. Kö tü -

le mi yo rum. Ama sa de ce acı yı di le ge tir me si, coş ku yu, di re ni şi di le

ge ti re me me si kö le li ği aşa ma dı ğı nı gös te ri yor. Bas kı al tın da ki

Çukurova'nın bu nal tı cı ko şul la rı al tın da ki ezi len in sa nın di le ği ni

ifa de edi yor.

– Fer di Tayfur'un “Em moğ lu” tür kü sü nü din le din mi?

– Yok.

– Pe ki Ya şar Ke mal?

– Bu ko nu da de ğer len dir me ler yap tım. Ya şam Ke mal top lu mun

dı şı na çık mış in sa nı ro man laş tı rı yor. Ay rık sı la rı ro man laş tı rı yor. Bu

da ta bii güç lü bir dev rim dal ga sı ol ma dı ğı için böy le dir. İs ya nı ro -

man laş tı rı yor. Kö tü bir iş de ğil. Fa kat ba na gö re çok ye ter siz. En te -

mel yö nel ti le cek eleş ti ri bu dur. Bu nu şöy le ger çek leş ti re bil sey di

güç lü bir ro ma na yol aça bi lir di: Ger çi Çukurova'da top lum sal dö nü -

şüm ya şa nı yor. Bu nu bi raz gör müş ve eser le ri ne yan sıt mış. Bu da

çok ça gö rü len bir olay. Sa nı yo rum o güç lü bir dev rim sel fır tı na yı

ya şa ma mak la ve ya gö re me mek le ro man da da ral mış tır. Ay rık sı la rı

aşı rıp iş le miş tir. Do la yı sıy la da ha güç lü ola bil me yi sağ la ya ma dı.

Be nim öne rim cid di dev rim sel al tüst olu şu gör me si. Ya şar Ke mal

bir yö nüy le Kürt tür as lın da. Ya şar Kemal'in ta nı mı na bel ki ken di nin

de gö re me di ği bir kat kı yı ya pa yım. Eğer onun Kürt kö ken li ol ma sa

ro man cı ola maz dı. Bir Türk kül tür kö ke nin den öy le ro man cı çık -

maz. Böy le onun gi bi Çukurova'da bir sü rü Türk kök len li ço cuk

366 367

var dı. Ama böy le bir ro man cı lık ak lı na bi le gel mez. Böy le bir ro -

man cı ola bil mek için Çukurova'yı bi len bir Kürt ol mak ge re kir. Ya -

şar Kemal'in çe liş ki si şu: Kürt ulu sal özel lik le riy le on dan ko pu şun,

Çukurova'da bü yü me nin sen te zi dir.

– Ya şar Kemal'le il gi li de ğer len dir me ni hak sız bu lu yo rum.

– Bu ta nı mı iyi yap ma lı. Ya şar Ke mal, Kürt ulu sal mo tif le ri ni,

Çukurova'da kar şı laş tı ğı ve ya Çukurova'da bu mo tif le rin, bu özel -

lik le rin ala ca ğı ye ni bi çim ler le zen gin leş me si nin ürü nü dür. Ni ye bu

ko nu faz la bi lim sel ola rak dü şü nül mü yor? As lın da o Fran sız ga ze -

te ciy le yap tı ğı anı-söy le şi si var. O onu an la mak is ti yor ama, sa yın

Ya şar Kemal'in ken di si doğ ru ce vap ve re mi yor. An la ya mı yor as lın -

da. Ce vap ver me gü cü yok. Se nin ro ma nı na yol açan te mel sos yal

ne den ney di di ye so ru yor. Ori ji ni ni bul mak is ti yor. Ora da du ru yor

as lın da. Ben ken dim o “Di ri li şin Öy kü sü”nde an lat tı ğım, Yal çın

Kü çük kar de şi mi ze be lirt ti ğim gi bi, bi zim o ço cuk luk ta nı mı nı aşıp,

na sıl bir si ya sal, sos yal ki şi li ğe, is yan cı ki şi li ğe ulaş tı ğı mı zı vur gu -

la ma mı zı bil has sa bu tip çö züm le me le re kat kı ol sun di ye yap tım.

Ken di si de bu na ben zer bir tab lo yu ge liş ti re bi lir di. Türk çe ya zı yor,

Türk ede bi yat ör nek le ri ni de su nu yor, kö tü bir şey de ğil. Fa kat olu -

şum özel lik le ri ni açık la ya bil me li. Bu ko nu da ce sur ola bil me li. Ta -

mam Türk ger çe ği ni bir Türk ola rak iyi di le ge ti re bi lir. Ya şar Ke -

mal da ha fark lı bir ro man cı tü rü dür. O bi raz da Kürt ulu sal ger çe -

ğin den bir şey ler ver mek is ti yor. Tam kop muş ol du ğu için bu nu ya -

pa mı yor. Tam bir Türk gi bi ver mek is ti yor, tam bir Türk ol ma dı ğı

için de bu nu yap mak is te mi yor. Ama bu na gö re ken di ne öz gün bir

bi çim de or ta ya çı kar mış. Bu Batı'nın da dik ka ti ni çe ki yor, bi raz de -

ğer ve ri yor lar. Fa kat is ti yo rum ki da ha da iler le sin. Me se la bir Kürt

al tüst olu şu nu in ce le ye bi lir. Ben onun için de te mel çı kı şı bu ra da

gö rü yo rum. Kürt dö nü şü mü nü ya ka la ya bi lir se ye ni bir ham le ye yol

aça bi lir ede bi yat ala nın da. Ger çek ten Kürt ola yın da bü yük al tüst

oluş lar ya şa na bi li yor. He pi ni zin dik ka ti ni çe ki yor dur. Ya zar sı nız.

Bü yük al tüst olu şun in san ru hun da ya rat tı ğı de ği şik li ği iz le ye mi -

yor su nuz. İliş ki le rin par ça la nıp, ye ni iliş ki le rin na sıl ku rul ma sı ge -

rek ti ği ne il gi niz yok. Çok kö tü si zin için. Tür ki ye ay dı nı, ya zar çi -

zer le ri için. Na sıl bu ka dar kı sır ka la bi li yor su nuz, se vi ye siz ka la bi -

li yor su nuz, ak lım al mı yor. Bu nu yal nız Kürt ay dın la rı için söy le mi -

yo rum, Türk ay dın la rı da çok şey ler ya pa bi lir ler di. Kürt çö züm le -

me si ni yap mak bir ede bi yat ha zi ne si dir. Ger çek ten so luk al dı rır ve

ulus la ra ra sı alan da da id di a lı ol ma ya gö tü re bi lir. Fa kat ke ma liz min

bu in kar cı kül tü rü he pi ni zi ol duk ça et ki le miş, hor ba kı yor su nuz,

hor bak tık ça da ken di niz hor gö rü lür sü nüz. Cü ce ka lır sı nız. Müm -

kün se ede bi yat cep he sin de ki her ede bi yat, cid di bir top lum sal al tüst

olu şa ce vap ver di ği oran da bir ede bi yat tır. Acı lı ola bi lir, tra jik ola -

bi lir, hep si ni iş le mek ge re kir.

– Ya şar Ke mal, Mu sa Anter'in ölü mün den son ra Kürt so ru nu -

na iliş kin Cum hu ri yet ga ze te sin de iki gün sü ren bir ma ka le yaz dı.

O ya zı yı oku ma dıy sa nız oku ma nı zı is te rim. Çok önem li bir ya zıy -

dı, Ya şar Kemal'in Kürt me se le si ne iliş kin açık fi kir le ri var.

– Daha da ge liş ti re bi lir. Ara da böy le çı kış lar ya pa bi lir si niz. İn sa -

nın top lum sal al tüst oluş lar da ki et ki len me si ni güç lü ya ka la ma ya ça -

lı şın ve hat ta sa nat la in cel tin, sa nat la onu bi raz da ha gü zel leş ti rin,

ol ma sı ge re ken bi çi mi sap ta yın ki, dev rim bi raz da ha ete ke mi ğe

bü rün sün. Aşı rı lık la rın dan ve ya olum suz luk la rın dan arın sın. Sa na -

tın da iş le vi bu dur.

– Sö zü nü et ti ğin top lum sal iş le vi. Sa na tın in ce lik le ri ve es te ti ği

var.

– Sanatın in ce lik le ri şu dur: Be ni bir sa nat tar tış ma sı na ko nuk et -

mek is ti yor su nuz. Ya pı yo rum za ten bu nu. Sa nat cid di bir iş tir. Ama

Türkiye'de sa nat, ade ta top lu mun si ya sal, sos yal at mos fe ri nin dı şı na

çık mış, ken di ni ko par mış his se den le rin son uğ ra şı sı ola rak dü şü nü -

lü yor.

– Bu gö rü şü nü ze ka tıl mı yo rum. Sa nat top lu mun ger çe ği ni yan -

sıt ma dı ğı za man kar şı lık al maz. Di ye lim ki ben ken di ken di me sa -

nat çı yım di ye rek bir şey ler yaz dım. Eğer bu nun bir de ğe ri var sa...

– Tabii ki her şey top lum sal dır. Ben bu ge nel le me yi yap mı yo -

rum. Be nim yap tı ğım ge nel le me top lu mun te mel sa nat la ge nel vur -

gu lan ma sı ge re ken ya nı var dır. Türkiye'de 12 Eylül'ün in san üze rin -

de mu az zam yı kım la rı var dır. Bu nu kim ya ka la yıp de ğer len dir di?

Bir Kürt ro ma nı ya za lım.

– Bü yük ro man lar öy le is ten di ği za man ya zıl maz ki.

368 369

– Ama 12 Ey lül bü yük bir dö nü şü mü ifa de eder.

– Ro man ben is ter sem, sen is ter sen ola cak bir şey de ğil ki...

– Hayır sa nat çı lar baş ka iş ler le uğ raş tı lar. Çok ya pay so run lar -

la uğ raş tı lar. Dev rim ci ti pin kö tü len me siy le uğ raş tı lar. Dev rim ci

ti pin eleş ti ri si ya pı lır. Dev rim ci bir ti pin sağ lık lı ya şa mı tem sil

et me di ği de vur gu lan ma lı. İyi si ya set yap ma dı ğı, gü dük kal dı ğı

ve ger çek ten çö züm süz kal dı ğı, ya şa mı tem sil et me di ği her yö -

nüy le vur gu la na bi lir. Ama bun dan çı ka cak so nuç dev ri min in ka rı

ve 12 Eylül'ün ge tir di ği ya şa mın yü cel til me si ol ma ma lıy dı. Bu

ko nu da siz ken di göz lem le ri ni zi bi raz da ha ge liş ti rin, gö re cek si -

niz ulaş tı ğı nız so nuç la rın önem li bir kıs mı, dü ze nin do lay lı ola -

rak hiz me ti ne yol açı yor. Dü ze nin eleş ti ri si nin sağ lık lı ya pıl ma sı

ge re ki yor. Çün kü 12 Ey lül top lu ma bü yük yı kım lar ge tir di.

– Ni hat Behram'ın “La net li Öm rün Kır lan gıç la rı” ro ma nı nı

oku du nuz mu?

– Ben sa de ce top lu mu kö tü le yin, sırf kö tü le mek için bir ya rış ya -

pa lım di ye yo rum dan bah set mi yo rum.

– Bu nu bir eleş ti ri ve ger çek lik ro ma nı ol du ğu için söy lü yo -

rum. 12 Ey lül son ra sı nın gü zel ro man la rın dan bi ri si dir. Bi raz da

bu yüz den göz den uzak kal dı. Şim di Almanca'ya çev ril di. İl gi gö -

re ce ği ni sa nı yo rum. Ro man Güneydoğu'dan bir kü çük ço cu ğun

ya şam öy kü sü nü ko nu alı yor.

– Olabilir. Bu tip ör nek ler ge liş ti ri le bi lir. Ba zı la rı do kun mak is te -

miş ama faz la et ki li ol ma mış.

– Siz ro man oku yor mu su nuz?

– Ben ro ma nı oku mak tan zi ya de, ger çek çi bir ro man na sıl ge liş -

ti ri le bi lir, ko nu su üze rin de yo ğun la şı yo rum.

– Ya şar Kemal'in “Ka le Ka pı sı” ro ma nı çık tı. Bir Kürt ro ma nı ol -

du ğu tar tış ma sı ya pı lı yor. Ger çi ro ma nı ben he nüz oku ma dım, üze -

ri ne ya zı lar dan söz edi yo rum. Ör ne ğin si zin bu ro ma nı oku ma nız

ge re ki yor. “La net li Öm rün Kır lan gıç la rı”nı oku ma nız ge re ki yor.

– Doğrudur bu ko nu da bi raz tah lil su na bil mem için şüp he siz ya -

rar lı dır. Fır sa tım olur sa de ğer len di ri rim ama, be nim ken di me biç ti -

ğim rol da ha çok bir ro man do ku su nun hem ya pı cı sı ol mak hem di -

le ge ti ri ci si ol mak tır. Ben ro ma nın te mel iş le vi ni bi raz kav ra mı şa

ben zi yo rum. Ro ma nın, ge nel ola rak ede bi ya tın, esas ola rak ne re ye

yö nel me si ge rek ti ği ni de fark edi yo rum. Bu nu PKK ola yın da tas lak

dü ze yin de de ol sa, sa nı rım ya kın da bir ürün or ta ya çı ka bi lir.

– Ro man üze ri ne bir in ce le me mi ya pı yor su nuz?

– Roman tas la ğı di yo rum ben bu na.

– Ro man mı yaz dı nız?

– Şimdi tas la ğıy la uğ ra şı yo rum. Be nim ro man yaz mam baş ka la rı -

nın yaz ma sı na ben ze mez. Yol aç tı ğım çok çar pı cı iliş ki ler, ruh sal du -

rum lar, ku rum laş ma lar söz ko nu su. On la rı yan sıt ma ya ça lı şa ca ğım.

– Ro man de ne me si mi?

Ro man, ruh de rin lik le ri ni, bü yük çap ra şık lı ğı için de ya ka la mak

de mek tir. Or ta ya çı kan ta ri hi bir sü re ci kav ra mak de mek tir.

Türkiye'de böy le ro man ya zıl mı yor ki... Ben bu ko nu da güç lü bir

eleş ti ri ya pa ca ğım di yo rum.

– Bir rö por taj da ben ro man yaz sam Ya şar Kemal'den da ha gü -

ze li ni ya za rım di ye bir söz et miş ti niz.

– Daha gü ze lin den öte ye ko nu yu çar pı cı bir bi çim de se çe rim.

– O ma ka le olur, ro man de ğil. Ro man yaz mak baş ka bir iş.

– Roman söy le di ği niz gi bi de ğil dir. Ro man en te mel so ru na da,

en te mel bir si ya si so ru na da da ya na rak ge liş ti ri le bi lir.

– Ona iti raz et mi yo rum. Ama ro man so nun da bir sa nat tır.

– İşte sa nat de di ği niz nok ta da ben söy lü yo rum. Ce set, yal nız ke -

mik ler le ifa de edi le mez se, bir dev rim de bir is ke let tir. Bu nun ete bü -

rün dü rül me si sa nat işi dir. Sa na tın ro lü nü o ka dar önem si yo rum. Ya -

şa mın gü zel leş me ya nı nı ger çek leş ti rir. Bi na nın iç mo za yi ği ni tem sil

eder. Ya şa mın vaz ge çil mez bir ge re ği dir. Dev ri min sa de ce as ke ri, si -

ya sal yol la ya pı la ma ya ca ğı nı, sa nat sal yol la da in şa edil me si ge rek ti -

ği ni, Türk in sa nı nın da böy le si ne bir sa nat sal ye ni den ya pı lı şı na ih ti -

yaç du yul du ğu nu söy le me li yim. Ben Türk ler de ki bü yük çir kin lik le ri

gö rü yo rum. Bu nu dev rim le bi raz eleş ti ri yo rum. Da ha çar pı cı sa nat

yak la şım la rıy la da eleş tir mek is ter dim. Ke ma liz min ro ma nı ya zıl ma -

mış tır. Ke ma liz min ta rih için ne ifa de et miş sa de ce övül müş tür.

– Ke mal Tahir'in ve bir çok ya za rın ke ma liz me eleş ti ri sel ba kan

ro man la rı var dır.

– Köklü de ğil. Ta mam la yı cı, bü tün le yi ci de ğil. Ke ma lizm, ke ma -

370 371

list ler ta ra fın dan bi le an la şı la mı yor. Kemal'i siz ger çek bo yut la rıy la

or ta ya koy ma dık ça ken di ni zi ta nım la ya maz sı nız. Bu nu si ze söy le -

ye yim.

– Ta mam ke ma liz min eleş ti ri si üze ri ne bir tar tış ma ya pı la bi lir.

– Kemalist çö züm le me yi her yö nüy le ger çek çi ya pa maz sa nız, siz

Tür ki ye in sa nı nı doğ ru te mel de bi çim len di re mez si niz. En çok da

sa na ta iş lev dü şü yor.

“Oku ma ya fır sat bu la mı yo rum”

– En son han gi ro ma nı oku du nuz? Bir sa va şın ko mu ta nı, bir

par ti nin li de ri ve bir ay dın ola rak oku ma ya ih ti ya cı nız var. Ör ne -

ğin ro man oku ma ya, si ya si ma ka le ler oku ma ya ih ti ya cı nız var,

oku yor mu su nuz?

– Fazla fır sat bu la mı yo rum oku ma ya.

– Bu bir ek sik lik de ğil mi?

– Şüphesiz ek sik lik.

– Bir ön de rin ro man oku ma sı, ede bi yat la il gi len me si ge rek mez

mi?

– Bir ro man gi bi olay la rı, ol gu la rı, ta ri hi iz li yo rum, so nuç çı ka rı -

yo rum bi raz. Ya ni kav ra yış nok san lı ğım söz ko nu su de ğil.

– Kav ra yış an la mın da de ğil. Sa nat, ede bi yat in sa nı zen gin leş ti -

ren bir şey dir. Mü zik de öy le.

– Kendime zen gin di ye bi le ce ğim ka dar al gı la ma dü ze yim var.

Bu ih ti ya cı gi de ri yo rum as lın da. Bir in san la ya şam zen gin li ği ni bir -

lik te yü rü te bi le cek gü cüm var. Bu ede bi yat çıy la da olur, as ker le de

olur, si ya set çiy le de olur.

– Güç lü bir al gı la ma ye te ne ği niz ol du ğu nu bi li yo rum. Ama bü -

yük dev rim ci le re ba kı yo ruz...

– Ben bu ko nu lar da tam bir seç kin ci yim. Ka li te nin yük sek li ği ne

çok yük sek de ğer bi çe rim. Sı ra dan lı ğa ta ham mül ede mem.

– Bü yük dev rim ci le re ba kı yo ruz. Me sa la Lenin'e...

– Benim o yö nüm za yıf. O yö nüm faz la ge liş me miş. Çok iyi in -

ce le me ci dir ler, çok iyi okur lar.

– Le nin ne re dey se tüm dün ya ede bi ya tı nı hat met miş.

372 373

“Kürdistan coğrafyası, Ortadoğu'da adeta tüm ulusları

birleştiren bir geçittir.”

– Benim o gü cüm yok, ben de çok za yıf. Ya şa dı ğım sü reç bu na

faz la fır sat ver mi yor. Fi zi ki ola rak sı kın tı la rım var.

– Bu ko nu da ken di ni zi de ğiş tir me ça ba sı için de bu lu nu yor mu -

su nuz? Ben Türk ede bi ya tı nı ve ya dün ya ede bi ya tı nı öğ re ne yim,

oku ya yım de di ği niz olu yor mu?

– Dediğim gi bi gö züm al mı yor. Sağ lık ne den le rim fır sat ver mi -

yo rum.

– Oku ma güç lü ğü nüz mü var? Ne dir?

– Damar sert li ği mi var... İş te öy le bir şey. Ya şam yo ğun lu ğu fır -

sat ver mi yor. Yok sa çok is te rim.

– Ya şam yo ğun lu ğu ge rek çe si ni ka bul et mi yo rum. Bir ede bi yat,

bir sa nat, bir mü zik ola yı nı in ce le me den ol maz.

– Onun bi çi mi ni ben ta yin edi yo rum. Yo ğun lu ğun sa nat sal ifa de -

si ni ya ka lı yo rum. Ken di me gö re bir yön te mim var dır. İyi al gı lı yo -

rum, in san la rın yap tık la rı işi, ya şa dık la rı işi. Onun ol duk ça iyi bir

sa nat de ğe ri ifa de et me si için na sıl ol ma sı ge rek ti ği ni de bi li yo rum.

Bir Ye şil çam ar tis ti ni de yo rum la ya bi le cek güç te yim.

– Ama film sey ret mez se niz na sıl ola cak?

– Bir film ye ter. Za man za man film sey re di yo rum. Sey re de rim.

– Türk film le ri ni sey ret ti ği niz olu yor mu?

– Gayet ta bii. Bir spor ma çı nı sey ret ti ğim va kit ar tis tik yö nü se -

zi yo rum. Spor da bir sa nat tır. Ar tis tik bü tün yön le ri gör me gü cüm

var. Mü zik için öy le dir. Sez gi bu ko nu da da bi raz var. Bu ko nu be ni

ida re edi yor.

Ga la ta sa ray

– Si zin Ga la ta sa ray lı ol du ğu nu zu bi li yo ruz. Bu yıl Ga la ta sa ray

şam pi yon ol du. Şam pi yon lu ğu nu na sıl kar şı la dı nız?

– Her şam pi yon luk iyi dir. Her şam pi yon luk ki şi nin mo ral gü cü -

nü olum lu yön de et ki ler. Ben he men her sa ha da şam pi yon lu ğa oy -

nu yo rum ve ya şam pi yon ta kı mın ya nın da yım.

– Üç yıl dır Be şik taş şam pi yon olu yor du.

– Biz o za man eleş ti ri yor duk.

– Galatasaray'ı?

– Şampiyonluğa oy na ma sı ge re ken ler na sıl ça lı şıl ma sı, sa va şıl -

ma sı ge rek ti ği ni bi lir. Ma şal lah son dö nem ler de bi raz sa vaş ma yı

öğ ren di ler.

– Ga la ta sa ray bu dö nem iyiy di.

– Potansiyellerini tam sa ha ya ak ta ra ma mış lar dı. Ge liş me özel li ği

olan bir ta kım dı. Yö ne ti ci le ri, özel lik le ant re nör le ri.

– Siz Galatasaray'ın ba şın da ol sa nız na sıl ha re ket eder di niz?

Şu Galatasaray'ın ba şı na geç sem di ye dü şün dü ğü nüz olu yor mu?

– Ben her sa va şan ta kı mın ba şın da ol mak is te rim. Ben mü ca de le -

yi sa vaş gi bi yü rü ten her ta kı mın için de ve ba şın da yım. Bu, mü zik

gru bu da olur, fut bol ta kı mı da. Spor ku lü bü de olur. Ede bi yat çı lar

bir li ği de olur. Ye ter ki ya şa mın da çok akı cı, se ri, so nuç alı cı dav -

ran sın.

– Atak ve mü ca de le ci ol sun. Ya şam fel se fe si atak lı ğa da yan -

ma lı.

– Çarpıcı, vur gu la yı cı, çe ki ci, gü zel leş ti ri ci ol ma lı. Di ğer ya şam

bi çim le ri ni sı ra dan bu lu yo rum ve ben seç kin ci yim.

Apo mil let ve ki li olur mu?

– Di ye lim ki Türkiye'de Kürt so ru nu hal le dil di. Ar tık bir sa vaş -

çı ola rak de ğil de ül ke ni ze bir po li ti ka cı ola rak dön dü nüz. Böy le

bir var sa yım la ha re ket edi yo rum. Dön dü nüz, mil let ve ki li ol du nuz,

par la men to ya gir di niz. Böy le bir ge le ce ği na sıl gö rü yor su nuz?

– Her ge len mil let ve ki li ol mam üze rin de du ru yor.

– So nun da bu sa vaş çı ruh ha li ya vaş ya vaş baş ka bir şe ye dö -

nü şe bi lir mi?

– Olmaz. On lar olur mu? Si zin le dev rim üze ri ne ko nuş tuk. Bir

dev rim ci ko lay bu du ru ma gi re mez. Gi ri şi de çok çar pı cı dır. Dü ze -

ne ko lay in ti bak ede mez. Sar sı cı dır. Kar şı lık lı kı rı lıp dö kül me ler le

ye ni lik le re yol açar.

Sos ya lizm

– Sov yet ler Birliği'ndeki man za ra yı hep bir lik te iz le dik. Çin'de ve

374 375

Küba'da ön ce den kes ti re me ye ce ği miz şey ler olu yor. Bu ya şan mış

ger çek lik için de si zin ta hay yül et ti ği niz sos ya lizm ne re de?

– Ben ha len sos ya lizm tut ku mu, coş ku mu, bi lin ci mi ge liş ti re rek

sür dü rü yo rum. Ben hiç bir za man re el sos ya liz min has ta lık la rı na

düş me dim. Ve re el sos ya liz min yü züy le kar şı ma çık tık la rın da tep ki

duy dum. Ama sos ya list ol ma yı da be nim se dim. Sar ma dı be ni Sov -

yet re el sos ya liz mi. Onun Tür ki ye veç he le ri. Za ten hep uzak da

dur dum.

– Bir dö nem TKP'yle ya kın laş tı ğı nı zı bi li yo rum.

– Hayır... Hep eleş ti ri ol muş tur. Türk genç li ği nin dev rim ci coş -

ku su na ka tıl dım. Fa kat yap tık la rı sos ya lizm tar tış ma la rı nı an lam sız

bu lu yor dum. Ha len de bu lu yo rum. La fa zan lık yö nü çok ağır ba san,

ol duk ça kı rı cı, gü rül tü çı ka rı cı bir tarz ola rak de ğer len dir dim. Ama

top lum sta tü ko cu lu ğu na kar şı da yi ne en ka tı lın ma sı ge re ken bir ha -

re ket ola rak de ğer len dir dim. Za ten bu yön de ki ka ra rı mı da ver dim;

1970 'lerden be ri de sür dü rü yo rum.

– Türk sos ya list le riy le il gi li siz çok sert eleş ti ri ler ya pı yor su nuz.

Bu söz le ri niz ba sın da da yer alı yor. “Bun lar adam ol maz.”

– Değil de ğil. Öy le sos ya list ler dü şü nün ki, ön ce be le di ye me -

mur lu ğu nu al dı lar. Bu ka dar bü yük ül kü le rin ola cak, bü yük tut ku la -

rın ola cak bir den bi re pıs di ye dü ze nin en kir li iş le rin de ken di ni tat -

min ede cek sin! Bu ki şi lik teh li ke li dir. Bi zim bu teh li ke li ki şi li ği

eleş tir me miz de öy le, çok kö tü le me, çok sert dav ran ma bi çi min de

de ğer len di ri le mez. Sos ya lizm üze ri ne böy le bir ya şam şek li in şa et -

mek de mek, ken di soy lu kül tü rü ne kü für et mek de mek tir. Say gı sız -

lık et mek de mek tir. Ben sos ya liz mi ha len bü tün pra tik uy gu la ma

ye ter siz lik le ri ne, çir kin lik le ri ne rağ men soy lu, bağ lı ka lın ma sı ge re -

ken bir bi ri kim ola rak de ğer len di ri yo rum. Sos ya liz min seç kin mi li -

tan la rı nı say gı ile ana rım. Bu ka dar le ke len me me si, suç lan ma ma sı

ge rek ti ği ni söy le rim. Bu na Kü ba da gi rer, Le nin de gi rerr, Sta lin de

gi rer. Sos ya lizm eko lü in san lı ğın bir umu du dur, tut ku su dur. Her za -

man ta rih te ola gel miş tir. Ben İs la mi yet te İmam Ali'nin tem sil et ti ği

ha re ke ti de dö ne min sos ya liz mi ola rak de ğer len di ri yo rum. Onun o

ko lek ti viz mi, onun o mi li tan lı ğı, onun o kut sal de ğer le re bağ lı lı ğı

tam bir sos ya list ti pi ifa de eder. Dö ne me gö re öy le dir. Mu a vi ye bir

bi rey ci dir. Sal ta nat çı dır. Ta bii Ha ri ci ler di ye cek si niz sos ya liz min da -

ha pro le ter ce si ni tem sil edi yor lar. Ola bi lir. Fran sız Devrimi'nin en

uç so lu ko mü nist ler di. Ora da da sos ya list ler var dı, bur ju va dev ri -

min de. İlk çağ da da çok önem li eşit lik ko lek ti vi te le ri var dı, okul la rı

var dı. İn san lık ta ri hin den ay rıl maz bir akım dı sos ya list ütop ya.

Sov yet ler Birliği'nde çok ge niş bir ka za nım du ru mun da ge liş ti. Ro -

bert Owen'ın ko o pe ra tif ler ha re ke ti de sos ya list ku ru luş tu as lın da.

Ama bu, ko o pe ra tif ler çer çe ve sin de ol du. Sovyetler'de ül ke çer çe -

ve sin de ol du. Bel ki ye ni bir ham le da ha da ge niş bir dün ya çer çe ve -

sin de ger çek le şe bi lir. Ba na gö re sos ya lizm in san bi re yi ni ge liş tir me

bi li mi dir. Do la yı sıy la top lu mu ge liş tir me bi li mi dir. Ül ke le rin, ulus -

la rın, sis tem le rin de ğil, dev let le rin özel lik le de ğil. Dev le tin ge liş -

me si, ül ke nin ge liş ti ril me si sos ya liz mi faz la il gi len dir me me si ge re -

kir.

– Pro le tar ya dik ta tör lü ğü tar tış ma sı ko nu sun da ne dü şü nü yor -

su nuz?

– Dikkatle iz le yin be nim söy le dik le ri mi. Sos ya lizm ön ce lik le bir

ah la ki me se le dir. Salt bu nu si ya si bir me se le, eko no mik bir me se le

ola rak dü şün mek ki min ica dı ol du? Onun üze rin de dü şün mek ge re -

kir. Ba na gö re sos ya lizm in san bi re yi ni kö le ci sis tem ler da hil en son

ka pi ta list-em per ya list sis te me kar şı sa vun ma yı izah et me li dir. Dev -

let se vi ye sin de, dev rim ve pro le tar ya dik ta tör lü ğü se vi ye sin de ol -

ma sı da şart de ğil dir bu sa vun ma nın. Ni ye Müs lü man lık ha la ge li şi -

yor? Ni ye İran'da Aye tul lah lar bu ka dar güç lü? On lar yıl lar ca ne fis -

le riy le mü ca de le et ti ler. Sü rek li bir Aye tul lah kül tü rü oluş tur du lar.

Bu kül tür ik ti dar ol du. Şim di Türkiye'de sos ya liz mi bir ya şam bi çi -

mi ola rak se çip de, ya şa mı na ona gö re yön ve ren ler az. Be nim sos -

ya liz mi si ya sal dev rim, gi de rek de eko no mik kal kın ma me se le si

ola rak gör mem ar tık git tik çe zor la şı yor. Ve hat ta ikin ci pla na dü şü -

yor. Sos ya lizm evet, ik ti da rı he def le me li, dev le ti ele ge çir me li, fa -

kat bü tün bun lar ik ti da rı yü celt mek için, he le dev le ti çok çok yü -

celt mek için ol ma ma lı. Za ten ku ru cu la rı da bun la rı söy lü yor lar. Gi -

de rek dev le ti sön dür me liy di ler. Bu nun bi çi mi üze rin de dur mak ge -

re kir di. Ta bii du rum böy le olun ca da be nim ulu sum, be nim ül kem,

şöy le ba şat ola cak, şöy le ya rış ya pa lım, bil mem ney le ge çe cek,

376 377

bun lar sos ya liz me ya kış tır ma lar dır. Ben ce sos ya lizm de bu ra da

kay be di yor. Şu nu sağ la ya bil me liy di: Be nim ya rat tı ğım in san dün -

ya nın en yü ce in sa nı dır. Ve ger çe ği de bi raz öy le ol ma lıy dı. İn san lı -

ğın bü tün kül tü rel ge liş me si ni an la ya bil me liy di. Bu te mel de eşit li ği,

öz gür lü ğü tem sil et me liy di. Ve her in sa nı, her ulus tan in sa nı kap sa -

ya bil me liy di. Ra hat et ti re bil me liy di. Kı sa ca esen lik ge ti re bil me liy -

di. Bu ra dan kay be di len du rum lar var. Ya ni şim di Çin di yo ruz. Ko -

ca man bir Çin ulu su nun ge liş ti ril me si dir. Di ye cek si niz, ta mam o

en ter nas yo na lizm dir. Çün kü Çin ulu su ge li şir se in san lık da ge li şir.

Bu laf ta böy le dir, pra tik te böy le de ğil dir. Çin ulu su ge li şe cek ge li -

şe cek, Sovyetler'de ol du ğu gi bi da ha son ra çok mer ke zi leş miş bir

bü rok ra si, mer ke zi leş miş bir kü çük klik, gi de rek bir şef ele ge çi re -

cek. En kö tü ah lak sız lı ğı te pe den oy na ya cak. So nuç ta Çin bel ki de

şo ven-em per ya list bir dev let ola rak in san lı ğın ba şı na be la ha li ne

ge le cek. Çin bel ki şim di iyi ye gi de bi lir, bel ki bi raz sos ya list de ka -

la bi lir, ama bu sos ya liz mi in san lık la pay laş ma sı ge re kir. Hem de er -

te le me den yap ma lı. Ya ni pay laş ma sı ge re kir.

– Na sıl me se la?

– Nasıl fi lan yok. Çin'i dü şün me ye cek. Çin'in şöy le kal kın ma sı,

Çin'in kal kın ma hı zı nın yüz de on dan aşa ğı ya dü şü rül me me si, Çin'in

şöy le gü zel lik le ri, Çin'in şöy le bü yük lük le ri; bun la rı sı ra la ma ya cak.

Çin'i bi raz unu ta cak. De mi yo rum tü müy le in kar et sin.

– Bu müm kün mü?

– Sosyalizmin en ter nas yo na list bir yö nü var. En ter nas yo na lizm

ku ru laf la yü rü mez.

– Ama şim di ye ka dar ne ya zık ki laf ta kal dı.

– Lafla ol du ğu için de, hiç bir cid di sos ya lizm de ne yi mi ya şan -

ma dı. Kü ba da öy le. Kü ba in sa nı şöy le, Kü ba in sa nı böy le, Kü ba

şöy le güç lü dür, Kü ba şöy le at let tir, Kü ba şöy le se vi şir, Kü ba böy le

co şar! Bun lar şo ve niz mi ifa de eder, sos ya liz mi de ğil.

– Bel ki de bu bir ka çı nıl maz lık.

– Ben de mi yo rum işi ni gü cü nü bı rak gel, di ğer halk la rın pe şi ne

düş! Be nim bu ra da söy le di ğim Kü ba sos ya liz mi böy le ola ca ğı na,

in san lı ğın bi raz te mel so run la rı nı ele al ma lı. Bel ki bun lar bir gün de

çö züm le ne mez. Hiç de ge re ği yok. En az bu gün İran'ın ken di çer çe -

ve sin de İs lam en ter nas yo na liz mi ne gös ter di ği il gi yi sos ya list ler

gös te re bil me liy di. İran bel ki de İran ül ke sin den da ha faz la bu na

dik kat eder ve ol duk ça da he def alın ma sı na rağ men yü rü tü yor.

– İran'la il gi li tah li li ni zi an la ya ma dım.

– Kendi İs la mi an la yı şı nı ya yı yor de mek is ti yo rum.

– Ya ni İs lam en ter nas yo na liz mi mi?

– Gayet ta bii.

– İran da ken di ha ki mi ye ti ni yay mak is ti yor.

– Yaysın da İslam'ı yay sın, ona da say gı du ya rım.

– Ama Rus ya da bir dö nem İran gi bi ha ki mi yet pe şin de koş tu

ve sos ya liz mi amaç la rı na alet et ti.

– Sovyetler Birliği'nin de bir dö nem halk lar için yap tı ğı nı in kar

et mi yo rum.

– Ama da ha son ra ya yıl ma cı lık yap tı ve bu na en ter nas yo na lizm

adı nı ver di.

– İşte ben ona kar şı yım. İran şim di hiç ol maz sa ina na rak İs la mı

ya yı yor, dev le ti fi lan de ğil. İs lam bu dur di ye ha re ket edi yor. Bun da

da bi raz cid di dir. İş te bu gün fa şist ler ge li şi yor Do ğu Av ru pa ül ke le -

rin de. Bu da sah te re el sos ya lizm ta ra fın dan teş kil edil miş tir. Tek

bir sos ya liz min onu ru nu Do ğu Av ru pa ül ke le rin de sa vu nan var mı?

Bu sos ya liz min sos ya lizm ol ma dı ğı or ta ya çık mış tır. Hep ba na sos -

ya liz mi ol du ğu or ta ya çık mış tır. Na sıl çık tı, na sıl ge liş ti, bu ay rı

me se le. Cid di bir eleş ti ri si ge re kir.

– Geç mi şi de ğer len dir di ği miz de ne gi bi so run la rı ye ni baş tan

ele al mak ge re kir?

– Şimdi Kür dis tan bir ül ke, Kürt hal kı bir halk ol du ğu hal de ben

bi zim dev ri mi miz Kür dis tan için de mi yo rum. Kürt in sa nı şah sın da

bi raz in san lı ğı ya ka la sa ne mut lu ba na.

– Bü tün dev rim ci ler baş lar ken böy le söy lü yor.

– Hayır, o ka dar de ğil. Ken di mi öv mü yo rum, Kürt le ri öv mü yo -

rum. Bi zim yap tı ğı mız “iş te bun lar da in san dır, bun lar da şe ref li,

onur lu ola bi lir ler” de mek tir. Bu ko nu da ıs rar lı yım. Sa va şı mım var.

Sos ya lizm öz den kay bet me di de, uy gu la ma esas la rın da kay bet ti.

Ben ce ye ni bir ham le ya pa bi lir. Fa kat sos ya list ol mak ta ıs rar eden -

ler ken di si ni ke sin lik le göz den ge çir me li. Türkiye'de eğer ben cid di

378 379

ola rak sos ya list ka la ca ğım di yen ler var sa, ke sin lik le ken di le ri ni ye -

ni den ele ala bil me li dir ler. Bir çok ko nu da ele al ma lı yız. Bir sos ya -

list eğer hız la sa ğa sav ru lu yor sa, bu nun al tın da fel se fi, ki şi lik, ah la -

ki çö kün tü var. Fa şiz me yat kın lık yö nü var. Bir fa şist le bir sos ya list

ara sın da ki fark ne re dey se ba zen si li ni yor. Ve bu gün re el sos ya liz -

min ka lın tı la rın da güç lü fa şist ka lın tı lar or ta ya çı kı yor. Bun dan çı -

kan so nuç as lın da sos ya list kül tür ve ya bi ri kim ken di ni ka pi ta liz -

min le ke li yön le rin den kur ta ra ma mış tır. Dev let sos ya liz mi fa şiz me

çok ben zer. Bu yön tem ne ka dar sağ lık lı bir yön tem dir? Her hal de

iler de çok tar tı şı la cak tır. İk ti da ra yak la şım göz den ge çi ril me li dir.

En ter nas yo na liz me yak la şım, do ğa ya yak la şım göz den ge çi ril me li -

dir. Ah la ka, di ne yak la şım göz den ge çi ril me li dir. Kal kın ma me se le -

si ye ni den ele alın ma lı dır.

Türk sos ya list le ri

– Türk sos ya list le riy le il gi li kü çüm se yi ci söz ler et ti ği niz gi bi bir

iz le nim var. Ne den böy le bir söy lem tut tu ru yor su nuz?

– Faşizm bu ka dar bas tı ra cak, eme ğin üze rin de ki sö mü rü bu ka -

dar kat mer li ola cak, bir sa vun ma ve di ren me ha re ke ti de ge liş ti re -

me ye cek sin! Ne den ge liş mi yor?

– Bir ko nuş ma nız da di yor su nuz ki, on la rın ön der lik ye te nek le -

ri ni ge liş ti re cek yol lar gös te ri riz.

– Mesele o de ğil dir. Ben ona te nez zül de et mem. So run ken di ni

göz den ge çir me yi bil mek tir. Se nin hal kın, se nin iş çi sı nı fın bu du -

rum day sa, sen bir şey yap mı yor san sah te bir ko nu mu ya şı yor sun. Bu

bir sos ya list des tek tir. O eleş ti ri le rin ama cı şuy du: Cid di bir ön der lik

çö züm le me si ne ih ti yaç var. Bir çok Türk sos ya list ti pi de ken di ni çok

be ğen miş ve ken di ha ta la rı nı ört bas et me yi dev rim ci eleş ti ri sa nı yor.

Sen ba şa rı sız sın. Ör güt ge liş mi yor. Sen di kal mü ca de le yi bi le iler let -

mi yor. En te mel ko nu lar da sı nı fın adı yok. Ve ya adı var sa, doğ ru dü -

rüst bir gö rü şü yok, ama man gal da kül bı rak mı yor. Bu ba na bi raz tu -

tar sız lık gi bi ge li yor. Ben Türk hal kı nın da ger çe ği ne ina nı yo rum.

Onun sı nıf ger çe ği ne de ina nı yo rum, ama cid di bir eleş ti ri si, çö züm -

le ni şi ge rek li dir. Türk sos ya list ti pi de ben ce ye ni den göz den ge çi ri le -

rek ge liş ti ril me li dir. Gel sin ler, ken di le ri ne yar dım cı ola lım der ken,

şu nu de mek is ti yo rum: PKK bu işi bi raz çö züm le di, Kürt ti pin de mü -

ca de le ede bi len bir ge li şim sağ la ya bil di. Bu de ne yi mi Türk öğe le re

an la ta lım. Bu işin na sıl ol du ğu na say gı lı ol sun lar. Kan ter için de var -

dı ğı mız bir so nuç var, onu dik kat le öğ ren sin ler. Baş ka ül ke ler den bin -

ler ce ki tap oku ya rak, araş tır ma ya pa rak öğ ren me ye ça lı şı yor lar. Bir

de ya nı ba şın da ki Kür dü in ce le sin ler, öğ ren sin ler. Sağ la nı lan ge liş me -

yi ken di çı kar la rı için kul lan sın lar. Des te ğim, yar dı mım bu çer çe ve -

de. Yok sa ben bir Türk ya ra tı rım, be nim böy le bir der dim yok. Bu iş

be nim ba şı ma gel me sin.

– Öz gür Gündem'de Türk sos ya list le riy le il gi li de ğer len dir me -

le ri ni zi oku yun ca, bu ko nuş ma nız dan öy le bir so nuç çı kı yor ki,

gel sin ler Türk sos ya list le ri ni adam ede lim gi bi bir üs lup kul lan -

mış sı nız. Ne den bu ka dar yu ka rı dan ba kı yor su nuz?

– Hayır ha yır, siz uzak tan bak tı ğı nız için böy le söy lü yor su nuz.

Be nim için ağır bir yük tür o. Fa kat Türk in sa nı ile il gi len mez sem

o za man da dar mil li yet çi di ye cek si niz. Dar mil li yet çi ol ma dı ğı mı

ka nıt la mak için, gel sin ler ay nı ocak ta ısı na lım, aş yi ye lim, ama

işin ger çek le ri üze rin de de tar tı şa lım, bu ka dar en ter nas yo na lis tim

de mek is ti yo rum. Ben ön ce Türk le baş la mak is ti yo rum. Ma a le sef

il gi gös ter mi yor lar. Ta mam, aş ge rek li dir, fa kat sos ya lizm ve si ya -

set de ge rek li dir. Be nim ar ka daş la rı mın bü yük bir kıs mı Türk tür.

İr ti ba tım ke sik fa lan de ğil dir. Türkiye'de de çok sa yı da dos tum

var, ta raf ta rım var. Say dı ğım, de ğer ver di ğim in san lar var. Türk le -

ri bi zim Kürt ler den de üs tün gö rü rüm. Ge liş miş öl çü le ri de var dır.

Fa kat ba na gö re, on lar bu nu ta mam la ya mı yor lar. Bi raz da ha zen -

gin leş ti re bi lir ler, ol gun laş tı ra bi lir ler. Çö züm le yi ci ola bi lir ler. Bu

amaç la o sö zü söy le dim. Ya ni çok iyi ol ma la rı nı is te di ğim için bu

sert li ği içer di. İn san lar bi li yor su nuz çok iyi ko nu ma ge tir mek is te -

dik le ri ne faz la yük le nir ler. Bu nu ter sin den yo rum la ma mak ge re -

kir. Ben es ki ar ka daş la rı mın anı la rı na ters düş me dim. Özel lik le 12

Mart son ra sı or ta mın bir mü ca de le ci si ol dum. On la rın di re niş ge -

le ne ği ni de vam et tir dim. Bi li yor su nuz içer de de kal dım. Ço ğuy la

ha şır-ne şir ol dum. Ve ben on la rın anı sı nı bu gü ne ka dar ta şı dım.

Sos ya lizm, di re niş, si lah lı mü ca de le, halk sa va şı, ge ril la, ço ğu kır -

380 381

mı zı göm lek fi lan gi yer di. Şim di o bay ra ğı biz dal ga lan dı rı yo ruz.

On la rın anı la rı nı biz yük selt tik. Eğer kö tü nün kö tü sü bir du ru ma

yö nel me miş ler se bi zim bu ey lem le ri mi zin çı kı şı, bü yük et ki si var -

dır. İdam la rı biz dur dur duk. İn faz ya sa sı nı bi zim ey lem ler or ta ya

çı kar dı. On la rın işi gü cü iyi dir. Dü zen es ki si gi bi on la ra sal dır mı -

yor, ta viz ve ri yor. Bi li yor su nuz Apo pi ri mi yal nız Kürdistan'da iş -

lev gör mü yor, Türkiye'de de iş lev gö rü yor. Bu bi zim on lar dan al -

dık la rı mı za kar şı ver dik le ri miz dir. İn san da ha kök lü so run la ra il gi

gös ter sin ler is ti yor. Siyasal'daki ar ka daş la rı mız dan ba zı la rı ha len

et kin lik le ri ni sür dü rü yor. Da ha ho mo jen ör güt sel ça lış ma lar pe şin -

de ko şun. Ken di ni ze ik ti da rı da ya kış tı rın, ye ni ya şa mı da ya kış tı -

rın, gü zel li ği de ya kış tı rın. 12 Ey lül fa şiz mi nin her tür lü süp rün tü -

sü ne sa rıl ma yın, bu na ge rek yok. Ye ni bir dün ya nın ku ru lu şu na o

dö nem de ki coş ku ve he ves ka dar il gi ol ma lı dır. Ve bu nun te o rik

ola rak çö zül me si ka dar bi zim gi bi pra ti ğe de ken di ni zi bi raz göz -

den ge çi re rek kat kı mı zı sun ma ya de vam et me li yiz. Ben ha la id di -

a lı yım, Türkiye'ye de yö ne le ce ğiz.

“Ba tı ya uza na ca ğım”

– Bir ara ko nuş ma nı zın için de Batı'ya yö nel mek ten söz et ti niz.

Ne dir bu yö nel mek?

– Zorla bi zi ayır mak is te se ler de ben ay rıl ma ya ca ğım. So ra cak

he sap la rım var. İstanbul'a so ra cak he sap la rım var. Bel ki ya hu bu ka -

dar bu ra ya uzan ma di ye bi lir si niz. Uza na ca ğım.

– Na sıl uza na cak sı nız?

– Soracak he sap la rım var. İstanbul'da bi ri ken de ğer ler var, bi ri -

ken sö mü rü var, bi ri ken kir li lik var, çir kin lik var, acı lar var ve gü -

zel lik ler var. Yö ne le ce ğim, ora la ra gü cüm ye ter se.

– Yö ne le ce ğim der ken, ge çen yıl lar da Bakırköy'de bir ey lem

ya pıl mış tı ve çok sa yı da in san öl müş tü. Bu tür den bir yö nel me?

– O de ğil. Onu kas tet mi yo rum. O yö ne liş tü rü nü faz la an lam lı

bul mam. Be nim yö nel me tar zım çok kök lü dür. Batı'ya yö ne le ce -

ğim, hiç bun dan kuş ku nuz ol ma sın.

– Na sıl bir yö ne liş olur? Kürdistan'daki yö ne liş da ğa çı kı yor su -

nuz. Şe hir de da ğa çı kıl maz. Şe hir ge ril la cı lı ğı olur mu?

– Sayın kar de şi miz Yal çın Kü çük Ho ca za ten di yor; Apo'yu Ba tı -

lı laş tır mak, Tür ki ye li leş tir mek la zım. O sez miş bi raz her hal de. Yö -

ne le ce ğim. Tür ki ye in sa nı na bu te mel de me sa jım var. Türkiye'nin

ba şın da ki le rin Türkiye'den faz la kop tu ğu nu, Türkiye'ye de hal kı na

da ters düş tük le ri ni ve bir klik du ru mu na, ajan- klik du ru mu na gel -

dik le ri ni gö rü yo rum. Ya kış tı ra mı yo rum. Tür ki ye hal kı nın on lar la

he sap laş ma sı na da kat kı sun mak için yö ne le ce ğim.

– Nasıl bir şey bi raz da ha aç mak is ti yo rum.

– Her dü zey de yö ne le ce ğim.

– Kül tü rel fa a li yet ler an la mın da mı?

– Hayır ha yır. Kül tü rel, ruh sal, sos yal, si ya sal, yö net sel, eko no -

mik, as ke ri alan lar da.

– İstanbul'da za ten ör güt lü de ğil mi si niz?

– Bütünüyle. Da ha baş ka şey ler le, her dü zey de. Türk in sa nı nın

içi ne gi re rek yö ne le ce ğim. Yal nız PKK ola rak de ğil. Bu nun iler de

ge liş me si ni gö re cek si niz. Biz bu Türkiye'yi hiç an la ma yan la ra, la -

yık ol ma yan la ra bı rak ma ya ca ğız. Türkiye'nin gü zel lik le ri de var dır.

Bu nu on la ra bı rak ma ya ca ğız. Bu çok önem li bir hu sus tur. Kap tı rıl -

ma ma sı ge re ken gü zel Tür ki ye, gü zel Tür ki ye hal kı var. An la şı lı yor

mu? Si zin Kürdistan'la il gi len di ği niz ka dar ben de Tür ki ye ile il gi -

len mek is ti yo rum. Eğer ay rı lık çı lık yap ma Apo, bü tün lük çü lük yap

di yor sa nız, ben de ce vap ve ri yo rum. Gü zel bir lik-be ra ber lik için

ge le ce ğim. Bu nu en gel le yen le ri tu ta ca ğım, bil mem ne re sin den tu -

tup bil mem ne ya pa ca ğım. On lar Kürdistan'a bir tür lü gel di ler, ben

baş ka tür lü ge le ce ğim. Sos ya liz me gö re gi de ce ğim. Me rak et me yin

bir Kürt mil li yet çi si ola rak git me ye ce ğim. Hat ta bir Türk'ten da ha

ya man bir Türk gi bi gi de ce ğim. Bek le yin gö re cek si niz. Me rak la,

he ye can la, dost ça.

Ke ma lizm

Ke ma liz mi bir göz den ge çi rin. Mus ta fa Kemal'i de siz ler den iyi

an la yan be nim. Sa yın Bi rand sık sık ba na so ru yor du. “ Atatürk'ü na -

sıl bu lu yor su nuz, Atatürk'ü ken di niz le kı yas lı yor mu su nuz” di yor -

382 383

du. Kı yas la mak için fa lan de ğil. Ata türk or du lar la işe baş la dı, ben

borç la baş la dım. Bir tek si la hım yok tu, bir tek dos tum yok tu. Fa kat

Mus ta fa Kemal'in ger çek li ği ni ya kın dan du yum sa dı ğım için ken di

ki şi li ğim de, iyi bi li yo rum. Bir as ker ve rüt be si ni dü şün dü ğü ke sin -

dir. Onun ki şi li ğin de rüt be et ki si bü yük tür. Rüt be si nin oluş tu ğu ko -

şul la rı bi li yor su nuz. İm pa ra tor lu ğun da ğıl dı ğı, ar tık Türk lü ğe da -

yan mak tan baş ka ça re nin kal ma dı ğı yıl lar dı. Do la yı sıy la aşı rı bir

mil li yet çi ol ma sı ka çı nıl maz dı. Bu nu pa şa tar zı ya pa cak tı. En üst

dü ze ye da ya na rak ya pa cak tı. Rüt be si nin ge re ği bu. Mil li yet çi li ği de

öy le dir, dö ne mi ge re ği dir. Bu ko nu la rı da suç la mak için söy le mi yo -

rum. Ama Mus ta fa Kemal'i bü tün ta rih yap mak, bü tün top lu mun

ge le ce ği yap mak, Tür ki ye top ra ğı na, Ana do lu top ra ğı na bü yük say -

gı sız lık olur. Mus ta fa Ke mal bu ka dar bü yük de ğil dir. Ben ken dim

de da hil, pey gam ber ler de da hil hiç bir ön der in sa nı nı bu ka dar ku -

şa tı cı ola maz. Biz bu na he ge mon ya cı da di ye bi li riz. Şu nu gör mek

zo run da yız: Ana do lu Türk lük ger çe ği Mus ta fa Kemal'den da ha bü -

yük tür. İn san ger çe ği ön der ler den da ha bü yük tür. Ön der le ri in kar

et mi yo rum. Ba na gö re çok aşı rı lık ya pıl dı. Mus ta fa Kemal'in top -

lum üze rin de ki ko nu mu abar tıl dı. Ta rih için de ki ye ri abar tıl dı. Çok

ge le ce ğe ve bü tün geç mi şe ya yıl dı. Ta bu dü ze yi ne çı ka rıl dı.

– Bu nun bir öne mi yok, fik ri so nuç la rı da ha önem li.

– Olmaz olur mu. Bu gün çok çö züm süz du rum da sı nız. Tür ki ye

Cum hu ri ye ti çö züm süz dür. Tür ki ye in sa nı çö züm süz dür. Bu nun ke -

ma lizm le çok sı kı bağ lan tı sı var. Ke ma list çö züm le me yi ye ni den

ya pa maz sa nız, ke ma list ger çe ğe gö re siz gü nü müz cum hu ri ye ti nin

kri zi ni aşa maz sı nız. İkin ci cum hu ri yet la fı nı ben et me dim. En te pe -

de ki et ti. Ha len bü yük bir tar tış ma dır sü rüp gi di yor. Eğer tı kan ma

be lir ti le ri ol ma say dı, bu tar tış ma or ta ya çık maz dı. Bu da ke ma liz -

min ki şi li ği çö züm len me den faz la çı kı şa yol aça maz. Bu Mus ta fa

Kemal'i kü çült mek, de ğer den dü şür mek de ğil dir. Si zin ga ze te nin

çok ke ma list li ğin den söz edi lir. Si zin ga ze te de ke ma liz me eleş ti ri

ge ti re rek an cak olum lu iş le vi ni sür dü re bi lir. Sa yın İl han Sel çuk, ke -

ma liz mi çok iyi di le ge tir me ye ça lı şı yor. Olum lu iş lev le ri ni özel lik -

le açı ğa vur ma ya ça lı şı yor. Ama ba na gö re bi raz eleş ti ri si ni de ya -

pa bil me li. Ya pa bil me si ba na gö re si zin için tek ça re dir. Ma a le sef

384 385

“Türkiye'nin başındakilerine, Türkiye halkının onlarla

hesaplaşmasına da katkı sunmak için yöneleceğim.”

bu nu gös te re me me si onun adı na bir za yıf lık tır. Yok sa hep öv güy le

ge çiş tir me si, ben ce ke ma liz me iyi lik de ğil dir. Ben ba zı iş lev le ri

tem sil et ti ği ne ina nı yo rum. Onu gün cel leş tir mek ge re ki yor. Olum lu

mi ra sı nı, onun baş lan gıç ta ki ba zı özel lik le ri ne ters de dü şü re rek ve

aşa rak or ta ya çı kar mak da bir ge liş tir me mo de li dir. Bu nun ke sin lik -

le dö nek lik le, kar şı-dev rim ci lik le bir ala ka sı yok tur. Eleş ti ri za man

za man çok ge rek li dir. Mark siz min ta ri hi de eleş ti ri ta ri hi dir. İler le -

me ler de an cak bu te mel de or ta ya çı kar. Ke ma lizm eleş ti ri si ger çek -

çi ya pıl ma lı dır. Bu nun Türkiye'nin ulu sal bir lik ve bü tün lü ğü adı al -

tın da ya sak la ma lar la örü le rek ya pı la maz du ru ma ge ti ril me sin den

ka çın mak ge re kir. Mi sak-ı Mil li de in san için dir, Türkiye'nin bir likbü

tün lü ğü de in san için dir. Eğer bu kav ram lar in sa nı da ral tı yor sa,

cü ce leş ti ri yor sa, bir bir le ri ne kar şı şo ve niz me gö tü rü yor sa, halk la rı

ra hat sız edi yor sa, bu kav ram lar da tar tı şıl ma lı dır. Çün kü on lar da

Türk in sa nı için dir. Türk in sa nı bu kav ram lar için de ğil dir. Türk

top lu mu, Türk in sa nı ve ya Türkiye'de ya şa yan lar için dir. Bu gün bu

kav ram lar ana ya sa da, ya sa lar da iş ken ce dir, ya sak tır, tu tuk la ma dır;

o za man dü şün me miz ge re kir. Bu kav ram lar da bir bit ye ni ği var. Bu

eleş ti ri le ri miz le ye ni bir lik te lik ler ge liş ti ril me li dir. Za ten ke ma lizm

ta rih te bir yer iş gal edi yor sa, bu ye ni ko nu ma ba sa mak teş kil et ti ği

oran da an lam ifa de eder. Bi raz de dik le ri mi lüt fen an la yın. Ben eleş -

ti ri le rim de kö tü le me yön te mi ni seç mem. Ken di so rum lu lu ğu mu ye -

ri ne ge ti re rek bun la rı be lir ti yo rum. Ke ma liz me kar şı da en bü yük

sa va şı ver me ye ça lı şı yo rum. Ama ke ma lizm ger çe ği nin na sıl ele

alın ma sı ge rek ti ği ni de en iyi ke ma list ler den da ha iyi ya pı yo rum.

On lar kı sır yap tı lar, dar bı rak tı lar, on lar ke ma liz me de her hal de iyi -

lik et me di ler. Ben ken di me sık sık şu nu so ra rım,, Kar şım da Mus ta -

fa Ke mal ol say dı ben bu iş le ri da ha iyi gö tü rür düm. Ken di si ol say -

dı, çö züm le me ler le, eleş ti ri ler le ve kar şı lık lı iliş ki bi çim le riy le biz

olum lu bir sü re ci baş la ta bi lir dik. Ke ma lizm adı na ke ma lizm cü ce le -

ri ma a le sef çö zü mü tı kı yor lar. Demirel'in ne re si Atatürk'ü tem sil

edi yor. Pa şa lar ne ka dar Atatürk'ü tem sil eder ler? Za man za man

ken di ken di me, bun lar ol sa ol sa ka ri ka tü rü ola bi lir ler, ken di si ola -

maz lar di yo rum. So ru nun çö zü mü nün önün de cid di en gel dir ler.

Kemal'e biz zat il gi si en yük sek olan lar bi le onun doğ ru yo ru mu nu

gü nü mü ze ta şı sın lar, so run la rın çö zü mü için bel ki ipu cu ve re bi lir -

ler.

Ay rı ca ke ma liz min di ğer yön le ri ni de eleş tir mek la zım. Din gö -

rü şü nü, la ik lik gö rü şü nü, ta rih gö rü şü nü, ulus gö rü şü nü eleş tir mek

la zım. Bü tün bun lar dan ye ni bir top lum sal dü zen le niş pro je si çı ka -

bi lir. Bu iyi olur di ye dü şü nü yo rum. Önü müz de ki dö nem de cum hu -

ri ye tin ye ni den ya pı lan ma sı ko nu sun da gö rü şü mü söy le dim. Bu nun

içi ne Türk de gi rer, Kürt de gi rer, ulu sal azın lık kül tür le ri de gi rer.

Bun lar Türkiye'yi zen gin leş ti rir. Türk hal kı nı da ha bir lik te ya şa nı lır

bir halk ha li ne ge ti re bi lir. Bu ka dar Kür dü ezen bir mo del faz la ya -

şa ya maz. Ve Türk in sa nı nı da bi raz cü ce bı ra kır, cü ce lik ten kur ta ra -

maz, dı şa ba ğım lı lık tan kur ta ra maz. Bu te mel de yak la şı yo rum.

Türkiye'de bir lik mo de li as lın da Ana do lu ta ri hi ger çek le ri ne say gı yı

içe rir. Halk la rın bü yük lü ğü ne say gı yı içe rir. Da ha gü zel ya şam bir -

lik te lik le ri ne olan yük sek il gi yi içe rir.

Em per ya lizm

Ben em per ya lizm ol gu su na ha la ina nı yo rum. Son za man lar da sa -

nı rım bu ko nu da da bir aşın ma var: Em per ya lizm yok! Ye ni dün ya

dü ze ni mi var? Ve ya es ki tür em per ya lizm ler si lin di! Doğ ru dur. Es -

ki tür em per ya lizm bel ki kal ma mış ola bi lir, ama ba na gö re em per -

ya lizm da ha de ği şik bir hal al mak la bir lik te var lı ğı nı çok da ha et ki li

sür dü rü yor. Ha ni söy ler ler, em per ya lizm iç sel bir ol gu ha li ne gel di,

bil mem es ki den sö mür ge ci lik ba zı ko nu lar da bur ju va lar la yü rü tü -

lür dü, şim di sı nı fı ya rat tı, iç sel leş ti fi lan. Bu kav ra mı şöy le bi raz

da ha ge liş tir mek ge re ki yor; sa de ce halk lar dü ze yin de de ğil, ki şi ler

dü ze yin de em per ya lizm ki şi sel leş ti. Türkiye'de de em per ya lizm ki -

şi sel leş ti. İş bir lik çi sı nı fın ol gun laş ma sı an la mın da söy le mi yo rum,

kit le ye ka dar gir di. Özel lik le de kül tü rüy le. Ya ni kül tür em per ya liz -

mi sa nı rım bu son 1980 'ler son ra sı nın en çar pı cı ge liş me si dir. Kül -

tür em per ya liz mi, ah lak sız lık em per ya liz mi, çok et ki li ol du ve in -

san lı ğı pe ri şan et ti. Bu nun as ke ri, si ya si, eko no mik sal dı rı sın dan

da ha faz la kül tür ve ah la ki sal dı rı sı nı teh li ke li gö rü yo rum. Bu da

sa nı yo rum son 10-15 yı lın ka rak te ris ti ği ni ifa de eder. Özel lik le in -

386 387

sa nın ge le ce ği ne müt hiş sal dı rı yor, ah la kı na müt hiş sal dı rı yor. Kül -

tü rel ge le nek le ri ne müt hiş sal dı rı yor. He le de Ame ri ka kor kunç sal -

dı rı yor. Do ğa ya da sal dı rı sı gün ışı ğı na çık mış tır. Ta ri he bü tü nüy le

sal dı rı sı açı ğa çık mış tır. Ba na gö re bü yük et ki ya pı yor. Ben bu bü -

yük teh li ke yi öy le, şöy le ül ke yi iş gal et ti, bil mem si ya si an lam da

so nuç la rı ol du bi çi min de de ğer len di re mi yo rum, onu aşı yor. Ka pi ta -

list-em per ya list tah li li bu yö nüy le bi raz ge liş tir mek ge re ki yor. Ve

ger çek in san lık için teh li ke li dir, bir ca na var laş ma dır. Ya rat tı ğı tü ke -

tim top lu mu mo de li baş lı ba şı na bir zin cir den bo şan ma dır. İn sa nın

bü tün teh li ke li tut ku la rı nın, bü tün hay va ni özel lik le ri nin çok üst dü -

zey de ve de ği şik bir bi çim de ör güt len di ril me si dir, sal dır gan laş ma sı -

dır. Dik kat edin, in san gü nü müz de çok da ha zap te dil mez, git tik çe

do ğa yı da, top lum sal bü tün öl çü le ri de teh dit eder bir ko nu ma gel -

miş tir. Şim di bu açı dan ki şi sel leş me yi ba ha ne edip, es ki si gi bi si ya -

si sal dı rı sı yok, as ke ri sal dı rı sı yok, eko no mik ola rak da es ki si gi bi

sö mür mü yor de yip ya nıl gı ya düş me mek ge re ki yor. Doğ ru da, bu

ge nel leş ti, yay gın laş tı, yo ğun laş tı, ev ren sel leş ti ve teh li ke bo yu tu

da ha da ge niş le di. İş te sos ya lizm bu nu gör me li ve ka pi ta list-em per -

ya list eleş ti ri yi bu ye ni ge liş me ler ışı ğın da ya pa bil me li. Be nim bu

ko nu da ki gö rüş le rim ve in ce le me le rim sı nır lı dır. Ama bu nun böy le

ol du ğu nu gö rü yo rum.

– Ame ri kan film le ri ni iz li yor mu su nuz?

– Çok esef edi yo rum. Ame ri kan kül tü rün den çok ra hat sı zım.

Kıs kan dı ğım için de ğil, o gör kem li ya şam mo del le ri ni çe ke me di -

ğim için de ğil, ben bu ya şam mo de li ni ye rin di bi ne ba tı ra ca ğı ma

ye min li yim. Bel ki on lar da be nim ki şi li ği me bu ka dar çok düş man -

lar. Bu nu ben in san lık için teh li ke li gö rü yo rum. Ame ri ka ye ni yet -

me bir ka pi ta list-em per ya list dev let ola rak çok teh li ke li dir. İn san lı -

ğın geç mi şi ne sal dı rı yor. İn san lı ğı in san ya pan te mel de ğer yar gı la -

rı na sal dı rı yor. Amerika'nın bu na hak kı yok. Ame ri ka bu ka dar üs -

tün ola maz. Ame ri kan ya şam tar zı bu ka dar övü nü le cek bir ya şam

tar zı ola maz. Bun lar in sa nın has ta lık la rı nın ge liş ti ril me si de mek tir.

Olum suz yön le ri nin kö rük len me si de mek tir. İn san lı ğın may mu na

doğ ru dö nüş yap ma sı de mek tir. Kal dı ra mı yo rum ben bu nu. Tek rar

söy lü yo rum: Kıs kan dı ğım, elim ulaş ma dı ğı, ba na yar dım et me di ği

için de ğil. Bir sis tem ola rak ka bul le ne mi yo rum. Son yıl lar da

Türkiye'de bu na müt hiş bir öy kün me var. Acıy la kar şı lı yo rum. Hal -

bu ki Anadolu'nun gü zel lik le ri bun dan da ha de ğer li dir. Ma a le sef

bun lar ge liş ti ri le me miş, hor gö rü lü yor. Şid det le eleş ti ri yo rum. Ve

ken di ta ri hi ve halk de ğer le ri ni zi bul ma ya ça lış ma lı sı nız.

Amerika'dan çok ona sev da lan ma lı sı nız. Ne dir bu Ame ri kan tak lit -

çi li ği? Batı'ya öy kün mek der ken, bu em per ya lizm uşak lı ğı nı kas te -

di yo rum. Anadolu'da an ti-em per ya list ol mak de mek bu uşak lı ğa

kar şı ol mak de mek tir. İl han Selçuk'un ku lak la rı çın la sın. Bu söz le ri

ay nen ona ak tar. Olum lu dur. İyi sa vaş sın. Bi zim de na sıl bir sa vaş çı

ol du ğu mu zu iyi gör sün ve ona gö re hak kı mız da doğ ru ko nuş sun,

eğ ri büğ rü ko nuş ma sın. Ne ye ne ka dar kar şı ol du ğu mu zu, ne yi ne

ka dar be nim se di ği mi zi de bil sin. Ya ni bi zi Anadolu'da ay rı lık çı lı ğı

kö rük le yen, Ana do lu kül tü rü ne kar şı de ğil, abart ma lı yan lış de ğer -

len dir me le re ko nu et me sin. Bi zi ta nı ma dan, bil me den, üs tün kö rü

eleş ti ri ler le de ğer len dir me sin. Biz onun an la dı ğın dan da ha faz la an -

ti-em per ya lis tiz. Ve bu nun sı cak sa va şı nı ya şı yo ruz. On dan da ha

faz la Ana do lu cu yuz. On dan da ha faz la Ana do lu ço cu ğuy la an la şa -

bi li rim. Bir Ana do lu kı zıy la çok iyi ge çi ne bi li rim. Bu be nim Ana -

do lu cu ol du ğu mu gös te rir. Toroslar'daki bir Türk men le an la şa bi li -

rim. Be nim bu nun la da Türk hal kı na çok ya kın ol du ğu mu gös te rir.

Ve böy le yim dir de. Bu nu sap ta sın, bu na gö re eleş ti ri si ni yap sın. Ne

ka dar eleş ti rir se eleş tir sin ben çe kin mi yo rum. Ama ba zı ger çek le ri

yad sı ya rak, “ay rı lık çı dır, kan dö kü yor” gi bi ucuz şey le re git me si ni

doğ ru bul mu yo rum. Bu eleş ti ri miz Türk ay dın la rı için dir. An ti-em -

per ya list lik te, halk la rın kül tür ger çek li ği ne, ta ri hi ne sa hip çık ma da

so nu na ka dar va rız. Siz Türkiye'yi çok em per ya liz me bağ la dı nız.

Türk hal kı nı da çok ka pı ku lu et ti niz. Bu na esef edi yo rum. Bir dö -

nem İs la mın em rin de as ker yap tı nız. Şim di Batı'nın em rin de as ker

ya pı yor su nuz. Hat ta çöp çü yap tı nız. Bu gün Almanya'daki re za let

ne dir? Bu ve si le ile do ku na yım. Bu da em per ya liz min bir so nu cu -

dur. Em per ya lizm le kur du ğu nuz kir li iliş ki ler ge re ği in san la rı ora ya

do luş tur du nuz. Ta bii Al man lar bu ka da rı nı ka bul et mez. Ta bii üs tün

ırk an la yı şı da bi raz var dır. Ve bi raz da bu ül ke on la rın dır. Sen böy -

le öl çü süz gi der, iş gal eder sen, her ba ha ney le Türk ge ce kon du su

388 389

dol du rur san, on la rın tep ki si ne yol açar sın.

– Ay nı şey bu gün Kürt ler için İs tan bul ve Ankara'da söz ko nu -

su...

– Doğru, bu da yan lış. Ben onu da yan lış bu lu yo rum. Bu da sö -

mür ge ci lik po li ti ka sı nın bir so nu cuy du. Ta şı nıl dı İstanbul'un va roş -

la rı na, ge ce kon du la rı na ve İs tan bul çir kin leş ti. Eleş ti ri yo rum.

Avrupa'ya ta şı nıl dı. Bu in san lar kö le ti ca re ti ya pı la rak ora ya ta şı nıl -

dı. Hiç bir cid di so run la rı göz önü ne ge ti ril me di. Ger çek ler an la şıl -

mak is ten me di, sa de ce kâr, dö viz ve ucuz iş gü cü hır sıy la bun lar ya -

pıl dı. Şim di bu tra jik olay lar ya şa nı yor. Ma a le sef bun da da ik ti dar -

lar suç lu dur, ağır suç lu dur. İstanbul'daki Kürt ler için de ağır suç lu -

dur. Ha len de ta şı yor lar Batı'ya. Türk iş çi sı nı fı nın mü ca de le si ne de

olum suz et ki de bu lu nu yor, Kürt hal kı nın mü ca de le si ne de olum suz

et ki de bu lu nu yor. Türkiye'yi Batı'ya bu ka dar bağ la ma ya lım.

Türkiye'nin en gü zel de ğer le ri ni Ba tı lı tu rist le re peş keş çe ki yor su -

nuz. Sa nı yo rum kı yı lar da bü tü nüy le ya şa yan lar ya ban cı lar dır. Yap -

ma yın, bun lar çir kin lik ler dir. Ben bun la ra kar şı yım. Tür ki ye hal kı nı

da se fil leş tir me ye hak kı mız yok. Ül ke gü zel lik le ri ni bu ka dar peş -

keş çek me ye hak kı mız yok. Ben tu tar lı bir in sa nım. Si zin gi bi, on -

lar da ya şı yor, biz de ya şı yo ruz de mem. Ben il ke sa vaş çı sı yım.

Ken di mi de bu ko nu lar da as la al da ta mam. Tu tar lı yım ben ken dim -

le. Bun lar Tür ki ye hal kı nı peş keş çek me ha re ke ti dir. Ül ke yi sat ma

ha re ke ti dir. Kar şı yım. An ti-em per ya list li ği me ve ya halk la rın öz gür -

lü ğü ne, ya şam hak kı na bağ lı yım. Ül ke peş keş çe ki li yor. Za ten bu nu

ezi ci bir şe kil de gör dü ğüm için di re ni şi şid det len di ri yo rum. Bi zim

bu di re ni şi, salt Kürt ay rı lık çı lı ğı şek lin de an la ma yın.

Sos ya list le rin bir li ği

Tür ki ye sol cu lu ğu nun da, dev rim ci li ği nin de ye ri ne ge ti re me di ği

gö rev le ri ar tık ye ri ne ge tir me ye ça lı şı yo rum. Bu da omu zu muz da

bir yük tür şim di. Çok yük yük lü yor ik ti dar me se le si ni Türkiye'de

hal let me miz. Türk hal kı ik ti dar so ru nu nu hal let me li dir. Do la yı sıy la

onun işi ni de şim di lik gö rü yo rum. Zor dur fa kat gö tür me ye ça lı şa ca -

ğım. Bu te mel de em per ya liz mi olum suz de ğer len di ri yo rum. Em per -

ya liz me Türkiye'nin çok ba ğım lı ol du ğu nu söy lü yo rum. Em per ya -

liz min bi rey sel dü zey de ege men bir kül tür ve ah lak bi çi mi ne ge ti ril -

di ği ni söy lü yo rum. Ül ke nin da ha faz la peş keş çe kil di ği ni söy lü yo -

rum. Bu ko nu da Türkiye'nin sos ya list le ri, ay dın la rı ger çek çi ol mu -

yor lar. İki de bir, PKK dar mil li yet çi bir ha re ket tir! Si zin da ha ön ce

gel di ği niz ha re ket ta ra fın dan ıs rar la sür dü rü len bir id di a dır. Ben on -

la rı dar mil li yet çi ola rak de ğer len di ri yo rum. Ken di mi de son de re ce

ge liş miş bir en ter nas yo na list ola rak, PKK'yi de bu te mel de ge liş ti ri -

len bir ör güt ola rak de ğer len di ri yo rum. Türk ay dın la rı nın ken di le ri

dar ay rı lık çı dır. Bu ko nu da eşit, öz gür bir lik te li ği biz özen le ge liş ti -

ri yo ruz. Da ha öl çü lü dav ran sın lar. Sos ya list ler özel lik le PKK ola yı -

nı en ter nas yo na li ze et mek is ti yor lar sa ger çe ği ol du ğu gi bi gö re rek

eleş ti ri le ri ni ge liş tir sin ler, hat ta mü ca de le et sin ler bi zim le. Ama

doğ ru şey le ri de gör mez lik ten gel me sin ler. Bu bir lik te lik le rin önü -

nü en gel le me sin ler. Bu ve si ley le de Tür ki ye sos ya list le riy le bir lik te

ça lış ma di le ği mi si zin ara cı lı ğı nız la tek rar ifa de et mek is te rim. On -

lar la da bir gö rüş me se ri si ni baş la tı rız. Mü ca de le miz on la ra da bir -

çok şey öğ ret miş tir. Da ha iyi öğ re te cek tir. Çok şey sun muş tur. Da ha

faz la su na cak tır. Mü ca de le miz on lar için de da ra ğa cı nı şim di lik yık -

tı. Ye ni De niz le rin asıl ma sı na biz 15 Ağus tos Atılımı'ndan son ra

fır sat ver me dik. O meş hur 141 'ler 142 'ler yır tıl dı. Üzer le rin de sal la -

nan o di ğer hü küm ler ben ce aşıl dı. Ço ğu da öz gür lük le ri ne ka vuş tu.

Bun lar bi zim do lay lı et ki le ri miz dir. İn kar edil me me li. Ama da ha

önem li si on la rı olum lu yön de, ik ti da ra doğ ru yü rü yüş sa va şı mın da,

bun dan son ra iyi des tek le me yi dü şü nü yo ruz. Ke sin lik le bu abi lik

fa lan de ğil dir. Sos ya list ler ara sın da abi lik de ğil, kar şı lık lı yol daş lık

iliş ki le ri ge liş ti ril me li dir. Bun lar bir bir le riy le bü yük lük-kü çük lük

te me lin de de ğil, eşit çe, öz gür ce yak la şa rak, kat kı lar su na bi lir ler.

On lar yal nız bi zi bi raz da ha iyi an la ya bil me li. Bi zim sa va şı mı mı zın

on la rın işi ni ol duk ça ko lay laş tır dı ğı, ama ken di le ri nin de bi raz bir -

leş me le ri ge rek ti ği or ta da dır. İs ter cep he ol sun bir bir lik te li ğe ulaş -

sın lar. Ter tip et tik le ri güç le ri ni uy gun he def ler is ti ka me tin de yü rüt -

sün ler. Bu ko nu da bi zim im kan la rı mı zı de ğer len dir sin ler. İri li ufak lı

bü tün ör güt le re; le gal, il le gal bü tün ör güt le re ben bun la rı dü zen li

ola rak bir kez da ha vur gu la ya ca ğım. Ge niş cep he ha re ke ti ne ih ti yaç

390 391

var dır. Es ki tür eleş ti ri yi aş mak ge re ki yor. Ya ni sen ne ka dar sos ya -

list sin, sen ne ka dar opor tü nist sin bi çi min de bir söy lem den zi ya de

bir li ğe iş ler lik ka zan dı rı cı, or tak mü ca de le yi hız lan dı rı cı üs lu bu

ege men kıl mak ge re ki yor. Bu ko nu da atıl ma sı ge re ken, özel lik le

üs lup ta de ğiş ti ril me si ge re ken hu sus lar var, adım lar var.

– Siz Türkiye'deki sos ya list grup lar la önü müz de ki dö nem gö -

rüş me ler mi ya pa cak sı nız?

– Sanıyorum öy le bir du rum do ğu yor. Bu ko nu da ba zı öne ri ler

gel miş tir. Kürt grup la rıy la yap tı ğı mız ben zer bir gö rüş me di zi si ni,

bir lik te bir şey ler yap ma de ne me si ni Türkiye'deki grup lar için de

dü şü nü yo ruz. Ha len iyi dost ör güt ler var. Şim di ye ni den özel lik le

bu ta ri hi ge liş me aşa ma sın da so nuç ta sa nı yo rum bir si ya sal çö zü me

doğ ru gi de riz. Bu nu yal nız Kürt ger çe ği te me lin de de ğil,

Türkiye'nin de mok ra si si ger çe ği te me lin de de yü rüt mek is ti yo ruz.

İş te bu nun için Türk ör güt le ri ha zır lan sın, ken di de mok ra si prog -

ram la rı nı, hat ta sos ya list prog ram la rı nı or ta ya çı kar sın lar. Si ya si çö -

zü me gi diş te ve ya zor la ik ti dar me se le si ni hal le diş te on lar da bir

kez da ha çö züm le ri ni or ta ya çı kar sın lar. Bu nu ha zır la mak ben ce

önem li dir, ta ri hi bir so rum lu luk tur. Bu nun bi lin cin de yiz. Bu ko nu da

PKK'nin ke sin lik le müt te fik le re ih ti ya cı var dır, bu nun sı kın tı sın dan

ötü rü böy le bir yak la şı ma gi ril me me li dir. Tam ter si ne bi ze sü rek li

eleş ti ri ler var dı. Türkiye'yi, Tür ki ye iş çi sı nı fı nı, sos ya list le ri ni gör -

mü yor di ye ya pı lan eleş ti ri ler di. Şim di çok iyi gö rü yo rum. Çok iyi

de ğer bi çi yo rum, çok iyi kar şı lık lı yar dım laş ma lar için de ol mak is -

ti yo ruz. Ha zı rız di yo ruz. Siz de bir sos ya list ola rak bi zi bi raz böy le

an la ma lı sı nız. Bu me sa jı mı zı ga ze te niz va sı ta sıy la da bu te mel de

ilet me li si niz.

– Bu uzun gö rüş me ola na ğı nı ver di ği niz için te şek kür edi yo -

rum.

– Ben de si ze bu ra ya ka dar gel di ği niz için, es ki bir Siyasal'lı ola -

rak, o sı ra la rı pay laş mış ki şi ler ola rak, ar ka daş lık la rı mı zın ifa de si ni

can lan dır dı ğı nı za mem nu num. O dö ne min bü tün ar ka daş la rı na se -

lam la rı mı da ile ti yo rum. Mut lu ol ma la rı nı di li yo rum. Ay rı ca te şek -

kür edi yo rum.

392 393

“Gerillalar affedilmek için dağlara çıkmadılar; onlar

özgürlük kuvvetleridir.”

394 395

“Biz kurbanlık koyun değiliz, başımızı uzatalım.”

“Zor bir süreçtir; fakat ezilmeden, yenilmeden, kazanma yönü

ağır basan ve yeni bir siyasi çözüme de imkan hazırlayan bir

tempoda götürebileceğimizi ve bu konuda kendimize

güvendiğimizi rahatlıkla belirtebilirim.”

396 397

“Çözümden kaçan taraf biz değiliz. Çözümsüzlük karşı tarafın

işidir; o savaşı derinleştiriyor ve onbinlerin hayatına mal

olabilecek bir sürece sokuyor.”

398 399

400 401

402 403